Nga Rafael Floqi/
“Ulini mjaftueshëm dëshirat dhe shijet tuaja dhe bjerini shumë gjërat negative, me dritën e ditës dhe të qiellit.”
“A keni nevojë për një produkt?” pyet poetja Mary Oliver në meditimin e saj sublim mbi të jetuarit me gjallëri maksimale. “A keni nevojë për pak errësirë për t’ju drejtuar?”
Një goditje paralitike i ra Walt Whitmanit (31 maj 1819–26 mars 1892) në vitin e tij të pesëdhjetë e tretë duke e lënë atë me aftësi të kufizuara të rënda. Është një lloj i veçantë errësire, të mërgosh kaq dhunshëm nga trupi i dikujt – qe një kaskadë mërgimesh, sepse e detyroi Uitmanin të linte shtëpinë e tij në Uashington, ku ishte vendosur pas punës së tij fisnike si infermier vullnetar në Luftën Civile,ku së pari e mësoi për lidhjen midis trupit dhe shpirtit në Nju Xhersi dhe të qëndronte me vëllain e tij. Prapëseprapë, ai vazhdoi të synonte dritën ndërsa dalëngadalë rifitoi lirinë trupore – një rikuperim i pjesshëm që ai ia atribuonte tërësisht të qenit “çdo ditë në ajër të hapur”, mes pemëve dhe nën yje.”
Por ndërsa trupi i tij u shërua, përvoja i ishte ngulitur përgjithmonë mendjen e tij me një vetëdije të re. Ashtu si të gjitha penelatat tona të papritura me vdekshmërinë, goditja kishte futur në prehrin e tij një libër dhe kërkoi që ai të jepte llogari për jetën e tij – për atë se kush është, çfarë përfaqëson, çfarë ka bërë për botën dhe si dëshiron të mbahet mend prej saj. Ndërsa natyra e ushqeu atë me përqafimin e saj në jetë, Whitman e gjeti veten duke reflektuar mbi çështjet më elementare të ekzistencës – çfarë e bën një jetë me vlerë, të vlefshme për t’u kujtuar? Ai i regjistroi këto reflektime në Ditët e Shembullit (biblioteka publike) – me njё koleksioni sublim të fragmenteve të prozës, letrave dhe shënimeve në ditar që na dhanë emocionet e Whitman-it mbi urtësinë e pemëve dhe muzikën si shprehja më e thellë e natyrës.
Duke i shkruar një miku gjerman në ditëlindjen e tij të gjashtëdhjetë e katërt, dhjetë vjet pas infarktit paralitik, Whitmani reflektoi se çfarë i kanë mësuar kufizimet e të jetuarit në një trup me aftësi të kufizuara për kuptimin e një jete të plotë:
“Nga sot hyj në vitin tim të 64-të. Paraliza që më preku për herë të parë gati dhjetë vjet më parë, ka mbetur qysh atëherë, po me ecuri të ndryshme – duket se është qetësuar në heshtje dhe ndoshta do të vazhdojë. Lodhem lehtë, jam shumë i ngathët, nuk mund të eci larg; por shpirtrat e mi janë të klasit të parë. Unë shkoj në publik pothuajse çdo ditë – herë pas here bëj udhëtime të gjata, me hekurudhë ose varkë, qindra milje – jetoj kryesisht në ajër të hapur – jam i pjekur nga dielli dhe i fortë, (peshoj 190 paund) – por vazhdoj aktivitetin dhe interesin tim për jetën, njerëzit, përparimin dhe pyetjet e ditës. Rreth dy të tretat e rasteve jam mjaft rehat. Mentaliteti që kam pasur njëherë mbetet krejtësisht i paprekur; ndonëse fizikisht jam gjysmë paralitik, dhe ka të ngjarë të mbetem i tillë, sa të jem gjallë. Por qëllimi kryesor i jetës sime duket se është arritur – unë kam miqtë më të përkushtuar dhe më të zjarrtë, dhe të afërm të dashur ndërsa armiqtë nuk i llogarit fare.
Mbi të gjitha, megjithatë, Whitman-i gjeti vitalitet në botën natyrore – në atë që ai e quajti në mënyrë poetike “ekuilibri forcues dhe gjallërues i natyrës konkrete, e vetmja mbështetje e përhershme për mendjen e librit ose të jetës njerëzore”. Duke parë atë që më së shumti e ndihmoi të kthehej në jetë pas goditjes në tru, Whitman i bëri jehonë urtësisë së Senekës për kalibrimin e pritjeve tona për kënaqësi dhe shkroi:
“Është mashtrim, sipas mendimit tim, që të zvogëloni dëshirat dhe shijet tuaja, dhe të krijoni më shumë nga ato negativet, nga drita e ditës dhe qielli.
Pasi të keni shteruar atë që ka në biznes, politikë, kënaqësi, dashuri, e kështu me radhë keni zbuluar se asnjë nga këto nuk ju kënaq përfundimisht, apo nuk ju vesh përgjithmonë, atëherë çfarë mbetet? Natyra mbetet; për të nxjerrë nga skutat e rrepta të tyre, afinitetet e një burri ose gruaje me ajrin e hapur, pemët, fushat, ndryshimet e stinëve – diellin e ditës dhe yjet e qiellit natën.
Mostrat e ditës mbeten një lloj bible laike për qenien njerëzore që mendon dhe ndjen. Plotësojeni këtë fragment të veçantë me ëndrrën e Dostojevskit për kuptimin e jetës, të Tolstoit për gjetjen e kuptimit kur jeta duket e pakuptimtë dhe gjeniun e harruar të Alice James motrës së shkëlqyer e William dhe Henry James – se si të jetosh plotësisht ndërsa vdes, pastaj rivizitoje Whitman-in dhe pse letërsia është thelbësore për demokracinë dhe këshillat e tij të përjetshme për të jetuar një jetë plot gjallëri.