Sylë Ukshini/
E gjithë sjellja e Serbisë që nga shpërbërja e Jugosllavisë ka mëtuar të jetë një përpjekje për rikthimin e pozicionit të dikirshëm në Luftën e Parë Botërore, kur mbretëria SKS u krijua në mënyrë aksidentale dhe si një përpjekje për ta frenuar influencën austro-gjermane. Shtatdhjetë vjet më vonë, fuqitë që e krijuan ishin të paafta ta pengonin shpërbërjen e saj.
Katërshja e Madhe- Britania e Madhe, Franca, Italia dhe SHBA ishin të vèmendshme ndaj kombeve ziliqare në Ballkan, dhe për këtë kishin mjaft arsye. Por pavarësisht se Kosova mbeti nën mbretërinë SKS, presidenti amerikan Wilson, për dallim nga fuqitë evropiane të kohës deklaroi me vendosmëri se do të ishte gabim që Serbisë t’i jepej flotë ushtarake-detare. “ Do të ishte do të bëhej një komb i harbuar, meqë edhe kështu ata janë popull turbullues, dhe nuk duhet të kenë një flotë që të luajnë mendsh,”, deklaroi Wilson në Konferencën e Paqes në Paris (The papers of Woodrow Wilson).
Prandaj, nuk është e rastësishme që paqebërsit e takimeve dhe konferencave ndërkombëtare studiojnë me kujdes shembujt e konferencave paraprake. Kështu bënë edhe paqesbërit e Konferencës së Parisit me 1919, por “biznesi i Konferencës së Paqes”, siç do të thoshte ambasadori francez në Londër, do t” jepte fund luftës me Gjermaninë, dhe nëse mundeshin të krijonin një rend botëror i cili do t”ia bënte zë pamundur një tjetër Luftë të Madhe. Dhe, sigurisht, edhe tani bashkësia ndërkombëtare para çdo vendimi për rajonin duhet ta ketë parasysh fatin shteteve të reja në mënyrë që vendimet e tyre të mos shpijne drejt luftërave të reaj.
Ekziston një mendim i formësuar shkencor se vendimet për paqen në Paris me 1919 ishin dështim, se ato çuan drejt e në Luftën e Dytë Botërore.
Një gabim i tillë ndodhi edhe në Dejton, megjithëse Richard Hollbrooke ishte përpjekur të bënte më të mirën. Siç shënojnë studiuesit më vonë, gjatë ndërmjetësimit të luftës së Bosnjës, Richard Holbrrokeu, herë pas here lexonte libra për negociata e paqes në Camp Davidit, duke dashur të njihet me teknikat dhe mënyrat e arritjes së paqes. Holbrookeu konsiderohet arkitekt i paqes në Dayton, pro njëkohësisht edhe njeriu ë u pendua për lejimin e bërjes së “Republikës Srpska”. Ai do ta pranonte më vonë se ky ishte një gabim dhe gabimi më i madh ishte përse forcat kroate dhe boshnjake u penguan të Banjallukën, rënia e së cilës mendohej se do të shënonte edhe fundin e “Republikës Srpska”.
Ndërsa gabimi i dytë i bë me stopimin e ofensivës boshnjako-kroate drejt Banjallukët. Po ta kishin lënë amerikanët lënë Banjallukën binte në duart e boshnjakëve dhe kroatëve? Ky mendim do ta mundonte Holbrookeu në vitet që pasonin. Aty do të mbaronte “Republika Srpska”. Sot, Bosnja do të ishte shtet multietnik dhe i tërë. Lufta do të kishte një fitues. Dhe nuk do të ndodhte Daytoni, shkruan George Packer, gazetar i The Atlantic dhe ish gazetar i The New Yaker, në librin e tij për Hollbrookun.
Prandaj, Kosova nuk guxon të jetë as euforike dhe as naive që të bëjë gabimin e Bosnjës! Por edhe bashkësia ndërkombëtare duhet të jetë më
E kujdeshme dhe ta vlerësoj drejt se kush ka qenë shteti i habur dhe turbullues në këtë rajon në tri dekadat e fundit. Edhe 104 vite më pas mbetet aktual mendimi i presidentit amerikan Woodrow Wilson se luajnë mendsh nëse do të kenë përkrahjen ndërkombëtare. Guximi i djeshëm i Vucicit, është dëshmia më e mirë për këtë se vëmendja dhe llastimi ndërkombëtar e bënë atë një politikan të habuar.
See Insights and Ads
Like
Comment
Share