Archives for January 2014

KRYETARI I STRUGES U TAKUA ME ODEN EKONOMIKE IZRAELITE- AMERIKANE NE CIKAGO

January 17, 2014 by dgreca

*Skoki do të binjakëzohet me Strugën….

*Takimi i kryetarit të komunës së Srugës dr.Zijadin Sela me përfaqësuesit e odës ekonomike Izraelite-Amerikane,kryeatrin Dan Shure dhe drejtorin ekzekutiv Majkel Shmit
Nga Skënder Karaçica/
Të gjitha asociaccionet politike,ekonomike,kulturore,shkenore dhe publicistike hebreike në Çikago dhe në Amerikë tashti e kanë të njohur shpirtin liridashës e humanitar të popullit shqiptar në Ballkan,që ishin të vetmit që i dolin në mbrojtje dhe i shpetuan nga asgjësimi vrastar i fashizimit gjatë Luftës së Dytë Botërore.Me këto konstatime filloi takimi i kryetarit të komunës së Srugës dr.Zijadin Sela me përfaqësuesit e odës ekonomike Izraelite-Amerikane,kryeatrin Dan Shure dhe drejtorin ekzekutiv Majkel Shmit dhe të shoqëruar nga udhëheqja e SHSHA-së Sekretari Mahmut Skenderi dhe drejtori ekzekutiv Skënder Karaçica.

Dan Shure është një nga përfaqësuesit hebreik në Amerikë dhe mik i respektuar i popullit shqiptar që ka marrë disa nisma nga fusha ekonomike dhe të përafrimit në mes të dy popujve miq shqiptaro-hebreik.Para do kohe,përfaqësuesit e asociacioneve kombëtare shqiptare në Tiranë e nominuan Dan Shure ,,Konsul Nderi,,në Çikago.Në vazhdën e aktiviteteve të SHSHA-së me asociacionet herbreike tashmë kanë filluar të gjitha përgatitjet që kanë të bëjnë me binjakëzimin e Çikagos me Tiranën si dhe organizimi i konferencës ekonomike nga fusha e investimeve Shqipëri-Kosovë dhe në pjesët etnike shqiptare në Maqedoni.

Dr.Zijadin Sela,kryetar i komunës së Strugës,shpalosi para përfaqësuesve të odës ekonomike resurset e pasura natyrore tursitike të qytetit të Strugës me rrethinë dhe i ftoi pushuesit dhe investitorët ameriknë që të vijnë në qytetin parajsë e dhuruar nga Zoti për të pushuar dhe për të investuar.Struga me tërë këto resurse,u tha miqëve hebreik dr.Zijadin Sela,me programet zhvillimore dhe të politikave të investimeve ekonomike do të bëhet,,Kolorado,,për pushuesit amerikanë në të gjitha stinët e vitit.Bukuritë e florës dhe faunës në liqenin e Strugës dhe peshku,,Pastermka,,për tryezën e bëjnë mrekullinë turistike shqiptare.Duhet theksuar,u tha në këtë takim,se qyteti i Strugës është në vargun e qyeteteve më bukuri të rralla dhe inikale të etnisë shqiptare si Prizreni,Ulqini,Berati,Shkodra që në një të ardhme duhet të vijnë karvanët turistike nga Evropa dhe SHBA-ja.

Përfaqësuesit e odës ekonomike Izraelite-Amerikane në Çikago e pritën me interesim shpalimet e resursve të pasura turistike të Strugës dhe shprhen gadishmërinë që kompanive tursitike në Amerikë dhe në Izrael të afrojnë projektin për pushues dhe për politikat ekonomike për të afruar investimet e tyre.Me këtë rast Dan Shure theksoi se shpejti një delegacion Izraelito-Amerikan do të vizitojë Shqipërinë,Kosovën dhe pjesët tjera etnike shqiptare në Ballkan.Në takimin që pati dr.Zijadin Sela në Çikago me miqtë hereikë doli nisma që qyteti Skokie(bashkësia e qyeteteve në Çikago)ku jetojnë 250 mijë hebreikë të binjakëzohet më Strugën.

ISHTE 15 JANAR

January 17, 2014 by dgreca

Nga Matilda Mirakaj/*

Ishte ditë dimri dhe frynte një erë e akullt. 15 Janar, 1980. Motra, unē dhe shoket e shoqet ktheheshim nga shkolla.Me çanta të shpuara në qoshe. Ecnim ngadalë për në shtëpi dhe ndonjeherë këndonim. Pa nxitim. Gjithë dita ishte e jona. Oh sa qejf, të jesh e mos të kesh asnjë përgjegjësi. Asnjë problem.Fushat e djerra, zgjateshin në horizont të kurorzuara nga kodrat e Gradishtës. Ne ecnim në shtegun e ngushte në buzë të kanalit. Nuk binte shi dhe ecja ishte më e kollajtë. Kur binte shi, çizmet e shpuara ngjiteshin në llucë shpesh here duke e tërhequr baltën me vete.Bëheshin aq të rënda sa bëhej e pamundur ti shqisje nga balta.Të rënda nja 4-5 kile. Ndonjëhere ngecnin dhe këmba dilte nga çizmja.Lopët e fshatarëve e punonin baltën dhe ujin në nje llaç ngjitës. Atherë duart hynin në punë për të ndihmuar këmbët. Ime motër, Manjola, ishte e holle dhe e gjatë si shkop. Dukej sikur ishte gati në çdo moment për tu thyer. Unë si motra e madhe qę isha, i shkulja çizmet nga balta dhe e ndihmoja ti vishte këmbęt të skuqura nga të ftohtit. Manjola ishte 3 vjet më e vogël dhe ate vit kishte filluar të pestën në Këmishtaj. Fillorja bëhej në kamp, 5 minuta larg shtëpie. Duke qënë me e madhe e kisha marr përsipër ta ndihmoja, dhe i mbaja çanten me libra çdo ditë. Më vonë kur të rritura zëmroheshim me njëra tjetren, ndonjë here ia përmëndja për ti kujtuar se sa shumē kisha bëre për të kur ishim të vogla, aq sa ia kisha mërzitur kokën.

Atë dit Janari ishte ditë e zakonshme dimri, të paktën pa shi. Ne, grupi i vogël i fëmijëve kaluam gërmadhat e kishës së Shen’Premtes. Partia komuniste e kishte djegur deri në dhe’. Dy qeparisa dhe gërmadhat ishte çka kishte ngelur.Varrezat pranë kishës ishin punuar me traktor shumē e shumë here dhe mbjellur me grurë për të bërë buke për popullin. Në atë muaj gruri i brishte krijonte një li ash te gjelbërt per rreth. Shpesh here duke kaluar pranë asaj që akoma quhej kisha, shikonim nëpër tokë dhëmbë ose fragmente kockash, që në një distancë jo shumë të largët kishin qënë buzqeshja e dikujt, ose duart e një nëne që kishte përkëdhelur fëmijët saj.

Ashtu ishte për aq kohë sa unë mund ta kujtoj nga fëmirija ime, dhe në atë kohë nuk më dukej diçka aq e tmerrshme dhe shtazarake sa sot që po shkruaj këto rreshta. Ata të vdekur ishin për ne fëmijët aq prehistorik dhe abstrakt sa dinosaurët. Në të vërtetë varrezat nuk duhet të kishin qënë shumē të vjetra. Mizerja që na rrethonte për së gjalli na pengonte të mendonim per dinjitetin dhe respektin e të vdekurit. Mbas kishës duhet të kapërcenim një kanal nja 2 metra të gjerë. Shoqja ime, Beta, ishte më atlete se unë, dhe e kapërcente pa vështirësi. Mbas nja dy provash më së fundi edhe unë u gjenda në krahun tjetër të kanalit. I dhashë kurajo edhe sime motre për të kercyer, dhe i shtriva krahun ta tërhiqja. Mbasi kalonim fushen ku luanim gjatë verës, të parat ndertesa që takonim ishin ato që ne quanim banjo. Ishin të ndërtuara në fund të rrugicës, por në këtë rast në fillim. Mvaret se nga ç’drejtim vije. Barakat tona ishin ndërtuar të gjata me dy krahë. Në çdo krah pothuajse jetonin nga 6 familje, pak a shumë. Akoma edhe sot më kujtohet me hollësi, ku jetonte çdo familje.Ah, memoria e fëmisë. Gjithsej ishin 4 barraka të tilla të ndërtuara paralel. Muret e holla ishin ndërtuar me baltë e me kallama, kurse çatia ish e mbuluar me katrama që me kohë ishte shpuar e shqyer dhe arnuar me copa plasmasi po të mund të gjenim. Dhomat ishin të vogla, nja 9 m2. Disa kishin vetëm një dhomë e disa dy. Çdo familje kishte ndërtuar nga nje kasolle të vogël me tulla balte, ne i quanim qerpiç këto tulla, ose me baltë e kallama, për ta përdorur si guzhinë. Kallamat rriteshin me shumicë. Fshati ku në jetonim kishte qënë kënetë dhe partia ishte shumē krenare për kryeveprën që kishte realizuar. Gjyshi im,babai i mamit, perpara se të përfundonte në burg kishte qënë drejtori i këtij projekti.Më parë ai kishte qënë gjeneral major, me yje e spaleta, me makinë e shofer e me të gjitha priviligjet që gëzonin pjestarët e rangut të lartë të partisë. Por ky është një tregim tjetër, për një ditë tjetër.
…Pra, kallama kishim me bollëk, faleminderit kënetës dhe ne i fusnim në punë kudo.Shyqyr zoti, ishin pa pare. Dhomat i kishim rrethuar me kallama perjashta, duke krijuar në atë mënyrë oborre të vogla që krijonin nje farë privatesije.Midis barrakave ishte nje rrugice nja 1 metër e gjëre.Kur binte shi ato gure të vendosur një këtu e një atje mbuloheshin me baltë.Të bëje ujin, nuk ishte shumē kollaj. Për të pirë kishim vetëm një çezëm në kamp.Oh, kamp përqëndrimi e kam fjalën, jo kamp vere. Tani e tutje fjalën barraka do ta zëvëndësoj me fjalën shtëpi, sepse ashtu ishin për ne. Aty kisha lindur unë dhe shokët e mij.Aty jetonim.Nuk ishte rrethuar me tela me gjëmba, por guxo ta kaloje kufirin e padukshëm dhe e shikoje se çfarë të gjente.Dënimi nuk ishte një shqelm në prapanicë, me tepër diçka si nja një jave në birucë të sigurimit me të rahurra si gomarit. Hajde ta kaloje po deshe. E spiuna kishte plot. Ne e kishim banjon të përbashkët me Zenelin.Ai kishte 4 kalamaj me sa e kujtoj, ne ishim 3 fëmije dhe mami e babi, pastaj ishte xhaxhai me gruan dhe nanën dhe djalin e madh. Djali i vogël ishte vetëm një vjeç dhe nuk kishte patur nderin ta përdorte akoma. Gjithsej 16 vete. Edhe familjet e tjera i kishin banjot me të njëjtën ndarje pak a shumë. Ok, mjaft me banjot se i kisha harruar dhe më vjen për të vjell kur i kujtoj. Edhe uji Ishte problem. Kishim vetëm një çezëm per të pirë e për tu larë. Shpesh, rradha bëhej e gjatë me kova e kazana sa duhej të prisnje 3-4 ore per të mbushur ujë. Ne prap, ishim më mirë se kushurinjt e mi që jetonin në kampin e Gjazës. Atyre i shkonte uji me kamion. Bëhej një betejë me zorra e bidona, kush ishte i zoti mbushte ujë, pleqtë në mëshirën e të tjerëve.Duke qënë se uji ishte problem, mund të imagjinohet kondicioni i banjove.
Atherë, të kthehemi tek ajo ditë. 15 Janari. Mbasi kaluam banjot në fund të rrugicës pamë Dhorën, që kishte nje pamje tragjike në fytyrë. Çfarë ka ndodhur e pyeta.

– Kanë arrestuar Mehdiun,- tha ajo. Ai ishte babai i Dianës, shoqes time.

– Oh jo-, thashë unë e tmerruar. Një vit më parë në Janar ata kishin arrestuar Naimin, baban e Gerit, Jimit dhe Dorianës. Oh jo. Mbas disa sekondash që u dukën shumë të gjatë, duke pëshpëritur me zërin që i dridhej, ajo shtoj. Kanë marrë edhe babin tënd…

Ishte 15 Janar…

* Ne Foto, e ndjera Manjola Mirakaj, qe nderroi jete ne New York…

Kumt nga përtej varrit i Patër Gjergj Fishtës

January 17, 2014 by dgreca

nga Mërgim Korça/

I gjithë shekulli i kaluar ish i ngarkuar me halle, telashe, si edhe probleme për kombin tonë. Natyrshëm lind pyetja: A mos vetëm shekulli i XX-të? Për të qenë të saktë, jo. Ia shkarkoi telashet edhe hallet i XIX-ti pasuesit të tij e ky i fundit, pa i zgjidhur dot, ia transferoi ato edhe mijëvjeçarit të tretë !

Patër Gjergji u lind e jetoi në kapërxyellin e dy shekujve të shkuar. Megjithatë ai vazhdon e jeton me hallet e kombit të Tij. Edhe në kët mijëvjeçar të tretë, 61 vite pas vdekjes, Ai vazhdon e dërgon kumte për ne. Por e keqja është se ne ose nuk dijmë t’i lexojmë, i lexojmë e nuk i kuptojmë, i lexojmë e nuk duam t’i kuptojmë dhe, akoma më keq, as i lexojmë fare por njëkohësisht dërguesin e tyre vazhdojmë dhe e anatemojmë gjithnjë duke ecur në hullínë e taktikës diktatoriale!

Ata që as dinin ta lexonin, më shumë s’kishin se ç’të bënin: e morën urdhrin nga ai që nuk donte ta kuptonte dhe…ia dhunuan varrin e kockat ia hodhën në lumin Dri. Ky mëkat u qëndron atyre mbi kokë, dhe aq. Të shkolluarit e diktaturës, që u bënë kalemxhinj të saj, dinin ta lexonin Fishtën, madje edhe ta kuptonin, por u vinte për mbarë ta kishin mirë me regjimin dhe fashist e quajtën Mjeshtrin, gjithashtu shovinist e pse jo edhe antikombëtar. Dhe Fishta nuk mbrohej, se nuk ish më në mes të gjallëve, por kumti i Tij në secilën faqe të veprës Tij lexohej, po ta donin. Ai, si largpamës i madh që ish, e kuptonte dhe prandaj edhe i mëshonte fort vënies në dukje të faktit se karakteristika të shqiptarit kanë qenë besa si edhe burrëria. Ai u këndoi këtyre virtyteve të madhërishme pikërisht që të mos zinin vënd në shpirtin e shqiptarit pabesía, imoraliteti si edhe korrupsioni. Por përgjatë pesëdhjetë viteve pikërisht këto virtyte u përdhosën. U kultivuan servilizmi si edhe korrupsioni shpirtëror duke e dyzuar shpirtin e njeriut. E ç’lindi si pasojë? Lindi njeriu i ri socialist me ndërgjegje amorfe që s’njeh as ç’është etika e aq më pak morali, pa le flijimi ndaj Atdheut! Të qe kultivuar edukata moralo – kombëtare, së cilës i këndonte At Gjergji, jo veç njëra pjesë e vajzave shqiptare do t’ishin kryelarta si stërmbesat e suljoteve, (pa dashur të hyjmë në hollësira lidhur me pjesën tjetër). Edhe një pjesë e djemve shqiptarë nuk do t’ishin ata që janë sot, por të gjithë do t’ishin pinjojt e Marash Ucit edhe Çun Mulës. Kurse politikanët tanë do t’ishin ata që veten e flijojshin për Atdhé, ashtu siç bënte thirrje vetë Poeti duke u shprehur :

Qe mue tek m’keni, merrni e m’bâni flí,

Për shqyptarí, me shue çdo mní njerzore.

Oh ! Edhe pa mue Shqypnija kjoft’e rrnoftë,

E nami i sajë për jetë u trashigoftë !

e një pjesë e tyre nuk do t’ishin të korruptuarit në palcë, që japin shfaqje komedish televizive me shumë akte, me akuza të ndërsjella korrupsioni moral, dhe populli i mjerë me batanije krahëve, qesh. E me kë gajaset së qeshuri? Me tragjedinë e tij ! E ka trajtuar mirë Mjeshtri problemin, veç do marrë e lexuar se vlera të paçmuara ka kumti i Tij :

Tue pasë nji palë gjyqtarë e advoketën,

E kaq n’kod civil ushtrue e kanë veten,

E janë të zott, qi t’shtrêm’ten t’a drejtojn,

E t’bardhën t’zezë e t’zezën t’bardhë t’gjykojn.

Dhe më e rëndësishmja është se Patër Gjergji jo që nuk pajtohet me situatën që jetonte, por e kritikonte ashpër, sepse dashuria e Tij për ta parë Atdheun si edhe popullin e tij të përkryer, qe e pakufí. Por nga ana tjetër, ai kumt që na dërgon Ai nga shekulli i kaluar, duket sikur të formuluar e ka At Gjergji për rrethanat që po kalon populli ynë sot! Ai buçet kur thotë se Atdheut nuk i duhen njerëz që për poste dhe interesa vetjake e shesin vendin dhe i trajton me përçmim kur thotë :

Do njerz karabullakë e kryematare …

Si kurmagjakë të bâm me mish gomari,

Të cillt, tue u poshtnue, porsi bubrreca t’ndyta

E’iqind herë n’ditë tue shitë Atdhén’e fisin, …

E me lurtime e poshtërsí të flligta

Kqyrshin me u njitë m’ndo’i shkallë t’naltë, për t’cillën,

Zoti as natyra ata s’i kishte pré.

Shtrohet pyetja: Për kë flet ky pohim’i Fishtës sot? Këtë kumt vetëm ata që nuk duan ta lexojnë, nuk e kuptojnë! Se kush e lexon, nuk ka mundësi të mos e kuptojë sepse Patër Gjergji shqip u flet e krejtë shkoqur gjithë trafikantëve politikë e bashkë me ta edhe gjithë popullit shqiptar, tek vazhdon:

Edhe kombi shqyptar s’dy sysh verbue –

N’vend qi me i kapun kta kopukë për krahi

E m’ shtjelm tu’ i rrahë e mirë kta tu’i shilue

Me ndo’i kërbaç trefish ase m’drû ahi

Edhe jashtë Shtetit m’hûndë e m’buzë m’i lshue

Kqyrë m’ta harû, si n’sy t’ndo’i Padishahi,

E âsht gati, po, n’dorë t’tyne me lshue ve’ten

Tu’i zgjedhun për Ministra e Deputetën.

E për t’i dhënë edhe penelatën e fundit kuadrit tragjik, enkas vijnë nga përtej varrit sot vargjet e mëposhtme:

Sod n’Shqypni, more lum miku,

Histori âsht meteliku,

Ky kumt që na dërgon patrioti i madh të cilit i digjej shpirti për vënd të Tij, veç një të metë ka: i mungojnë emrat. Po, i mungojnë emrat e atyre qeveritarëve si dhe deputetëve të sotëm të cilëve duket sikur Ai vetë ua ve gishtin!

Bashkë me satirizimin e paaftësisë së drejtuesve të vendit, kumti që na vjen për korrupsionin është thirrje për të marrë masa. E lexojmë ne Fishtën, kundrojmë zhvillimet shqiptare, dhe mendja na shkon menjëherë tek përvoja që Ai do të na kalojë: Lufta që i bëri Roma e lashtë korrupsjonit u mbështet tek ligji Claudian i vitit 218 para e.r. që senatorëve romakë ua ndalonte çdo aktivitet tregëtar. U thotë gjë ky kumt i lashtë atyreve që fatet e kombit kanë sot në dorë? Apo atyre nuk u bëjnë as ftohtë e as nxehtë kumtet që vijnë dhe pa parë se ku shkelin, veç interesin e tyre shikojnë? Kjo ësht’edhe tragjedia e sotme e vëndit tonë.

Në vitet njëzet të shekullit kaluar, vizionari At Fishta parashikonte në mënyrë profetike jo vetëm se si do t’i cungonin trojet Arbnore fqinjët tanë, por edhe parashihte djegien e vendit nga llava e kuqe përvëluese që do të vinte nga lindja :

Shka t’lâjnë kta katër ujq / Që i kërcnohen shoqishojt,

Thonë do t’dalë nji djall i kuq / Që fort rreptë do t’ja njisë thojt.

Ky parashikim i a djeg zemrën Mjeshtrit dhe prandaj Ai i drejtohet Zânës, pas shpalljes së pavarësisë, dhe i thotë : Oj Zânë, t’këndojm … t’vajtojm, deshta me t’thânun E këtë varg, të shkëputur nga konteksti, kritikët e Tij e përdornin si armë kundër Mjeshtrit që me çdo kusht rrekeshin ta nxirrnin tradhtar. Por e fshihnin ata dëshprimin e skajshëm të Poetit që në vazhdim shprehej :

Shqyptarë a ndiet ? Europa, mrrutë e ndytë,

Shkërdhye me Evrej t’Parisit e t’Londonit,

( Së cilës dreqi ia plasi të dy sytë

E marren mâ s’e sheh, njitas n’e s’vonit )

E bâni gjyq, qi t’nipat e Kastriotit

Shkjeve t’Ballkanit urë t’u rrijnë mbas sodit !

Patër Gjergji kërkon t’i zgjojë të gjallët e ti ngrejë mundësisht edhe të vdekurit, (me Surgite mortui ), me kushtrimin e Tij të dëshpëruar:

“Ah vaj, ah kob”, “Shka bâjnë shqyptarët?”, “Mbaroi Kosova”

“Humbi Janina”, “Shkoi Manastiri, Dibra e Gjakova …”

“Kushtrim, kushtrim !”

E mbas kushtrimit e thirrjes tronditëse u jep porosí të gjallëve me fjalë të një peshe të pashoqe :

T’u bjerë ndërmênd se mâ e rândë âsht thêmra e shkjaut kokëtrashë, se guri i vorrit n’krye !

Veprën e Patër Gjergjit ishte e qartë se diktatura komuniste, me ta marrë pushtetin në dorë, do ta nxirrte “jashtë ligjit” si pasojë e trysnisë së mikes së shtrenjtë dhe besnike, Jugosllavisë titiste. Ajo nuk kishte se si të pranonte që rinia shkollore të edukohej me vargjet “shoviniste fishtjane” :

Kjoftë mallkue, po, a plak a i ri,…

Qi s’lidhet sod me besë arbnore,

Për me dhânë mâ para jetën,

Se me ra fisi i Shqyptarit

N’thoj t’pangíshëm t’Gospodarit.

Po si e lexojnë sot këtë kumt drejtuesit e fateve të Kosovës që u erdhi mu në shteg, mbas vuejtjesh të mëdha e sakrificash sublime, pavarësia e Kosovës dhe nuk po e gjejnë dot fjalën me njeri-tjetrin që në mbledhjen e parë të parlamentit? Ç’janë ato interesa e “ poshtërsí të flligta “, (sipas At Gjergjit), që nuk i lenë t’ia japin “besën arbnore” njeri-tjetrit deputetët kosovarë e të tregojnë pjekuri politike se ata dijnë “me dhânë mâ para jetën” se sa ta humbin shansin e pavarësisë nga serbët? A ka më tragjedi për Kosovën dhe kosovarët se sa të mos e bëjnë të tyrin këtë kumt madhor që u vjen nga thellësia e viteve nga Patër Gjergji ?

Konstatimet e Poetit janë të dhimbshme se Ai e vë gishtin mu mbi plagë kur Ora e Atdheut i thotë Ali Pashë Gucisë :

Se ngusht janë punët e Shqypnís,

Se mrendë besa âsht krejt harrue !

Edhe dhimbja e Fishtës merr nota tejet dramatike kur shprehet :

Mori e mjera Shqyptarí,

Si t’shkoi moti gjithmonë n’zí,

Si t’shkoi moti tue kjá !

Vjetë për vjetë e muej për muej,

Herë n’gjak t’ând, herë n’gjak t’huej !

Po t’i bëjmë një analizë tashti se ç’kumt na dërgon Poeti lidhur me themelin e gjithë të këqijave që e kanë përfshirë si në një rrjetë merimange kombin tonë dhe cila është zgjidhja që të dalim nga kjo vorbullë që rrezikon të na gëlltisë, mjafton të analizojmë amanetin që u lë plaku Marash Uci dy blegtorëve të rinj, t’bijve t’Calit, para se të largohet për në luftë, që bukur fort mund të quhet edhe testamenti i tij. Më e para porosí e tij është t’a ruejnë familjen edhe gjân. Vazhdon e u thotë mos ta çarsin nderën edhe besën e dhânun e ta duen vêndin e Atdhén. U thekson të ruhen prej pandershmënís e sidomos prej grues së lëshueme. Ngul këmbë e u thotë të shkojnë mirë me shokë e të afërm, të cilt, sido qenë, janë gjithmonë vllazën. I këshillon që kurrë mos të poshtënojnë kurrkend e të jenë mikpritsa me të njoftun e të panjoftun e sidomos me të huej, por pa ua lëshue këtyne të fundit kurr zêmrën në dorë.

Sa më shumë të lexohet dhe të rilexohet ky kumt lidhur me normat e moralit që na dërgon Poeti nga thellësia e kohëve, aq më shumë rritet trishtimi tek hedh sytë prapa. Këto norma diktonte Kanuni i Lekë Dukagjinit që ushtrohej në Dukagjin edhe Mirditë. Moral dhe vetëm moral sheh në Kanunin e Maleve të Malësisë së Madhe. E asgjë tjetër veç moral diktonin Kanuni i Skënderbeut për Malësitë e Krujës, Dibrës edhe Matit, e gjithashtu edhe Kanuni i Papa Zhulit për Himarën e Kurveleshin. E pikërisht me që këto norma binin ndesh me internacionalizmin proletar, me pronën e përbashkët, me dredhitë mashtruese, me prerjen në besë, me konfiskimin e pronës vetjake, me depersonalizimin e njeriut, etj.etj., diktatura komuniste i dogji në turrën e druve Kanunet e bashkë me ta edhe veprën e At Fishtës.

Revolta e Patër Gjergjit është e ashpër, tejet’e tillë kur shprehet :

Uh ! Europë ti kurva e motit,

Qi i rae mohit besës e Zotit,

Po a ky â shêji i gjytetnís :

Me dá tokën e Shqypnis

Për me mbajtë klysht’e Rusis ?

Por ajo merr tone tragjike të pashëmbëllta kur një prift të devotshëm, revolta ndaj padrejtësive që i bëhen Atdheut të tij, e detyron të shpërthejë e t’i heqë vërejtjen edhe Zotit vetë kur i drejtohet e i thotë :

O Perendi a ndjeve, / tradhtarët na lane pa Atdhé,

E Ti rrin e gjuen me rrfé, / lisat n’për male kot !

E kuptojnë këtë kumt gega edhe toska. Nuk ka nevojë “përkthimi” me normat e drejtshkrimit të kuptuarit e kësaj revolte të patriotit me bindje të thella atdhetare. Madhështinë e personit që e formulon këtë mesazh nuk e shohin ata që nuk e dijnë ekzistencën e vetë mesazhit dhe mundohen ta përbaltin autorin, sepse thellësisht injorantë e hiqen nga hunda nga keqdashësit e ndërgjegjshëm që tremben nga hija që u bën Poeti atdhetar! Këta të fundit, me nënshtresë osmano-bizantine, të suvatuar në B.Sovjetik me marxizëm-leninizëm, dhe të dyzuar nga ana karakteriale vite me radhë, rreken ta paraqesin të madhin Fishtë si armik të përparimit dhe të arsimit kombëtar e si pasojë kjo është sipas tyre pjesa e djallit tek Fishta. E unë them: u dëgjon vallë veshi atyre se ç’u nxjerr goja ? Internacionalizmit komunist i shërbyen ata verbtas, ndërsa Fishta flí u bë veç për Atdhé. Mos e donin ata shqipen të shkruar me “kirilica” përkundër asaj të Mjeshtrit që gjuhën tonë e çoi drejt Europës? Ata e harrojnë kumtin madhërisht të fuqishëm që na vjen nga Fishta me një lirizëm të pashoq :

Prá, mallkue njaj bir shqyptari, / Qi kët gjûhë të Perendis

Trashigim qi na la i Pari, / Trashigim s’ia lên ai fmis;

Edhe atij iu thaftë, po, goja, / Që përbuzë kët gjûhë hyjnore;

Qi n’gjûhë t’huej, kur s’âsht nevoja, / Flet e t’vetën lên mbas dore.

Disa konsiderata:

E gjej me vend të rikujtoj një bisedë tejet kuptimplote të zhvilluar rreth viteve 80-të. Bisedoja një ditë me të nderuarin, tashmë të ndjerë, advokat Ferid Çabej. Gjithashtu e ndjej për detyrë morale të shtoj se ai ishte një burrë i mënçur dhe me karakter, bash si personazhet e Lahutës e për më tepër edhe shumë i kulturuar. Biseda mori drejtimin rreth të vërtetës, të drejtës, (absolute apo jo), si edhe vendimeve që merrnin gjyqtarët. Mbasi më foli me shumë dhimbje se si drejtësia në Shqipëri kishte marrë fund që me politizimin e saj kur pushtetin e morën në dorë komunistët, ku veç drejtësí ajo nuk mund të quhej, më thotë: “ … duhet ta kesh mirë parasysh se në aparatin e drejtësisë së dikurëshme, ndër njëqind juristë, ne i numronim me gishta të pandershmit … dhe pushtetarët kësisoj, në përgjithësi, nuk ndërhynin dot që nëpërmjet organit të drejtësisë të bëheshin padrejtësíra…”.

Duke rikujtuar këtë pohim mendoj se hidhet dritë mjaft bindëse përse dhe ç’e shtynte Patër Gjergjin të sulej aq ashpër ndaj dukurive negative sporadike në të gjitha fushat e jetës së shoqërisë së atëhershme dhe t’i përgjithësonte. E bënte ai këtë se donte që shqiptari të ish i përkryer dhe donte gjithashtu që: Shqypnisë t’mos i rândojë asnji qyme përmbi tê.

E kanë akuzuar Lahutën e Malcísë si vepër kronologjikisht të jashtëkohshme. Dakord, e pranojmë për një çast, po kur vetë Autori pohon se veprën e Tij e shkroi: Për me kndue m’Lahutë t’Malcis,/ Se si u ênd fati i Shqypnis, dhe nga ana tjetër flet për personazhe konkrete si edhe trajton bëmat e tyre, mendoj se Ai vetë e hedh poshtë anakronizmin si akuzë ndaj veprës së Tij. Kënga popullore i ruajti gjallë në kujtesën e popullit bëmat e heronjve të ndryshëm. E pikërisht ky folklor popullor bëhet gurra që ushqen veprën e Patër Gjergjit. Fishta në esencë është poet i qënësisë gojore popullore. Mirëpo Ai nuk është kopjues i këngës popullore epike, por një krijues mbi bazën e saj. Për një ilustrim i referohem studjuesit dhe njohësit të thellë të veprës së Fishtës si edhe stilistit nga më të përkryerit të gjuhës shqipe, prof. Ernest Koliqit, i cili thekson: “Nuk dihet a qe Fishta qi gjet frymzimin e vet në burime të letërsís gojore apo letërsia gojore qi fatlumsisht gjet në Fishtën vleftësuesin e vet mâ të përshtatun. Mysteri i fateve të kombit. E vërteta âsht qi zâni i Poetit u përzí e u shkri në nji mënyrë të tillë me zânin e mbarë popullit sa mos me dijtë ku fillon njani e ku mbaron tjetri.”

Nuk mund të kalohet pa prekur edhe një problem mjaft shqetësues siç është mohimi i trashëgimisë. Trashëgimia, si teori, e ka treguar veten se sa e themeltë që është, në kundërshtim flagrant me teoritë komuniste që nuk e pranonin genotypin dhe insistonin në ndikimin e patjetërsueshëm të mjedisit rrethues. E si pasojë, tek ne për gjysëm shekulli pikërisht iu vu flaka trashëgimisë, qoftë ajo zakonore, intelektuale, e pronës e kështu me radhë. Kjo solli atë zbrazëtí që përjeton sot vëndi ynë dhe nuk e plotëson dot. Konkretisht shëmbull nga At Gjergji, tek i këndon Ai luftës me Malin e Zi, vargëzon:

N’zâ Kelmendt për begatí : / U ka pri, krejtë n’ari ngrí,

Vetë Çun Mula, bajraktari,/ Qi mâ i mirë s’bâhet Shqyptari

E regjimi diktatorial jo që nuk e desh trashëgiminë e vyer të zakoneve atdhetare edhe burrnore që mbarte Çun Mula t’ua transmetonte brezave pasardhës por, edhe pse gjermanët pikërisht të nipin Mul Delinë e internuan në kampet e çfarosjes, gjithë pinjojt’e tij i kalbi internimeve për 46 vite me radhë. E ky është vetëm një shembull, por të tillë janë të pafund sa në qytete e mbase më shumë në fshatra anë e kënd vëndit tonë! Duke e cunguar pra trashëgiminë e mirëfilltë të normave të etikës dhe moralit brez pas brezi, që aq të rrënjosura i kishte shqiptari, erdhëm në ditë të sotme ku po të shikojmë mbrapa, veç boshllëk dallojmë, e duke shkuar përpara, po shkojmë si anija pa busullë në mëshirën e “këshillave të të huajve”. Dhe e keqja është se komunizmi trashëgiminë e dhunoi, e mohoi e me çdo kusht desh të krijonte njerinë e ri pa të kaluar e vetëm me të ardhme. E nga kjo ç’rrodhi? Ai difekt i pariparueshëm i cili fatkeqësisht shumë gjatë do të ndikojë në t’ardhmen e vëndit tonë.

Tanimë i erdhi radha të kujtojmë edhe një thirrje që i bën shqiptarit Patër Danjel Gjeçaj, ai erudit i skajshëm dhe njohës tejet i thellë i veprës si edhe i shpirtit të Patër Gjergj Fishtës. Ai i drejtohet bashkatdhetarit dhe i thotë: “ Ndigjoje me vemêndje Fishtën e fletët e Lahutës le të jenë si thërmijat e dheut qi Hungarezët, jashta atmes së vet, ruejnë me kujdes ndër shishe për t’i pasë gadi të desin me to nen krye, të lumë se mbyllin sytë tuj pushue për të mbrâmën herë mbi tokën e të Parvet, si mjeshtërisht i msoi poeti i madh Petëf !” (Dielli-arkiv)

Mishërimi i të vërtetave tek Mark Twain….

January 17, 2014 by dgreca

Esse nga Raimonda Moisiu/

Hartfordi është Kryeqyteti I shtetit amerikan, Connecticut (Kënektikat apo Kenerike sipas “slang”-ut të vjetër) I shtrirë në distriktin e Hartford -it. Emri indian I qytetit ka qënë Suckiaug dhe në vitin 1637 mori emrin Hartford sipas një qyteti anglez. Lundërtari hollandes Ardien Block, ishte I pari europian që eksploroi duke lundruar në lumin Kenerike në anijen me vela. Në vitin 1633-e kolonistët e parë hollandezë ndërtuan fortesën e quajtur “Shtëpia e Shpresës së mirë”, e cila humbi shpejt kontrollin nga puritanët anglezë dhe një qëndër tregëtare që ekziston edhe në ditët e sotme pranë Hartford-it. Ndërsa në vitin 1636 hollandezi, I përndershmi Thomas Hooker arriti me rrugë tokësore nga Newtown (Canmbridge), Massachusetts, së bashku me kongregacionin e tij dhe fillimisht e quajti Newtown. Në vitin 1639 me miratimin dhe nënshkrimin e “Parimeve themelore”, që konsiderohet si Kushtetuta e Parë moderne, solli krijimin e qeverisë së parë. Që prej atij viti shteti amerikan Connecticut, do të quhet “Shteti I Kushtetutës”. Hartford shërbeu si Kryeqyteti I kolonisë hollandeze deri në vitin 1701, duke përfshirë edhe distriktin e Neë Haven në koloninë e tyre. Vecojmë se në atë kohë, do të ishin dy kryeqytete; Hartford & Neë Haven. Përfundmisht në vitin 1875 Harftordi do të bëhej kryeqyteti I vetëm I shtetit të Kenerikes. Sot për sot rradhitet si një nga qytetet e treta të mëdha në këtë shtet, pas qyteteve Bridgeport dhe Neë Haven. “Greater Hartford është metroja më e madhe në tërë shtetin kenerian dhe I 45-i në të gjithë Amerikën, me një popullsi metropolitane prej 1,188,841. Distrikti I Hartford-it ka një peisazh të bukur e mahnitës natyror me shtrirjen e tij përgjatë Lumit Kënektikat, urën gjigande mbi këtë lumë, dhe lartësohen hotelet me pesë hyje, gratacela, institucione financiare dhe tregëtare, ndërtesat antike dhe parqet e bukura kombëtare të përhapura në të gjithë distriktin. Fillimisht zona e njohur sot si Parku Elisabeth ka qënë në pronësi të industrialistit, burrë shteti dhe Guvernator I Thesarit të Shtetit të Kënektikat-Charles M.Pond. Kur Mr. Pond vdiq tokën ia la trashëgimi, Qytetit të Hartfordit me kusht që të shëndrrohej në park të hortikulturës dhe të mbante emrin e gruas së tij Elisabet, vdekur disa vite më parë se ai. Bashkia e Hartford-it punësoi mjeshtrin hortokulturist (kopështar) Theodor Wirth I cili në vitin 1904 krijoi një kopësht të bukur, kryesisht me trëndafila, gjelbërim, lule të varieteve të ndryshme dhe ndërtoi pranë rrjedhjës së lumit një kafene me emrin e industrialistit Mr.Pond! Sot Parku Elisabeth është një nga Parqet kombëtare më të bukur të hortikulturës, jo vetëm në Amerikë, por në tërësinë e kontinentit amerikan. Por ajo c’ka e bën të dallueshme civilizimin e shoqërisë është kujtesa, identiteti individual, zhvillimi, ruajtja e trashëgimisë kombëtare në kontekstet shoqërore, kulturore, historike, gjeografike, infrastrukturë, mjetet për ta materializuar e pasuruar atë, nëpërmjet librave, restaurimit të tyre, kronikave, muzeumeve, identifikimin e individëve të shquar, lidhjet e tyre personale me komunitetin, kombin dhe botën. Këto lidhje artikulojnë dhe paraqesin kohën, vendet dhe sistemet social –kulturore dhe shprehin vlerësimin për ndikimet e kulturave të ndryshme historike e bashkëkohore. Është interesante për të theksuar se sa shumë artistë, shkrimtarë, aktorë, regjizorë, politikanë, muzikantë dhe producentë kanë lindur e rritur në Hartford, apo studiuar dhe shkolluar në Universitetet famose të Kënektikatit, si YALE apo UCONN. Në Hartford është varrosur themeluesi I Kënektikatit, Thomas Hooker, ka lindur dhe është varrosur gjithashtu, aktorja e famëshme e Hollyvood-it, Katharine Hepburn, Linda Evans, aktorja e Dynasty Fame, nga Hartfordi është aktorja simpatike dhe shumë e kërkuar amerikane, Meg Rajan, kongresisti amerikan I viteve 1776-1832 Parmenio Adams , George Ë.Bush etj, etj. Por në Hartford është shtëpija ku u shkruajt “Ditari I Ana Frank” apo “Kasollja e Xha Tomës”. Në Hartford jetoi dhe zhvilloi veprimtarinë e tij, një nga autorët më të njohur në botë, Samuel L.Clemens, I njohur më mirë si Mark Tëain, me më shumë se 30 libra, qindra tregime dhe esse, leksione e studime shkencore. Në Hartford jam edhe unë banore e tij prej më shumë se një dekadë. Sa më shumë kalojnë vitet aq më shumë rritet interesimi im për të mësuar, zbuluar dhe njohur më nga afër historikun e jetës të këtij qyteti. Kur u vendosa fillimisht këtu teksa vozitja rrugëve të tij, më ranë në sy ndërtesat karakteristike si ato të qytetit tim, apo ndërtesa në formë “vapori”, si ajo që ka qënë dikur në qëndër të Korcës, -(ish-Farmaci) ndërsa sot Prefektura e qytetit). Parkun Elisabeth e shëmbëllej me parkun Rinia. Forcën e dijes, kulturës, inteligjencës e qytetarisë korcare, themelimin dhe muzeumet për identetin individual dhe zhvillim të Korcës, i lidh me historikun hartfordian. Gjatë qëndrimit të tij në Hartford Mark Tëain është I njohur edhe për shtëpinë e tij me shumë dhoma dhe ambiente, që nga dhomat e gjumit, kuzhinën, banjot e shumta, të clodhjes, bibliotekat, dhomat e studimit, muze, teatro, kinema, të gjitha të përfshira me sistemin rrjedhës ngrohës, oborr të madh, lulishte me gjithfarë lulesh, gjelbërim, , belvederen, shatërvanet, dhe statuja të ndryshme, që shprehnin forcën e dijes e të kulturës të jetës e veprës së tij. Sot kjo shtëpi luan një rol të dyfishtë, jo vetëm si shtëpija e Mark Tëain, por edhe Muze kombëtar, për të nxitur ndërgjegjësimin dhe vlerësimin e jetës e veprës së Mark Tëain, për të treguar rëndësinë e krijimtarisë së tij letrare, shkencore, në fusha të tjera dhe për të shprehur idetë, mendimet dhe opinionet e qytetarëve të botës. Teksa vizitoja këtë shtëpi muze, më përqasej Shtëpija Muze e Shkollës së Parë Shqipe, në Korcë, me shumë dhoma, (klasa) që përhapnin dije, shkrim e kulturë, oborri me shtaërvanin dhe monumentin më gërmat simbolike dhe korespondimi kohor. Por edhe për një arësye tjetër, sepse në ballafaqimet me botën perëndimore unë kurrë nuk do të lodhem se transmetuari këto vlera, vetveten, ndikimin që kanë këto vlera, në këtë vend multikultural me qëllimin e mirë vetëm e vetëm për t’I bërë të njohur dhe integruar, shpirtin intelektual, identitetin dhe krenarinë kombëtare shqiptare krahas kulturës hartfordiane dhe kulturave të tjera. Në këtë tentativën time kësaj here do t’u rrëfej historinë, që është sa intriguese, interesante, origjinale, informuese, historike, – pra do t’u rrëfej, mishërimin e këtyre të vërtetave tek Mark Tëain, jo vetëm si një vizitore e Shtëpisë së tij muze, por edhe si dy bashkëqytetarë të Harford-it, në kohë të ndryshme.

Jeta dhe veprimtaria e Mark Twain, në Hartford.

Për disa vite rradhazi, para viteve 1880-t, Mark Twain ka jetuar në Harford, të shtetit të Kënektikat-it (Kenerike), -në një shtëpi të ndërtuar përgjatë lumit Connecticut. Në shtëpinë ku ai shkroi “Qyteti I të vdekurve”, “Aventurat e Tom Saëyer”-it, “Monologu I Mbretit Leopold”, “Aventurat e Huckelberry Finn”-it, “Princi dhe I varfëri”, dhjetra libra, qindra tregime, esse, studime shkencore dhe publicistike në mbështetje të shpirtit zezak dhe luftës kundër racizmit, për të rikuperuar atë gabim që kishin bërë të bardhët ndaj popullsisë me ngjyrë. E gjithë kjo veprimtari letrare dhe sociale e bënë atë të njohur botërisht ende pa I mbushur të 45-t. Shprehja :”Sic thotë Mark Tëain”, u bë një frazë universale. Në Ëashington, ku ai pat kaluar disa muaj, pasi shkroi “The Innocents Abroad”, libër I cili u lexua nga të gjithë anëtarët e administratës amerikane të kohës, dhe intrigoi dy senatorë t’I propozonin Mark Tëain dy poste të rëndësishme si:ministër apo këshilltar! Shkrimtari I ri kishte goditur në shënjë të epokës që po jetonte, pat fituar ngrohtësinë, mbështetjen, vetbesimin e kombit triumfues, I bashkuar e I vetdijshëm tashmë pas Luftës Civile. Ai qëndroi në qendër të ndërgjegjes e ndjenjave kombëtare, ai shprehu homogjenitetin e pazakontë e të cuditshëm që Feminore Cooper dhe Ëilliam Dean Hoëells zbuluan në një vend që ishte ndryshe, I paqëndrueshëm dhe kaotik, një vend ku të gjithë e kishin një farë mënyre; “është atje”, – që e patën ndjerë dhe kishin përvojën e përbashkët, megjithëse kjo ishte krejt e pavërtetë për brezin e ardhshëm. Në madhështinë e tij, I lirshëm e I ciltër, ai foli për pionierin perëndimor, atë c’ka ai gjeti, zërin e hershëm të Linkoln, dhe dramatizoi pikëvështrimin e tij, si aktor dhe prezantues, me një zell e dëshirë, që të sillte ndërmend Tom Saëyer-in. Gjithmonë në qendër të vëmendjes, Mark Tëain ishte një simbol I Amerikës së re, plot gjallëri, tërheqës dhe mahnitës, si ai ishte për botën e jashtëme, I pakrahasueshëm e me plot shije, ndjenjat dhe interesat e veta nuk I ndante nga ato të kombit. Humanitarizmi I tij impulsiv ishte tipik amerikan, ashtu sic ishte respekti për Gjermaninë dhe mospërfillja për Francën, në kohën kur Gjermania ishte “qendra” e Europës, edhe pse në librat e parë të tij, ai pat gjetur te Napoloni I Tretë, “ shpirtin, dhuntinë, forcën, inisiativën, këmbënguljen tipike amerikane”. Po aq mirë edhe në aspektet e tjera, personaliteti I Mark Tëain, ishte mbi gjithcka, një emblemë e pashëmbullt e vendit dhe kohës, në atë shkallë sa emri I tij evokohej nga bashkëkohasit një përshkrim I gjallë i Amerikës të post – luftës. Ai ishte demokrat, I thjeshtë e I ciltër, kur shkroi “Princi dhe I varfëri”, për të treguar se ishin identikë kur ata ndërruan rrobat; I cili ishte më I interesuar se si të fitonte lekët, shpikjet dhe makineritë në një moment kur sistemi kapitalist po cfaqte zenithin e tij. Me instiktin e një nismëtari dhe investitori të lindur, I cili pat përfituar nga “kohët e nxehta” të Nevadës dhe minierat e Sierra-s, e shtynë të investonte në dhjetra projekte për të fituar lekë më shpejt dhe patentën e shpikjes së sistemit ngrohës, (kaloriferëve) të vendosur pas muri. Herë duke humbur dhe herë duke fituar, herë duke negociuar me shpikës të tjerë, përpiqej të shlyente edhe detyrimet, borxhet dhe shpresonte të kontrollonte luhatjet e “qilimit të industrisë botërore”. Ai ishte autori I parë që përdori makinën e shkrimit, dhe lidhi telefonin në shtëpi. Këto vecori të personalitetit të Mark Tëain, lindën karakterin letrar të tij, duke e shëndruar atë në shkrimtarin më të madh, të admiruar e popullor të kohës. Ai ishte edhe një nga gazetarët e parë të kohës, si redaktor I një gazete që nuk u tërhoq nga botimi I saj edhe kur u gjend në borxhe. Komercialiteti dhe motivet e tij letrare ishin të ndërlikuara me njëra tjetrën. Ai kishte pak krenari në veten e tij si shkrimtar. Në “In life on Mississippi”, ai shprehet se e pëlqente profesionin e tij të pilotit,- sepse pilotët ishin ‘të pakontrollueshëm” dhe “indipendentë”, ndërsa shkimtarët “ shërbëtorët bësnikë të popullit”dhe kurrë nuk mund të jenë “trima e të ciltër”si pilotët. Nuk tregonte respekt për shkrimet e tij në fakt: ai e quante veten e tij “ sakat” kundrejt “një prozatori të lindur e të sprovuar” dhe atij “njëfarësoji”. Mark Tëain kurrë nuk e dinte se kur shkruante mirë,- dhe shpesh metodika e tij e të shprehurit dhe ndërtimit të kompozicionit të një tregimi, resultonte e dështuar. Ai ishte indiferent ndërsa shkruante një nga librat e tij më të mirë, “Aventurat e Huckelberry Finn”-it, sepse pjesërisht në të njëjtën kohë ai po shkruante edhe “ Simon Ëheeler, Dedective Amateur”. Ai shkriu tërë energjitë e tij, në “verbërinë e romanit të shkurtër”, -pati shumë pak kontroll prej artsiti, – përzierjen e absurdes me shënjtërinë, të tragjedisë me farsën. Mark Tëin ishte pikërisht ajo c’ka ka thënë Arnold Bennett për të:”Ai ishte një “piktor shpirtëror”, dy nga veprat e tij janë kryevepra, “episodikisht madhështore” dhe “inferiore” si “vepra të plota arti”. Po cfarë ishte Mark Tëain atëhere??!!

Mark Twain është shkrimtari që bëri revolucion në prozën moderne realiste amerikane, shkrimtari që trashëgoi artin folkorik, edhe më pas te autorë të ndryshëm. Me sa shihet, në veprat e Mark Tëain vërehet personaliteti dualist, një nga temat më të preferuara të Mark Tëain, të cilin e rishfaqi në shumë anekdoda dhe tregime të tij, – personalitet që e vendosi atë pak a shumë në krahun popullor. Të gjitha këto reflektojnë mendjen e një shkrimtari I cili jo vetëm ishte dhe jetoi si një artist, mendja e të cilit ishte “e lirë”, por edhe shkrimtari që mbeti më I njohuri, vecanërisht më popullori si Benjamin Franklin Rusvelt, Lincoln dhe David Crocket.Është mëse e sigurtë që disa nga veprat e Mark Tëain ishin të destinuara të jetonin me Amerikën, dhe ky njeriu që do të kujtohet gjithashtu si simbol I epokës së tij, humoristi dhe investitori inteligjent, dramatik, mëndjemprehtë, mirësinë e shpirtit, djaloshi impulsiv,-“burri nga Missouri”, që e filloi jetën si Samuel L.Clemens, – u njoh e vdiq si Mark Tëain. Ai ishte filozofi dhe njeriu I shquar I letrave amerikane, klasiku – që u shëndrrua në legjendën e Amerikës.

Raimonda Moisiu

Hartford CT USA

MAKSIM BEGEJA : PROBLEMI I PRONAVE, SHKAK KRYESOR I MOSMARRJES SE STATUSIT

January 17, 2014 by dgreca

Bisedë me Nipin e ish Kryetarit të Bashkisë së Tiranës, Ali Begeja, Republikanin z.Maksim Begeja/

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Mbas çlirimit të vendit ish kryetari i Bashkisë së Tiranës për vitin 1922-1923, Ali Begeja vazhdoi profesionin e tij si avokat deri në vitin 1947, kur u arrestua me grupin e deputetëve nga regjimi komunist. Në qelitë e hetuesisë së Tiranës iu nënshtrua torturave çnjerzore derisa vdiq.

Ju ftoj të ndiqni bisedën me pinjollin e familjes së shquar intelektuale tiranase Begeja, i cili në vitet e demokracisë ka dhënë një kontribut të vyer në politikën shqiptare, është zgjedhur deputet në Parlamentin shqiptar dhe punon me përkushtim për çështjen kombëtare.

Zoti Begeja cila ka qenë fëmijëria juaj dhe sa kanë ndikuar prindërit në formimin tuaj jetësor?

Unë kam lindur në një familje autoktone tiranase, me tradita, sidomos në fushën e arsimimit të pjestarëve të saj. U rrita dhe u edukova në këtë familje intelektualësh me një bagazh dijesh, me një temperament kërkues ndaj të resë.

Sigurisht që kjo do të ndikonte ndjeshëm në formimin tim. Që në moshë parashkollore, pra kur isha 4 vjeç, familja më dërgoi në kolegjin e murgeshave në Tiranë, deri në moshën 6 vjeç kur hyra në vitin e parë të shkollës fillore. Atje qëndronim nga mëngjesi deri mbasdite vonë. Pavarësisht orientimit të tij fetar katolik, aty hodha bazat e një edukate të qëndrueshme arsimore e shoqërore. Që në atë moshë unë fillova të mësoj të shkruaj dhe të bëj veprime arithmetikore, por e rëndësishme ishte edukata që mernim atje. Kur ngriheshim nga gjumi i drekës, duhej të rregullonim vetë krevatin. Nëse çarçafi apo batania kishte rrudha apo nuk ishte rregulluar mirë, vinte madre murgesha dhe me mirësjellje të bënte vrejtje që ta rregulloje ashtu siç duhej, apo kur hanim drekë duhej që pjatat, lugët e pirunjtë, përdorimi i këtyre të fundit ishte i detyrueshëm, ti dërgonim në vendin ku do të laheshin. E njeta gjë ishte edhe me lodrat: nuk mund të merrje një lodër pa lejen e madres. Pasi luajshe me të, duhej ta vije në vendin ku e kishe marrë.

Në pamje të parë këto veprime duken si të parëndësishme, por mua ato më formuan karakterin, duke më bërë që të jem ekzigjent ndaj vehtes dhe jetës.

Edukata dhe mësimi i marrë në këtë kolegj, bëri që kur fillova shkollën fillore e deri në mbarim të 7 vjeçares ( arsimi fillor atëhere ishte me 7 klasë) unë isha ndër më të dalluarit e klasës. Notat e mia ishin vetëm njësha, e cila ishte nota më e lartë.

Ndikim të madh në edukatën time ka luajtur edhe bibloteka që kishim në shtëpi. Salloni i madh me gjatësi mbi 10 metra, në muret e tij kishte rafte librash, që nga enciklopeditë italiane e franceze e deri tek libra shkencorë, të jurisprudencës, romane, libra për fëmijë etj. në disa gjuhë. Në një ndarje të tij ishte pianoja, të cilën na e sekuestroi rregjimi komunist në vitin 1945, së bashku me mobiljet dhe pothuajse gjithë librat. Në këtë biblotekë kaloja disa orë në ditë në shoqërinë e xhaxhallarëve duke shfletuar dhe lexuar librat që ndodheshin aty.

Në vitin 1952 familja më dërgoi në shkollën teknike, ish Politeknikumi 7 Nëntori. Babai kërkonte që të merrja një profesion, mbasi kishte bindjen që me gjimnaz do të ishte shumë e vështirë që të më jepej e drejta e studimit në shkollën e lartë. Në shkollë isha gjithmonë nën kontrollin e babait dhe të nënës, të cilët çdo javë ndiqnin rezultatet e mia dhe që kur ndodhte që të merrja ndonjë notë të ulët, bëhej diskutim në familje.

Politeknikumin e mbarova në vitin 1956 me mesatare 4,75 ( në atë kohë nota më e lartë ishte 5 ).

Nuk më dhanë të drejtën të vazhdoja të paktën shkollën e lartë në vend, ndërkohë që shokë të mi me mesatare 3 – 3,5 vazhduan studimet jashtë shtetit. Përkundazi më emëruan teknik i mesëm mekanik në ndërmarrjen Komunale të Durrësit. Duhej që unë djalë i ri pa mbushur 18 vjeç, pa përvojë në jetë, të punonja larg familjes !! E gjitha kjo vetëm për shkak të biografisë.

Ishte ndërhyrja energjike dhe shkalla e njohjes së babait tim, të të ndjerit Selman, që më dhanë mundësinë që të vazhdoj ish Institutin Politeknik, i cili më vonë u përfshi në Universitetin e Tiranës.

Me mbarimin e Universitetit në degën e Inxhinierisë Mekanike, më emëruan në Peshkopi, ku kam punuar për 12 vjet në Stacionin e Makinave e Traktorëve, fillimisht si kryeinxhinjer dhe në pesë vitet e fundit si drejtor i kësaj ndërmarrje. Nuk e kam për turp të them se edhe kur dola në jetë, isha nën kontrollin dhe ndikimin e prindërve dhe familjes tonë, me qëllim që të përkushtohesha në punë dhe të jepja maksimumin e mundësive për të punuar me ndershmëri e devocion. Kjo periudhë ka qenë shumë e rëndësishme për mua, mbasi njoha vështirësitë e jetës dhe i përballova me sukses. Këtu ka ndikuar shumë edhe ambienti i ngrohtë që gjeta midis dibranëve, të cilët që në fillim më konsideruan si djalin e tyre dhe më mbajtën pranë.

Pas kësaj në vitin 1982 u ktheva në Tiranë, fillimisht në Stacionin e Mekanizimit të Bujqësisë si bashkëpuntor shkencor dhe më vonë specialist në Ministrinë e Bujqësisë, ndërsa nga viti 1991 deri në vitin 1994 kreva detyrën e Drejtorit të Drejtorisë Mekanike në këtë ministri. Më pas punova një vit në Bankën Kombëtare si shef i sektorit të kreditit afatgjatë dhe më tej iu përkushtova tërësisht politikës.

Cila është familja Begeja e cila është ndër familjet e hershme tiranase me tradita dhe plot kulturë?

Siç e thatë dhe Ju, familja Begeja është një ndër më të vjetrat në Tiranë. Ajo është

vendosur aty në fund të viteve 1700, e ardhur nga një lagje e Krujës e quajtur “Begej”, kur Toptanasit morën në dorë administrimin e qytetit të Tiranës.

Stëgjyshërit tanë kanë qenë kryesisht hoxhallarë, por të prirur për arsim. Këtë e vërteton fakti që djalin e parë të tyre, Aliun, e dërguan për studime në shkollën qytetase dhe që më vonë mori profesionin e avokatit. Keni parasysh se flasim për vitet 1900.

Zhvillimin kulturor e intelektual familjes tonë, ia dedikojmë në radhë të parë gjyshit avokat Ali Efendiut siç thirrej rëndom në rrethet intelektuale të kohës, i cili fëmijët e tij që në vitet `30 i dërgoi në gjimnazet më të mira në Tiranë, Shkodër e Korçë dhe pastaj në shkollat e larta jashtë shtetit në Itali e Francë.

Për të hedhur sado pak dritë mbi figurën e gjyshit tonë Aliut, po përmend shkurtimisht aktivitetin e tij nga rinia e deri sa vdiq.

Ai në vitin 1908 merr pjesë në komisionin e krijuar për hartimin e programit për përhapjen e gjuhës shqipe dhe sigurinë e vendit, komision i drejtuar nga Refik Toptani, ndërsa në prill 1910 merr pjesë si delegat i Tiranës në kongresin e III-të të Manastirit për gjuhën shqipe.

Në vitin 1911 deri në vitin 1914 ka kryer detyrën e gjykatësit paqëtues në Tiranë. Pas kësaj periudhe hapi zyrën e vet si avokat, në ish pazarin e vjetër.

Në mars 1914, së bashku me një grup patriotësh tiranas mbështet qeverinë e princ Vidit. Për aktivitetin e tij në shërbim të vendit, princ Vidi e dekoron me medaljen “Besë e Bashkim”, medalje që edhe sot ruhet në familjen tonë.

Në Kongresin e Lushnjes që u mbajt më 21 janar 1920, shoqata “Drita”, shoqata e parë e intelektualëve të Tiranës ku sekretar i saj ishte Ali Begeja, e zgjodhi Atë përfaqësues të saj në këtë kongres. Avokat Ali Begeja në vitet 1922-1923 zgjidhet kryetar i Bashkisë së Tiranës.

Në vitin 1924 Ali Begeja zgjidhet antar i Asamblesë Kushtetuese së bashku me Ahmet Zogun, Seit Toptanin, Zija Toptanin, Osman Myderrizin, Rrauf Ficon etj. që përfaqësonin qarkun e Tiranës. Në vitet 1927 ishte kryetar i Dhomës së Tregtisë në Tiranë.

Në zgjedhjet parlamentare të vitit 1937, Ai zgjidhet deputet i legjislaturës së tretë për prefekturën e Durrësit, në përbërjen e së cilës ishte dhe qarku i Tiranës.

Mbas çlirimit të vendit Ali Begeja vazhdoi profesionin e tij si avokat deri në vitin 1947, kur u arrestua me grupin e deputetëve nga rregjimi komunist. Në qelitë e hetuesisë së Tiranës iu nënshtrua torturave çnjerzore derisa vdiq.

Pas vendosjes së demokracisë, rrugës që ndodhet në rrugën e Dibrës në Tiranë, 100 metra para selvisë ku historikisht janë shtëpitë tona, i është vënë emri rruga “Ali Begeja”.

Për të vijuar me pjesëtarët e familjes:

Djali më i madh i Aliut, Jusufi, ka qenë ndër studentët e parë të gjimnazit të shtetit në Tiranë së bashku me Mentor Qokun, Xhelal Staraveckën etj. dhe pastaj i ka përfunduar ato në liceun e Korçës.

Duke qenë i dhënë pas karierës ushtarake, familja me shpenzimet e saj e dërgoi në Itali për të kryer studimet fillimisht në Colleggio Militare di Roma (kolegji ushtarak i Romës) dhe pastaj në akademinë ushtarake në Modena. Pas mbarimit të studimeve emërohet N/toger në batalionin e parë të Gardës Mbretërore. U largua nga vendi në prill 1939 dhe u vendos në Francë. Gjatë luftës së II-të botrore, në vitin 1942 regjistrohet në rradhët e “Forces Françaises Libres” të gjeneralit De Gaulle (De Gol), duke luftuar deri në vitin 1945 si në Francë, Angli e deri në Liban, me detyrën e komandantit të kompanisë së rëndë në batalionin e këmbësorisë.

Për meritat e tij, është dekoruar nga vetë gjenerali De Gaulle me medaljen përkujtimore në shërbim të Francës dhe luftës kundër nazizmit.

Duke patur ide anti komuniste Ai në bashkëpunim me shqiptarë të tjerë që jetonin në Francë, themeluan shoqatën “Lëvizja Patriotike Shqiptare”. Në vitin 1980 themelon shoqatën

“ Emigration Albanaise”, dhe merret me organizimin e komisionit për inagurimin e sheshit “Skenderbej” në Paris, në të cilin u vendos edhe busti i heroit kombëtar.

Pati fatin që në vitin 1991 të vinte në Shqipëri, e cila kishte qenë ëndrra e tij gjatë gjithë jetës në mërgim. Vdiq në vitin 1992.

Djali tretë Halimi, pas mbarimit të gjimnazit të Shkodrës, vazhdoi Universitetin e Lionit në Francë, në fakultetin e Drejtësisë.

Ka qenë një futbollist i shquar, anëtar i ekipit të parë kombëtar të futbollit.

Ishte një ndër themeluesit e Ballit Kombëtar në Tiranë. Siç shprehen bashkëpuntorët e tij, ndër të cilët edhe i nderuari Said Demneri që sot jeton në Toronto-Kanada, “Halimi ishte njeri intelektual, shumë aktivist, shumë atdhetar, shumë organizator, trim, i ndershëm, modest. Ai ka qenë një figurë e shquar e nacionalizmës shqiptare, që tërë jetën e tij e shkriu për të mirën e kombit shqiptar,” Në demostratat kundër fashizmit, arrestohet dhe pastaj syrgjynoset në Siena të Italisë, ku përfundon studimet e larta dhe merr titullin avokat. Gjatë luftës merr pjesë në formacionet e Ballit Kombëtar. Më 16 shtator 1942, Halimi merr pjesë në Konferencën e Pezës, si përfaqësues i Rinisë nacionaliste dhe i deleguari personal i Mit-hat Frashërit.

Ai përpiloi “Traktin për Demokracinë”, dokument që në historiografinë e luftës ka hyrë me emrin “Dekalogu i Ballit Kombëtar”. Ky dokument paraqitet nga Halimi, miratohet nga organizata e Ballit Kombëtar dhe shpallet publikisht më 28 nëntor 1942.

Në qershor 1944 shkon në Kosovë, si zv.komandant i batalionit “Besnik Çano”, ku luftoi për tre muaj rresht. Në vitin 1944 largohet nga shqipëria dhe vendoset në New Jork, ku vazhdon aktivitetin e tij politik kundër komunizmit. Ai mbeti gjithnjë një antikomunist i vendosur. Halim Begeja ishte anëtar themelues i komitetit “Shqipëria e Lirë” dhe sekretar i këtij komiteti. Gjithashtu ai u zgjodh Sekretar i përgjithshëm i Ballit Kombetar dhe se bashku me Vasil Andonin, Halit Maçin, Nexhat Peshkëpinë e të tjerë, botuan për disa dekada gazetën “Flamuri” të Ballit Kombëtar. Më vonë me shpenzimet e veta botoi në New Jork gazetën “Zëri i Ballit Kombëtar” Me këtë frymë vazhdoi veprimtarinë e tij kudo që ishte, në Europë dhe SHBA.

Në luftën e tij politike për interesat kombëtare, gjatë gjithë jetës së tij e deri në vdekje, Halimi është udhëhequr nga tri parime kryesore: Shqipnia Etnike Demokratike me baza shoqnore e përparimtare; Flamuri Kuq e Ζi me shqiponjën dy krenare pa shenja të hueja; Shtet i lirë i dalë nga vota e lirë e popullit shqiptar”.

Vuante nga veshkat dhe u detyrua që të bënte transplant. Për këtë ishte Jusufi, i vëllai, i cili erdhi nga Franca në New Jork dhe i dhuroi veshkën e vet , me të cilën Halimi jetoi edhe tre vjet të tjera. Vdiq në New Jork në vitin 1977 pa e parë vendin dhe familjen e tij.

Enveri djali i katërt i Aliut, mbas shkollës fillore, në vitin 1934, ndoqi gjimnazin e Tiranës. Në vitin 1938 vazhdoi akademinë ushtarake në Milano. Në vitin 1942 braktis shkollën në vitin e fundit dhe kthehet në Shqipëri për të marrë pjesë në formacionet ushtarake në luftën kundër fashizmit. Pas çlirimit përfundon studimet e larta në Akademinë Ushtarake “Frunze” në ish Bashkimin Sovjetik. Pas kthimit nga Akademia, emërohet në Shkollën e Bashkuar të Oficerëve, ku punoi për 25 vjet, nga të cilat 15 vjet si komandant i saj, deri sa doli në pension.

Në shenjë nderimi dhe respekti për këtë kuadër të spikatur ushtarak, rrugës përballë Spitalit Civil nr.1 pranë Shkollës së Bashkuar të Oficerëve, i është vënë emri “Enver Begeja”.

Xhaxhai tjetër Skënderi ishe më i vogli nga fëmijët. Nën ndikimin e Halimit u bë futbollist dhe atlet i njohur. Mbaroi gjimnazin e Korçës. Mori pjesë në luftën kundër fashizmit me çetën e Dajtit. U burgos nga gjermanët dhe do të ekzekutohej, por me ndërhyrjen e të vëllait Selmanit pranë prefektit të Tiranës Qazim Mulletit, nga burgu Tiranës e dërguan në spitalin e Elbasanit gjoja si i sëmurë, nga ku i shpëtoi dënimit me vdekje duke u arratisur. Kreu studimet e larta në Bullgari për avokaturë. Mbas mbarimit të studimeve, në vitin 1954 emërohet pedagog dhe shef i katedrës së Kriminialistikës në fakultetin e Drejtësisë të Universitetit Tiranës, detyrë që e ushtroi për mbi 46 vjet dhe ku mori titullin e Profesorit dhe Doktorit të Shkencave.

Lashë për në fund babain tim Selmanin. Ai ishte i vetmi nga fëmijët që mbeti pa shkollë të lartë. Shkak ishte barra që i takoi për të mbajtur familjen.

Ishte djali i dytë i Aliut. Që në fëmijërinë e tij mbasi mbaroi shkollën e mesme, hyri çirak për rrobaqepës, zanat që e vazhdoi deri sa mori kafe “Kursal”, të cilën e administroi deri në vitin 1941. Ai ishte lokali më në zë në Tiranë, ku mblidheshin politikanë, deputetë, zyrtarë të lartë, të huaj të ardhur nga vende të ndryshme dhe që i siguronte familjes të ardhura të mjaftueshme për të mbajtur familjen dhe vëllezërit e tij nëpër shkolla brënda e jashtë shtetit.

Më vonë pasi la Kursalin, hapi një dyqan ushqimor në pazarin e vjetër. Edhe ky gjatë luftës u dogj. Mbas çlirimit vazhdoi profesionin e rrobaqepësit fillimisht në rrobaqepësinë ushtarake, më vonë si privat e më pas si përgjegjës i repartit robaqepësisë në Ndërmarjen e Artizanatit, nga ku doli në pension. Vdiq në vitin 1988.

Në familjen tuaj keni pasur xhaxhallarë të përndjekur nga regjimi komunist,ndërkohë më kujtohet takimi me regjisoren e famshme shqiptare Liri Begeja ardhur nga Franca (vajzën e xhaxhait tuaj) me të cilën patëm fatin të takoheshim në shkollën tonë 1 Qershori në kohën e tranzicionit pas viteve 90-të. Si arritët të mbijetonit ju, pasardhësit e tyre?

Mbas çlirimit familja jonë, megjithëse siç përmenda më lart kishte Aliun të vrarë në

birucat e sigurimit, Jusufin që konsiderohej si antikomunist aktiv e zogist nga regjimi i Enver Hoxhës dhe Halimin të shpallur kriminel lufte prej tij, nuk ka patur reperkursione, internime apo dëbime nga Tirana për asnjë nga pjesëtarët e saj. Në këto drejtime ka ndikuar influenca e Enverit, që siç e përmenda më lart, ishte komandant i Shkollës së Oficerëve pikërisht në periudhën më të errët të internim-dëbimeve, ndërsa Skënderi pedagog në Universitetin e Tiranës, që të dy ish partizanë në vitet 1942-1944.

Sigurisht ka qenë edhe përkushtimi në punë i sejcilit prej pjesëtarëve të familjes tonë, që kemi qenë të gatshëm të punonim kudo që na çonin brënda e jashtë Tirane, jo vetëm unë por edhe motrat, vëllai, djemtë e xhaxhallarëve. E vërteta është se për të gjithë ne u shprehnin vetëm fjalë të mira dhe lavdërime për punën që bënim. Besoj se edhe ky qëndrim i joni ka ndikuar duke na konsideruar si njerëz të punës, që nuk paraqisnim rrezik për sistemin.

Meqë përmëndët Lirien, po them dy fjalë për familjen e xhaxhait: Jusufi pati dy vajza Lirian dhe Viktorian. Siç e dëshmonin edhe vajzat e tij, ka qenë tip autoritar dhe ka ndikuar shumë në formimin e karakterit të tyre dhe veçanërisht në dashurinë e tyre për Shqipërinë.

Këtë e ka shprehur më së miri Liria me filmat e saj dhe dokumentarët që ka realizuar si “Prilli i thyer”, “Larg nga Barbarët” etj. Liria është një grua e zgjuar, e gatshme për të ndihmuar cilindo, pragmatiste, e aftë që të përfitojë nga çdo moment që i krijohet në jetë, pa menduar gjatë për pasojat tek të tjerët.

Viktoria është një nënë model, shumë e dashur, e sjellshme, me shpirt të madh. Mendoj se karakterin e saj e ka trashëguar nga e ëma zonja Jeannine Lon Champ, një grua fisnike në kuptimin e plotë të fjalës, inteligjente, shumë e dashur dhe e sjellshme. Që në takimin e parë, kur kam patur fatin të takohem në Paris në vitin 1992, të ngjallte ndjenjën e respektit. Ishte përfaqësuese tipike e fisnikërisë franceze.

Ju keni luftuar vazhdimisht për ceshtjen e pronave, ndërkohë keni qenë në koalicion me Partinë Demokratike, pse ende është e pazgjidhur çeshtja e pronave?

Është e vërtetë se jeta ime politike, nga viti 1991 e deri më sot, ka qenë dhe është e përqëndruar në luftën për zgjidhjen e problemit të pronave. Kjo luftë ka filluar që në vitin 1991 kur u miratua ligji famëkeq 7501, i cili i mori tokën pronarëve dhe ia dha atë atyre që nuk kishin asnjë të drejtë ligjore mbi të, kundër të cilit kam luftuar me bindje dhe përkushtim, e kam vazhduar në vitet 2001-2005 kur isha deputet i Kuvendit të Shqipërisë, e vazhdoj edhe sot së bashku me stafin drejtues dhe deputetët e Partisë Republikane.

Ishte marveshtja PS-PD, e miratuar nga Ramiz Alia, në atë kohë President, që solli këtë katraurë me pronat dhe të cilën po e vuajnë jo vetëm pronarët, por e gjithë ekonomia shqiptare.

Është ky problem që ka sjellë konflikte e kaos pa fund midis familjeve, deri në vrasje.

Është ky një ndër shkaqet kryesore që Bashkimi Europian na refuzoi statusin e vendit kandidat dhe jo vetoja e Hollandës.

Për tiu kthyer pyetjes tuaj se pse kjo çeshtje nuk po gjen zgjidhje, mendimi im është se, me gjithë përpjekjet tona si Parti Republikane, dy partitë kryesore PD-PS për interesa elektorale dhe interesa korruptive të lidershipëve e pasuesve të tyre, kanë rënë dakord për të mos i kthyer pronën pronarit. E them këtë se p/ligjet që ne kemi paraqitur në Parlament janë rrëzuar prej tyre, mbasi vota jonë ka qenë gjithmonë e pa mjaftueshme për t’i miratuar ato.

Nga ana tjetër problemi i pronës po e fut qeverinë shqiptare në një rrugë pa krye.Pronarët duke mos gjetur zgjidhje nga shteti shqiptar, po i drejtohen çdo ditë e më shumë Gjykatës së Strasburgut. Deri në fund të vitit të kaluar ajo ka marrë 20 vendime në favor të tyre, të cilat i kanë kushtuar ekonomisë shqiptare 10 miljon Euro ( rreth 14 miljon USD) për rreth 69 mijë m2 tokë. Mendoni se janë në proces edhe 60 vendime të tjera që do të merren gjatë vitit 2014. Ky është vetëm fillimi. Pronarët po ndërgjegjësohen çdo ditë e më shumë se shteti shqiptar, pavarësisht nga forca politike që e drejton apo do ta drejtojë atë, nuk do të gjejnë zgjidhje, përsa kohë do të ndiqet kjo strategji diskriminimi ndaj tyre. Prandaj Ata do të vazhdojnë ti drejtohen Strasburgut.

Si e mendoni zgjidhjen e problemit të pronës në Shqipëri ?

Deri më sot ndaj pronarëve është ndjekur një politikë mashtrimi. Bëhet gjoja sikur ata po kompensohen për pronat e tyre. Në fakt fatura financiare e kompensimit shkon në rreth 24 miljard Euro ose 33 miljard USD.

Në këtë faturë përfshihen 12.000 Ha troje të zëna nga ndërtimet informale dhe rreth 50.000 Ha tokë bujqësore. Nga viti 2008 që ka filluar kompensimi financiar, janë dhënë çdo vit mesatarisht 3 miljon USD. Në institucionin që merret me shqyrtimin e dosjeve të pronarëve, Agjensia e Kthimit e Kompensimit të Pronave, paraqiten çdo vit mbi 1500 kërkesa, nga të cilat me fondet e akorduara, kompensohen 35-40 subjekte dhe këto vetëm për 200 m2 truall.

Me këto ritme vetëm kompensimi i 12 mijë Ha ose 120 miljon m2 troje të zëna nga ndërtimet informale, do të kërkonte 6 mijë vjet !!!.

Ne si Parti Republikane kemi paraqitur propozimet tona për zgjidhjen e këtij problemi dhe konkretisht:

Së pari duhet të saktësohet sipërfaqja e tokës bujqësore dhe e truallit që i është marrë pronarëve. Pra të dalë detyrimi shtetit ndaj tyre. Me gjithë instrumentat që ka në dispozicion qeveria për ti saktësuar këto shifra, kjo nuk është bërë por është anashkaluar qëllimisht.

Në këtë kuadër është e domosdoshme që të bëhet rivlerësimi i çmimeve të tokës. Është hartuar një metodikë çmimesh në të cilën tokat në bregdet vlerësohen jo vetëm me të njejtin çmim si ato në zonën malore, por edhe vlera që nuk i përgjigjen tregut. Po jap vetëm një shëmbull: 1 m2 tokë bujqësore në Ksamil vlerësohet me 243 lekë ose 2,4 USD, po aq sa edhe në Tamarë në malësinë e Shkodrës. Në një kohë që vlera e tregut në bregdet shkon në jo më pak se 140 USD/m2.

Së dyti duhet të verifikohen titujt e pronësisë të dhëna deri më sot.

Është abuzuar edhe me zbatimin e ligjit 7501, sipas të cilit toka bujqësore duhej ti jepej familjeve fshatare sipas numrit të frymëve dhe mesatares së tokës për frymë në Prill të vitit 1991. Këto kritere bazë nuk janë zbatuar, por është ndarë tokë deri në vitin 2008 pa zbatuar kriteret e përcaktuara. Nga ana tjetër në shumë raste familjet fshatare kanë marrë abuzivisht më shumë se i takonte. Prandaj verifikimi i titujve të pronësisë do të saktësonte tokat e marra mbi ato që i takonin sipas ligjit.

Këto toka ti kthehen pronarëve.

Së treti Ne kemi kërkuar që t’i jepet përparësi dhe të fillojë kompensimi fizik i pronarëve. Mundësitë për këtë ekzistojnë. Përveç tokave të lira që do të dalin nga verifikimi i titujve të pronësisë, janë mbi 17 mijë Ha toka bujqësore dhe 71 mijë Ha. pyje e kullota në pronësi të shtetit që duhet të vihen në dispozicion të kompensimit të pronarëve, për të cilat ka patur edhe vendime qeverie, por për të cilat duhet të saktësohen sipërfaqet e parcelave dhe vendndodhja e tyre.

Së katërti Ne kërkojmë që legalizimi i trojeve të zëna nga ndërtimet pa leje të bëhet pasi pushtuesit e tyre të paguajnë vlerën e truallit të zënë me çmimin e tregut. E gjithë kjo vlerë të shkojë në favor të pronarit të cilit i është zënë toka.

Së pesti në pronësi të shtetit janë mbi 10 mijë Ha. toka inproduktive, shkurre, toka pyjore etj. dhe rreth 15 mijë Ha. kullota e livadhe pronë shtetrore në zonën bregdetare. Në kuadrin e master planit për zhvillimin e turizmit në këtë zonë, një pjesë e këtyre tokave mund të kthehen në troje dhe të përdoren për kompensimin fizik të pronarëve.

Nëse do të merren këto masa, jam i bindur se problem i pronës do të gjejë zgjidhje dhe fatura financiare do të zvoglohet në kufij tërësisht të përballueshëm dhe për një periudhë të shkurtër kohe.

Ju keni një përvojë të gjatë në politikë, jeni qysh ne themelim të Partisë Republikane, cilat janë disa nga momentet më pikante që donit të kujtonit nga jeta në politikë?

Unë kam hyrë në politikë që në janar të vitit 1991, kur u formua Partia Republikane.Që në atë kohë kam qenë anëtar i Komitetit Drejtues të saj dhe nga viti 1997 deri në 2002 N/kryetar i Partisë.

Në të gjitha zgjedhjet parlamentare, duke filluar që nga Marsi 1991 deri në vitin 2005, kam vënë kandidaturën për deputet për Partinë Republikane.

Në vitin 2001, u zgjodha deputet i saj në kuadrin e koalicionit të partive të djathta “Bashkimi Për Fitore”, detyrë që e mbajta deri në vitin 2005.

Kjo ka qenë periudha gjatë së cilës lufta ime për pronat ka qenë aktive. Kam paraqitur në Kuvënd p/ligje e amendamente, që deri diku kanë ndikuar në përmirësimin e ligjeve ekzistuese, por që mjaft prej tyre nuk janë miratuar nga grupet parlamentare të PD-së e PS-së, gjithmonë në kuadrin e marveshtjes midis tyre për të mos i dhënë pronën pronarit, siç e theksuam më lart. Në vitin 2009 u zgjodha kryetar i Degës së PR për Tiranën.

Në zgjedhjet vendore të vitit 2011, u zgjodha anëtar i Këshillit bashkiak të Tiranës dhe anëtar i Këshillit të Qarkut, detyra që i mbaj edhe sot. Aktualisht jam kryetar i Këshillit Politik të Qarkut Tiranës.

Cilat janë disa nga kujtimet me politikanin Godo?

Me të ndjerin z. Godo jam njohur që në vitin 1991. Mund të them se kam qenë një ndër bashkëpuntorët e ngushtë të tij. Ishte politikan i zgjuar. Mbi të gjitha ishte në gjëndje që të parashikonte ngjarjet dhe të përcaktonte qëndrimin e tij në çdo situatë.

Ai ka ditur që ta drejtojë Partinë Republikane me urtësi e mençuri, duke bërë që ajo të vlerësohej nga i gjithë spektri i politikës shqiptare.

Ai ka patur ndikim të drejtëpërdrejtë në vitet 90 të për kalimin e pushtetit pa gjakderdhje, nga regjimi i urryer i komunizmit në demokraci. Ndoshta për shumë persona kjo nuk duhej të bëhej, mbasi ishte e nevojshme që tentakulat e atij regjimi të priteshin një herë e përgjithmonë, por situata që mund të arrinte deri në vrasje masive të popullsisë dhe veçanërisht kërkesat e organizmave ndërkombëtare për të realizuar kalim të butë të pushtetit, e detyruan zotin Godo që të mbante një qëndrim të tillë.

Rol me rëndësi ka luajtur z.Godo në ngjarjet e vitit 1997, ngjarje që u krijuan nga Partia Socialiste për të marrë pushtetin. Edhe në këtë rast ai ka ndikuar që ngjarjet mos të precipitonin në një luftë civile.

Z. Godo ishte bashkëkryetar në hartimin e Kushtetutës në vitin 1998. Pikërisht preambula e saj në të cilën ndër të tjera theksohet “ ……..aspirata shekullore e popullit shqiptar për identitetin dhe bashkimin kombëtar ”, dhe nenet 41 e 181 që sanksionojnë të drejtën e pronës private si të shenjtë dhe të paprekshme, janë hartuar prej tij.

Gjithashtu është i njohur kontributi i tij në zgjidhjen e çeshtjes së Kosovës, lufta për të drejtat e popullit çam dhe të shqiptarëve në Maqedoni.

Dekorimi i z. Sabri Godo nga Presidenti i Republikës, me “Urdhërin e Skenderbeut”, është pa dyshim shprehja e konsideratës së lartë që ka shteti për këtë burrë të madh.

Presidenti i Italisë, Giorgio Napoliteano, i ka akorduar z. Godo titullin e nderit “ Commendator”, duke bërë që edhe në Itali Ai të gëzojë nderimet më të larta dhe të regjistrohet në librin e artë të Commendatorëve.

Mund të them pa asnjë mëdyshje se gjatë këtyre viteve Ai ka qenë politikani më i respektuar nga të gjithë krahët e politikës shqiptare. Në çdo vendimmarrje të forcave politike kanë spikatur mendimet dhe këshillat e tij. Me të drejtë Ai vlerësohet si “ Plaku i urtë i politikës”.

Pikërisht për këto vlerësime, Këshilli Bashkiak i Tiranës pas vdekjes miratoi vendosjen e bustit të tij përballë Akademisë së Shkencave, në krah të Parlamentit.

Staten Island, New York

17 Janar, 2014