Nga Shefqet Kërcelli/
Në orën 04.30, te 30 shtatorit, anija e gatëshme, Archangel P-02 me vendbazim në ishullin e Sazanit mori një sinjal nga QNOD, {Qendra Operacionale Ndërinstitucionale Detare}, se trageti i linjës Vlorë-Bari “Europian Voyager Limassol”, në distancën 2.3 milje në Jugperëndim të kepit të Sazanit, ka goditur aksidentalisht peshkatoren “ANA”, {port regjistrimi Durrës}, me pasojë mbytjen e peshkatores. Menjëherë Anija P-02, me Komandant KapitenLt. Elton Kasëmi shkoi në vendin e ngjarjes për kërkimin dhe shpëtimin e peshkatores me kapiten Qemal Lata, dhe ekuipazh Aranit e Julian Lata. Peshkatorja pas përplasjes ishte zhytur menëhere në thellësitë e Jonit dhe 3 peshkatarët qëndronin mbi zadren e shpëtimit. Mbas goditjes Trageti ndaloi dhe nisi kërkimin për gjetjen e njerëzve në det. Në oren 05.18 anija e Rojës Bregdetare , P-02 pas kërkimeve të kryera gjeti zadrën me tre peshkatarët dhe i solli në portin e Vlorës, jashtë rrezikut për jetën. Ndërkohë nga komandanti i anijes së Rojes Bregdetare u plotësua dokumentacioni përkatës dhe deklarata e peshkatarëve. Tashmë institucionet e tjera shtetërore të qytetit Vlorë po kryejnë procedurat përkatëse për të tilla raste.
Archives for October 2014
PO SHKRIHEN AKUJT NE LUGINEN E GUCISE
Nga Rexhep DEDUSHAJ/
Me ne fund edhe nga Plave – Gucia po vijne lajme shpresedhenese:
– Filloi ndertimi i rruges Decan – Plave
– Filloi zgjerimi i rruges lokale Guci – Vuthaj
– Po vazhdon ndertimi (?) i rruges Guci – Hani i Hotit
– U zgjodh udheheqesia e Komunes se Gucise etj.
Ishte emocionale per banoret e asaj krahine fillimi i ” lidhjes se shqiptareve te Kosoves me ata te Malit te Zi ” – sic u shpreh kryeministri H. Thaci ne trasene e posafilluar te ndertimit te rruges Decan – Plave.Per rendesine e saj kam shkruar disa here ,kane shkruar edhe shume te tjere autor,prandaj s’po e shoh te nevojshme te shkoj me gjate! Dhashte Zoti e s’ nderpritet por perfundon sa me shpejt ky aksion ne permasa kombetare…
Pothuajse pernjeheri u perhap lajmi edhe per fillimin e zgjerimit te rruges lokale GUCI – VUTHAJ , 6 km.e gjate.
Kete nuk e filloi shteti por nje VUTHJANE ,Dr.AHMET ISA ULAJ,.I lindur ketu dhe i rritur e i shkolluar ne Tirane .qe pas renjes se kufirit te mallkuar shqiptaro – shqiptar u kethye ne vendlindje dhe po bene mrukullira :Duke i ndertuar kullate e veta dhe duke i dhene impuls zhvillimit ekonomik te kesaj krahine.
Ahmeti me vellezer ,dhe prof.AVDYL SH. DEDUSHAJ – qe pas 50 vitesh u kethye dhe ndertoi nje kulle ne vendlindje ,jane shembulli me i mire se si duhet vendlindja.
Keto shembuj duhet ti nxisin edhe te larguarit tjere nga keto ane:Ti largojne muret e arave e ta lajojne zgjerimin e rruges se filluar.Dhe,pasi te kryhet rruga Guci- Vuthaj,duhet dikush prej ” parelive ” te shumte te New Yorkut ta ndertoi nje minihotel apo ca vicendica ( si rugovasit p.sh.)ne Vuthaj.Kur dihet se per dite e me shume ka vizitor te huaj e te krahinave tona perreth qe shkojne nga Gucia ne Theth e Tropoje dhe e kunderta.
Veren e kaluar e takova te xhamia e Vuthajve ambasadorin e Ekuadorit me nje zyrtar te vetin qe kishin ardhur nga B.Curri ,kishin fjetur ne Theth e kerkonin vend me u ushqyer e fjetur te ne.
I mora me kerr e i cova deri ne Guci.Sepse s’kishte vendqendrim ne Vuthaj?!!Gjate bisedes kerkoi te dinte se :A jane “Boshnjaket “e Gucise te njejte me ata te Bosnjes?Une ia sqarova se “Boshnjaket” e Gucise deri ne vitin 1948 ishin shqiptar pothuajse te gjithe…
Pra,sa s’eshte vone duhet te pregatitemi ti presim turistet e huaj dhe vendor para se te kryhet rruga DECAN – PLAVE – GUCI – SHKODER ( Dhashte Zoti e te kryhen sa me shpejte se jane vonuar teper!!)
Me ne fund pas ca ngerceve qe dijme tia siellim vetevehtes ne shqiptaret ( shih situaten ne Kosove f.v.)u zgjodh edhe udheheqsia e komunes se riformuar te Gucise:
Sic dihet Gucia ka qene qender administrative qe nga koha e Ilireve.Tanipertani nuk disponojme me shenime te shkruara se kush ishte themeluesi apo sundimtaret ne te sic ka f.v.per Plavenqe e ngriti Perandori Romak me origjine Ilire- PLAVIUSI ( Shih lib.E.Jasque “Shqiptaret nga origjine e gjer me sot” SHBA,)
Dihet se kah fundi i viteve 50-ta apo fillimi i vit.60-ta te shek XVII,veziri i Shkodres,Sylejman Pashe Bushati e dergoi sundimtar ne Guci dhendrrin e vet SHABAN AGEN nga Gruemira e Shkodres.I cili u shpall Kapedani i pare i keshtjelles se Gucise.Pas tij vijne:Ali Beg Shabanagaj,Mehmet Pasha ( i vellai i tij), Gjyl Begu,Hasan Begu Shabanagaj dhe ALI PASHE GUCIA.
Pas shkuarjes se Ali Pashes ne Peje ( 1881) ishte perseri edhe Prefekt i Nenprefektures se Gucise deri ne vrasjen e tij me 1885.
Ne kohen e sundimit te A>H.nje kohe te shkurter ishte kryetar ISMAIL NIKOCI e me vone ADEM OMERAGAJ.qe rrjedh nga fisi Shale Qe te parte e kishin pranuar fene islame ne Guci dhe ishin bere agallar.( E jo themeluase te Gucise sic po del koheve te fundit ne ca shkrime te ca “historianeve “sharllatan).
Pas vendosjes me hekur e zjarr te sundimit te Karagjorgjeviqeve,ne keto ane.populli i Gucise e vendosen kryetar te saj djalin e HASAN BAJRIT NIKOCAJ ( qe i pat thene Avro Cemoviqit:LARGOU SHKJA GEJAT JE AFRUA..Percka e pati derguar ne ” strelishten “e Qafprevise!!) SALI NIKOCIN.i cili sundoi deri ne vitin 1944.Dhe mbahet mend si sundimtari me popullor i te gjitha koherave.
Ne Kohen e Shqipnise (1941-1944) Sali e kishte caktuar sekretar te komunes se Gucise nje kelmendas nga Martinajt:ISUF SYLEN BALIDEMAJ.Ashtu sic u zgjodhe keto dite edhe nje kelmendas tjeter nga Vuthaj :ENVER A. DEDUSHAJ.
Enveri eshte i nje familje Vuthjane,me nje histori te paster,atdhetare qe cdohere kane qene ne balle te lufterave per liri …Njeri i duhur,ne vend dhe kohe te duhur
Udheheqesia e re e komunes se Gucise duhet ti siguroi kufijte e komunes,Ata kufije qe i kishte kjo komune ne kohen e Sal Nikocit.
Duhet ti perciell dhe ti nxis punimet ne ndertimin e rrugeve te lartepermendura. dhe te bjer ne kontakt ( nepermes te nje komisioni te posacem e permanent)me biznismenete e shumte e te pasur ,me origjine nga keto ane per ti joshur ata t’investojne ne kete komune duke ua siguruar kushtet e nevojshme,kuptohet..
DHE NE DIELL PO TE JEM…
NGA GËZIM LLOJDIA/
Te ftuar nga Shkolla private e Arsimit të larte :”PAVARESIA “ Vlorë dhe klubi i shkrimtarëve:” PETRO MARKO”, u promovua në Vlorë libri më fundit i autores Albana Hodaj:” Dhe ne diell po te jem” .Morën pjese Këshilltari kryeministri Rama Fate Velaj, prefektja e Vlorës Etiona Hoxha si dhe shume drejtues institucionesh. Moderatorja duke filluar këtë veprimtari tha: Të nderuar miq!Mirëserdhët në këtë takim mes poetësh.Poezia është bijë e parë e bukurisë hyjnore. Poezia është vargu dhe muzika e magjishme.Është prafullima e zjarrte qe del nga damarët e ndjenjave, është fjala qe vret malin dhe qe shuan vullkanin, është shpërthim i brendshëm i ndjenjave te bukura, te përdhosura, te mençura, te çmendura. Është një vepër ku mund te dëgjohet llava vullkanike, ku mund te preket ajri i bardhe, ku mund te plase uji ne ngjyrat e kaltërsisë, ku kalon përtej kufirit te se bukures, dhe përtej kufirit te se magjepsës… Vargu qe prek qiellin, këndon zogjtë, ulurin rrufetë, përkëdhel hënën.
është arti me i mire qe te frymëzon dhe te jep shprese te jetosh
Poezia lind nga dashuria për të rijetuar jetën në vargje, thotë – Octavio Paz.Plutarku në lidhje me poezinë dhe pikturën është shprehur
se poezia është pikture e cila flet, kurse piktura është poezi pa fjalë;
Por si mendon Fate Velaj ,Këshilltari i Kryeministrit Rama ?Zoti Velaj foli për poezitë e autores dhe si ishte njohur me eposin e saj poetik nëpërmjet internetit.
-A.Xhuvani ,tha moderatorja e takimit shprehet :“Poezia,- thoshte ai,- është një harmoni poetike, që tregon një ngritje, një naltësim të veçantë të shpirtit, sikurse muzika.”
Shekspiri shkruan: “Ne jemi materiale me të cilat ndërtohen ëndrrat.”
Borges, thoshte: “Një revistë lexohet për t’u harruar, gjithashtu edhe një disk dëgjohet për t’u harruar, është diçka mekanike, jetëshkurtër. Ndërsa një libër lexohet për t’u kujtuar”.Vlora qyteti ynë ka nxjerrë jo vetëm artistë,sportistë por edhe poetë.Liriku i madh Ali Asllanin, Petro Marko, Fatos Arapi. Në ditët e sotme një numër i madh poetësh kanë krijuar vargmalin e madh poetik shqiptar me botimet e tyre. Midis këtij vërshimi poetik është edhe Albana Hodo krijuese autore e 5 botimeve në gjini te ndryshme midis të cilave libri me poezi. Dr Leka Skendaj shprehi mendimin e tij rreth këtij vëllimi poetik. Duke përvijuar mw tej u tha:Të nderuar miq. Po poetët çfarë janë:
Esenini besoj se e shpreh më mire se c’është poezia e te qenit poet.
Qe te jesh poet , kjo do te thotë te plagosesh veten kurdoherë
dhe me gjak te ndjenjave te tuat ne shpirt te ledhatosh te tjerë.”Poeti është kryefamiljari i dhjete botëve shpirtërore! Clirim Hoxha e solli rrugëtimin e Albanës në sofrën poetike shqiptare.Filozofi Osho shprehet:Krijimtaria është gjithmonë e përtejshme. Krijimtari më shumë se krijues; nuk është poeti por poezia, jo kërcimtari por vallja, jo lulja por aroma. Në meditim, çfarëdo që ndodh shprehet në krijimtari. Në fillim meditoni, pastaj do të krijoni vetvetiu. Krijimtaria është dytësore, meditimi është themelor, çdo gjë duhet të vijë prej meditimit tuaj. Krijimtaria vjen nëpërmjet pafajësisë meditative, pastërtisë medituese, dhe një krijues i vërtetë shpaloset vetëm prej meditimit.
Kryetari i Klubit të shkrimtarëve “Petro Marko” Vlorë,Myrteza Mara mendon kështu për poezinë e Albanës .Dita e parë e muajit të letërsisë hapet me përurimin e një vëllimi poetik të poetes Albana Hodaj-anëtare e klubit të shkrimtarëve “Petro Marko”. Një ogur i mirë ky për këtë muaj letërsie që përkon edhe me 70 vjetorin e Çlirimit të Vlorës.
Poezia-kjo këngë e shpirtit udhëton nëpër shekuj e veshur me misterin e magjisë së fjalës së shkruar. Nuk është nevoja të bëjmë histori për gjenezën e poezisë, për kolosët që mbollën vargjet e tyre nëpër minierat e brengave dhe të dhembjeve, në lëndinat e lotëve dhe qiejt e dashurisë sepse poezia është si universi, është e pafundme!
Të shkruash poezi do të thotë të mohosh përkohësisht veten, të ndahesh nga të tjerët për të shkruar frymën e muzës dhe në kohën që të tjerët shëtisin, punojnë, apo dëfrejnë poeti fshin djersën që kullon mbi vargjet e tij. Dhe pastaj poezia bëhet si zogu me krah.
Në një pyll nuk janë të gjithë lisa, por edhe lisat vetëm, pa pyllin, i djeg vetëtima, ndaj poeti e gjen formatin e tij të plotë mes krijuesve, mes lexuesve, mes miqsh, mes komunitetit dhe brezave .Poetja Albana Hodaj vjen më vëllimin e saj të pestë në poezi duke e hedhur hapin më të plotë, më të sigurt, më të gjatë. Përvoja e autores duket qartë në gdhendjen e vargut sipas në funksion të motivit. Kapërcimi, ose ndërthurja e stilit, mënyrës së thurjes së vargut është aq sa e rregullt aq edhe spontane, por autorja ia del me sukses për të thënë e përcjell atë që do, idenë dhe qëllimin e motivit. Sot shkruhen shumë vargje dhe kushdo që shkruan vetëquhet poet. Liria e mendimit, e botimit dhe sidomos publikim në rrjetet sociale të lloj-lloj vargëzimesh është në një masë të atillë saqë edhe lexuesi i thjeshtë e ka të vështirë të ndaj “egjrën nga tërshëra”. Prandaj poetët dhe shkrimtarët e kanë për detyrë të krijojnë vlera të vërteta dhe t’i diskutojnë ato në ambiente krijuesish me intelektual të mirëfilltë, t’i promovojnë ato po në ambjente të tilla. Sepse poezia, sidomos, është shumë qibare, ajo nuk duron dot mediokritetin-thot Prof. Isuf Luzaj, sepse poezia është këngë, është mesazh, ajo recitohet, mësohet përmendsh, etj.“Dhe në qiell po të jem”-thotë poetja: Këngës do t’ia marr/Me një iso shtruar/ “Jam Shqiptar” / E kur zemra vëllezër /Të na rrah plot gëzim/ Aty/ Është lumturia e Atdheut tim!Pra kemi të bëjmë me këngën e poetit e endur nëpër hojet e mjaltit të vet poetik, thënë e shkruar në mënyra e stile bashkëkohore pa rrezikuar në asnjë çast të vetëm për t’ju afruar eksperimenteve hibride. Dhe poetja është në tokë. Dhe “Poezia e tokës nuk vdes kurrë.”-thotë poeti dhe filozofi angles Xhon Kits (1795-1821)
Nëse çdo poezi e këtij vëllimi do kishte edhe datën se kur është shkruar atëherë të gjithë do shikonim se si është mbushur ky det shpirti. Me reshjet e vrullshme të frymëzimit, me pikat e shiut të trishtimit, me gazin e fluturimit dhe me mallin e njeriut! Thënë më shkurt, ky vëllim është gati një përmbledhje e një pune disavjeçare me të cilën autorja ka të drejt të krenohet dhe ne kemi po aq të drejtë të themi mendimet, përshtypjet dhe urimet tona. Në një hapësirë pak a shumë të madhe, në 200 faqet e librit autorja ka krijuar një pyll të vërtet poetik duke mbjell lloj-lloj motivesh dhe duke ruajtur masën dhe formën për ta paraqitur poezinë ashtu siç e meriton: Të bukur, të pastër, me dritë e shije!Herë-herë autorja të krijon përshtypjen sikur është një vizitore e jashtme, e panjohur dhe e padukshme si poete dhe me laps e letër ka fiksuar momente duke i paqëruar ato në ekranin poetik të vëllimit. “Po plaken plakat e mëhallës”, “Rrugët”, “Paradoks”, “Gjyshet”, “Rruga me krisma”, “Në orën e vonë”, etj.Dimensionet artistike të këtij vëllimi poetik për mendimin tim janë të admirueshme. Duke lexuar poezinë e Albanës ndjen shlodhje, mbërthehesh në emocione dhe të duhet që shumë poezi t’i rilexosh. Të shkruash poezi të vërtet do të thotë jo vetëm ke përmbushur pasionin, por edhe misionin qytetar e atdhetar.“Mos mallko errësirën, por ndiz një qiri” Nënë Tereza. Dhe poeti gjithë shpirtin e tij e djeg si qiri!
Nw kwtw veprimtari Adelina Ibrahimi shprehi mendimet e saj për botimin poetik .Gazetarja Egla Imeraj në këndvështrimin e saj për poezinë. Si do të tingëllonte një poezi e kësaj poete përkthyer mjeshtërisht nga Laureta Petoshati. Në kulturat e mëdha thuhet shpesh se çdo valë e re poetike stimulohet nga përkthimet. Poezia shqipe, përveç kontaktit me artin oral, është zhvilluar nga kontaktet që ka pasur me poezinë e gjuhëve të mëdha, të Lindjes e të Perëndimit. Për te kuptuar poezinë duhet ta dëgjosh…
Klaudja Nuredini do të recitojë poezinë e Albanës ,por Klaudja nuk harron se talentin i saj e ka zanafillën tek zbulimi që i bëri disa vjet më parë mësuese Albana.
Një autorë kosovar shkruan:Në asnjë vend të botës nuk ka më shumë poetë dhe libra poetikë, se sa ka Kosova dhe Shqipëria. Të gjitha libraritë e Francës bashkë, nuk kanë libra me poezi sa ka në libraritë shqiptare. Unë nuk di te hesht thotë poeti kur tek mua është zemra qe flet…..
Muzika dhe poezia. Muzika dhe poezia nuk mund të zëvendësojnë njëra tjetrën, pasi poezia nuk priret drejt muzikës, kurse muzika nuk ka nevojë për fjalë. Një ndërthurje mes vargjeve dhe muzikës,me origjinë burimin shpirtëror.
Ne jemi pikërisht
ajo cka te gjithë shohin.
Jemi ajo qe pak gjejnë.
Dhe qe pak,
shume pak kuptojnë….Thotë Angelo De Pascalis
Kam nostalgji për dicka shume te bukur, shume te thjeshte, një lloj parajse te humbur; kam nevoje për një lloje bukurie, kjo me bën te jetoj thotë-Igor Mitoraj.
Po recitoj një poezi te autores
Po ndërrohen stinët ne këtë kohe me zhurme..
E bubullimat pa gjumë do me lënë
Shiu do nis me ere e furtune
Nate, shkreptime ne qiellin pa hënë..
Një Plak i marre me thes mbi stuhi…
Dhe biri im do vije ne shtëpi
E dimri do fryje e fort do gjëmojë
Se biri shtëpinë me mall do shikoje..
Dhe stinët malli ne çast do i ndërrojë…
Kjo është një nga poezitë e autores .
Lidhja e Prizrenit në New York (1962-2014) i dhuron arkvin e vet Kosovës
Nga Klajd Kapinova/
YONKERS, New York. Mikpritja, një traditë e hershme e popullit shqiptar, është transmetuar brez pas brezi edhe në komunitetin e madh shqiptar në SHBA dhe posaçërisht në shtetin e madh metropolitan të New York-ut.
Në vazhdën e traditës së tij bujare, aktivisti i palodhur i komunitetit shqiptaro-amerikanë, studiuesi, publicisti dhe Sekretari i Përgjithshëm i Lidhjes se Prizrenit Tomë Mrijaj, me makinën e tij, niset drejt aeroportit ndërkombëtar “JFK” (John F. Kennedy International Airport), për të pritur delegacionin e Arkivave të Republikës së Kosovës, miqtë: Ramë Manaj Kryeshef Ekzekutiv i Agjensisë Shtetërore të Arkivave, Prof. Dr. Muhamet Shatri, zyrtarë i lartë i Ministrisë së Diasporës për Grumbullimin e Lëndës Arkivore dhe Muzeale dhe njëherazi president i Shoqatës Mbarëshqiptare “Trojet e Arbërit”, Hamdi Bërbatovci, Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Diasporës, Dr. Ruzhdi Panxha, Drejtor i Drejtorisë për Veprimtari Arkivore të Republikës së Kosovës.
Idea dhe realizimi i nismës
Historia e nismës së dorëzimit të materialeve të pasura arkivore të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, në drejtim të shtetit të ri të Kosovës, ka qenë një ëndërr e kryesisë, kryetarit Ismet Berisha, një pinjoll i shquar i familjes së mirënjohur të Derës së Sadik Ramë Gjurgjevikut, nacionalistëve të shquar Ukë dhe Shaban Sadiku, Ismet Ukë Berisha, kryetar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit (LShP) dhe Sekretarit të Përgjithshme të saj, studiuesit dhe publicistit bashkohorë Tomë Mrijaj.
Gjatë kontakteve të vijueshme të studiuesit Mrijaj me Prof. Muhamet Shatrin, që nga viti 2013, historiani Shatri i kishte kërkuar, që të interesohej në komunitetin e madh shqiptaro-amerikanë tek shoqatat dhe miqtë e tij të sigurojë materiale arkivore historike, me vlera për pasurimin e Arkivit të Kosovës.
Duke ndjekur me kujdes historinë e veprimeve të vijueshme patriotike të zotërinjve Berisha dhe Mrijaj, mësojmë, se Lidhja e Prizrenit (1878, 1943, 1962), me kohë e ka menduar, që t’i dhuroj Kosovës, vendlindjes së Lidhjes së Prizrenit, të gjithë arkivin e pasur të aktivitetit të madh patriotik 54-vjeçar të organizatës së tyre, për çështjen shqiptare në SHBA dhe shtetet e ndryshme të botës, ku ajo ka pasur degët e saj.
Për më shumë, mësojmë nga deklarata e dhurimit të arkivit të organizatës së vjetër shqiptare (me qendër në New York të SHBA-së), të nëshkruar nga aktivistët veteranë të komunitetit shqiptaro-amerikanë, zotërinjtë Ismet Berisha dhe Tomë Mrijaj.
Ndër të tjera, në deklaratën, që për herë të parë behet publike, thuhet, se: “Lidhja Shqiptare e Prizrenit me qendër në New York, ShBA dhe degët e saj në shumë shtete të botës, i dhuron Agjencisë Shtetërore të Arkivave (AShAK) të Kosovës të gjithë dokumentacionin nga viti 1962-2014. Kryesia e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, mbas një aktiviteti të pareshtur patriotik, nga viti 1962-2014, Vendosi, që Arkivin e saj të pasur shumëvjeçar t’ia dhurojë AShAK, në mënyrë që dokumentet historike, të jenë pronë e popullit. Ne besojmë, se shkencëtarët e rinj të historisë, do të ruajnë dhe ofrojnë në të ardhmen muzeve të shtetit të Kosovës ngjarje, data dhe përsonalitete, që kanë kontribuar për çështjen kombëtare në tërësi dhe të popullit martir të vendlindjes në veçanti. Ne shpresojmë dhe besojmë, se muzetë e ardhshëm, do të jenë institucioni i ruajtjes së kujtesës, i ngjarjeve dhe dëshmive të shkruara materiale të emigrantëve në diasporën e Amerikës, duke i ofruar materiale për kërkime historike, dhe qëllime studimore, edukuese, në shërbim dhe i hapur ndaj publikut.”
Çfarë përmbajnë arkivat e Lidhjes së Prizrenit në SHBA!?
Delegacioni i ekspertëve të Kosovës, gjatë kohës së qëndrimit në New York, ka mundur të seleksionoj 18 kutia të mëdha me materiale arkivore historike. LShP e themeluar në New York (1962) nga një grup shqiptarësh të emigruar nga Kosova dhe viset e tjera shqiptare, ka një histori të pasur plot luftra dhe përpjekje, prej shumë dekadash e shoqëruar me fitore dhe humbje.
Në arkivin e saj, përfshihen letërkëmbime të personaliteteve të shquara të diasporës shqiptare në SHBA dhe shtete të ndryshme të botës. Këto letra, foto, dorëshkrime, etj., janë ruajtur prej shumë dekadash në zyrat e Lidhjes. Në fondet e arkivave bëjnë pjesë letërkëmbimet e Kryetari të parë Ing. Xhafer Devës, me Kyetarin e mëvonshëm Ismet Berisha dhe personalitete të tjera të diasporës në Amerikë dhe shtete të tjera të botës. Aty gjenden disa nga dokumentet e rëndësishme, sikurse janë: “Lidhja e Dytë e Prizrenit” (16-20 shtator 1943), letërkëmbime të antarëve të Lidhjes, kongreset, që janë mbajtur për Kosovën; Kushtetuta e LSHP, dokumente të degës së LSHP në Canada; Kongresi II-të i LSHP 26-27 nëntor 1971 Manhattan New York; letra origjinale e Prof. Ernest Koliqit dërguar LSHP në New York; letrat e Mbretit të Shqiptarëve Leka I Madrid (Spanjë, 1966); Tajar Zavalanit; Hasan Dostit ish Kryetar i Komitetit “Shqipnia e Lirë” (California, 1966); Kapiten Ahmet Sata, Përgjegjës i Rezistencës në Belgjikë (Bruxelles, 1966); Kolë Bibë Mirakaj S. Biagio, 1966); Muharrem Bajraktari (Bruxelles, 1966); letrat e Tahir Zajmit, Hamëz Devedaku, Miftar Gashi, Qerim Berisha, Muharem Maralusha, Father Andrew Nargaj O.F.M.; letra të ndryshme nga Grupi i LSHP në Malbourne (Australi, 1966); Spiro Theodhosi (Massachusetts, USA); Beqir Maloki, Jak Shahini (Montreal, Canada); Faik Zaqi (Toronto); Agim Kosova (Detroit, MI); Abdul Latifi (Damask, Siri); Xhelal Mitrovica (London), Jusuf Sahiti dhe vëllai Sait Gashi (Izmir, Turqi), Mehdi Hasan Mati (London), Skënder Ukë Sadiku, Reiz Ali Hoxha (Marselle, Francë); Kalosh Hamdia, kumtesa dhe manifestime në përvjetore të ndryshme të LSHP në New York dhe shtete të ndryshme të botës; Memorandumi drejtuar Kombeve të Bashkuara me Seli në New York City SHBA (Sekretarit të Përgjithshëm Mr. Uthant, drejtues i Asamblesë së OKB-së) dhe delegatëve të shtetëve”; dokumente origjinale mbi shpërndarjen gjeografike të LSHP dhe degët e shpallura nëpër botë: Dega New York themeluar (1962); dega “Hasan Prishtina” (1963), Toronto, Canada; dega At Shtjefen Gjecovi O.F.M., (1963), Bruxelles, Belgjikë; dega “Azem Bejta” (1964), Paris, Francë; dega Melbourne (1964), Australi; dega “Haki Taha” (1964), Racine–Milwaukee, USA; dega “Haxhi Zeka” (1964), Stamboll, Turqi; dega “Isa Biletini”, (1964), Waldraiburg, Gjermani; dega “Haxhi Zeka”, (1964), Chicago, USA; dega “Sadik Rama” (1964), Ankara, Turqi; dega Gjermani Perëndimore, (1965) Kaiserslautern (RFGj); dega Ontranto (1966), Canada; dega “Abdyl Frashëri”, (1971), Brooklyn, NY, USA; dega Greewich, (1971), CT., USA; dega “Ali Pashë Gucia”, (1971), Bronx, NY, USA; dega Philadelphia, (1999), Pennsylvania, USA; dega Fort Laudaerdale, (1998), Florida, USA; dega Stamford, (1997), Conneticut, USA etj., letra nga Dom Anton Kcira, famullitar i Kishës Katolike Shqiptare të Shën Palit në Detroit, (MI); Dom Pjetër Popaj famullitar i Kishës Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës” Hartsdale, New York; Kongresi I i LShP faqe 1-36; Veprimtaria e LSHP në mërgim, Kongresi II, III, 1982, (dorëshkrim); “Libri ynë i bardhë”, LSHP 1878-1943-1962 (dorëshkrime); letra origjinale dërguar Shtëpisë së Bardhë në kohë të ndryshme, si: zj. Hillary Rodham Clinton, Presidentit Bill Clinton, Anthony Lake (ndihmës i Presidentit Bill Clinton për Sigurinë Kombëtare të SHBA-së), Hanry Kelley (bashkëpunëtor i stafit për cështje të Ballkanit); Zv/Presidentit Al Gore; Christopher Marcich (ndihmës për Marrëdhëniet Tregtare për Europën dhe Mesdheun); Thomas E. Donilon, senator Mike DeWine, Jesse Helms, senator Christopher J. Dodd, Mark Sobel, senator Bill Bradley, David E. Grogan, senator Benjamin A. Gilman, Hans Meesman (Ambasador i Hollandës në Washington D.C.), Christine Matthews (editor, Cambridge University Press), kongresisti Floud H. Flake, Presidenti George W. Bush, senator Alfonse D’Amato, Anne Massagee (Drejtuese e Programit të të Drejtave të Njeriut, në Qendren “Carter” në Emory University), senator Joseph L. Liberman, senator Claiborne Pell, Profesor David Crystal (Cambridge Encyclopedia), kongresist Christopher Shays, Joseph DioGuardi, etj., etj.
Takimi në Federatën Panshqiptare Vatra
Delegacioni i ekspertëve të Arkivave Qendore të shtetit të Kosovës, u shoqërua gjatë gjithë kohës së qëndrimit nga aktivisti i palodhur i komunitetit shqiptaro-amerikanë, studiuesi Tomë Mrijaj, njëherazi Sekretar i Përgjithshëm i LShP.
Publicisti dhe autori i disa libra për komunitetin tonë z. Mrijaj, u dhuroi nga arkivi i tij përsonal Arkivit të Kosovës, dokumente të rëndësishme, që kanë lidhje më historinë e aktiviteteve patriotik të LShP, për cështjen shqiptare dhe të Dardanisë në vecanti.
Në zyrat e Federatës Panshqiptare “Vatra” (1912) në Bronx, delegacioni i miqve nga Kosova, u prit në ambientet e Vatrës nga kryetari i saj Dr. Gjon Bucaj dhe stafi i tij si dhe editori i gazetës “Dielli” gazetari Dalip Greca.
Në shtëpinë e rinovuar të Vatrës, në një atmosferë të ngrohtë dhe miqësore, u zhvillua takimi mes drejtuesve të lartë të Federatës Vatra dhe përfaqësuesëve të Arkivave të Kosovës.
Kryetari i Vatrës Dr. Bucaj, u uroi mirëseardhjen dhe bëri një përshkrim të historisë së arkivit të Vatrës nga vendlindja (Boston) deri në New York, dhe mundësitë, që ka organizata më e vjetër shqiptare në SHBA, për të dërguar kopje të dokumentacionit të saj arkivor.
Në takimin me vatristët, diskutuan miqtë: Ramë Manaj Kryeshef Ekzekutiv i Agjensisë Shtetërore të Arkivave, Prof. Dr. Muhamet Shatri, zyrtarë i lartë i Ministrisë së Diasporës për Grumbullimin e Lëndës Arkivore dhe Muzeale dhe njëherazi president i Shoqatës Mbarëshqiptare “Trojet e Arbërit”, Dr. Ruzhdi Panxha, Drejtor i Drejtorisë për Veprimtari Arkivore të Republikës së Kosovës. Ata në mënyrë profesionale bënë një përshkrim të arkivave të Kosovës, gjendjen e tyre dhe mënyrën se si personeli i saj i kualifikuar i admnistron materialet dokumentare, që dhurohen (origjinale ose fotokopje) nga organizata, klube, individe, parti politike dhe shoqata të tjera në emigracion.
Editori i gazetës “Dielli” (1909) Dalip Greca, ekspozoi disa nga dokumentet origjinale, ndersa Kryetari Dr. Gjon Bucaj, dhuroi një dokument origjinal të vitit 1920, e njohur asokohe si “Huaja Kombëtare”, organizuar nga Federata Vatra, për t’i ardhur në ndihmë Qeverisë së Shqipërisë.
Gjatë bashkëbisedimit të kualifikuar, miqtë e ardhur nga vendlindja, u bënë thirrje individëve, grupeve, organizatave atdhetare, kulturore, politike etj., të cilët, kanë dokumentacion arkivor, shkresor apo fotografik, t’ia dhurojnë Kosovës, me qëllim që të vihen në dispozicion të studiuesve në mënyrë profesionale e institucionale. Ajo që ishte e rëndësishme në mesazhin final të miqve ekspertë të arkivave dhe historisë ishte se ata garantuan ruajtjen dhe privatësinë e dokumentacionit të dhuruar nga grupe dhe individë nga emigracioni.
Thesari i Arkivit të Komitetit “Shqipnia e Lirë”
Ajo që suprizoi të gjithë të pranishmit, ishte një fond origjinal e i pasur arkivor, që kishte sjellë me vete studiuesi veteran i komunitetit ish gazetari i “Zërit të Amerikës” Idriz Lamaj.
Publicist Lamaj, kishte sjellë me vete dhe ekspozoi në zyrat e Vatrës mbi 15.000 dokumente origjinale të Komitetit “Shqipnia e Lirë”. Ai tha, se kishte sjellë për të parë ekspertët e arkivave të Kosovës, dokumente origjinale dhe se ata nuk janë i gjithë materiali i pasur, që ai disponon prej shumë dekadash nga ish zyrat e Komitetit, ku ai bënte pjesë. Vatristi veteran Lamaj, u shpreh i gatshëm të bashkëpunoi me Arkivat Qendore të vendlindjes në Kosovë dhe Shqipëri.
Për lexuesit, është mirë të dijnë se cfarë përmbajnë një pjesë e dokumenteve: “Masakrat malaziase në Plavë-Gusi-Rugovë”, raporte origjinale nga Komiteti i Kosovës 1919-1921; “A chronology of events in Albania 1944-1952” (Free Euro Press); correspondence: letrat e Prof. Ernest Koliqit, Athanas Gegaj, Tahir Zajmi, Ing. Xhaver Deva, Raif Maliqi, Dervish Bajram Currit, Prof. Rexhep Krasniqit, Prof. Martin Camaj, Prof. Zef Nekaj, Imam Vehbi Ismaili (autobiografi); deklarata e mbylljes së KShL; Prof. Rexhep Krasniqi: “Qendresa e Kosovës kurrë nuk asht trajtue në historinë e Shqipnisë” (dorëshkrim); Xhevat Kallajxhiu “Zëri i Amerikës”; Vasil Germenji 1960 (raport); KShL Zyra e Kryesisë për vitet 1960, 1970, 1971 etj.; Letra të ndryshme dërguar Departamentit të Shtetit Amerikan gjatë viteve: 1960, 1969, 1970, 1971 etj.; KShL “Dita e Flamurit”, 1977, 1975, 1978, 1980, 1983 etj.; KShL Zyra e Kryesisë–korrespondencë 1957-1967, 1964-1965, 1984-1985 etj.; korrespondenca të ndryshme në gjuhën angleze; letërkëmbimet e Dr. Mons Zef Oroshit me juristin Kapidanin e Mirditës Ndue Gjomarkaj; Kolë Mirakaj, Njazi Sulca, Welfgang Tucks, Prof. Rexhep Krasniqi, Miss Melanie M. Sever, Shemshedin Kryeziu, Lec Shllaku (editor), Jonuz Ndreu, Ragip Frashëri, Joe Wilkie, Shaban Gjura, Leo Cherna, Prof. Gjon Sinishta, Prof. Adem Hoda (editor i gazetës “Ndërgjegja”), Barbara Lopez, Dr. A Dema (Uriburu, Argentina 25.5.1984), Dori Male, Tahir Kolgjini, Skënder Zogu, Lt. Col. Eduardo Ressel (Rio de Janeiro, RJ Brasil); Mark Traboini, Mr. C. Barsh (The Hague The Netherlande), Dr. Sami Repishti, Emil Kastrati, Shaban Gjuro, Maria Lombardo, Rifat Kolgjini, Stephan Lipsiue; “Dosja e Trathtisë” (material tepër secret), Prof. Arshi Pipa, Isuf Uka Kelmeni, Prof. Rexhep Krasniqi (letrat e fundit, para se të ndërronte jetë…), 50-vjetori i Radios “Zëri i Amerikës”, Adem Hodo, Xhevat Kallajxhiu, letërkëmbimi i gazetarit Idriz Lamaj, me figurat e shquara të botës shqiptare në diasporë, Osnelda Deva, Mehdi Frashëri (raporti original i autopsisë), Memorandim për Këshillin e Komitetit “Shqipnia e Lirë”, Viktor Darragjati (Madrid, Spanjë), Këshilli i KShL për vitet 1958-1960, Organizatat Politike Shqiptare në Mërgim, etj., etj.
Mirënjohje për asamblistin shqiptaro-amerikanë Mark Gjonaj
Me rregullore të veçantë, Ministria e Diasporës, jep çmim vjetor në fusha të ndryshme të arsimit, shkencës, sportit, bisnesit, post mortum (mbas vdekjes), kontribut të veçantë, për pjesëtarët e diasporës, që kanë dhënë kontributin e tyre për shtetin e Kosovës, qoftë edhe përmes përmisimit të imazhit të Republikës së re.
Shteti i Kosovës, në kuadër të manifestimit tradicional: “Ditët e Diasporës 2014”, për kontribut të veçantë, jep çmimin vjetor. Në një takim vëllazëror, mes miqve shqiptarë këtë çmim, në emër të Ministrisë së Diasporës dhe Ministrit Ibrahim Sh. Makolli e dorëzoi Hamdi Bërbatovci, Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Diasporës. Ai me fjalë të përzgjredhura, përshkroi aktivitetin atdhetar të asamblistit Mark Gjonaj dhe kontributin e tij, në ndihmë të çështjes shqiptare, duke i dorëzuar Mirënjohjen e shtetit të Kosovës.
Në ceremoninë e vlerësimit të aktivistit dhe politikanit të ri z. Gjonaj, morën pjesë: Prof. Dr. Muhamet Shatri, zyrtarë i lartë i Ministrisë së Diasporës për Grumbullimin e Lëndës Arkivore dhe Muzeale dhe Kryetar i Shoqatës Mbarëshqiptare “Trojet e Arbërit”, studiuesi dhe publicist bashkëkohorë Tomë Mrijaj Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, bisnesmenët: Hilë Përlleshi dhe Sanni Vataj etj.
BISEDË ME GAZETARIN E DY KOHËVE
Pervec gazetarise, Fiqiri SHAHINLLARI është autor i librave: “Jeta ime, disa kujtime”,Studimin shkencor ” Brega dhe shpresa” librat ”Lis ne shkëmb” , “Kushtrimi i gjakut”. “Seriozitet me buzeqeshje”, “gjaku i Trendafilit”, “Brezargjendta dhe Dushklisi i shenjte” dhe i fundit” Dhembi”/
Nga Raimonda MOISIU/
Ka lindur në fshatin Floq të Korçës, më 14 qershor 1945.Eshtë një fshat i spikatur për traditat atdhetare, intelektuale e patriotike, bashkëfshatar i avokatit e shkrimtari Kristo Floqi . Shkollën fillore e kreu në vendlindje, kurse shtatëvjecaren në Kamenicë dhe të mesmen në qytetin e
Korçës. Në ato vite, aktivizohet në rrethet kulturore e letrare, duke shkruar në gazetat “Pionieri” e “Zëri i Rinisë”. Më tej, gazetari dhe publicisti Fiqri Shahinllari vazhdon studimet dhe diplomohet në Institutin e Lartë Shtetëror të Bujqësisë (sot: Universiteti Bujqësor). Njëkohësisht, në atë kohë, krahas saj ndiqte degën e gazetarisë, në Fakultetin Juridik të Universitetit të Tiranës. Studimet e larta i mbaroi në vitin 1968. Në vjeshtën e atij viti emërohet redaktor në gazetën e përditshme “Bashkimi” përgjegjës në revistën mujore “Bujqësia Shqiptare”. Me pas transferohet në Ministrinë e Bujqësisë e Ushqimit Gjatë viteve të punës në shtyp, ka lëvruar të gjitha gjinitë e gazetarisë dhe publicistikës. Ka qenë një ndër krijuesit e Shoqatës së Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisë. Aktualisht, është anëtar IFAJ (International Federation of Agricultural Journalists) Që nga viti 2003, jeton familjarisht në Vashington DC, pranë fëmijëve. Ka botuar libra publicistikë, artikuj të shumtë në shypin e kohës.Eshtë autor i “Jeta ime, disa kujtime”,Studimin shkencor ” Brega dhe shpresa” librat ”Lis ne shkëmb” , “Kushtrimi i gjakut”. “Seriozitet me buzeqeshje”, “gjaku i Trendafilit”, “Brezargjendta dhe Dushklisi i shenjte” dhe i fundit” Dhembi”/
-Z.Shahillnari,para së gjithash, ju falënderoj shumë për kohën tuaj të vlefshme që ia kushtoni intervistës . E, pra, pyetja e parë, që unëdëshiroj t’u bëj, është: Jeni publicist dhe intelektual. Çfarë përgjegjësie ndjeni ju, në një vend si Shqipëria?
-Oh, qe me pyetjen e parë e nise me “përgjegjësi”… Si të të them?Kam qenë gazetar edhe në sistemin diktatorial edhe në demokraci. Jam përpjekur të bëja detyrën në mënyrën më të mirë të mundshme. Brenda kornizes, që lejonte koha, synoja të prekja “telat e zemrës” te lexuesit e gazetës “Bashkimi”, ku unë punoja. Tani, kur kam marrë rrugën e pleqërisë, përgjegjësia ime si gazetar evidentohet lehtë: Mund të shkruaja më shumë kritika, fejtone, vëzhgime etj, edhe pse kudo te rrethonte ndrydhja e autocensura. Unë e dija se, ashtu si relievi, edhe shoqëria shqiptare është shumë e larmishme.Ka njerëz, që kanë etje për të vërtetën, por ka edhe “roje”, që këtë të vërtetë nuk e lenë të dalë jashtë.
Koha dhe sistemi nuk kthehen prapa, por ama me mendje mund të hysh brenda dhe të gjykosh punën tënde, atë që ke bërë dhe atë që duhej të bëje. Natyrisht, me shkrime gazete nuk mund ta rrëzoje sistemin, por në një formë ose tjetrën mund të sinjlizonje lart udhëheqjen, duke u treguar se, fjala vjen, si mund ta realizonin normën kooperativistët dhe punëtorët e tjerë të bujqësisë, të cilët e bënin tokën qilizëm me bel dhe hanin bukë me sherbet(ujë me sheqer, të përzjerë me narden). Si mund t’u tufëzoheshin delet lumjanëve, kur këto bagëti të imta ata i kishin “fabrika” qumështi e leshi dhe, bile, ata këto bagëti i vlerësonin edhe si “doktorë”?
Si intelektual, përgjegjësia ime vetjake bëhet “pronë” e përbashkët e të gjithë intelektualëve tejërë shqiptarë, të cilët nuk u lodhën kurrë së menduari e punuari për lartësimin e ndërtesës së ëndërruar.Por ajo, tashmë, është rrëzuar tërësisht, duke sjellë njëkohësisht zhgënjime të mëdha.Pra, si intelektual jam edhe unë “bashkëfajtor dhe bashkëvuajtës”.
– Mund të na tregoni diçka rreth vetes suaj, arsimimit, për interesat dhe përvojat e punës, në të kaluarën?
-Kam lindur në fshatin Floq të Korçës, më 14 qershor 1945. Shkollën fillore e kreva në vendlindje, kurse shtatëvjecaren në Kamenicë dhe të mesmen në qytetin e Korçës. Në ato vite, jam aktivizuar në rrethet kulturore e letrare, duke shkruar në gazetat “Pionieri” e “Zëri i Rinisë”. Më tej, i vazhdova studimet në Institutin e Lartë Shtetëror të Bujqësisë (sot: Universiteti Bujqësor), për katër vjet e gjysëm. Njëkohësisht, në atë kohë, ndiqja pasditeve, në dy vjet radhazi, degën e gazetarisë, në Fakultetin Juridik të Universitetit të Tiranës. Studimet e larta i kreva në vitin 1968.Në vjeshtën e atij viti u emërova redaktor në gazetën e përditshme “Bashkimi”.Aty isha i ngarkuar me çështjet e fshatit e të bujqësisë dhe bëja pjesë në kolegjiumin e redaksisë.
Në këtë gazetë e vazhdova punën deri në vitin 1985, kur më caktuan përgjegjës në revistën mujore “Bujqësia Shqiptare”.Pas dhjetë vjetësh, pra kur në Shqipëri përjetonim proceset demokratike, më transferuan në Ministrinë e Bujqësisë e Ushqimit.Me nismën time, ai dikaster botoi “Buletinin Informativ” për shoqatat e përdorimit të ujit.
Gjatë viteve të punës në shtyp, kam lëvruar të gjitha gjinitë e gazetarisë dhe të publicistikës.Po kështu, kam qenë një ndër krijuesit e Shoqatës së Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisë.Aktualisht, jam anëtar IFAJ (International Federation of Agricultural Journalists).
Që nga viti 2003, jetoj familjarisht në Vashington DC, ku janë me punë dhe djali e vajza jonë.
– Nga jetëshkrimi tuaj kuptojmë se kini botuar disa libra. Ç’mund të na thoni përkitazi me tematikën dhe ngjarjet e figurat, që jupërshkruani, për të publikuar punën dhe veprën e tyre?
-Siç thashë, e gjithë veprimtaria ime është gazetaria. Libra let5rare kam shkruar pak. Ca të botuara, ca të pa botuara. Në vitin 1970 përgatita një vëllim me tregime, me titullin: “Tregimet e Rinisë”. Atë vëllim nuk e çova për botim.Nuk isha i bindur, nëse kisha “qullosur” gjë. Atë vëllim e kam të shkruar me makinë shkrimi” Oliveti”,por kam “frikë” t’i hedh ndonjë sy. E di që e kam shkruar “me zë të ulët”. Them me vete: “Sikur të kenë sy ato fletë të zverdhura nga koha, me siguri, do të shikonin fytyrën time të bërë lulëkuq nga turpi. Kam frikë se do t’i marr tregimet e do t’i hedh në kosh. Pra, le të “flenë” në paqe, atje ku janë, në sirtar!
Shumë kohë më vonë, në vitin 2002 përgatita studimin me titull: “Brenga dhe Shpresa”, ku, siç duket edhe nga titulli, përshkruhet brenga e fshatarësisë, nga që u prishën kooperativat dhe ndermarrjet bujqësore, pas vitit 1990 dhe, gjithashtu, shpresa që u lindi atyre për ndërtimin e kapitalizmit në fshat.
Edhe ky studim ndodhet ne sirtar, për mungesë fondesh për botimin e tij. Nga viti 2005 deri në vitin 2013, kam botuar disa libra: njëri me titullin : “Jeta ime, disa kujtime”, tjetri ”Lis ne shkëmb” deri tek d i fundit “Dhembi””. Tematika e “Lisit…”është malli për vendlindjen.Atje përshkruhen, veç të tjerave, figura të spikatura e atdhetare, si Rushan Beu, i cili ishte mik shtëpie i Qemal Ataturkut, avokati e shkrimtari Kristo Floqi e vëllai i tij Thanas Floqi, ish-firmëtari i aktit historik të Shpalljes së Pavarësisë më vitin 1912, në Vlorë.
“Kushtrimi i gjakut”, në një farë mënyre, mbështet idenë e Xhek Londonit, i cili shkruan se kushtrimi i gjakut është kushtrimi më i fortë.Në qendër të librit është një fis i tërë, ai i Iljazëve, në fshatin Boshanj të Kolonjës, fis patriotësh e të fisshëm, me njerëz krenarë, por edhe fis hallemadh. Një pjesëtar i tij, Muharremi u anatemua dhe u burgos dy herë në sistemin komunist. Pjesa e dytë e këtij libri ka edhe shkrime gazetareske, po edhe nje tregim, që së bashku lidhen organikisht me titullin e librit.Te mos zgjatem per librat e tjere se merzisim lexuesit.
– Ju lutem, na tregoni diçka më tepër për punën e botimet tuaja . Si arritët të përuroni dy libra brenda vitit 2010?
Jo, e kini gabim.Në shtator të vitit 2010 kam botuar vetëm librin “Kushtrimi I gjakut”, i cili, si ide, lindi befasisht.Në fillim të korrikut 2010, më takoi një i njohuri im dhe më propozoi që të shkruaja një monografi letrare për fisin dhe familjen e tij e sidomos për të atin, Muharremin. Ku më rrihte mua mendja dhe ku e kishte hallin ky, Tekiu. “Hane Shan, hane Bagdat!”-thashë me vete.Sepse unë isha përgatitur të botoja një vëllim me tregime, që i kisha shkruar në Amerikë.Më duhej të hidhja në letër edhe nja dy-tre tregime, që më lëviznin nëpër kthinat e kujtesës sime dhe pastaj, me të parë, me të bërë, mund të gjeja ndonjë sponsor. Fitoi propozimi i mikut tim. Ti e di, Monda, se e provon vetë “histerinë” e krijimit letrar.Kur të kap “amoku” krijues, s’di ku të futesh. O i hedh në letër ato, që të lëvrijnë në tru, o rashë e vdiqa, ndryshe të prishet rehati e s’të kapë as gjumi. Në krye të tre muajve, u shkrua monografia që ze më shumë se gjysmën e librit, prej dyqind e ca faqesh.Kusuri u plotësua me disa shkrime të tjerë, që lidhen, siç e thashë, organikisht me shkrimin kryesor.
Vëllimi me tregime po preiste sponsorin. Po preste edhe titullin përfundimtar I cili me vone u quajt: ” Seriozitet me buzeqeshje” me te cilin lexuesi i interesuar eshte njohor tashme.
-Le të kthehemi pas në kohë: Si nisët të publikoni në shyp? Cili ka qenë shkrimi i parë në fushën tuaj të gazetarisë?Po më pas, sie vazhduat këtë udhë të bukur?
-Shkrimi im i parë u botua në gazetën “Pionieri”, kur edhe vetë isha pionier në shtatëvjecare. Titulli nuk më kujtohet, por bënte fjalë për vështirësitë e udhëtimit të nxënësve nga një fshat në tjetrin, në dimër e verë, kur nëpër korije ulërinin ujqërit.Më pas, fillova të shkruaja ndonjë shkrim në “Zërin e Rinisë” dhe ende më pas “Bashkimi”, kur isha student dhe ku, me në fund, pas studimeve të larta, u emërova redaktor në këtë gazetë.
-Kur e kuptuat se publicistika ishte pasioni juaj? Vetëm se pëlqenit të shkruani?Cilat kanë qenë revistat më të pëlqyerat për tëbashkëpunuar dhe pse?
-As që bëhej fjalë të kuptoja unë në moshën e adoleshencës, kur shkrova një poezi, kushtuar fshatit tim te lindjes, të pikasja brenda vetes se pasioni im kishte qenë publicistika. Ajo poezi humbi në kutitnë e postës. Humbi edhe kujtesa ime për vargjet e saj! Hë, po, tani mund të them se, që atëherë, paska lindur pasioni im për të shkruar.Ky pasion ushqehej, doemos, nga leximi. Vitet e fëmijërisë përcaktojnë jetën e mëvonëshme.
-Cili është libri i pare, që ke lexuar?
-”Udhëtimet e Guliverit”.E lexoja nën dritën e zbehtë të llampës me vajguri në fshat,me padurim ngulmues. Më merrte me zor ime më e më çonte në shtart për të fjetur.
-Po filmi i pare, cili ka qënë?
-Para se të flas për filmin e pare që kam parë, më lejo ta çoj më tej etjen për lexim. Si në vegjëli, ashtu edhe në rini, leximi më ka sjellë kënaqësi me konture vuajtjeje. Leximi nën dritën e llampës me vajguri, nga padurimi për ta përfunduar librin që ty të pëlqen, ngjet si dy pika uji, me padurimin për ta lexuar sa më shpejt një liber që të rrëmben, edhe pse e lexon nën dritat elektrike ose nën llampat me neon. Po të jap një fakt, që sapo m’u kujtua: Kur isha student, po lexoja “Konti i Monte Kristos”. Sapo kisha përfunduar vëllimin e parë, e fillova të dytin. Në konvikt krevatet i kishim tip marinari. Ushqimin e hanim me lata, që ishte një bllok i vogël me fletë e çdo fletë shënonte: Mëngjes, Drekë, Darkë. Një mëngjes ia dhashë latën një shokut tim dhe iu luta që të ma sillte racionin në dhome, “sepse isha mjaft i sëmurë”. Shoku im e besoi gënjeshtën dhe bëri siç i thashë unë. Kuptohet që edhe në leksion nuk shkova atë ditë. Kështu bëra edhe për drekën edhe për darkën.Rreth orës 10 të mbrëmjes e përfundova leximin e vëllimit të dytë të veprës.Kur më vunë re shokët me sytë pufka e të kuq dhe kur më panë që më merreshin këmbët, kur shkova në tualet, ata u shqetësuan shumë. Kujtuan, të shkretët, se unë vërtet isha i sëmurë…
Ju pyetët nëse e mbaj mend filmin e parë. Po e mbaj mend. Është si dashuria e parë. Ka qenë filmi: “Beu dhe Argati”, një film sovjetik, që u shfaq me kinema ambulante. Ekrani ishte një copë beze e bardhë, varur në një nga faqet e jashtme të murit të shkollës dhe “karriket” ishin tufat e kashtës, shtruar në sheshin e fshatit. U magjepsa me magjinë e kinemasë!
Për të vazhduar përgjigjet e pyetjes, po u them se revistat, që më pëlqenin atëherë ishin:”Ylli”, “Hosteni” dhe “Nëndori”. Dy të parat ishin të ilustruara, kurse “Nëndori” më tërhiqte, sepse atje gjeja tregime e novela nga shkrimtarët tanë, por edhe klasikët e letërsisë botërore.Në këto revista gjeja letërsi të mirëfilltë. Me “Yllin” dhe “Hostenin” kam bashkëpunuar, duke shkruar shkrime, kurse në “Nëndori”, jo. Shkrimet e mija në këto revista ma plotësonin ndonjë boshllëk shpirtëror, që ndieja në gazetën” Bashkimi”, pasi kjo e fundit nuk ishte gazetë latrare. Ajo “kërkonte” nga unë shkrime të shpeshta për të pasqyruar punën, që bëhej në fshat dhe me “boshtin ideologjik” brenda.
– Si publicist dhe gazetar, a keni ndjerë ndonjëherë shqetësime, ankth apo pasiguri?
-Të jesh gazetar, do të thotë t’i provosh të trija ndiesitë. Edhe shqetësimin edhe ankthin edhe pasigurinë.Dhe kjo, sidomos, në diktaturë, por edhe në demokraci.Më lejoni ta ilustroj këtë pohim edhe me ndonjë fakt konkret nga përvoja ime.Shkruhej apo redaktohej shkrimi.Të nesërmen dilte gazeta. Ti rrije tërë sy e veshë: ç’ do të thonë ata lart, në Komitetin Qendror të Partisë? Në një rast, mua më doli “bardho”, në tjetrin rast “zezo”. Në shkrimin me titull: “Dinë të marrin evidenca, por nuk dinë të merren me ato”, kritikoja Komitetin Ekzekutiv të Vlorës. U botua në faqen e parë, në vend të kryeartikullit. Përveç qejfmbetjes së drejtuesve të Vlorës, nuk më thanë gjë “ata lart”. Pas dy muajsh, shkrimi u vlerësua me çmim nga një konkurs gazetarie. Shkrimi tjetër, me titull: “Shkakun, jo pasojën” ishte bërë objekt diskutimi në drejtorinë e shtypit të Komitetit Qendror. Nuk u morën masa ndaj meje, por më thanë që, herë tjetër, të isha më i kujdesshëm!
Në kohën, kur drejtoja revistën “Bujqësia Shqiptare”, udhëzova piktorin që në kopërtinën e parë të vendosej fotoja e një fermeri, duke korruar jonxhë me kosë, në tokën e vet. Ndërsa sipër, në cep të kësaj kopertine, duhej të vendosej fotoja e nje traktori me rrota “John Deere”, të cilët, siç isha informuar, do të vinin së shpejti, dhuratë nga SHBA. Doli revista. Dikush nga drejtuesit e Ministrisë së Bujqësisë dhe Ushqimit kishte thënë: “Fiqiriu duhet të ketë kujdes. Nuk duhet ta nxijë realitetin demokratik!”
Sa e degjova këtë sinjalizim, të këtij “ideatori demokratik”, nuk më mbante vendi. Pa e zgjatur, për dhjetë minuta, arrita në Ministri. I thashë zyrtarit të lartë se çdo punë ka të zotin e vet dhe vazhdova: ”Paraqitja grafike e kopertinës flet qartë: sot me kosë, nesër me mekanikë. Dhe, kjo e nesërme, ja tek është në horizont, po lind në krye të faqes”.
“Nuk e kam thënë me atë qëllim. Të kanë informuar gabim!”,- u mundua të shfajsohej zyrtari dhe, në çast, porositi dy kafe…
-Kush u ka mbështetur shpirtërisht në krijimtarinë tuaj të larmishme studimore, shkencore ,publicistike dhe letrare?
-Miqtë e mij. Në fillim, drejtori i shkollës në Kamenicë, Xhuvi Pelteku më nxiti të hartoja një kumtesë për natyralistët e rinj, lidhur me krijimin e kopshtit botanik të shkollës.Ajo kumtesë më solli në Tiranë, në maj të vitit 1959, si përfaqësues i shkollës sonë, në takimin me natyralistët e rinj të Shqipërisë.Ato ditë, kemi mbjellë edhe drurë pyjorë në kodrat e Liqenit Artificial të Tiranës.Po në Kamenicë, Franklin Xega më nxiste të lexoja letërsi. Në shkollën e mesme, Kristaq George, mësuesi i letërsisë dhe, më vonë, pedagoget e mi në gazetari: Fiqiri Vogli, Dritëro Agolli, Marash Hajati, Vangjush Gambeta e Vangjush Zallëmi, Zihni Reso etj. Në fillim, në gazetë më ka mbështetur shumë Kozma Skarco, Fiqiri Vogli, Napoleon Roshi, Milto Ferro etj.
-Cilët shokë e shoqe ke patur në shkollën e gazetarisë?
-Xhevahir Spahiun, Spiro Deden, Kozeta Mamaqin, Faik Ballancën, Gaqo Bushakën, Astrit Karadakun e plot të tjerë.
-Takoheni shpesh?
-Shpesh jo, por me raste takohemi e çmallemi. Tani jemi bërë pothuaj të gjithë gjyshër.Meqë erdhi fjala, dua të veçoj një takim të rastësishëm me Kozeta Mamaqin.I kujtova asaj se, kur lindi djalin e parë, unë i shkova për ta uruar në Durrës, në redaksinë e gazetës lokale “Adriatiku”, ku ajo punonte.
– Si një intelektual dhe publicist, çfarë përgjegjësie ndjeni ju ndaj mërgimit të inteligjencis shqiptare?
-Për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje paksa të zorshme, un dua të sjell në vëmendjen tuaj një bisedë, që kam bërë para disa ditëve. Isha unë dhe dy miqtë e mij: Inxhinieri hidroteknik Avni Dervishi, aktualisht kryetar i Entit Rregullator të Ujit dhe inxhinieri i pyjeve Haki Kola, që punon në Prishtinë, në një projekt të SNV-së. Fjala nxori fjalën dhe si përfundim të asaj bisede, në përgjigje te pyetjes që më bëtë, po u them se, në këtë rast, nuk është fjala për përgjegjësinë, që duhet të mbajnë intelktualët dhe publicistët shqipëtarë, lidhur me mërgimin e inteligjecës shqiptare ose, e thënë ndryshe, me rrjedhjen e trurit.Shumë, shumë mund të them se ndiej keqardhje.Thuhet se, nëse Francës i ikin njëmijë njerëzit më të mënçur, ajo nuk mund të quhet Francë.Edhe pse kjo shprehje ka domethënjen e vet për Francën, ne në Shqipëri duhet të jemi optimistë dhe unë jam një nga ata, që e shikoj “gotën” gjysëm plot edhe në këtë drejtim. Se, në fund të fundit, intelektualët shqipëtarë janë përballë një sfide,që duhet ta kapërxejnë. Shkaku duhet kërkuar te gjendja e veshtirë ekonomike e vendit, e trashëguar nga rregjimet e mëparshme. Sepse, me barkun bosh, nuk mund të punojë truri i intelektualit.Se shqipëtarët kanë një inteligjencë të mrekullueshme që, kur u jepet rasti, qoftë edhe jashtë Atdheut, kanë treguar prova, që krijojnë surpriza.Ata e dinë se Amerika, Anglia, Italia, Greqia e tjerë, nuk është se janë vende më të mira, por janë thjeshtë vende të ndryshme, nga i yni.Shqipëria sot ka kushte të vështira ekonomike, por nga ana kulturore dhe historike ajo është një nga më të pasurat në Europe. Vërtet kanë ikur intelektualë, por edhe janë kthyer e do te kthehen. Gjithashtu, po pergatitet dhe një brez i ri intelektualesh, nëpër universitet tona.
Sa për përgjegjësinë, që më pyete në fillim, po ju kujtoj se ajo, sikundër edhe faji, bëhet qyrk dhe nuk e vesh njeri! Nuk e veshin as ata, që duhet ta veshin, as klasa politike, në veçanti.Ti, si person, mund të kesh përgjegjësi vetëm për votën, që hedh në kutinë e votimit.
– Jeni nga Korca, Floqi, me tradita intelektuale dhe patriotike jetuat në Tiranë e tani ne USA. Çfarë nënkupton vendlindja për ju?
-Vendlindja nënkupton gjithëçka. Malli për vendlindjen, dashuria për të shumëfishohet dhe sidomos, kur je larg saj.Ismail Kadare ka një poezi, ku përafërsisht thotë, se ai që ka zbuluar shpejtësinë reaktive, me siguri, ka qenë larg atdheut. Faik Konica ka vërejtur se “Duhet te jesh jashtë atdheut, larg tij, për të kuptuar se ç’bukuri të ëmbël ka për veshët fjala “Shqipëri”” . Ishte pikërisht vendlindja, që më detyroi të shkruaja librin “Lis në shkëmb”. Ideja fillestare lindi një ditë, kur unë, duke qendruar buzë lumit “Potomak” në Vashington DC e po shikoja ketrat, që lëvrinin nëpër drurët dekorativë, befas më fluturoi mendja në vendlindjen Floq, në Korçë, Tiranë e në të gjithë Shqipërinë, të cilën e kam bredhur pëllëmbë për pëllëmbë. Ndjeva mall të pashoq. Çudi, sa emocione ndjeva! Ku ta kenë, vallë, “selinë” këto emocione?Në zemër?Në stomak?Përjetova një “deja vu” të jashtëzakonshme.Më duket se ndjenja e malli për vendlidjen nuk është thjesht ndjenjë e kaq. Me sa duket, ajo ka të bëjë edhe me genet, me gjakun, me biologjinë, madje edhe me fiziologjinë.
– A urren gazetari e shkrimtari Shahinllari? Po, a jeni zhgënjyer ndonjëherë?
-Nuk urrej asnjeri. Inatosem, zemërohem se prej gjaku jemi, të shkretën dhe në gjak kemi genin kapricioz ballkanas, i cili edhe me një fshikullimë fare të lehtë, kërcen pupthi përpjetë.Por shpejt më bie shkuma e zemërimit. Përvoja shekullore e njerëzimit ka treguar se tjetrit, përballë teje që ta bën borxh, “me të mirë, ia ha kokën; me të keq, i ha m…!”
Sa për zhgenjimet, ehuuu..! Sa herë, por nuk qederosem shumë. Kështu është bota, me dritëhije.Miq të vërtetë janë ata, që vijnë, kur të tjerët ikin.
– Çfarë është dashuria për ju? Kur e ndien një burrë se ai është i dashuruar?
-Dashuria është pjesë e dlirësisë së saj. Dashuria edhe fajin e ka të çiltër.Ajo i kupton gjërat, para se të fliten me fjalë. Të duket, se shpirti është një frymë-marrje e trupit. Dashuria është një “fantazmë” e këndshme dhe e padukshme, sepse e kemi brenda vetes. Por, dashuria, mendoj, është një koncept më i gjerë, se sa ndjenja e marrëdhënia midis një çifti. Ka edhe një dashuri tjetër, që s’ka të krahasuar.Është ajo e prindërve për fëmijët, e gjyshërve për nipkat e mbeskat.A mund të më tregosh, e dashur Monda, nëse vërtet ka shkruar mjeshtri i madh, Viktor Hygo, diçka për gjyshërit?Nëse po, si dhe ku ta gjej?
– Ç ’kuptojmë me shprehjet “ vetëgjymtim” dhe “vetëvrasje intelektuale”?
-Kjo është pyetje psikologjike, që kërkon përceptim të tillë. Mund të vetëvritesh ose vetëgjymtohesh intelektualisht, kur je servil ndaj eprorit, kur bëhesh “shoku Zylo”, kur i nënshtrohesh çdo sistemi dhe force politike; kur bëhesh altorpolant i së keqes dhe kështu ushqen gjeneratën, që vjen pas; kur s’do të thuash atë, që mendon ose kur je i “tredhur” dhe synon drejt interesave të vogla meskine e nuk thua atë, që duhet të deklamosh me forcë e pa t’u dridhur qerpiku.
– Çfarë është modestia për ju? Po vetëmburrja dhe vetëbuja?
-Modestia për mua është behari i jetës. Vetëmburrja dhe vetëbuja është skuqja e faqeve para të tjerëve, me ndërgjegje bëhesh fajtor para vetes e pastaj para të tjerëve.
– Çfarë dëshironi të shtoni?
-Do të shtoja një këshillë miqësore për ty, Monda. Mblidhi të gjitha tregimet dhe poezitë “e zjarrta” dhe botoji në një vëllim të vetëm. Besoj se shitja do të jetë e sigurtë.
Së dyti, kam dëshirë të gjej ndonjë prej atyre “natyralistëve të rinj”, që tok me mua të kërkojmë ata drurët pyjorë, që kemi mbjellë në maj të vitit 1959, në kodrat e Liqenit Artificial, në Tiranë. Plasa dhe nuk po i gjej dot, sa herë dal shëtitje aty kodrave.
Ju faleminderit e suksese!
Bisedoi: Raimonda Moisiu