Shkruan :Avzi MUSTAFA/
Sami Frashëri bashkë me rilindësit tjerë e kishin kuptuar se pa hartimin e abetareve nuk mund që të ngrihen themelet e kalasë së kulturës kombëtare. Kështu që vitet 1886-1888 janë vitet kur patriotët shqiptar iu përveshën punës për botimin e librave shkollore sepse pa to nuk do të mund të realizohej projekti që e kishin hartuar burrat e mëdhenj të kombit. Pa abetare dhe tekste të tjera shkollore nuk mund të hapeshin shkollat në gjuhën amtare shqipe. Dhe kjo periudhë do të dallohet nga periudhat tjera sepse detyra parësore siç shkruan Skender Luarasi se “nën mbikëqyrjen e shenjtërve tonë: Koto Hoxhit, Hoxhë Tasinit, Pashko Vasës, Jani Vretos, Sami dhe Naim Frashërit e Isamil Qemalit e të tjerëve, të shkruhet një Abetare me të cilën do të përhapet Drita” (Mustafa,A.,1995, f.11).
Sami Frashëri bashkë me rilindësit tjerë Fjalës shqipe i dha Fytyrë sepse ai botoi “Abetaren e gjuhës shqip”. Abetarja e Samiut u shtyp për herë të parë nga shoqëria “Drita” e Bukureshtit, më 1886. Kjo Abetare është libri i parë që shtypej me alfabetin e njësuar, me alfabetin e Stambollit, që u krijua po në atë vit. Në Alfebetaren e Stambollit” Sami Frashëri ka botuar dy shkrime: Gjuha shqipe dhe Dheshkronja (Gjeografia). Këto kanë rëndësi për idetë patriotike që shpreh autori dhe që i shtjellon më vonë në veprat e tij si Shqipëria ç’ka qenë. Ç’është dhe ç’ka do të behet ( 1899).
Sami Frashëri si model merë Alfabetaren e gjuhës shqip të botuar 7 vjet pas “Alfebetares së gjuhës shqip” të Satambollit ashtu si me përvojën e fituar nga përdorimi i saj, diskutimet me veprimtarët tjerë të Rilindjes e ndihmuan shumë që Sami Frashëri ti reket punës për të hartuar një libër mësimor me një nivel më të lartë nga pikëpamja metodike në krahasim me Alfabetaren.
Siç dihet se shkolla dhe shkrimi shqip u përhap në kushte tej të vështira jo vetëm nga ana e otomanëve, por edhe nga lufta e pa drejt dhe gllabëruese e shovinistëve fqinj, që sa më tepër tokë arbërore të përvetësojnë, por edhe nga vetë shqiptarët.
Dhjetë vjet më vonë pas botimit të “Abetareres” se Sami Frashërit, shtypi i kohës do të shkruaj “kleri është një armik po aq i madh se qeveria osmane, se fetë janë bërë mollë sherri dhe gjakësore, se besimet e ndryshme, hoxhët çallmëdhenj, priftëritë mjekërgjatë dhe pashallarët e fëlliqur janë ata që na pengojnë, se nga fanatizmi e priftëria e hoxhallarëve jemi përndarë e copëtuar” (Shqipëria nr. 8, qershor, 1897).
Duke analizuar Abetarin e gjuhës shqip të Sami Frashëri shohim se kjo abetare është ndërtuar mbi bazën e shkronjave latine dhe siç thotë linguisti Anastas Dodi mund të “ quhet i përsosur në kuptimin e përcaktimit të numrit të fonemave të gjuhës letrare shqipe dhe të zbatimit të parimit një shkronjë një tingull”. (Dodi, A, Gjuha jonë, nr. 2/1986, f. 108).
Kjo tregon shton Dodi se Sami Frashëri “ përmban një figurë të shquar në formimin enciklopedik, një nga mendjet më të ndritura që ka lënë gjurmë të pashlyeshme edhe në kulturën evropiane” ( Dodi, po aty).
Sami Frashëri në hartimin e shkronjave është mbështetur në metodën e rrogëzimit sepse ai në Abetare na jep një pasqyrë të rrokjeve të shqipes, sidomos mjaft interesant është ndarja e fjalëve në rrokje duke i përfshirë rrokjet e hapura dhe rrokjet e mbyllura. Po ashtu me një njohje të thellë të një filologu në mënyrë shumë të drejtë i përpunon grupet e zanoreve dhe bashkëtingëlloreve, si dhe përdorimin e theksit. Shembujt që i përdor janë fjalë të marra nga gurra popullore për të shënuar si theksin e mprehtë dhe atë hundor e sidomos fjalët të cilat kanë pasur historikisht një -n-fundore ai shkruan me theks hundor si p. sh.: hu, fre, tra, dru etj. Vetëm ky detaj na dëshmon se Samiu ishte edhe njohës i mirë i të folmeve shqiptare, gjegjësisht një dialektolog i shquar.
Nëse e i bëjmë Abetares së Sami Frashërit një vështrim gjuhësor nga aspekti gramatikor do të shohim se ky linguist rëndësi të madhe i jep gramatikës didaktike ku jep edhe njohuri mbi përdorimin e shenjave të interpukcionit : mbi thonjëzat, pikëpresjen, pikëçuditësen, dy pikat, pikën, kllapat , vizën lidhëse, vizën ndarëse etj .(Frashëri, Abetare, mësimi 58).
Por jo vetëm kaq Sami Frashëri ndihmesë të madhe jep edhe në sferën e leksikologjisë në afrimin e dialekteve si dhe përpjekjen e tij në pastrimin e gjuhës shqipe prej fjalëve të huaja, por edhe në pasurimin e terminologjisë shqiptare. Kështu që Samiu mund të llogaritet si një ndër ato që ka vetëdije të lartë ku gjuhën amtare dhe këtë e shikon si një prej faktorëve kryesor të mëvetësisë kombëtare.
Abetarja e Samiut paraqet interes të veçantë edhe nga përmbajtja e saj. Ajo përmban vlera letrare të vërteta. Copat e leximit nuk janë vetëm përralla e vjersha , por janë përfshira edhe , bujqësia, klima, , pasuritë natyrore që kanë për qëllim ta njoftojnë lexuesi me pasuritë e Shqipërisë. (Frashëri Sami, Abetare, mësimi nr.49-58)
Copat e leximit përmbajnë karakter shkencor, artistik dhe edukativ. Ato janë të bukura dhe të përshtatura moshës së nxënësve. Zgjedhja e tyre është bërë me mjeshtri nga dora e një pedagogu siç ishte Sami Frashëri. Ato janë interesante tërheqin vëmendjen e nxënësve e cila mbartin vetinë e shpërndarjes të shpejt tek ata. Mbi të gjitha ato janë mjaft të thjeshta dhe shumë të përshtatshme për fëmijët.
Fjalitë janë të thjeshta e të qarta . Në çdo copë leximi del në pah trimëria, dashuria. thjeshtësia, puna, mirësjellja, morali, atdhedashuria etj. Të gjitha tregimet janë të zgjedhura me një mprehtësi shumë të madhe që kanë pikësynimin rritjen e vlerave shëndosha edukuese ku nxënësi duhet të fitojnë njohuri mbi virtytet dhe parimet e drejta të drejtësisë e të krenarisë shqiptare. Si p. sh. Dheu është flori, Mbollë të tjerit e ha ti, Kush s’punon mbetet urëtë, mos e fshih fajin etj/ ( Frasheri Sami, Abetare e gjuhës shqip, mësimi 59, 60, 61) që edhe sot e kësaj dite janë këto copa të leximit janë prezentë në abetaret e sotme.
Samiu në Abetaren shqip në çdo ribotim atë e plotësonte pa lenë anësh të gjitha trevat shqiptare. Kështu që në ribotimin e dytë e heq copën e leximit ku janë figura mitike “Jakobi dhe Josifi- dhe vendos vjershën e patriotit nga Reka Josif Bagerit me titull “Djali dhe bilbili”. ( Frasheri, Sami, mësimi 69). Po ashtu se në Abeteren e tij kemi edhe zëvendësimini e copës së leximit me titull “Kristofor Kolumbi e cila zëvendësohet me copën e leximit “Mësimi gegërisht ( Frashëri Abetare e gjuhës shqipe,mësimi 68).
Në Abetaren e Samiut në botimet qe pasojnë është dhenë ABEC-ja e shqipes në përqasje me turqishten , frëngjishten dhe greqishten jo pa qëllim , por shumë nxënës shqiptar të cilët ndiqnin shkolla të huaja të mund që sa më lehtë ta mësojnë gjuhën e bukur shqipe.
Abetarja e Samiut beri shumë shërbime të vlefshme shkollës shqipe dhe arsimit tonë. U ribotua për së treti herë në vitin 1909 në Stamboll me njëherë pas mbajtjes së Kongresit të ABC-së në Manastir ku u vulosën shkronjat tona të arta, , e Manastiri mbetet Jerusalemi shqiptar sepse i bashkoi edhe germat edhe shqiptarët që për gjuhën dhe arsimin shqip. Abetarja e Samiut dha dëshminë më të madhe në përhapjen alfabetit të përbashkët dhe ndërpreu rrugën e përçarjeve fetare sepse ajo ishte mëndesha e vërtetë e edukimit dhe rritjes së ndërgjegjes kombëtare shqiptare pa dallim besimi e krahine sepse vuri kufirin në mes të shkollës shqipe dhe shkollave të huaja.
Referencat:
Mustafa, Avzi ,Figura mësuesish shqiptar-1-, BKSH, Tetovë, 1995
Shqipëria nr. 8, qershor, 1897).
Dodi, Anastas, Gjuha jonë, nr. 2/1986,
Frashëri,Sami, Vepra 4, Abetare e gjuhës shqip, red. Xhevat Lloshi.Logos_A, 2004
Archives for July 2014
Deklaratat pa prova dhe pa dëshmitarë janë etiketime propagandistike!
Nga Bardhyl Mahmuti/
Konferenca për shtyp e ambasadorit amerikan Clint Williamson-it, kryeprokuror i Forcës Hetimore Speciale të ngarkuar nga Bashkimi Evropian për të hetuar vërtetësinë e Raportit të senatorit zviceran në Këshillin e Evropës, Dick Marty-t, imponon të rikujtojmë disa fakte:
Pak kohë pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, ish prokurorja e Tribunalit Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë, Carla Del Ponte, publikoi librin me kujtimet e veta lidhur me veprimtarinë e saj në kuadër të kësaj gjykate.
Nga tërë materiali që përmban libri i Carla Del Pontes i titulluar “Gjahu: unë dhe kriminelët e luftës” qarqe të caktuara politike dhe mediatike veçuan dyshimet për pretendimet se gjoja “pjesëtarë të UÇK-së kishin ushtruar trafikimin e organeve të të burgosurve serbë”.
Askush nuk e përmendi faktin se edhe vetë Carla Del Ponte kishte pohuar se në mungesë provave hetimet për pohimet e tilla u braktisën.
Fatkeqësisht, për tre vite rresht (2008, 2009 dhe 2010) propaganda për gjoja “trafikimin e organeve njerëzore” nuk u hoq nga arsenali propagandistik që kishte për synim dëmtimin e imazhit të Kosovës.
Edhe pse nuk kishte asnjë provë për propagandën e tillë, edhe pse ishin ndërprerë hetimet nga vetë Carla Del Ponte, qarqe të caktuara që ishin shprehur kundër pavarësisë së Kosovës përgatitën propozimin për hapjen e hetimeve lidhur me këtë çështje dhe ngarkuan senatorin zviceran, Dick Marty-n, për të përpiluar një raport për Këshillin e Evropës.
Dick Marty, i njohur si kundërshtar i zjarrtë i intervenimit të NATO-s kundër forcave serbe në vitin 1999 dhe kundërshtar i hapur i pavarësisë së Kosovës, dorëzoi raportin e mbushur plot e përplot me gënjeshtra.
Miratimi i këtij raporti nga ana e Asamblesë së Përgjithshme e Këshillit të Evropës në vitin 2011 pati efekte shkatërruese për imazhin e vendit tonë.
Për më shumë se gjashtë vite nga shpallja e pavarësisë së Kosovës janë publikuar me dhjetëra milion artikuj dhe libra, të mbështetur ekskluzivisht në librin e Carla Del Pontes dhe të Raportit DEKLARATË
Deklaratat pa prova dhe pa dëshmitarë janë etiketime propagandistike!
Konferenca për shtyp e ambasadorit amerikan Clint Williamson-it, kryeprokuror i Forcës Hetimore Speciale të ngarkuar nga Bashkimi Evropian për të hetuar vërtetësinë e Raportit të senatorit zviceran në Këshillin e Evropës, Dick Marty-t, imponon të rikujtojmë disa fakte:
Pak kohë pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, ish prokurorja e Tribunalit Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë, Carla Del Ponte, publikoi librin me kujtimet e veta lidhur me veprimtarinë e saj në kuadër të kësaj gjykate.
Nga tërë materiali që përmban libri i Carla Del Pontes i titulluar “Gjahu:unë dhe kriminelët e luftës” qarqe të caktuara politike dhe mediatike veçuan dyshimet për pretendimet se gjoja “pjesëtarë të UÇK-së kishin ushtruar trafikimin e organeve të të burgosurve serbë”.
Askush nuk e përmendi faktin se edhe vetë Carla Del Ponte kishte pohuar se në mungesë provave hetimet për pohimet e tilla u braktisë.
Fatkeqësisht, për tre vite rresht (2008, 2009 dhe 2010) propaganda për gjoja “trafikimin e organeve njerëzore” nuk u hoq nga arsenali propagandistik që kishte për synim dëmtimin e imazhit të Kosovës.
Edhe pse nuk kishte asnjë provë për propagandën e tillë, edhe pse ishin ndërprerë hetimet nga vetë Carla Del Ponte, qarqe të caktuara që ishin shprehur kundër pavarësisë së Kosovës përgatitën propozimin për hapjen e hetimeve lidhur me këtë çështje dhe ngarkuan senatorin zviceran, Dick Marty-n, për të përpiluar një raport për Këshillin e Evropës.
Dick Marty, i njohur si kundërshtar i zjarrtë i intervenimit të NATO-s kundër forcave serbe në vitin 1999 dhe kundërshtar i hapur i pavarësisë së Kosovës dorëzoi raportin e mbushur plot e përplot me gënjeshtra.
Miratimi i këtij raporti nga ana e Asamblesë së Përgjithshme e Këshillit të Evropës në vitin 2011 pati efekte shkatërruese për imazhin e vendit tonë.
Për më shumë se gjashtë vite nga shpallja e pavarësisë së Kosovës janë publikuar me dhjetëra milion artikuj dhe libra, të mbështetur ekskluzivisht në librin e Carla Del Pontes dhe të raportit të Dick Marty-t.
Fatkeqësisht, gjatë gjithë kësaj periudhe kur imazhi i Kosovës përbaltej në mënyrën më skandaloze të mundshme, institucionet shtetërore të Kosovës nuk ndërmorën asgjë për të kryer obligimet e veta.
Tani, kur priteshin rezultatet e Forcës Hetimore Speciale të ngarkuara nga Bashkimi Evropian për të hetuar vërtetësinë e raportit të Dick Marty-t, deklarata e Kryeprokurorit Williamson është skandaloze.
Në konferencën për shtyp, Kryeprokurori Williamson sqaroi se në punën që ai drejtoi për tri vite rresht një ndihmë të madhe i kishin dhënë autoritetet e BE-së, të SHBA-ve, zyrtarë të Qeverisë së Kosovës, Presidentja e Kosovës, Qeveria e Malit të Zi dhe sidomos Serbia.
Përkundër ndihmës së madhe që ka pasur nga të katër anët e botës Kryeprokurori Williamson deklaroi se “hetimet janë zhvilluar për ngjarjet që kanë ndodhur para 15 viteve dhe se për këto ngjarje ekzistojnë shumë pak prova ose nuk ka aspak prova (…) Dëshmitarët ose kanë vdekur ose janë drobitur deri në atë shkallë sa nuk janë në gjendje të japin dëshmi (…) ndërsa për pjesën sensacionale të trafikimit të organeve njerëzore ende nuk i kemi siguruar provat, por, do të vazhdojmë t’i kërkojmë (…)”.
Përkundër asaj se Clint Williamson-i pohon vet se gjatë hetimeve trevjeçare nuk i siguruan as provat dhe as dëshmitarët që do të konfirmonin pretendimet për krimet e kryera nga ana e UÇK-së ai nuk ngurron të pohojë se “zyrtarë të lartë të UÇK-së kanë kryer persekutime kundër popullsisë serbe, rome dhe pakicave tjera në Kosovë si dhe kundër bashkëkombësve shqiptarë të Kosovës që u etiketuan si bashkëpunëtorë të serbëve.”
Zoti Williamson, si edhe të gjithë ata që merren seriozisht me tema delikate si kjo, e dinë fare mirë se kualifikimet e tilla pa pasur aspak prova e as dëshmitarë nuk janë asgjë tjetër pos etiketime propagandistike!
Pohimet e Kryeprokurorit Williamson se nuk kanë siguruar prova për trafikimin e organeve njerëzore, pohim i njëjtë si pohimi i para gjashtë vitesh e gjysmë i prokurores së Tribunalit Penal Ndërkombëtar për Ish-Jugosllavinë, Carla Del Pontes, dhe pohimi në të njëjtën kohë se “praktika e tillë është aplikuar ndaj një numri të vogël të njerëzve, të cilëve u janë nxjerrë dhe trafikuar organet”, përbën një shembull skandaloz të mungesës së seriozitetit dhe profesionalizmit të atij që ka marrë detyrën e kryeprokurorit në hetimet për të ndriçuar këto akuza.
Përfundimi i shërbimit të Clint Williamson-it si Kryeprokuror i Forcës Hetimore Speciale më 23 gusht të këtij viti nuk e zvogëlon dëmin që pohimet e tija të pabazuara i shkaktojnë imazhit të Kosovës.
Është momenti i fundit që të mobilizohen të gjitha energjitë kombëtare për të ndriçuar tërësisht këto akuza që cenojnë imazhin e Kosovës dhe të luftës së saj çlirimtare!Vetëm ndriçimi i plotë i motiveve të vërteta mbi të cilat bazohen këto akuza do të heqë njollën e zezë që na është ngjitur në këtë periudhë shumë të rëndësishme të ndërtimit të shtetit ligjor të Kosovës.
Bardhyl Mahmuti
Prishtinë, 31 korrik 2014.
ST.MARTIN ISHULL MAGJEPS NE KARAIBE
Nga Adnan Mehmeti/
St. Martin, Karaibe/
St. Martin ishull që laget nga Oqeani Atlantik dhe Deti Karaibe, ka një bukuri përrallore me 37 plazhe të bukura dhe me klimë tropikale.
Në këtë ishull kultura karaibe bashkëjeton me shekuj, në harmoni me kulturën evropiane dhe kreole.Ky ishull tërheq çdo vit miliona vizititorë nga mbarë bota.
Duke festuar një përvjetor gjysmëshekullor të ditëlindjes sime, bashkë me gruan dhe fëmijët, organizuam një udhëtim të paharruar dhe mbresëlënës, në St.Martin, në njërin ndër më tëbukurit, në mesin e 700 ishujve të Karaibeve.
Pas disa orëudhëtimi nga New Yorku mbi re dhe mbi valët e Oqeanit Atlantik,na paraqitet Saint Martin/Sint Maarten.Aeroplani ulet në aeroportin ndërkombëtar, i cili është i ndërtuarnëbregun e plazhit të njohur Maho, aty ku mund të shkosh në plazh para se të shkosh në hotelintënd. Çdo ditë në aeroprtin ndërkombëtar Princes Juliana ulen avionët të mbushur me turistë anembanëbotës.Kryesisht, dominojnë turistë nga Amerika dhe Evropa.Kjo ndodh për 12 muajt e vitit, në këtë ishull kuçdo stinëështë verë.
Sapo dolëm nga aeroporti u drejtuam drejt agjencive Rent A Car.Aty morëm një makinë me qera me targë francese, dhe me një hartë në duar filluam eksplorimin e këtij ishulli.
Pak histori për Karaibe
Karaibe (anglisht: Caribbean) është i përbërë nga qindra ishuj, kryesisht të vegjël. Në Karaibe jetojnë rreth 36 milion njerëz me prejardhje të ndryshme.Banorët e sotëm janë kryesisht afrikanë, evropianë, kreole, indianë dhe kinezë.
Gjuhët kryesore janë spanjisht dhe anglisht, pjesa tjetër flasin kreole, frengjisht dhe holandisht. Rajoni ndodhet në juglindje të Amerikës Veriore, në lindje të Amerikës Qendrore, dhe në veri të Amerikës Jugore.
Dy shtete një ishull
Ishulli Saint Martin (në frengjisht) dhe Sint Maarten (në holandisht) është i ndarë nga viti 1648 nga dy shtete evropiane: veriu i takon Francës ndërsa jugu Holandës. Në këtë ishull jetonin shumë familje holandeze dhe franceze, por ishin të rrezikuar nga spanjollët. Këta kërkuan nga qeveritë e tyre për ta ndarë ishullin nëmes. Në vitin 1648 u nënshkrua Traktakti i ndarjes për bashkëjetesë.
Rrëfimi merr karakter legjende, kurdy qeveritë bien dakord për të ndarë ishullin në dy pjesë të barabartë. Dhe secili vend kishte të drejtën për të zgjedhur udhëtarin. Të pozicionuar shpinë me shpinë, të dytë u betuan se do të ecnin, por jo të vraponin, nga një cep drejt cepit tjetër. Takimi u bë në anën tjetër të vendit. Aty u hodh kufiri.Ana franceze mori 54km/2 ndrësa ana holandeze 32 km/2. Por më vonë udhëtari frances u kritikua se kishte bërë hile, sepse disa herë kishte vrapuar për të zënë më shumë sipërfaqe të tokës.
Për turistëtështë një kuriozitet për të parë kufirin, i cili simbolikisht, ka një monument dhe flamujt e vendeve përkatëse.Secila anë ka ligjet e veta.Thirrjet telefonike nga një anë në anën tjetër konsiderohen thirrje ndërkombëtare.Tarifat janësi t’i bësh thirrje anës tjetër të Oqeanit.Por, përndryshe,jetojnë në paqe dhe lëvizjet janë të lira.
Për një ishull të vogël St.Martin ka një koloritet të kulturave dhe popujve. Në këtë ishull të bukur, si në asnjë vend tjetër, takon njerëz anembanë rruzullit tokësor, me tradita, me kulturë dhe gjuhë të ndryshme, ku jetojnë më shumë se 100 popuj të ndryshëm, në harmoni me njëri tjetrin. Ky është ilustrimi më i mirë pse ky vend quhet ndryshe edhe “Friendley Island”.
Gjuhë zyrtare janë holandishtja dhe frengjishtja. Anglishtja është gjuhë amtare e banorëve tëdy anëve. Gjithashtu flitet kreole, papiamento dhe spanishtja.
Sint Martin ana holandeze
Ana holandeze ka një popullsi 40.0000 banorë.Kryeqytetështë Philipsburg.Gjuhë zyrtare janë anglishtja dhe holandishtja. Në këtë anë gjendet aeroporti ndërkombëtar ndërsa në anën francese aeroporti shërben vetëm për fluturime brenda për brenda ishujve karaibe. Banorët e kësaj anekanështetësi holandeze, ndërsa banorët e anës tjetër kanështetësi francese.
Philipsburg është porti më kryesor në ishujt Karaibe.Këtu ndalojnë anijet e mëdha nga vende të ndryshme, në Great Bay, një ndër plazhet më të bukura të vendit.
Shekuj më parë, Salt Pond, ishte kriporja e njohur e cila solli familje holandeze për të filluar biznesin e kripës, dhe për të furnizuar vendin e tyre. Pushuesit në plazhin e bukur Great Bay, me rërë të bardhë dhe me ujin blu, përpara syve sodisin fortifikimin bregdetar Fort Amsterdam, ku gjatë shekullit 17 u zhvilluan luftime mes spanjollëve, anglezëve dhe holandezëve.
Në ditët e sotme, Philipsburg është një qyteti bukur bregdetar, ku shiten diamantët më të shtrenjtë dhe me plot dyqane me emra të njohur. Në këtë plazh vijnë anijet me turistë nga mbarë bota.Nganjëherëbrenda ditës ankorohen nga tri anije tëmëdha. Turistët brenda ditës e shumëfishojnë numrin e banorëve nëqytet. Sigurisht, sjell fitim për banorët.Atëhere mbushen dyqanet dhe restorantet e shtrenjta të të gjitha kuzhinave.Edhe banorët që merren me artizanat i shesin punimet e tyre.Mua më pëlqente moment kur vinin anijet dhe turistët kureshtarë, për të ngrënë, për tëblerë gjëra, për të shetitur dhe për të mësuar nga historia e këtij vendi.
Saint Martin ana francese
Ana francese ka një popullsi 36.000 banorë.Kryeqytetështë Marigot. Gjuhë zyrtare është frengjishtja, por banorët flasin edhe anglisht.
Rrugës nga Philipsburg drejt kryeqytetit Marigot ështënjëtabelë që tregon se futesh në zonën francese.Aty është një monument i ngritur, për të treguar se është pikë kufitare. Si kureshtar, u ndala dhe bëra fotografi, sepse ne shqiptarët kemi njëhistori të hidhur sa i përket kufijve, sidomos unë që vij nga Lugina e Preshevës. Këta kufijtëe mallkuar na kushtuan shtrenjtë. Në monumentin kufitar ishte skalitur viti 1648, dhe gjithë kohës mendoja se për shekujky vend kishte gjeturmodelin e duhur për një zhvillim ekonomik.
Në kryeqytetin Marigot
Marigot ziente nga turistë.Një qytet bregdetar, ku gjen frymëzim dhe dëshirë për të jetuar për shumë kohë. Nga ky qytet nisen tragetet për në ishullin Anguila,koloni angleze, një ishull shumë i shtrenjtë.Banorët e qytetit me shekuj ishin të rrezikuar nga sulmet angleze.Por sot fortifikimi Saint Louisështë një atraksion për çdo vizitor.
Në qendrën e Marigot
Për të shkuar nëishullin Anguila, duhet pasaporta, siç kërkohet për të gjithë ishujt Karaibe.Porto Rico ka një distancë prej 300 km, por atje shkohet me avion. Në anën francese përdoret euro, por për të bërë për vete turistët, një euro këmbehet me një dollar.Zona francese është më tepër rurale dhe ështëe njohur për sheqer dhe produkte bujqësore.
Shetitje ne anen francese
Plazhi Maho dhe spektakli i avionëve
Plazhi Maho është një ndër plazhet më unike në Karaibe.Për pushuesit është një kuriozitet që rrallë përsëritet në jetë. Aty duke pushuar, ulen avionët aq ulët, sa krijojnë një spektakël. Pushuesit e zgjedhin këtë plazh të bukur, ku me aparate në duar, bëjnë fotografi të avionëve boing, për t’i jetësuar në memorje.
Avionet mbi plazhin Maho
Vetëm rruga e ndanë plazhin nga aeroporti.Dhe pushuesit, para çdo nisje të avionëve, kapen për gjemba të telave të aeroportit, për të rezistuar fuqisë së erës që lëshojnë avionët para nisjes.
Aeroporti i ndertuar ne bregun e plazhit
Me që jemi tek plazhi Maho, është me interes për të përmendur se aeroporti i këtij ishulli ështënë listën e 10 aeroporteve më tëçuditshëm në botë, duke e mbajtur vendin e parë.Vërtet, është një aeroport që ka diçka unike dhe krejtësisht ndryshe nga aeroportet tjerë.
Ishulli Pinel një parajsë e vërtet
Ishulli Pinel është 5 kilometra larg St.Martin.Eshtë nëanën francese dhe për të shkuar atje duhet të marrështragetin.Ishulli Pinel hapet për publik nga mëngjesi deri në mbrëmje.Aty nuk lejohet për ta kaluar natën. Ka vetëm dy restorante dhe një dyqan për suvenire. Ky ishull ka plazh të mrekullueshëm me rërë të bardhë dhe me ujë kristal.
Ishulli Pinel
Kur arrijnë në ishull, pushuesit nën hijen e palmave tropikale e kalojnë një ditë të paharruar. Dhe pa diskutim, prej 37 plazheve, kyështë më i veçanti dhe më i bukuri. Në plazh janë dizajnuar tavolinat e restorantit aty nëujë, ku serviren pijet dhe ushqimi.Aty ku ke mundësi për të zgjedhur të gjallë llojet e peshqëve, për t’i servuar në pjatën tënde. Eshtë një restorant unik, ku kamarierja zhytet në ujë për të sjell ushqimin e detit të porositur.
Dhe për disa çaste, mendoje veten, kur ikin tëgjithëpushuesit, të mbetesh vetëm në këtë ishull të vogël, kur mbi kokë ke vetëm ndriçimin e hënës ndërsa rreth e për qark ujin e kristalt dhe botën detare.
Një ishull me 37 plazhe
St.Martin është një ishull qëështë i njohur për numrin e plazheve.Gjithsej janë 37.Dhe secili prej tyre ka karektiristikat e veta.Secili prej tyre të tërheq për bukuritë e veta.
Gjatë qëndrimit dy javor shumë herë i ramë rreth e për qark ishullit. Dhe ishte e mira, se kur muarëm makinën me qera, fjala e parë që na thanë ishte se, ngado që të shkoni do të vini nëtënjëjtin vend. Dhe vërtet, filluam të mësonim histori interesante.Banorët e këtij ishulli janë mikpritës, të buzëqeshur dhe të lumtur.Orari i dyqaneve fillonte ora 8.30 dhe i mbyllnin në ora 6.00.Shumica prej tyre i mbyllnin gjatë kohës së drekës.Të dielave gati të gjithë bizneset janë të mbyllura.Një kontrast shumë i madh nga jeta amerikane.
Në këtë ishull festova një gjysmëshekull të jetës sime. Këtë ishull do ta mbaj si vazhdimësi në ekuilibrin e gjysmëshekullit tjetër që e fillova.
6 -19 korrik 2014
St.Marin
NUK HARROJME
Nga Nebil Çika/
Nëse toka shqiptare ka shenjat, piramidat dhe karakollët e saj të kufijve etnikë, Borshi është pa dyshim një karakoll nga më të lavdishmit. Në 30 korrik, përkujtohet në Borsh të Sarandës 100-vjetori i masakrës greke, ndaj fshatit që ka sakrifikuar më shumë se kushdo në jug të vendit për lirinë tonë kombëtare. I shtrirë në bregdetin e Jonit, Borshi nuk është vetëm fshati më piktoresk i rivierës sonë, por edhe më i lavdishmi për sa i përket historisë. I njohur e i përmendur si vendbanim i lashtë, ai shtrihet në grykëderdhjen e lumit me të njëjtin emër, në një shtrirje dhjetëra km në bregdetin e detin Jon. Zoti i ka rezervuar një natyrë hyjnore, por edhe njerëz që kanë lënë shenja në historinë e tij dhe të krejt vendit. Borshi i vjetër, ai që u dogj nga grekët në vitin 1914, ndodhet pak më lart se ky i riu mbas kalasë së Sopotit dhe është konsideruar në histori si porta detare e Kurveleshit dhe e Labërisë. Sigurisht që janë lebër dhe, në ndryshim me një pjesë të fqinjëve, krenohen për këtë. I begatë, me prona të shumta dhe me mundësi të mëdha ekonomike, ai ka dominuar zhvillimet në zonë për mijëra vjet në histori. Kultura e trashëguar, por edhe ajo e kultivuar për shkak të emigracionit të vazhdueshëm dhe sidomos shkollimit në vendet më të zhvilluara të kohës, e kishin transformuar Borshin në fund të shekullit të 19-të dhe fillim të shekullit të 20-të, në fshatin me ndikim të madh në zhvillimet politike e shoqërore në rang krahinor e kombëtarë. Me rreth 500 shtëpi dhe me më shumë se 5 mijë banorë në vitin 1914, e me shpatulla të mbështetura fort në Kurvelesh e Labëri, ai përbënte edhe një forcë të madhe ushtarake për kohën, gjë që përbënte një problem për fqinjët shovinistë dhe planet e tyre. Shumë borshiotë, intelektualë, politikanë e ushtarakë të njohur në histori, ishin angazhuar me të gjitha mënyrat në lëvizjen kombëtare dhe, falë mërgatës së konsiderueshme në Stamboll e lidhjeve të gjakut me arbëreshët në Itali (një pjesë e Borshit u largua në Itali pas pushtimit otoman, “Borshi San Marsano”, por ruajtën lidhje të vazhdueshme me pjesën e ngelur në atdhe, lidhje që në një farë mënyre vazhdojnë edhe sot), ata ishin shumë të informuar e shumë aktivë me lëvizjen kombëtare shqiptare, gjë që i bëri të jenë jo vetëm të përgatitur mendërisht dhe shpirtërisht, por edhe aktivë në lëvizjen kombëtare që çoi në shpalljen e pavarësisë më 1912. Por njëherazi ata ishin të informuar e të përgatitur për rrezikun që i kanosej vendit nga Greqia dhe të ndërgjegjshëm për sakrificën që duhej të bënin për ta mbrojtur atë. Përpjekjet e grekëve dhe bashkëpunëtorëve të tyre vendas për aneksimin e jugut të Shqipërisë kishin filluar shumë para shpalljes së pavarësisë dhe arritën kullmin dy vjet pas saj. Duke shfrytëzuar fenë ortodokse të fshatrave të tjera të Bregut, pararojat greke me priftërinj e andartë kishin filluar të infiltronin e të hidhnin helmin e tyre në këtë zone ende të lakmuar prej tyre. Fakti që Borshi ishte i besimit mysliman, kryesisht bektashi, dhe pasuria e madhe e banorëve të tij nuk krijonte premisa për “greqizim” të butë me anë të fesë apo korruptimit me para, dhe siç rezultoi më vonë, lufta, mbeti e vetmja alternativë e Greqisë për ta thyer atë. Duhet thënë se jo vetëm Borshi, por e gjithë Labëria u angazhua me heroizëm e sakrificë për mbrojtjen e kufijve të vitit 1913, ndërkohë që lufta me andartët grekë kishte filluar shumë më herët. Shkatërrimi nga themelet, me bombardim nga deti me anije i Lëkurësit në Sarandë dhe lufta heroike që borshiotët organizuan për mbrojtjen e tij, ishte edhe shenja e parë e asaj masakre që do të vinte më vonë. Për shkak të kushteve e cilësive specifike, Borshi ishte fshati që u sillte e vazhdon t’u sjellë pengesa grekëve në planet e tyre për Shqipërinë e jugut. Në këto kushte, Borshi ishte si të thuash edhe qëndresa e fundit ndaj pushtimit grek të vitit 1914 të Shqipërisë së jugut. Sipas të dhënave historike, por edhe dëshmive të dëshmitarëve okularë, qëndresa e Borshit ndaj forcave greke, të komanduara nga Spiro Milo nga Himara, vazhdoi me heroizëm të paparë për gjashtë muaj rresht, ndërkohë që pjesa tjetër e bregdetit ishte pushtuar, siç dëshmon edhe kjo foto e vitit 1913 në Nivicë Bubar. Pozicioni strategjik me dy kalatë, Sopoti dhe Badhrra, që kontrollonin hyrjen nga toka dhe deti në Borsh dhe falë drejtimit profesionist te luftës nga djem ish- oficerë të ushtrisë otomane apo mercenarë në ushtritë evropiane, kryesisht në Itali, arritën të përballojnë për një kohë relativisht të gjatë një ushtri të organizuar e të armatosur rëndë. Dëshmitë e kohës thonë se bombardimi me artileri të rëndë me anije nga deti dhe mbarimi i municioneve, bënë që fronti të tërhiqej drejt Vlorës, duke braktisur fshatin, i cili u dogj e u rrafshua plotësisht. Inati dhe barbaria greke me Borshin ishte aq e madhe, sa ata u munduan të zhdukin çdo gjurmë e dëshmi jete në këtë fshat. Këngët e elegjitë popullore janë dëshmitë më të mira të asaj që ndodhi:
Spiro Milo një i marrë,
erdhi Borshit i vu zjarrë.
Spiro Milo evgjiti,
grekë nga Gjiriti ngriti,
Borshit, erdhi ia vërviti
na dogji e na zhuriti
……..
… Pyet qyqja-bilbilë:
Zjarr është a vetëtimë?
– Borshi është në përcëllimë!
Masakra ishte e tmerrshme: gjithçka e shkatërruar dhe djegur. Një fshat i madh me 500 shtëpi ishte zhdukur nga faqja e dheut. Luftëtarët gjithsesi mundën të mbronin në tërheqje popullsinë civile dhe të vrarët ishin vetëm nga radhët e atyre që luftonin. E keqja më e madhe do të vinte më vonë. Qindra fëmijë e pleq, të ngelur pa asnjë të ardhur, vdiqën nga uria dhe sëmundjet në ullishtën e Vlorës, ku ishte strehuar pothuaj gjithë jugu i Shqipërisë, nga Korça në Sarandë. Por nuk mbaron këtu; shkatërrimi me themel i Borshit vazhdoni për muaj të tërë. Mijëra rrënjë ullinj u shkulën e u mbollën, në fshatrat ortodoksë që nuk u prekën nga ushtria greke. Edhe sot janë atje, si dëshmi të gjenocidit dhe spastrimit etnik grek, në Borsh dhe krejt jugun e vendit. Ja si e përshkruan poeti popullor këtë situatë:
Fshati i Borshit si Teqe
Fusha e Borshit si Misiri
Nga rrënja shkulet ulliri
Hani a mos ua paftë syri.
Por grekët dhe bashkëpunëtorët e tyre i kishin bërë llogaritë pa hanxhinë. Ata përdorën politikën e spastrimit etnik dhe tokës së djegur, duke synuar ta zhduknin Borshin nga harta, duke menduar se Borshi nuk do kthehej më. Por borshiotët u kthyen: shumica e tyre i rindërtoi shtëpinë dhe fshatin sërish të ri e të bukuar, duke i kthyer lavdinë e begatinë e dikurshme. Mbollën ullinj të rinj, portokalle, limona, qitro, të gjitha pemët e pemët e Perëndisë, madje edhe banane, dhe rindërtuan parajsën që u ka falë Zoti e që e shohin e shijojnë të gjithë. Borshi është si feniksi. Rilind nga hiri sa herë armiqtë e tij mendojnë se e zhdukin. Borshiotët janë njerëz fisnikë e paqësorë. Në emër të pajtimit kombëtar, nuk u hakmorën me bashkëpunëtorët e grekëve në djegien e Borshit. Nuk i morën mbrapa as ullinjtë, megjithëse i gjetën në bahçet e gjitonëve të tyre ortodoksë, e dinë kush ua ka marrë. Grekët tentuan ta digjnin sërish në 1941, gjatë Luftës Italo-Greke, por pa sukses. Por megjithëse falën, të parët tanë nuk harruan. As ne nuk harrojmë! Shpresoj të mos harrojnë as fëmijët tanë. Ne kujtohemi për Borshin dhe masakrën greke ndaj tij, sa herë që sorrat politike në Tiranë e Athinë apo Himarë çirren për Vorio-Epirin e Megalloidhenë. Sa herë, si atëherë 100 vjet më parë, dëgjojmë një Venizelos, një Milo, një Dhimë, me apo pa Kokë, apo dikë tjetër që ka ende mendjen e 1914-ës! Por edhe ata e dinë dhe duhet ta dinë që Borshi ka qenë e është atje përjetësisht. Feniks i ngjallur nga hiri i shqiptarisë, një karakoll i gjallë i gatshëm të sakrifikohet sa herë të jetë nevoja. Si në poezinë e famshme të Kutelit:
Jam këtu e këtu do jem
Denbabaden
Gjer sa mali të bëhet hi
E hiri mal përsëri!
LISTA NR.2: 3 QERSHOR 1917, FUSHATA E VATRES “PER SHPETIMIN E SHQIPERISE”
(Vijon nga Dielli i dt. 30 korrik 2014 online)
BIDDEFORD, ME.
Stathi Suli $ 25
Thanas Idrizi $ 25
Shemo Mydin Meshitska $ 25
Sokrat Shkodra $ 20
Mynyr Babani $ 20
Andon Adham $ 30
Nazif Alizoti Gjinokastra $ 20
Dr. Stathi Kondi 1unazë + $ 10
Stefan Lesho $ 15
Isuf Maman Gjinokastra $ 20
Halit Gusmari $ 10
Sali Abas Shiani $ 10
Kasem Agalli $ 10
Vebi Malile Gjinokastra $ 10
Lytfi Hassan Gjinokastra $ 15
Elmas Riza Gjinokastra $ 10
Qazim Beqir Gjinokastra $ 10
Omar Baboçi Gjinokastra $ 10
Qamil Kamber Çorroguni $ 5
Dervish Muhamet Gjinokastra $ 5
Hamit Baboçi Gjinokastra $ 10
Sami Gozhita Gjinokastra $ 7
Qenan Duro Panariti $ 10
Hasim Panariti $ 10
Ibrush Mehmet Panariti $ 5
Riza Teme Panariti $ 15
Etem Tafil Mishicka $ 10
Shahin A. Selenitsa $ 10
Riza Abas Mishitcka $ 10
Hodo Mestan Selenitsa $ 10
Themistokli Rutsi $ 10
Daman Çaush Selenitsa $ 10
Ryshit Çaush Selenitsa $ 10
Islam Hasan Gjinokastra $ 10
Nail Banush Përmeti $ 5
Vait Bakush Përmeti $ 5
Dalan Bijo Gjinokastra $ 3
Daver Bijo Gjinokastra $ 3
Ismail Mevlan Gjinokastra $ 10
Bektash Ymer Gjinokastra $ 10
Xhafer Asllan Panariti $ 5
Bajram Vait Sporea $ 12
Latif Mevlan Gjinokastra $ 10
Resmi Meni Gjinokastra $ 3
Haxhi Mani Gjinokastra $ 2
Hajdar Mevlan Gjinokastra $ 10
Daman Xhemal Përmeti $ 5
Thanas Elia $ 15
Hasan Iljas $ 5
Xhemal Hassim Gjinokastra $ 10
Çufe Baboçi Gjinokastra $ 5
Ferat Baboçi Gjinokastra $ 3
Tasim Muço Gjinokastra $ 2
Lutfi Shahin Shtylla $ 5
Nevzat Shehu Gjinokastra $ 7
Bajram Brahim Përmeti $ 5
Adem Nexhip Gjinokastra $ 5
Hamza Gani Përmeti $ 5
Isuf Asqeri Gjinokastra $ 5
Ismail H. Starovetska $ 10
Sadush Tahir Selenitsa $ 5
Bajram Hajdar Panariti $ 10
Mahmut Baboçi Gjinokastra $ 5
Idris Qerim Gjinokastra $ 10
Abas Jaup Panariti $ 5
Halit Meni Gjinokastra $ 5
Muharem Baboçi Gjinokastra $ 2
Njazi Çyçi Libohova $ 10
Metat Feim $ 5
Ahmet Shaqir Kuçi $ 10
Zenel Ali Piluri $ 10
Sefer Zylal Panariti $ 10
Xhemal Oran Panariti $ 5
Deme Muke Panariti $ 5
Xhelo Sherif Panariti $ 5
Brahim Zenel $ 4
Kaso Beqir $ 10
Muharem M. Kalivaçi $ 5
Nuredin Elmas Panariti $ 10
Kamber Rakip Panariti $ 5
Haki Shtino Gjinokastra $ 10
Sali Mulla Gjinokastra $ 5
Hajri Veli Gjinokastra $ 10
Xhelal Ajas $ 10
Qazim Hashorva Gjinokastra $ 5
Safet Xhemal Përmeti $ 1
Karafil Shaban Përmeti $ 10
Hajdar Maman Gjinokastra $ 2
Bastri Maman Gjinokastra $ 7
Emin Rushan Backa $ 10
Meleq Seit Backa $ 5
Jonus Seran Panariti $ 10
Kaçi Latif Panariti $ 10
Hassan Jaup Panatiti $ 10
Kadri Hoxha Gjinokastra $ 2
Refat Tair Panariti $ 10
Liço Rahman Panariti $ 12.50
Kosta Qirjako Mitchel 1 orë+ $ 12
Hajdar Hajrulla Leskoviqi $ 5
Hassan Seit Panariti $ 10
Sabri Frashëri $ 10
Haxhi Baboçi Gjinokastra $ 3
Lyfto Sharra Gjinokastra $ 3
Yzeir Musta Gjinokastra $ 2
Faslli Teme Panariti $ 10
Abedin Hassan $ 10
Ismail Shahin Braçani $ 5
Ismail Votsa Ginokastra $ 10
Riza Gallanxhi Gjinokastra $ 2
Banush Feta Përmeti $ 10
Dervish Gozhita Gjinokastra $ 1
Halil Hoxha Gjinokastra $ 10
Raship Hoxha Gjinokastra $ 15
Daver Hashova Gjinokastra $ 10
Rakip Idris Gjinokastra $ 5
Stathi Puleshi $ 10
Qenan Ibrahim Helmësi $ 10
Sokrat Nashi $ 10
Andon Rako $ 10
Selami Maman Gjinokastra $ 15
Abdulla Ahmet Përmeti $ 10
Rahmi Bajram Përmeti $ 5
Myrto Rushit Matohasanaj $ 5
Janaq Bulio $ 10
Bajram Seit $ 2
Shahin Çobo $ 1
Muharem Ali $ 1
Bektash Hamit $ 2
Bajazit Shahin $ 5
Kasem Tosun $ 5
Koçi Sadik $ 2
Nail Rustem $ 2
Myrteza Zenel $ 2
Shaban Tafil $ 2
Zyfer Dajlan $ 1
Abdul Alim $ 2
Refat Muke Potomi $ 5
Ramadan Xhelo Qesaraka $ 5
Ismail Daut $ 2
Sokrta Kostandin $ 2
Abdulla Maksut $ 6
Istref Beqir Eçmeniku $ 10
Zenel Hysen Piluri $ 5
Adil Shaban Piluri $ 10
Qerim Hysen Babani $ 5
Besim Ahmet $ 1
Faik Mustafa Dobrani $ 5
Asim Mustafa Dobrani $ 5
Hanedi Zeko Gjinokastra $ 4
Levzat Hoxha Gjinokastra $ 5
Emin Sali Suli $ 2
Fejzo Meçan Libohova $ 2
Alush Ismail Selenitsa $ 5
Ali Mestan $ 5
Çerçiz Osman Miçani $ 5
Foni Nikolla $ 10
George Kristo $ 5
Abdurahman Ajdin $ 5
Rakip Ali Panariti $ 5
Bajram Veliko $ 1
Tsane Laska Dhëmblani $ 3
Muhamet Nuredin Frashëri $ 5
Sheme Hamit Kaltani $ 5
Etem Banush Millasi $ 5
Vangjel Spiro $ 10
Riza Mehmet Përmeti $ 10
S(h)uma e ndihmave $ 1275.50
Numëri i ndihmëtarëve 167
Ndihma midisore $ 7.06
Rekordin e kollonisë e ka Z. Andon Adham me $ 30(Vijon)
_________
- « Previous Page
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- …
- 34
- Next Page »