esse – Dielli

HIJET E DIELLIT GREK

December 11, 2020 by dgreca

ESSE NGA PIRRO LOLI/

…” Ne nga Homeri rrjedhim të gjithë”… Poshtë leshit të deshve që kullufiste Polifemi, do të dilnin nga shpella shkrimtarët e të gjithë botës…

…” Në këtë botë që gjithnjë ngushtohet, secili prej nesh ka nevojë për të gjithë të tjerët. Duhet ta kërkojmë njeriun, gjithkund ku mund të jetë “…Faleminderit , Jorgo Seferis, faleminderit, poet !…Edhe unë s’e kapërcej dot ngërçin që më mbetet në fyt, kur ma vënë në dyshim origjinën, kulturën, universitetin, akademinë, këngën e madhe të popullit tim, letërsinë, historinë, kombin…Por unë e kam frikë edhe ksenofobinë time. Më duhet ta kapërdij vetveten si ngërç se shpërfillja e, aq më tepër, urrejtja ndaj të tjerëve janë më të dukshme tek i vogli dhe tek i varfëri…

…”Njeriu që kalon masën, duhet të ndëshkohet nga erimitë- thotë Seferi- ka thënë dhe Herakliti- As dielli nuk e kapërcen masën, ndryshe ndërhyjnë erinitë, zbatuese të së drejtës “…

… E, nëse kërkoni një model, ndiqeni dramën deri në fund se vetëm letërsia dhe arti grek, na ndriçojnë rrugët për të gjetur njeriun e bukur…

MREKULLIA E ATHINËS

Do t’ia vlente që të gjitha bibliotekat të mbanin në ballor fytyrën e Pisistratit të lashtë të Athinës. 600 vjet (p.e re) ky sundimtar i mençur dha urdhër që të mblidheshin e të shkruheshin veprat e Homerit, që deri atëherë qarkullonin vetëm gojarisht. Këtu nis “Mrekullia e Athines”,(term i përdorur nga eseisti i famshëm austriak Karl Poperi, cituar nga A. Plasari te “letersia dhe muret, f.13). Mrekullia i kish dhënë shenjat që me Solonin, që drejtoi Athinën me dorë të butë, që e ngriti artin e udhëheqjes mbi bazën e drejtpeshimit të interesave. Ai ishte dhe poeti i parë i Athinës dhe e nxiti poezinë duke e mbrojtur me ligje të veçanta… Pisistrati në fronin e tij, do vinte të gjithë pasurinë (edhe një minierë argjendi) për zhvillimin e kulturës. Ky e endi fillin e mrekullisë duke organizuar festivalet, panairet, konkurset, shfaqjet e tragjedive si vatra edukimi. “Iliada dhe Odiseja”- siç dëshmon dhe Ciceroni – prej Pisistratit – do të qarkullonin si libra të veçantë, duke e bërë kështu redaktorin dhe botuesin e parë në botë.. Këto akte , filluar 2600 vjet më parë, do ta cilësonin Athinën si kryeqytetin e kulturës që në fillesa e do të kishin pasoja shkëlqimtare në historinë e qytetërimit botëror. Nuk është e rastit që në Athinën e asaj kohe do të “shpikeshin” arti dhe letërsia, estetika, tragjedia,. filozofia e do vendosnin gurë themeli të gjitha disiplinat shkencore si matematika, gjeometria, astronomia, mjekësia, fizika, poezia, arkitektura etj. Nuk është e rastit që çdo degë e dijes njerëzore ka në themele emrat e grtëkëve te mëdhenj si Homeri, Platoni, Aristoteli,Thalesi, Herodoti, Pitagora, për të mos përmendur një dorë poetësh të mëdhenj të tragjedive të pavdekshme. Nuk është e rastit që, gjenia greke, zbulimet e mëdha të njerëzimit i pagëzoi me gjuhën e vet, greqishten, një nga gjuhët më të vjetra e më të pasura në botë, që dhe sot mbetet bazë e etimologjisë për shumë gjuhë të cilat kanë preferuar të mbajnë terminologjinë e zbulimeve fillestare. Nuk është e rastit që, falë gjuhës së shkruar greke, kudo që shkelte elementi grek, do linte monumentet e veta, arkitekturën, stilin, gjuhën në krejt bregun perëndimor të Adriatikut, në shumë qytete të Ilirisë, Epirit deri lart në brigjet dalmate e domosdo në Azinë e Vogël, Egjipt, Persi, Irak, Siri, Indi etj, fakt, që edhe sot, mendësia aventureske e politikanëve dritëshkurtër grekë, apo historianëve miopë,, pretendon vulën e një qenësie të lashtë.

Unë nuk e di nëse keto mrekulli rezultuan në kryemrekullinë greke, demokracinë, apo kjo shtroi shtratin e një zhvillimi të paparë të dijeve njerëzore. Karl Poperi, në shpjegimet e Plasarit, shkakun e mrekullise athiniote, e kërkon te takimi kulturave të ndryshme, te qarkullimi universal i vlerave. (Platoni dëshmon se që në vitin 399(p.e) në Athinë kish lulëzuar tregu i librit. Dhe nuk ka dyshin se kjo tregëti dijesh kish filluar me Pisistratin). Dëshira e grekëve për librin, fillimisht një grup i vogël, që u quajtën helenë, nxiti shkrim leximin masiv. Libri i vjetër si ata të Anaksagorës, Heraklitit etj, nuk do të qarkullonte më në pak kopje nën mbikqyrjen e disa priftërinjve, por si të Homerit, do qarkullonin masivisht në treg. Kjo zgjidhje gjeniale në qarkullimin e vlerave, lindi konceptin për shkrimtarin dhe lexuesin e mirëfilltë. Ky shtrat i ngritur kulturor u bë shkas që helenet(greket e mësuar) të ngrinin godinën e parë të demokracisë, që edhe sot, pas 2500 vjetësh mbetet aspiratë e mbarë njerëzimit. Plasari te “Muret”(dhe jo vetëm), ka të drejtë që këmbëngul në qarkullimin e vlerave dhe rëndësinë e përkthimeve. “Ky fill të shpie lehtësisht nga Homeri te Dantja, nga Bibla te Karpentieri, nga Gilgameshi te Fausti…nga Eskili te O`Nili..”(f.16)…

Ne nga Homeri rrjedhin që të gjithë…

BIZANTI, MREKULLIA E DYTE

Mendësia shqiptare në lidhje me Bizantin është e paplotë, në mos e gabuar. Ajo nuk e ka parë këtë si një nga kulturat madhështore në dijet njerëzore. Reduktimi i këtij qytetërimi vetëm në lidhje me ikonat kishtare, mozaikët e famshëm anë e kënd Evropës, luftat e brendshme, përçarjet fetare, obskurantizmin etj, është vetëm një pjesë e pamjes, rrjedhimisht, këndvështrim i porovincës së tejme të tij, nga ku drita vinte e përthyer e nga ku , në fakt raca shqiptare, fitoi shumë me pak se të tjerat.

Sipas Ougust Bajit, 1000 vjetet e Bizantit(395-1453) me kulturën greke në epiqendër, janë epoka e një qytetërimi të paparë. Në thelb, gjithë këta shekuj u bënë edukatoret e botës perëndimore, zbuluan krejt botën shpirtërore të Lindjes, ndihmuan jo vetëm në mbarë Evropën, por edhe në Azi e Afrikë. Në kuptimin figurativ, Bizanti u bë pushtues i botës si Aleksandri i Madh dhe elementi grek, duke rilindur mrekullinë e parë athiniote e romake, njëkohësisht, ndërtoi një supermaci fantaziste aristokrate me vezullime mbresëlënëse, pa i shpëtuar hegjemonizmit dhe diktatit lindor. Roli i perandorit u shndërrua në idhull me sovranitet absolut. Ai trashëgoi, jo vetëm imperiumin romak, por dhe despotizmin skajor të Lindjes. Kjo bëri dukshëm të pranueshëm luftën dhe intrigat për pushtet, atë luftë të hipjes e të zbritjes së dhjetëra perandorëve, që nga shkëlqimi marramendës, falë aftësive të një Kostandini(me origjinë shqiptare), të një Justiniani (edhe ky me origjinë shqiptare), a të një Theodhosi, deri në greminat e dhjetëra të tjerëve që përfundonin me prerje kokash. Për dhjetë shekuj perandoria romake e Lindjes mbeti vatra kryesore e qytetërimit, që nuk e arriti askush. Njohja e kristjanizmit ligjërisht dhe braktisja graduale e Romës, faktikisht e zëvendësuan qytetin e Remit e të Romulit me Kostandinopojën, fillimisht, pa e prishur ekuilibrin e botes kristjane. Kostandinopoja u bë qyteti më madhor, një qytet kështjellë rrethuar me tri shtresa muri (10 m. të lartë)e përbrenda me arkitekturën dhe urbanistikën më moderne të kohës. Atje u grumbullua e u përpunua ari i tre kontinenteve, aq sa shpesh me flori blihej paqja e kjo nxiti xhelozi të panumërta të grup popujve të fuqishëm e barbarë, njeri prej të cilëve, turku, do ta kthente në gërmadha.

Bizanti ishte një qytetërim , produkt i kryqëzimit të kulturave, ndërtuar edhe mbi bazën e parimeve të asgjësimit të vetvetes, por ndikimet evropiane të Bizantit, kryesisht u dukën në fushën e artit. Nga shek.V deri XII, ai u bë jo vetëm kështjellë e kristianizmit, por edhe udhërrëfyes estetik i perëndimit. Pasojat më të ndritshme të Kostandinopojës do të ndiheshin në Itali e Francë, sidomos në Romë, Ravenë, Napoli, Venetik e Firencë. Mozaikët e famshëm të Ravenës, Shën Vitalit, Apolonit, ansamblet e paarritshme dekorative të mjeshtërve të Lindjes, frymëzimi tronditës i këtij arti që ndërtoi mauzoleumin e Gala Plaçidios, zbukurimi mahnitës i qindra kishve, Toriçeli me kryeveprat e bazileut, Venetiku me flakadanin aq misterioz të Shën Markut, monumentet e shumta në Romë, Palermo, Monreal, Cefalu, Grata Ferrata…etj. janë vetëm disa nga mrekullitë artit bizantin. Pararilindasit e mëdhenj Cimabu, Ducio, Xhoto etj, kanë pirë në burimet e asaj kulture. Në parim, Perëndimi i detyrohet shumë mësuesit të vet dhe jo vetëm në art, por dhe si frymëzues i mendimit, kulturës unike, jurispopdencës justiniane. Ishte ky prioritet në shumë fusha që sollën edhe dominimin helen në krahina e popuj të shumtë mesdhetarë. Rilindja e më vonshme evropiane gjeti mbështetje të gjithanshme në humanizmin dhe erudicionin lindor. Filozofë, gjuhëtarë, profesorë të helenizmit, do kontribuonin në universitetin e Kostandinopojës, nga më të famshmit në fushën e dijes e të kulturës, që do ta ruante traditën e shkollave lindore, nga më të fuqishmet në botë, edhe në kohët e vona. Prej këtyre jehonave do të lindte mrekullia tjetër, në Firencen latine këtë herë, që do të bëhej nderi i kontinentit evropian. Shkëlqimi i ri me “il dolçe stil nuova”, do të niste me Kavalkantin e do pasohej me gjenialitetet e Dantes e Petrarkës në poezi, me Bokaçion në prozë, me Xhoton në pikturë e Makiavelin në politikë…

* * *

Rënia e Bizantit(1453), sipas Dukasit, është një nga katastrofat e njerëzimit. E çuditshme nuk është barbarizmi i katërqind mijë trupave osmane që e rrethuan dhe e shkatërruan metropolin e artë të Bizantit, por (?!) divergjencat me kishën perëndimore të Romës. Mbi këtë përçarje, të pabesët , të komanduar nga Muhameti i dytë , kryen mbi qytet masakra kanibaleske. Drama nuk është vetëm te shembja e pashmangshme, por edhe më e madhe, ajo e mos bashkimit me Romën. Pikërisht kjo solli ngadhnjimin turk dhe rrukullisjen pa kthim të perandorisë… Perandori Kostandini XI u vra si ushtar dhe koka e tij u ngul në një shtyllë. Perla e botës, Shën Sofia, u mbush me kufoma e u kthye në kasaphanë,(vini re: dhe sot nw 2020, sullani i ri i turqisw e ktheu Shwn Sofinw nw xhami) të gjithë funksionarët e lartë u masakruan, grekët e të gjitha moshave të lidhur me zinxhirë u dërguan si skllevër në Adrianopojë, kishat u zaptuan nga hoxhwt, Krishti ra e thirrjet “allah, allah” si dallgë deti përmbytën brigjet e dy kontinenteve. Evropa shtangu nga tmerri dhe ashtu e ndarë diametralisht me të kundërta lindje-perëndim, nuk ishte e aftë të luante as gishtin ndaj krimit të përbindshëm që bënë barbarët ndaj vlerave të saj mijra vjeçare. Disfata e kristjanizmit qe e llahtarshme e autori i shquar i saj, Dukasi, rënkon e drithërohet kur shkruan : “O Zot, përse na braktise kështu?! Dridhu diell, dhe ti ,o tokë.!. Dhe vajto rrënimin e kombit tonë, që Zoti ,me drejtësinë e tij, ka urdhëruar si ndëshkim për mëkatet tona.” [(O.Bajl, “Perandoria e Bizantit”,f.270)]

HIJET

Sa më të larta të jenë pallatet aq më të larta janë dhe hijet. Mrekullitw e dritws shkwlqimtare u pasohen nga hije tw terrta. Qytetërimet e mëdha ngërthehen në kontradita të pashmangshme deri sa vjen një kohë e rrëzohen. Shumica bien nga vetvetja. Roma ra kur u bë më provinciale se provincat dhe Athina, gjithashtu. Të dyja mrekullitë greke, e Athinës dhe e Kostandinopojës, ndërsa nuk mohohet influenca e trashëgimitë pozitive të së parës ndaj Bizantit, përbëjnë dhe një kundërshti të egër, papajtueshmërinë e demokracisë së lashtë e paganizmit pagan me Krishtwrimin ortodoks. Këtë kundërshti do ta ruante të pakëputur vetëdija mijëvjeçare greke, duke u munduar, artificialisht, ta mbajë të parën si dekor, duke montuar monoteizmin kristian me politeizmin.

Që në kohën e mbretërimit të Teodosit të Madh(395), kur mbretwria e Romës u nda midis dy djemve të tij, Arkadit për të sunduar në Lindje dhe Honorit në Perëndim, në fakt, nisi të hendeksohej Lindja me Perëndimin, hendek që do të vinte gjithmonë duke u thelluar dhe duke mohuar dhe urat lidhëse që kishin përbërë shtyllat e perandorisë. Uniteti fetar i këtij qytetërimi ishte vetëm një iluzion e, me kryqwzatat, do përfundonte deri në shfaqje gjakatare të Perëndimit ndaj Lindjes. Dukuria e grindjeve fetare, përçarjet, do të percipitonin deri në luftra civile. Stërhollimet e sofizmit grek, obskurantizmi, fondamentalizmi ortodoks i dogmave fetare, (një nga stonaturat e Greqisë së sotme në BE), do ta gërryenin perandorinë sistematikisht, do ulnin fuqinë mbrojtëse ndaj fiseve barbare aq të shumtë e të fuqishëm si gotët, ostrogotët hunët, visigotët deri tek sllavët dhe turqit. Bizanti , i ngopur me lavdi të tepruar, me hundën të florinjtë gjithnjë e më tepër i shkëputi lidhjet bazale me papatin duke u bërë një perandori e pavarur greko-lindore. Në fakt perëndimi i shkajti nga dora Bizantit. Nëpër shekuj kjo do ravijëzonte në horizontin lindor rritjen e Rusisë bizantine si shtet i fuqishëm, problem ky, që edhe pse perandoria otomane do ishte i vetmi pushtues potencial,, Rusia , në sfondin e tejmë lindor, do ishte frikë dhe kërcënim i vazhdueshëm. Flirtimet e vazhdueshme të Rusisë me vende të veçanta evropiano lindore, do shtonin përçarjet e do bënin që asnjëherë vendet evropiane të mos ishin në një mendje edhe ndaj armiqve të përbashkët. Bazileu II i dha motrën(Anën) princit rus Vladimir, me kusht që populli rus të pranonte krishtërimin ortodoks. Rusia e pranoi këtë. Kjo përbën ngjarjen më të madhe të hegjemonizmit bizantin, por nxiti dhe xhelozitë ruse për të zënë vend qendror në Lindje.

Perandoria lindore do të regjistronte në historinë e saj edhe krime përçudnime të racës njerëzore, si prerje kokash, varje, tortura, gjymtime, të shoqëruara me dinakëri, tradhti të tipit bizantin. Tipike në kohën e Justinianit II(dhe ky përfundoi kokëprerë) është urdhri i bazileut të II, (1014), që pesëmbëdhjet mijë bullgarëve t’u nxirreshin sytë.(vetëm 150 prej tyre shpëtuan me një sy). Nga ky fakt lindi termi bullgarokton e kjo na kujton një farë Thanasi, tiran në Janinë, që para se t’i vriste shqiptarët, mbushte shporta me sy e me veshë të tyre e për meritë, u quajt shqiptarokton. Bizanti ra nw rrafshinw nga kundërshtitë e brendshme. Në sintezë , historia e tij u trondit nga 65 revolucione, nga 107 perandorë, abdiguan 65, të cilët u mbytën, u qorruan, u gjymtuan, u torturuan me tredhje, çarje barku e koka të prera.

Pa dyshim një luftë e paskrupullt në jetën e tij ishte e ashtuquajtura ikonoklazma(shembja e ikonave). Kulti i ikonave kish pushtuar krejt botën greke si mendësi dhe veprim për “afrimin”e Zotit me njeriun. Kjo ra ndesh me Perëndimin që nuk pajtohej me imazhet konkrete të Krishtit. Kjo luftë e egër mori shumë viktima dhe vazhdoi 150 vjet. Ikonoklazma që u dekretua dhe me ligj, u përhap brenda Bizantit si një akt tepër i përgjakshëm. Në fakt kulti i virgjëreshës ishte ngopur me paganizmin grek dhe me mistiçizmin oriental, problem dhe dukuri, që vjen deri në ditët tona, si një njollë e mbetur, duke e veçuar kishën greke si dishepullin më fanatik të ikonave çudibërëse. E, sidoqoftë, zëvendësimi i ikonave nga ikonoklistët, do të sillte më vonë frymëzimet e Rilindjes me humanistët dhe artistët e mëdhenj italianë, ku në epiqendër të artit, nuk vunë ikonat e mistershme , por bukurinë e njeriut, të natyrës e të kafshëve.

Gremina e Bizantit nisi tatwpjetwn pwrfundimtare kur turqit selxhukë pushtuan Azinë e Vogël (1010) e kur më 1076 depërtuan në Jeruzalem dhe përdhosën vendet e shenjta. Perandoria nuk ishte e zonja ta mbronte krishtërimin kundër islamizmit sepse ishte e përçarë pikpamjesh diametrlisht të kundërta, aq sa, si dhe turku, perëndimi u lëshua kundër Lindjes, me preteksin e pushtimit të vendeve të shenjta, duke shfryrë të gjithë urrejtjen e mbledhur kundër Bizantit, me thirrjet emocionale “Zoti na kërkon”. Nga 1100-a, dallgë dallgë deri më 1450, me katër kryqëzata gjakatare , në fakt, Evropa ndëshkoi barbarisht Azinë. Gremina kish nisur më parë brenda vetvetes me gabime trashanike në unitetin Lindje –Perëndim, deri në aktin final(kryqëzata e tretë, prill, 1204), kur forcat e perëndimit pushtuan Bizantin, duke e bastisur e përdhunuar forcërisht, aq sa, me të drejtë shumë analistë thonë se, dita e vdekjes së Perandorisë, nuk është 1453-i nga turqit, por rrënimi I Kostandinopojës nga latinët.

* * *

…E sidoqoftë, maja e çdo qytetërimi, përcaktohet nga majat ku e lartëson artin dhe poezinë. Poetët dhe artistët bëhen ndërgjegje njerëzore, ndaj e kemi lehtë të themi se Homeri, Eskili, Sofokliu…Ricosi, Seferi, Eliti e dhjetëra të tjerë, janë tejpërtej e gjithë Greqia. Ndërgjegje e trazuar dhe përgjegjësi, krenari për rrezet e diellit dhe dallgët e detit(kulturor) të kombit të tyre, por dhe dhimbje, dhimbje e thellë që shoqëron tatëpjetat e qytetërimeve e brezat e rinj janë të detyruar të thonë “Na ishte njëherë……

Ne nga Homeri rrjedhim që të gjithë…

DOMINIMI KULTUROR

Dominimi kulturor, në veçanti ai gjuhësor, është kështjella më solide e një race, fisi, kombi apo shteti, në veçanti dominimi gjuhësor, vetëm kur sundon si qytetërim, i ri edhe në pozitën e të pushtuarit si viktimë. Qytetërimi nuk është vetëm zhvillim ekonomik, që edhe mund të rrënohet nga pushtuesi, por është dhe mendësi, kulturë, gjuhë e kultivuar, letërsi, art, arkitekturë, libra, teatwr, këngë, valle. E këto nuk i rrëzon dot as shpata e plumbi e zjarri. Këtu grekët kanë qenë prioritarë e jo më kot ,romakët thanë se kur pushtuan Athinën(në kuptimin kulturor), njëkohësisht ishin të pushtuar prej saj. Grekët dominuan në mendimin filozofik, shkencor dhe artistik, dhe jo babilonasit e lashtë që, gjithashtu, kishin arritje dhe vëzhgime me interes, sepse ,mbi të gjitha atje mungonte regjimi politik demokratik, si dukuria më progresiste e prodhimit dhe e shpërndarjes. Metafora greke në sferën e kulturës e mundi metaforën mesopotame. Partenoni grek, simboli i kësaj kulture, është plot dritë dhe me atë arkitekturë fantastike, çliron ndjenjën qiellore të lirisë. Kjo e bën të pakrahasueshëm me piramidat e Lindjes, që, megjithëse, arkitekturë e çuditshme dhe enigmatike, e ngushtojnë shpirtin e njeriut, sepse arti i tyre simbolizon tiraninë e keopsëve dhe shehlerëve të botës arabe. Liria athiniote pranonte kudo diskutimin dhe kundërshtimin alternativ, si burim zhvillimi në të gjitha fushat. Sidoqoftë, kjo temë meriton trajtim të veçantë.

Karantina dhe sensi i kohës

May 1, 2020 by dgreca

Esse nga Rafael Floqi/

Pandemia e koronavirusit dhe distancimi shoqëror që kërkon, po i prek të gjithë në mënyra të ndryshme. Disa njerëz e kanë gjetur veten me më shumë, dhe me tepër kohë nëpër duar se sa dinë dhe sa munden për ta menaxhuar atë. Të tjerët – përfshirë këtu edhe profesionistët e kujdesit shëndetësor dhe ata që kujdesen për anëtarët e familjes së tyre të sëmurë edhe prindërit e fëmijëve të vegjël,- janë të mbingarkuar me kërkesa dhe punë të shumëllojshme gjatë gjithë ditës sa s’kanë kohë.

Por nëse ekziston një element universal në të gjitha përvojat tona të përjetimit karantinës së pandemisë, është ajo se po na deformon sensin tonë mbi kalimin e kohës.

P.sh. muaji shkurt apo koncertet e 8 marsit, ndjehet sikur kanë ndodhur një dekadë më parë. E tani ditët po na mjegullohen së bashku, dhe orët alternative po fluturojnë tej e gjithnjë e më me ngadalë duke u zvarritur, në varësi të asaj se sa të shqetësuar, ose të mërzitur po e ndiejmë veten gjatë kësaj kohe dhe sa kujtime të reja po krijojmë ndërkohë.

Koha është bërë refreni i pandemisë së koronavirusit, një reflektim i asaj, se si të gjitha ditët na duken të turbullta dhe se kohët e fundit, ne nuk po vërejmë as detajet më të thjeshta. Të martat janë bërë të enjte, janë bërë dhe të mërkura, janë dhe të diela. Nuk ka më ditë javësh, as fundjave. Ka vetëm dje, sot dhe nesër.

Tani së bashku me gjithë këto ndjenja çorientimi, mund të na duket, sikur është më e vështirë të përqendrohemi, dhe se na duhet më shumë kohë për të kryer punët e ndryshme, edhe na duket sikur truri ynë po punon më me ngadalë. Nëse edhe ju po ndjeni vërtet, sikur truri juaj po u tkurret, atëherë ju nuk jeni të vetmit. Ekspertët thonë se e gjitha kjo ka të bëjë me atë, se si pandemia është duke ndikuar në shëndetin tonë, në aftësinë tonë për të menduar qartë, për të mësuar dhe për të mbajtur mend.

Kjo shpjegohet me atë se këto ndërrime në perceptimin tonë të përkohshëm, ndodhin, kur ne humbasim pikat normale të referencës, që i ankorojnë dhe i lidhin e i endin ditët dhe javët tona në kalendarin e memories. Unë mendoj, se ajo çka po ndodh, ose të paktën tek unë, sidomos me fëmijët në shtëpi, tregon se jam duke bërë më shumë gjëra gjatë kësaj kohe. Po merrem me ta. Po përgatis emisionet on-line për TV. Po punoj nga shtëpia. Unë jam duke përgatitur për disa gjëra të tjera, po shkruaj artikuj, ese si kjo dhe poezi dhe të eci duke ruajtur distancën (a)sociale në mëhallë. Nga ana tjetër, mua më duhet të merrem edhe me gjera praktike të ekzistencës. të sigurohem që të blej edhe sendet ushqimore për familjen, të punoj në kopsht të mbjell lulet, madje, edhe t’i korr barin dhe komshinjve të moshuar, etj. Kështu, këtu po flas për vete, unë jam duke bërë më shumë gjëra në një ditë të caktuar se sa bëj zakonisht. Dhe andaj ditët ndryshojnë më shpejt. E pas gjithë këtyre, unë mendoj se kështu mua duket sikur koha po më fluturon nga dritarja. Në fakt koha shpejton, nëse ju bëni më shumë gjëra gjatë ditës. Por kur të reflektoni në mbrëmje përsëri mbi kohën, atëherë ju gjithashtu mund të radhisni me mend gjithë atë listë të gjatë gjërash që keni bërë. Kështu që pastaj dita në retrospektivë, do të ndjehet e do të duket super e gjatë, sepse ju po ndjeheni të kënaqur, se keni arritur të bëni kaq shumë gjëra, edhe duke qenë mbyllur brenda në karantinë. Duke vepruar kështu çdo ditë si unë edhe ju do ta kemi kohën e zënë dhe kjo do të na bëjë të zbulojmë gjëra të reja më interesante.

Por nëse nuk e jeni i zënë me disa punë brenda një dite, atëherë dita juaj do të bëhet si një nga ato ditët e plazhit, ku ju jeni mirë dhe i shtrirë në diell dhe shijoni plazhin. Por në fund të ditës, ju me të vërtetë, ju do të mendoni, se nuk keni bërë asgjë. Kjo mund të jetë e këndshme për disa ditë, por nëse keni shumë nga këto ditë, atëherë, e gjitha kjo shtrirje kohe, do të bëhej ndoshta mjaft e mërzitshme, madje, dhe sikur të reflektoni përsëri mbi të, do të thoni se s’ka ndodhur asgjë.

Por çfarë po ndodh gjatë karantinës dhe çfarë mund të bëjmë për ta shmangur këtë situatë? Psikologët thonë duhet të ringjallim rutinën tonë të përditshme që është zhdukur. Por edhe kur nuk jemi duke bërë shumë gjëra, duke pasur një rutinë për çdo ditë, ndoshta s’e ndjejmë atë vërtet në moment, por në retrospektivë, do ta kuptojmë se dita do të kalojë më shpejt.

Pra, cila është mënyra që njerëzit, me shumë kohë në dorë, ta përdorin atë më me mençuri, pasi siç thotë populli ynë, ”koha është flori”?

Sugjerimi im do të ishte: gjetja e gjërave të reja për të bërë. Përpiquni ta stërvitni veten me gjëra të reja, që do t’ju ndihmojnë për një punë, për një objektiv, ose në bërjen e gjëra që janë më shumë si hobi, për zbavitje të cilat keni dhe ndjeni kënaqësi për t’i bërë. Zbuloni një hobi të ri apo ngjallni një të harruar dhe dita juaj do të si një supermarket “ Hobby lobby”. P.sh. vëllai im nga Tirana në Viber, më tregonte me kënaqësi, se si kishte bërë qofte vegjetariane për fëmijët e tij, pasi ata si pëlqenin zarzavatet e gjalla dhe kishin ngrënë me qejf qoftet me mish një ditë më parë, dhe më thoshte që s’po e kuptonte se si i kishte ikur koha, pa u marrë me disa kurse që i duheshin për punën. Por ai kishte zbuluar tek gatimi një pasion të ri.

Pra mos prisni, hidhuni, provoni eksperienca të reja! Nëse mund të stërviteni me diçka, apo të zbuloni aftësi të reja tek vetja. Unë vë bast, se kjo gjë do t’ju bëjë të ndjeheni të paktën, se keni bërë më shumë gjëra për të bërë brenda një dite, duke e copëzuar gjithë atë shtrirje kohore prej 16 orësh. Sepse kështu në fund të fundit, në fund asaj dite, ju do të ndjeheni, se vërtet keni bërë diçka, dhe se dëshironi të ndjeheni optimist dhe me fat, sikur keni realizuar vërtet diçka shumë me vlerë.

Është interesante, dhe unë e ndjej dhe e kuptoj atë që disa njerëz, nuk e ndjejnë sikur koha po u ikën kot, dhe u duket, sikur mendja e tyre po merret me gjëra të reja. Por ka shumë njerëz të tjerë, që, ndoshta realisht, nuk kanë mundësi për këto përvoja. Ata janë ndoshta më të shqetësuar, ose janë në situata të tilla që ua bën të pamundur, si për shembull, ndodhen në linjat e para të luftës kundër pandemisë, si: mjekët, infermierët, punonjësit e ndihmës së shpejtë, si dhe ata të kujdesit shëndetësor, ashtu si edhe punëtorët e domosdoshëm të dyqaneve ushqimore e të shërbimeve të rendit, që duket se po përjetojnë një ndjesi të kundërt për kohën.

Në fakt, ata po marrin kaq shumë informacione të reja, kaq shumë informacione kërcënuese edhe për jetën dhe ekzistencën, sa u duket se jeta e tyre nuk ka më marsh automatik, por vetëm manual, dhe se duhet të shqetësohen për gjërat që zakonisht ne i marrim për të mirëqena dhe i bëjmë pa menduar, në mënyrë automatike apo instiktive. Dhe këto veprime të vogla në dukje, bëhen më të mëdha, duke pasur parasysh kërcënimin për jetën, pasi ata nuk mendojnë se koha po shpejton, po për ta ka ngecur. E kundërta është e vërtetë dhe duket se, pothuajse, sikur ata po bëjnë gjithçka me një lëvizje të tepër të ngadaltë, si me një “moviolë futbolli, para dhe mbrapsht, me “slow motion” për autokontroll, për të shmangur çdo gabim, që mund të ishte fatal për ta dhe për shëndetin. Këtë e ilustron më së miri përgjigja e infermieres nga Michigani, Riana Dragu, në një intervistë të kohëve të fundit për “Zërin e Amerikës” që më bëri përshtypje.

“ Orari është 12 orë, tha ajo. Disa punojnë edhe 16 apo 18 orë. Fillimi është pak i rëndë, sepse kur përgatitesh për punë mendohesh 100 herë – a po vishem si duhet? A po kujdesem aq sa duhet? Mendohesh nëse duhet të blesh ndonjë gjë që nuk ma jep spitali. Sa herë e lëviz maskën mendohesh a mos e preka, ku nuk duhej? A i kam dorezat? Pra ndonjëherë është mendja që të lodh sesa vetë puna”.

Në fakt, siç e tregon ky rast, kjo është një periudhë, kur të gjitha përvojat tona në lidhje me kohën janë kaq jashtëzakonisht të ndryshme. Të marrim një veprim të thjeshtë siç është në këto kohë blerja e ushqimeve. Ne fillojmë të mendojmë për gjëra që më parë i quanin të mirëqena dhe automatike, tani na duhet të mendojmë: a është mirë të shkoj në dyqan apo të ma sjellin në shtëpi, në ç’ orë duhet të shkoj që të ketë sa më pak njerëz në radhë, a është dyqani me hapësira të mëdha, a e kam maskën apo dorezat, a kam desinfektant, etj. Dhe pasi i sjellim ushqimet në shtëpi, a duhet t’i laj të gjitha, si të veproj?

Por sidoqoftë, jetët e të gjithë njerëzve gjatë kësaj Pandemie po rrjedhin me kalimin e kohës dhe, pavarësisht se sa brutal mund të jetë ky moment, apo sa i mbushur me pikëllim, dhimbje apo frikë është, koha fizike po rrjedh, ora po ecën, dhe të gjitha jetët e njerëzve në mënyrë të barabartë po rrjedhin, edhe pse përvojat nuk janë të njëjta. Sepse ashtu siç thoshte, filozofi i lashtë grek, Herakliti : “Askush nuk lahet kurrë në të njëjtin lumë dy herë, sepse nuk është i njëjti lumë dhe sepse ai vetë nuk është i njëjti njeri.”

Por të kthemi tani tek koha dhe rutina. “It’s a hard thing to leave any deeply routine life, even if you hate it.” shkruante romancieri i madh amerikan, John Steinbeck, në librin e tij “East of Ede”. Që në shqip më vjen kështu: “Është e vështirë të largohesh nga jeta e thellë rutinore, edhe nëse e urren atë”. Kështu që tani ne, na duhet në vend të themi “shtëpi e ëmbla shtëpi“ do të duhet të themi “rutinë e ëmbla rutinë”, kjo se ndoshta jemi mërzitur me shtëpinë. Kështu duket pra. tani pasi ne kemi humbur të gjithë rutinën e një jave tipike pune, dhe kjo do të thotë ta kesh fundjavën, si një sinor, si pushim ose si një ndarje, ose si diçka, një datë një ngjarje e caktuar, një ditëlindje, një festë si pashka, apo tani dita e nënave, të cilën shpresojmë ta festojmë vetëm në shtëpi. Dhe pasojë dhe ilustrim i këtij frustrimi janë dhe parullat e protestuesve, për hapjen dhe heqjen e bllokimit të karantinës ku shkruhet ” No Mothers day, No Flowers, No Family , No liberty”. “ Jo ditë të nënës, Jo lule, Jo familje, jo liri!

Ndërkohë që tani edhe “weekend-i” pra fundjava, nuk është më me atë fjalën “fund”, që i kep kuptim dhe është bërë “ never-ending story”, pasi është njësoj si një ditë e rëndomtë jave. Kjo për shkak se për shumë njerëz, puna është bërë shtëpi dhe shtëpia është bërë punë. Madje disa, ndër ta, edhe unë, siç thonë amerikanët si workaholic që jam, apo siç i thonë shqip “qen i punës”, (duket se ne shqipove që na ka dalë nami, se s’e kemi aq qejf dhe punën, por kur është puna “për të paguar billat” është tjetër gjë, paskemi gjetur një fjalë disi ofenduese dhe për atë që punon, pavarësisht se qeni është kafshë besnike dhe por na vjen keq, kur na thonë qen), dhe pra ky “qen bir qeni” mund ta gjejnë veten, duke punuar me orë të gjata edhe gjatë fundjavave, nëse nuk do të ketë një rutinë të caktuar.

Humbja e rutinës gjithashtu tregon se duhen shpenzuar më shumë energji mendore për të vendosur se çfarë do të bëjmë çdo ditë. Këto ndryshime natyrisht shkaktojnë stres. Dhe fakti që të mos jemi në gjendje të kujtojmë se çfarë dite është mund të jetë, një simptomë stresi. Pandemia është duke u bërë një burim i stresit kronik, duke pasur parasysh që po vazhdon me javë, apo edhe muaj për disa njerëz. Nivelet e larta të stresit dëmtojnë përqendrimin dhe vëmendjen tonë, dhe mund të ndikojnë edhe në kujtesën afatshkurtër, thonë psikologët.

Madje edhe një efekt tjetër i stresit, është se ai mund të përkeqësojë cilësinë e gjumit. Shpesh nëse ndihemi të stresuar ose ndiheni në ankth, me mendime dhe ndjenja dhe makthe e bëjnë të vështirë të biem në gjumë. E kjo pagjumësi, nga ana tjetër, mund të na dëmtojë edhe më tej aftësinë, për t’u përqendruar dhe shkakton humbjen e kujtesës afatshkurtër. Shakespiri, i madh na e kujtonte këtë tek komedia “Ëndrra e një Nate Vere”, kur thekson se edhe në ëndrrat tona ne forcojmë kujtesën e kohës që shkoi:

“Katër ditë shkasin vërtik drejt netësh;

Katër net ëndërrojnë mbi kohën që shkoi.”

Që koha fizike objektive është relative, të gjithë e dimë që nga shkolla e që e ka vërtetuar Ajnshtajni me teorinë e tij dhe me paradokset e tij me binjakët, dhe kur vetë koha është relative, aq më tepër perceptimi subjektiv i kohës është krejtësisht relativ. Por atëherë, çfarë mund të bëjmë që ky perceptimi ynë relativ subjektiv e i çorientuar të jetë sa më afër realitetit?

Koha është në thelb një iluzion i krijuar nga mendja për të ndihmuar sensin tonë të pranisë së përkohshme në oqeanin e gjerë të hapësirës. Pa neuronet tona që duhen për të krijuar një perceptim virtual të së kaluarës dhe të ardhmes bazuar në të gjitha përvojat tona, nuk ka ekzistencë aktuale, as të së kaluarës dhe as të ardhmes. Pra gjithçka që ekziston, është vetëm e tashmja.

Ndaj psikologët rekomandojnë që të përpiqemi të ruajmë një sens të strukturës së rutinave, në atë masë që është e mundshme, për të ruajtur margjinat e kohës. Të shkosh në shtrat dhe të zgjohesh në të njëjtën kohë çdo ditë, është një strategji efektive që mund të ndihmojë në këto kohë pandemie. Ata gjithashtu rekomandojnë që të bëjmë pushime të shpeshta, të ushtrohemi fizikisht dhe të hamë shëndetshëm. Dhe nëse këto veprime ju bëjnë të ndjeheni mirë, edhe pse askush nuk do ta dijë saktë, se çfarë dite është pa parë kalendarin, punë e madhe, pasi koha është veç një iluzion.

“Unë e di shumë mirë këtë, shkruante autori britanik, Julian Barnes, në romanin e tij “ Sense of an Ending, botuar më 2011, “se ka një kohë objektive, por edhe një kohë subjektive. Objektive është ajo që mbani në pjesën në kyçin e dorës, pranë pulsit. Dhe subjektive është koha personale, e cila është koha e vërtetë, është ajo që matet me marrëdhëniet tuaja me kujtesën mbi ngjarjet”. Vetëm duke bërë diçka me vlerë, ju mund ta kujtoni atë për mirë. Por fatkeqësisht ne si qenie kujtojmë më shumë zhgënjimet dhe fatkeqësitë.

Nga ana tjetër ç’të bëjmë në karantinë, pasi koha nuk ikën, ajo vazhdon…, apo siç e thotë ndryshe filozofia indiane “Koha nuk lëviz, vetëm ne ndryshojmë” sidomos kur jemi të kyçur brenda.

“SHPËTIMTARËT”

April 26, 2020 by dgreca

ESE NGA PIRRO LOLI

Po thyhen pasqyrat para fytyrës së armikut dhe mikut, pushtuesve dhe shpëtimtarëve; po prefektizohen maskat, teknologjia e xhamit. Si kamerat televizive, si ngjyrat. Dhelpërojnë gjuhët. Ka dhe fjalë të bukura që përhapen nga “shpëtimtarët” të tipit “soros” e co’,që, në heshtje përhapen si viruset me gonxhe trëndafili.. Nuk thotë kot populli ynë “ Ruam nga miku se nga armiku ruhem vetë” Po nga tanët kush do na shpëtojë ?

***

Historikisht i huaji është parë nga ne dhe me dyshim dhe si shpëtim e sot edhe si aleat e shpresë. Diku edhe me servilizëm e vasalitet neveritës. Qenia ime shekullore lidhur në skaje diagonalesh nga kontinenti në kontinent, ka gjetur shpëtimtarë plot me shpresa, dhe është futur nën ombrellë e në sqetull të dikujt. Jo më kot, edhe me njëfarë naivitetin, që para 600 vjetësh, shkruam në kanunin tonë historik:” Shtëpia e shqiptarit është e Zotit dhe e mikut”.Por dhe Zoti na ka harruar dhe miqtë, na kanë ngatërruar. E ai, dikushi. na është shtruar këmbëkryq në vatër si i zoti i shtëpisë. E kemi nga këta hoxhallarë, hashimllarë e ramallarë. që u kanë fërkuar kokën herë njërit e herë tjetrit, verbërisht. Janë vetëm maska, hipokrizi dhe mashtrim i sofistikuar. Maska, që nuk njohin Krisht e Muhamet, buzëqeshin, zbukurohen, reklamojnë djallin si engjëll. Pas maskave të tyre, fshihen fytyrat plastike çnjerëzore e perverse. Dhe kur maska njësohet plotësisht me lëkurën e diktatorit, drama jonë është kthyer në tragjedi të përmasave popullore e kombëtare.

Agonia e vasalit dhe e shpëtimtarit, tek ne, ka zgjatur me shekuj. E Breza të tërë na janë “toksikuar” deri në palcë. Natyrisht, aleancat midis shteteve janë të vjetra sa bota e të domosdoshme për palët, por, për ne si vend i vogël historikisht të pushtuar, të plagosur e të përçarë, kanë qenë jetike. Por, ….

KUJTESA E PA THARË

(Këtu nuk do merrem me armiqtë e me pushtuesit që nuk na kanë munguar kurrë; – ata erdhën, vranë, plaçkitën, shkatërruan, por e kanë ditën e ikjes, tutje shtyhen në gropat e historisë dhe harrohen.) Qenia ime shekullore lidhur nëpër skaje kontinentesh, shpresë e besë në emër të dikujt, me miq e armiq, “çlirimtarë” e “shpëtimtarë” ulur këmbëkryq në vatër, në mes të shtëpisë.

Nuk na u shkulën as shpëtimtarët; petale tharë, tashmë, kanë mbetur vetëm gjemba paqësorë. As të puthin as të shpojnë. Na u bënë si të shtëpisë e këmbëngulin për paqe të përgjithshme, bisedime, traktate, kushtetuta, reforma, ligje e lëshime…

Të shumtët “shpëtimtarët” tanë, në më se një shekull, kanë qenë, fatkeqësisht, nga shpellat bolshevike. Miq për kokë. Stalin Tito. Tavarish e druzhje, e më pas, vëllezër të dashur Lej Fen. Në pamje të parë dukeshin sikur frymën tonë na e mbanin në pëllëmbë të dorës, serbë, rusë, kinezë.,…. Shpëtimtarë historikë. Mezi na u hoqën qafe e, në heshtje, u shtynë tutje në honet e harresës. E ata shpesh na ngrihen në gjumë si lugetër, na kujtojnë miqësinë, dhuratat, yjet, bukën, armët, frymën që më paskan dhënë. E ka ca plagë që nuk zënë kore dhe e kanë të lehtë që nga “miq “ për kokë të të kthehen në armiq dinakë me bllokada buke.

Lidhja me serbin, gjat e pas Luftës II, B, mikun e madh jugosllav, ishte katastrofale; krerët e Shqipërisë fort mirë e dinin që ata kishte dhënë prova gjaku e çfarosëse për Shqiptarët.; mutacioni i kuq serbo shqiptar i viteve 40`, vrau mijëra shqiptarë në Kosovë e Shqipëri; ( Ky i tanishmi covid-19, pandemiku, e shumta do vazhdojë disa muaj sa të bëhet zap, ndërsakorona-serbusi ka qenë konstant, i pranishëm në jetën tonë shumë shekuj që nga i shtati; e, edhe kur e kemi pasur armik , dhe mik me kokë, me tavarish Stalin e druzhe Titon, (strukur në sqetull të tyre) ndër nesh, kanë qenë gjithnjë të pranishëm, si epidemi e pa vaksinuar, dhe kanë zhdukur qindra mijë jetë njerëzish. Vetëm në shek. e fundit ata dëbuar me zjarr e bajoneta shqiptarët e Kosovës nga rreth 700 vendbanime autoktone. Kujtesa jonë për ta është përvëluese.

“O LARO TË HËNGËRT TËNJA”…

…E ke të keqen nga brëna”, thotë labi.

Përvojat tona shekullore tregojnë se, gjithmonë në krye kemi pasur mall vendi, të larë e të palarë, të molepsur e të kokolepsur me miqtë tanë të mëdhenj “shpëtimtarë”… Sot, të gjithë dëshirojmë Evropën e Bashkuar. Tokën e merituar dhe të premtuar. A thua se shqiptari ka brenda vetes një farë Abrahami nga katundi që i paska humbur nuri dhe pret e pret të dalë në në BE, ose mes dallgësh “në stere”?. Të sotëshmit Hashimllarë e Ramallarë mes grupesh bejlerësh e agallarë, në Kosove e Shqipëri, por le të kujtojmë sadopak:

Që nga 1912, me I . Qemalin, deri më 1944-5 kemi pasur 30 kryeministra, mall vendi, “laro”, po secili kush më pak e kush më shumë, nuk i ka shpëtuar dot influencave, aleancave të dobëta, e të gabuara, mbështetjeve e mosmarrëveshjeve. Nga 1945 deri 1991 kishim tre kryeministra komunistë, mall vendi, “laro” të shartuar me hibrite bolshevike staliniste, servilë e vasalë të rusit, serbit e kinezit; gati gjysëm shekulli diktaturë gjakësore në kohë paqeje, krejtësisht të izoluar, në luftë me të gjithë, e të shkatërruar…

…Ç’ fytyrë kanë “shpëtimtarët”, “larot”e barkut tonë? I njohim. Historikisht të pa ndryshueshëm, këtej e matanë kufirit. Maska e tradhtarit nuk ua mbulon plotësisht fytyrën. Lëkurë zbetë. Buzëqeshje plastike. Kokërruar a me lesh të kremuar. Dhe kolltuku i lartë i pushtetit u duket se janë dhe pronarë të lirisë, të kushtetutës e të popullit që mund të bëjnë ç’të duan me to e, të parat gjëra që përmendin janë (gjoja)aleancat, ndëshkimet, paragrafët, burgu, gjobat…Tapitë e pushtetit ua ngushtojnë rrugët, ua ndryshkin dekoratat, ua shkel gjakun, ua nxijnë ngjyrat, ua ngatërrojnë aleancat. Në Shqipëri dhe Kosovë, grupe mafiozësh rreth presidentit Thaçi e kryeministrit Rama, qenie të heshtura të natës që dorën e zgjatin në terr. kushdo qoftë, presidentë a kryeministra. Andej e përkëtej. Të mos të na lëbyren sytë. Vulat e tyre zyrave ngjajnë me njollat e diellit nën lëkurë, e maska e tyre në fytyrë u jep pamje “të çiltër”…Këta tipa nuk e kuptojnë dot se çdo qeveri rrezikohet vazhdimisht nga shkarkimi i vet. (Çurçilli)

KAKOFONI DIPLOMATIKE

Kakofoni me serbët por dhe midis Shqipërisë dhe Kosovës si absurditet. Kukuvajkat serbo shqiptare aktualisht çfrytëzojnë ndonjë mosmarrveshje midis miqve tanë strategjikë, SHBA e BE, duan vetëm e vetëm të nxisin ndjenjat antiamerikane ndër shqiptarë, që , siç dihet është populli më proamerikan në Evropë. Vendosja e Kosovës përballë dilemave me Amerikën a me Evropën është thjesht serbizëm vuçian ose enverizëm shqiptar.. Të kërkosh në rrugën tonë euro – atlantike vetëm njërën palë, qoftë ajo amerikane apo evropiane, është thikë me dy presa në shpinë. Dhe, kur kjo thikë vjen nga tanët, të ngulet më thellë në trup të kombit tone. Kur pandemia po merr jetë njerëzish, Kuvendi i Kosovës, më 25 mars, votoi mocionin e mosbesimit ndaj qeverisë së Kurtit, natyrisht me ndihmën aq të ngutshme e “dashamirëse” të diplomacisë kakofoniste amerikane.(?!)

Është Europa, stacioni ynë perëndimor, “shpëtimtarja”, ajo që ka harruar se ne kemi identitet autokton evropian e jo njëherë, jemi vrarë për mbrojtjen e saj, e ajo, jo njëherë, ka qenë promotor i coptimit të kombit shqiptar. A thua se nuk e di Evropa se korona serbe vetëm në dy vitet e fundshekullit, përkatësisht më 1998-9, u vranë dhe u zhdukën rreth 15.000 qytetarë të Kosovës; nuk e di ajo se xhelati i Ballkanit, aktualisht i përkëdhelur nga qarqe e kulisa evropiane, vrau, preu, masakroi, 300 mijë veta në Slloveni, Kroaci, Bosnje, Kosovë? Nuk i njeh Evropa , në veçanti Franca e Hollanda, masakrat serbe në Vukovar, Sarajevë, Srebenicë, Reçak,, Krushë, etj. Ku ishte kjo Evropë, kur militarët nazi-fashistë serbë, dhunuan 100 mijë gra kroate , boshnjake e shqiptare. A ka pasur genocid më të madh në Ballkan që pas L, së II B? Dhe ç’drejtësi e demokraci qenka kjo që, jo vetëm që nuk ndjek parimet e vetvendosjes, të barazisë e të të reciprocitetit, por ka privilegjuar xhelatin, jo viktimat, humbësin e asaj lufte dhe fundin e Jugosllaviseë, jo fitimtarin(krahun e NATO-s) dhe, është ajo (BE me burokratët e Brukselit që na dredh e përdredh si peshk në majë të grepit) e që akoma e mban Kosovën të izoluar, e na stigmatizon në heshtje çdo vlerë. Sot, sikur s’ka një lis të varësh torbën; s’ka më peshë fjala, hollohet e hapet si llastikë për nevoja globale(gjoja); nëpërkëmben të vegjlit dhe kokëfortët që mbrojnë drejtësinë. Ju, miqtë tanë strategjikë, amerikanë e evropiane, nuk e kini njohur akoma atë dikushin, atë askushin, atë humbësin, atë mashtruesin, atë përdhunuesin?! Nuk e njihni akoma atë kobrën që shkel syrin nga ju e kokën e kthen nga lindja, dhe vuçiçët, thaçistët etj. kafshojë bishtin e vet të rizgjidhen kryeministra e presidentë… E pafalshme që dhe diplomatë të caktuar të “SHBA po kontribuojnë për krizën”, siç tha kongresmeni Engel, kryetar i Komitetit për Marrëdhënie me Jashtë në Dhomën e Përfaqësuesve të Shteteve të Bashkuara,, (mars 28, 2020) …SHBA-ja duhet t’i shtrëngojnë rripin Serbisë, të vendosë sanksione për lidhjet e saj të sigurisë me Rusinë. …Sipas tij, kur një demokraci e vogël “detyrohet me dhunë” të bëjë diçka, ajo është “vepër maltretimi dhe jo vepër e partnerit të pjekur”. Presioni ndaj Prishtinës për taksën është padyshim i pabalancuar. Diplomatët serbë udhëtojnë në gjithë botën për t’iu bërë presion shteteve që të tërheqin njohjen e Kosovës, ndërkohë që Serbia i thellon marrëdhëniet me Moskën dhe blen sasi të mëdha armësh ruse”, vazhdon Engel. (?!)

Mungon bashkëpunimi midis Evropës dhë SHBA që, të paktën, të dyja Serbi e Kosovë, t’i trajtojnë si panterë të baradartë. Dhe dihet diferencimet krijojnë mure, pengojnë negociatat dhe marrëdhëniet mbeten të ngrira. Frika e SHBA se mos Serbia, denbabaden, pro ruse, mund të kthehet edhe me Rusinë e Putinit, sot, tingëllon absurde e tregon diplomaci të dobët perëndimore. E ja kështu, Jo vetëm që nuk ngrihen saksione kundër Serbisë për lidhjet e saj të sigurisë me Rusinë, për tregëtinë e armëve e provokimet e herëpashershme, por trajtohet si kaposh i krekosur edhe në bisedime me Kosovën. Ka diçka që nuk shkon këtu. Akoma gjallon kulisave ideja çoroditëse e shkëmbimit të territoreve? Diplomatë të ndryshëm, Grenell,( filo serb), Kosnett, Palmer etj. pohojnë dhe e mohojnë këtë absurd, që mund të trazojë përsëri Ballkanin. Çfarë drejtësie qenka kjo , kur hiqen paralele midis – temës së reciprocitetit tregëtar me propagandën djallëzore të Vuçiçve për çnjohjen e kosovës si shtet sovran? Ka në këtë mes, jo vetëm moskuptime, por dhe spekulime – e gojët e liga thonë se Kurti duhej larguar se po na prishte me amerikanët. Diplomati hipokrit, Grenell është po aq i (keq)përdoruri nga kapot e shqiptarëve, ashtu siç i ka keqpërdoruar ai shqiptarët për qëllimet parciale të administratës burokratike amerikane. Pse Grenelli dhe Vuçiçi duan Thaçin në bisedimet e jo Kurtin?! Kakofonia e diplomacisë amerikane, në Tiranë e tipit “Lu”, e ajo evropiane si F. Moderini, Vlahudin, Soreka etj. kllouna- soristë de xhepistë, me komisionerë burokratë , këshilltarë, të dërguar e të paautorizuar, njeri gozhdës tjetri patkoit, në këto dhjetë vjetët e fundit kanë dalë nga pozicioni i tyre e, shpesh, janë sjellë( si zot në shtëpinë tonë) e guvernatorë të Tiranës. Ndërkohë, kurrsesi nuk kanë mundur të mbjellin masivisht viruse antiamerikane në Kosovë e Shqipëri.. Ndër nesh, ata që shtiren si pro amerikanët më të mëdhenj, janë në thelb kundërshtarë dinakë … Ka ikur koha tashmë me lepe e peqe, c’thotë porta e sulltani, Moska, Pekini e Beligradi… Diplomacia e demokracive të zhvilluara që aspirojmë të gjithë, na mëson të pajtohemi, të biem dakord dhe për të mos rënë dakord apriori, atje ku preken të drejtat njerëzore e shtetërore e kombëtare.

TË TRETËT…

Bisedimet Kosovë – Serbi, jo rrallë me maska – me të tretë e më të katërt, sikur do pajtohen dy planetë Deri kur do marrin pjesë nëpër komisione e negociata diplomatë e komisionerë që, si magjistarë, herë me një sy, e herë me tjetrin pas syzeve të zeza lexojnë llumin e zi të kafesë në filxhan të bardhë. Na kërkojnë ta mbjellin paqen si patate në gropa. Po lirinë tonë nuk e njohin. Zgjidh e merr na thonë, direkt e indirekt, pylli ka hyrje dhe dalje më të errëta, rrugë me bar të pashkelur dhe shtigje të parrahura nga shkon dhelpra. Paqja është më e komplikuar duket sikur na thonë, zgjidh e merr, nga zjarri, uji e ngrica apo nga ndarja në copa, mendojnë…

Të tretë e të katërt, nuk duan t’i njohin e t’i gjykojnë, as varret masive, as përdhunimet , as kokat e prera si në kohën e Erdogulit. Të pikëlluara, gotat nëpër tavolina luksoze diplomatike, të kristalta heshtin, të gatshme të krisen nga një e qeshur krrak…Na thonë ta djegim të vërtetën si letër. Shkrumbi shuk i mbledhur paska vlerë; na thonë armiku është kohë e shkuar, armiku ka ndryshuar. Mos e mbylleni derën e mbyllur; Vetmia nuk pret. [Dhe shpëtimtari nuk ka gojë. As flet as hesht.] E njohim kokën e kobrës zbukuruar me ojna. Luciferi paska ndryshuar lëkurë. Agresorët qenkan lodhur nga vrasjet. Përtypin urrejtje e buzagaz duan të bisedojnë. Ia njoh kokën dhe zorrët akrepit; përtej vetvetes, shekujve të shkuar, kërkon një copë zemër, një tjetër djep. Racë e zgjedhur . Dhe kobër. Dhe akrep. E njoh mirë gjarprin e madh që mbyti Laokontin. Që të pranohej kali. Të digjej Troja. Të pranohet si zgjidhje trupi i Kosovës copa copa….E kam provuar nënshtrimin. Dhe çlirimi ynë nga okupatorët ishte ngjitur me okupimin nga shpëtimtarët. Çlirimtarë dhe shpëtimtarë të tillë janë djaj me brirë e pa brirë.

o Zot, o Zoti im, thashë, lejomë, të ngrihem më këmbë, të eci drejt miqësisë së vërtetë, drejt drejtësisë, vetvetes, ligjit, bukës, lirisë dhe të mos lidhem me zinxirë të florinjtë, të shpëtoj nga shpëtimtarët gjysmakë e hipokritë, të shpëtoj dhe nga “të mitë”.

NOLIADA

October 27, 2018 by dgreca

Ese nga Namik Selmani/
Ndoshta ka patur plotësisht të drejtë i madhi Noli kur ka thënë autobiogafinë e tij se lindja e tij më 6 janar e kishte shenjtëruar jetën e veprën e tij të kaluar e të mëvonshme. Nëse do të ishte e vërtetë kjo thënie, të gjithë shqiptarët amerikanë do ia ndërronin emrin e tij dhe do i thonin me atë ndajshtim që i vihet para emrit “Shën Noli”. Po, 83 vitet e jetës së tij që nuk janë më pak e as më shumë për të dhënë portetin e një jetë guximtare, talentin, pasionin, dobinë për vete e për kombin që i përket, pse jo dhe disfatat e betejave të 83 viteve. Kërkoi pa fund shpresat e tij Të duket se në udhëkryqet që kalonte kombi ynë (O, sa shumë udhëkryqe ka patur dhe ka kombi ynë në historinë e tij shekullore!) në vitet ku Noli u bë faktor kombëtar, ai kurrë nuk i humbi shpresat e tij dhe në ato kohë kur E keqja i shfaqej shumë herë me një mijë ngjyra natëndjellëse. Mbase për të na dhënë dhe neve bashkëkombasve të tij të 50 viteve më vonë modelin e një luftëtari pa armë me plumba por na dha dhe moralin më të vyer njerëzor. Mbase ai do të ketë lakuar në një zë të përbashkët me të madhin Branko Merxhanin e kohëve moderne thënien mjaft të saktë e të bukur se “Nëse kombi im i humb shpresat, atëherë do t’i jap të miat”. Arti i rrallë poetik i Nolit e rreshtoi atë në aradhën e parë të historisë së letërsisë sonë, me një poezi tribunale, por jo nga ato poezi që harrohen në minutë, por me poezi që mbeten flamuj në kohëra për mesazhin që përcjellin, për forcën shprehëse, për frazeologjinë që përdor.për gjuhën e tij të drejtpërdrejtë. Është lirika politike që rrallë e kemi parë në autorë të tjerë dhe që bashkë me labin e meçur Ali Asllanin bënë epokën e saj. Nuk e di të vë në peshorën e Kombit tonë Atë kontribut që ka bërë secili prek dritën e gjerdanuar të shekujve për këtë komb, veç dua të them të shkruaj se Fan Noli nuk mund të mbahej mend vetëm për këmbanat e kishës së Shën Gjergjit në Boston ku ai kaloi një pjesë të madhe jetës së tij. Po kur linte pas gjëmimin e butë të këmbanave dhe shkonte në atë hyrje të thjeshtë ku banonte ai niste punë të tjetra të vyera për mbrothësinë e kombit të tij.
…..Kur erdha për herë të parë në Boston në ditët e para të qëndrimit tim, në atë qytet të bukur dhe me kurorë universitetesh që ia jep tradita e madhe sidomos ajo e Harvardit bëra vizitën e parë në Kishën e Shën Gjergjit. Në mënyrë simbolike bëra dhe një fotografi në altarin ku ai ka bërë meshën e tij Në ato ditët një mik imi, Paolo Lako që sot nuk jeton më, më dha një dhuratë të bukur të rrallë. Ishte një disk ku ishte fjalimi i rrallë i Nolit. E dëgjova disa herë. Një fjalim që vë në mendime secilin politikan apo dhe njeri të thjeshtë që quhet shqiptar. Thjeshtësia e jashtëzakonshme e tij në veshje, në sjellje, në marrëdhëniet me shqiptarët e amerikanët kishte përballë pasurinë e madhe të mendjes së tij, kishte gjuhëshumësinë që ai kishte në çdo hap jete dhe që do të na linte me të thesarët më të mëdhenj të njerëzimit. Nuk e di se kush do ta konkurronte në anglishten e tij të saktë poetike Nolin në përkthimet e tij brilante të veprave të Shekspirit. Brenda studimit të historisë së politikës shqiptare dhe asaj botërore ai do të hynte në majat gati të paarritshme me studimin për Beethovenin. Për Beethovenin që do të mbahet mend edhe për sfidën që ai i bëri artit të tingujve me mungesën e dëgjimit të tij me shurdhërinë e thënë pak më shqiptarçe. Kur mbaroi studimin për të ai la pas një thënie të mençur që i shërben të gjithë kohërave të jetuara dhe të pajetuara “Pa karakter të fortë të madh, nuk ka as artistë të mëdhenj” Mos vallë edhe Noli do të ishte me këtë punë të jashtëzakonshme pa asnjë motiv fitimi si bëhen sot në shumë raste në Shqipëri e në Botë një lloj siamezi me atë forcë të me atë ambicje njerëzore që ai kishte në çdo hap të jetës në çdo ditë të saj?? Mos vallë po profetizonte edhe ai pasjetën e tij të mençur, të paharruar që të trazon bukurisht shpirtin dhe imagjinatën, të nxit ambicjen dhe dëshirën për t’i shërbyer kombit tëtij. Në jetën e pasjetën e tij ai merr dhe sot sa e sa vlerësime për atë që ka bërë për atë që ka shkruar për atë që ka menduar ai për kombin e tij
…Ai preku dete dhe brigje që rrallëkush nga ata që kanë qenë prijatarë të mendimit të kulturë s, të politikës së kombit tonë mund ta kenë bërë . Preku brigjet e Mesdheut, të Afrikës, oqeane, dete. I provoi të gjithë kostumet e profesioneve dhe të pasioneve të rralla që ai kishte për të bërë që më vonë ose dhe në gjallje të tij ai të na krijonte një hulli të re që mund ta quajmë pa mëdyshje NOLIADË. Saga e Noliadës ishte dhe mbeti bash si Sagat e Evropës dhe Amerikës që kudo të nxjerrë hiret e saj të muzeve të skulpturave, të tingujve të vetrinave, të mbushura të rrugëve, të tryezave, të universiteteve. Provoi, edhe pse për pak kohë kostumin e një kryministri që e pa popullin e tij nga ajo që ai donte të bënte për të dhe që nuk mundi ta bënte kaq gjatë, kaq mirë . Ishte koha që edhe Evropa kishte hallet e saj të shumta. Provoi kostumin e diplomatit dhe fjalët e tij në Paris e në Lidhjen e Kombeve në shërbim me kaq hire mençurie në shërbim të shqiptarizmit e aq më shumë edhe të anglishtfolësve e anglishtshkruesve që e panë dhe e shohin edhe sot e kësaj dite si modelin të një ligjërimi mrekullor që panë se Noli ishte përkthyesi më i mirë në botë për përkthimin e veprave të Shekspirit në gjuhët e huaja. Provoi e veshi edhe këpucët e baltosura të fshatarit dhe me simbolin e “opingës” do të bënte sa e sa shkrime dhe do të jepte zgjidhjet e tij politike. për këtë shtresë sociale të popullit tonë. Me këtë psikolgji ai e deshi po kaq shumë dhe farën e bimës, flladin e pranverës dhe do i përulej me nderim brazdës së tokës dimrave, pranverave. Atje në tavolinën e tij të punës ai vuri pranë njëri-tjetrit Shekspirin dhe Ibanjezin. Vuri Don Kishotin dhe Hamletin. Vuri mjaltimin e poezisë së Khajamit dhe filozofinë e të gjithë kohërave. Se për të gjitha kishte dhe ka nevojë kombi ynë dhe cdo komb që do mbrothësinë . Ani pse në kohën që ai ngjiste maja përkthimi shqiptarët ishin shumica analfabetë .Ani pse Aleksandër Moisiu i madh do të rizgjonte Hamletin në skenat zvicerane, ruse gjermane, amerikane..e nuk do t;ia jepte magjisë së skenës shqiptare. Madje në kohët e tij ai donte të mësonte hebraishten. Për këtë dikur ai shkruan: “Katër vitet e fundit po mësoj hebraishten me qëllim që të përkthej Dhjatën e Vjetër nga origjinali dhe për këtë po punoj tani..” Dhe të mos harrojmë se ishte viti 1964 vetëm një vit para vdekjes. Për këtë i madhi Dritëro Agolli shkruan më vonë: “Fan Noli e bëri Don Kishotin të ëndërrojë shqip. E bëri Otellon të zemërohet shqip. Hamletin të pikëllohet shqip. Ai e bëri Omer Khajamin të tallet e të qeshë shqip. Me këtë ai tregoi se gjuha shqipe është nga gjuhët që mund të japë gjithë nuancat e fjalëve e tingujve e gjithë shkallët e mendimit njerëzor.”
Në të gjithë vitet e jetës së tij ai do të kishte brenda vetes statusin e emigrantit politik e ekonomik. Në të gjithë botën me shumë gjuhë e me shumë kufinj gjeografikë, emigrantët kanë një status të përbashkët me të gjithë sfidat që ata kalojnë Dhe e provoi bukur mirë bukën e mërgimit në Athinë, në Egjipt, në Evropë në Amerikë e kudo ai ishte dhe mbeti “gur i shkulur”. Jetoi me hallet e problemet që ka çdo emigrant në botë. Kjo i dha një “pasaportë” humanizmi kur fliste për shqiptarët e Amerikës që ishin emigrantë që punonin aq shumë që e donin aq shumë atdheun e tyre. I erdhi shumë mirë edhe kostumi i klerikut të fesë ortodokse shqiptare në Amerikë. Ai kostum që e bënte atë më shqiptar se shqiptarët. E sërish duke ndjekur këto vite nga vetë imzot At Artur Lilon mësuam se ai jetonte në kushte shumë të thjeshta dhe ishte shembull edhe për të tjerët. Dukej se buzëqeshja e tij e ngrohtë rrezatonte në të gjithë cepat e kishës së Shën Gjergjit. E vetëm pak vite ai jetoi fizikisht në Shqipëri e kjo nuk e pengoi atë që të njihte mentalitetin shqiptar zakonet, traditat , gjuhën, kulturën, fenë. Të mos harrojmë se pikërisht në vitin 1924 në Beratin e bukur që mund të quhet edhe “Qyteti i Tolerancës Fetare” do të ishte prijatar i Kishës Autoqefale shqiptare gjë që do ta mbante të ndezur edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Hyri në Betejën e Shkronjës së Përkthimit si luftëtari më i fortë dhe si fitimtari më i devotshëm. Në një betejë nga më të bukrat e më afatgjata që ka patur e do të ketë njerëzimi dhe që kërkon. Ngado që shkoi e në çdo prag që hapi e në çdo tribunë ku hipi ai kujtonte Ibrik Tepen e tij që kishte kaq pak shtëpi, por dhe kaq shumë shqiptarizëm. Më vonë në brigjet e Atlantikut në Boston e pikërisht në lokalin me famë shqiptarie të mikut të tij Antoni Athanas ai meditonte për një jetë të re, për jetën që kishte kaluar. E në atë restorant që e kishin vizituar presidentë e gjeneralë, milionerë e njerëz të kulturës së mbarë Amerikës që quhej “ Pier Fori” kishte përherë në çdo ditë të vitit një tavolinë të rezervuar për mikun e nderit Fan Noli ku ai pinte kafenë dhe takonte bashëatdhetarët e tij nga e gjithë Amerika. Aso kohe e ishte thënë prej kohësh atë dyvargësh mençuror që bashkonte shpirtërisht dy kombet tona
Mbahu nëno, mos ki frikë.
Se ke djemtë në Amerikë
Ishte përfundimi më i madh që do të bënte me kaq thjeshtë si dhe largpamësi një intelektual të së parë për marrdhëniet shqiptaro-amerikane të asaj kohe e të kohëve që do të vinin.
Noli na la pas një NOLIADË. Një frymë më të ngrohtë që nuk ta japin as zjarret më të fuqishëm të globit, na dha mesazhin e emancipimit social të përkthimit
Noli na la pas një Maratonomak të ri. Shumë më të fortë se ai i lashtësisë Jo një maratonomak si ai i një piste vrapimi që ka një cak ku e nis dhe ku e mbaron udhëtimin e tij vrapues, po një maratonomak që ka kudo pista të hapura me ambicje të madhe me synime të qarta se ku do nisesh dhe se ku do të arrish. Sa bukur të kishim sa më shumë maratonomakë si Noli që na mungojnë e na mësojnë se jeta është sfidë është luftë është përpjekje aq më shumë jeta e një kombi si yni që e ka patur sakfificën pjesë të jetës së tij, të historisë së tij .. gjer sa të vdes Në vitin 1908 ai i dërgonte një letër mikut të tij Thanas Tashkos një letër ku i shkruante për një dëshirë, për një amanet të çuditshëm që rrallë mund ta dëgjosh diku
Dhe do të luftoj.. gjer sa të vdes
Shpërblimi më i mjaftë do të jetë
Një këngë prej labësh dhe
labëreshash kur të vdes”
Përtej këtij amaneti që ai e kishte
bërë më 1908 do ta dëgjonim dhe lexonim një mesazh po kaq të fortë mençuror “të rrojmë me dobi e të vdesim me dobi:” Varri i tij atje në varrezat e Fores Hillit është varri më i thjeshtë nga të gjithë politikanët e kohërave të kombit tonë . Edhe para se të mbyllte sytë e, pikërisht në lutjet e vitit 1960 ai do të shkruante të tjera fjalë monumetale për miqësinë dhe për kontributin e Amerikës në demokracinë e Shqipërisë ‘ Amerika është nëna jonë kombëtare . Ajo na ka dhënë mënyrën amerikane të jetesës, demokracinë dhe barazinë . Zoti e bekoftë Amerikën!”: Është pak të thuash se jemi krenarë me të dhe për të. Për të nuk ka nevojë që të vrapojmë për ta kujtuar, për t’u frymëzuar. çdo ditë e jetës sonë ka nevojë për t’u parë në pasqyrën e Noliadës. Për atë që kemi dhe për atë që duhet të bëjmë. Nuk është nevoja që të shkojmë shpesh në vende të ndryshme të largëta e të afërta për të marrë modele. E kur të gjithë këto modele krijojnë një hulli të re që rrezaton në kohëra atëherë të gjithë duhet të skuqemi në fytyrën e mbushur me dritë ëndrre se nuk ecim në gjurmët e tyre.
Fan Nolin a la pas vetes një VATËR. Një vatër ku në vite e shekuj do të mblidhen shqiptarët e Amerikës të të gjithë krahinave të kombit shqiptar dhe në gjurmët më të lavdishme të të parëve do ruajnë dinjitetin e kombit.
E përtej tërë kësaj sage moderne dhe aq të vyer na duhet që të mbyllim këtë rrëfenjë eseistike me një rrëfim, monolog, quajeni si të doni, që duket se rrjedh edhe më të vrullshme, me fjalë më të mencura, tronditë se, e më farfuritëse se vetë Nili, në brigjet e të cilit ai shkruante këto radhë. Ne që jemi mësuar ta shohim atë në tribuna mentarie, politike, poetike, kishtare, diplomatike, duket se shohim në të romantikun e përjetshëm. Do të kalonin dhe 62 vjet jetë pas këtij rrëfimi. Do të kalonin 115 vjet deri në ditët tona, po ai të godet me mesazhin dhe dridhjen e zemrës noliane. Shohim një NOL-NIL të përjteshëm “ Gjithë këto mendime në trurin tim dhe asnjë në letër. Flë, po flë shpirti im i plogët si Nili, që u mbyll brenda në shkretëtirë .. Ti, o Perëndi shkolite Nilin tim nga shkretëtira dhe hidhe brënda në oqean lëshoji të gjithë erërat. Bë je, o Perëndi shpirtin tim të këndojë e të kridhet në melodinë e detit të egërsuar. Të mbytem në shtrëngatë dashurie..” Dhe vetë Noliada është një Kryedashuri më vete

“Ndërtim paqe, do të thotë të ndërtosh gjatë”

February 27, 2018 by dgreca

Ulrike Lunacek, Esse, “Ndërtim paqe, do të thotë të ndërtosh gjatë”/

“Frieden Bauen heißt weit bauen“/

Nga Hazir MEHMETI, Vjenë/

Promovimi u shoqërua me podium diskutimin me temë: Nga Brukseli në Kosovë dhe anasjelltas: Rruga e Kosovës drejt BE, bisedë rreth strategjisë së re për Ballkanin Perëndimor: Wolfgang Petritsch, ish-emisar i BE-së për Kosovën dhe Vedran Dzihic, ekspert për Ballkanin, autorja e librit Ulrike Lunacek, deputete në Parlamentin Evropian. Diskutimi u drejtua nga Karin Strobl, gazetare e njohur austriake dhe përfaqësuese për media e Partisë së të Gjelbërve në Parlament.
Në rrethanat festive të 10-të vjetorit të shpalljes së pavarësisë së Kosovës, në Shtëpinë e Bashkimit Europian në Vjenë, u bë promovimi i librit nga ish zëvendësja e Parlamentit Europian, Ulrike Lunacek. Organizuar nga Parlamenti Europian dhe Komisariati Europian. Deputetja Ulrike Lunacek është nga radhët e të gjelbërve në Austri, deputete në Parlamentin Evropian e caktuar si raportuese për Kosovën për tetë vjet radhazi. Ajo nga gjithë puna e saj rreth Kosovës nga detyra e raportueses, shkruan ese e ndërtuar mbi brumin e përpjekjeve programore të BE, Bruksel-Kosovë dhe anasjelltas.

Salla e njohur për publikun vendor ishte e mbushur si rrallë më parë nga diplomat, shkrimtarë, veprimtarë, studentë nga shumë kombe, mes tyre shumë shqiptarë. Ishin dhe përfaqësuesit e ambasadave të Shqipërisë she Kosovës.
Ulrke Lunacek në fjalën e saj uroj për dhjetëvjetorin e pavarësisë së Kosovës duke vazhduar me prezantimin e librit i përgatitur nga Wolfgang Machreich. Libri ndahet në 11 kapituj që nga viti 2010 me kapitullin “Vera Schatzi 2010” dhe duke përfunduar me “Tetë vjet raportuese në Parlamentin Europian për Kosovë”. “Më 17 shkurt të këtij muaji festohet 10-të vjetori i Republikës së Kosovës. Një rast për mua si raportuese shumëvjeçare e Parlamentit Europian për Kosovën të bëjë një bilance ngase dhjetë vjet nga deklarimi i pavarësisë përparimi në vet vendin dhe në rrugë drejtë anëtarësimit në Unionin Europian nuk janë zhvilluar sa u prit dhe u dëshirua në vitin 2008. Ky libër flet shkoqur për gabimet, dështimet dhe gafat trashanike të politikës kosovare të shkaktuara nga shumë faktorë të brendshëm e të jashtëm… Ky libër tenton që në çdo kapitull të bëjë një hark prej politikës deri te qytetarët, gratë, burrat, fëmijët, për hir dhe në dobi të të cilave u munduan të gjitha programet, marrëveshjet, nismat, raportet, rezolutat etj. që përmblidhen me termin “politika gjeruese e Unionit Europian” Mes tjerash Lunacek shkruan: Jam plot besim se ky libër ofron argumente të mira për një vazhdim të intensivuar të rrugës së anëtarësimit të këtij shteti më të ri europian. Strategjia më e re e UE e paraqitur në shkurt të këtij viti është e nevojshme për të sinjalizuar: Kosova dhe shtete të Ballkanit Perëndimor janë një pjesë e rëndësishme e këtij kontinenti tonë.. Vetëm me zgjerimin e Unioonit Europian me të gjitha shtetet pasardhëse të Jugosllavisë dhe Shqipërinë koncepti europian për paqe do të jetë i plotësuar edhe për këtë pjesë të kontinentit”
Veçojmë njërën nga pyetjet në diskutim rreth deklaratës së zv.kancelarit Streche nga partia djathtiste, Partia e Lirisë së Austrisë (FPÖ)

Karin Strobl: Z. Petritsch, Si e vlerësoni ju deklaratat e fundi të Zëvendëskancelarit Strache? E shihni ju si qëndrim austriak në marrëdhënie të jashtme apo rreth Ballkanit Perëndimor, respektivisht zmbrapsje nga Strategjia për Ballkanin?

W.Petritsch: Unë me të vërtetë nuk mund të mendoj diçka të tillë. Natyrisht, kjo deklaratë është turp për Austrinë si njëri nga anëtarët më të lartë në qeveri bën deklarata të tilla. Kjo shkatërron, ju e dini këtë dhe unë nisur nga kjo kam reaguar në forma të ndryshme, dje kam telefonuar në Bruksel: Po, në rregull, ata dhe duhet të jenë ndonjëherë pjesë e regjimit, aty ne shohim një parti e cila tani është në qeveri, dhe këtë Republikë të Austrisë e vë në pikëpyetje. Gjithashtu Unionin Europian e vë në pikëpyetje. Ne jemi, sigurisht, pjesë përbërëse e përbashkët e Unionit Europian.

Në diskutime u tha se Unioni Europian aty ku lenë zbrazësi po rritet ndikimi nga jashtë Unionit, këtu është i shprehur ndikimi rus, kinez dhe ai arab. Investimet ruse, kineze e arabe në Serbi dhe disa vende nga Ballkani Perëndimor kanë qëllime në ndikimet strategjikë, veçanërisht të Rusisë e cila vendosmërisht e kundërshton forcimin e Unionin Europian me vende tjera, tenton ta pengon anëtarësimin në NATO të vendeve të Ballkant Perëndimor, ku si shembull ishte Mali i Zi, anëtarësimi i tij u tentua të pengohet nga çarqet ruso-serbe. Në diskutim u tha, se strategjia rreth Ballkanit Perendimor duhet të jetë e qartë, e përgatitur mirë dhe me vendosmëri në formën e barabartë për të gjitha shtetet e rajonit. Ballkani Perëndimor e plotëson Unionin Europian, si pjesë natyrore e tij.
Ulrike Lunacek, U lind në Krems/Donau, Austri e Ulët. Zëvendëskryetare në Parlamentin Europian, ku është tani e nëntë vjet deputete e të gjelbërve dhe raportuese për Kosovën. Flet disa gjuhë, kreu shumë detyra me rëndësi shoqërore duke filluar nga mësuese në Vjenë, zhurnalistë, deputete, kandidate kryesore e Partisë së Gjelbërve në Austri në zgjedhjet e vitit të kaluar deri në Autore e lirë.
Është i njohur qëndrimi i saj parimor rreth problemeve rreth Kosovës, kjo e ka ngritur imazhin e saj tek të gjithë shqiptarët kudo dhe tani flitet për njërin nga personalitet mike e Kosovës. Respekti për te do jeton gjeneratave.