Archives for February 2018

EVENT: Remembering the Holocaust, Rescue Stories from Albania

February 2, 2018 by dgreca

The truth is incontrovertible. Malice may attack it, ignorance may deride it, but in the end, there it is. –Winston Churchill/

Members of VATRA DC Chapter joined host Dr. Ina Farka on Tuesday evening at Gjergj Dollani’s Albanian-owned Café Chocolate in honoring International Holocaust Remembrance Day with Stories of Jewish Rescue in Albania. A Holocaust survivor’s relative was in attendance.

Dr. Farka shared an emotional account beginning with her first trip to the Holocaust Museum whereupon locating the Albanian names of the righteous she noticed a familiar one. She assumed it was a mere coincidence or perhaps a common local moniker, so she phoned her mother. Ms. Farka’s mother certified that the man on the wall was in fact her uncle. Dr. Farka was taken aback because she had known her mother’s uncle her whole life but he never made mention of the Jews he rescued. Dr. Farka recalled the dirt floor in her great-uncle’s basement where she later learned the Jews were hidden. To the question why was it kept secret, Dr. Farka’s mother simply said “humility” and that he considered it his duty to help the Jews, also the communists were no less of a threat to the righteous Albanians than the fascists.

Dr. Gjon Buçaj, longstanding national figure and former VATRA President, told one of many personal stories he had heard directly from father figure Kolë Bibë Mirakaj, Albania’s Minister of Interior during the Italian occupation. Jewish leader Leo Thür accompanied a distraught jeweler from Vlora, Mr. Levi, to Tirana hoping that Mr. Mirakaj would help them secure the release of the merchant’s younger brother who had been imprisoned and awaiting execution for financially supporting the partisans—the Levis were under communist pressure with one of their stores already burned to the ground. When Mr. Mirakaj requested the Italian Military Intelligence Service release the Levi bother, the commanding officer—who was privately willing to accommodate the Levis for a number of gold pieces but without guarantees—said the Jew would be “easily” executed the next morning. Mr. Mirakaj boldly declared that, “he may be executed tomorrow morning, but I will appear before Il Duce (Mussolini) myself on the next flight to explain that you sought gold for life.” At that, the younger Levi brother was set free. The merchant later returned to thank the Interior Minister. As in Ms. Farka’s story, Mr. Mirakaj responded that it was his moral duty to protect the Jews, nothing exceptional. On his way out of the minister’s office, the merchant had purposely left behind a briefcase with a large sum of money in it. Mr. Mirakaj called him back to the office and ordered him to take the briefcase. With tears down the merchant’s face, he explained the he knew no other way to repay him for saving his brother’s life. Mr. Mirakaj, forgiving the offense, told the merchant that all Albanians are obligated to protect every Jew with their lives if necessary—this is the highest meaning of BESA.

Public records found in Albania’s Archives reveal an official memorandum signed by Kolë Bibë Mirakaj in August 1943, authorizing passports for all Jews and safe passage to allied territories in southern Italy.

It is a celebrated fact among the Jewish people that every Jew in Albania was rescued from the Holocaust. For perspective: by 1945 two out of every three European Jews had been killed.

The Pan Albanian Federation of America – VATRA (The Hearth)

Washington DC Chapter

DATE: January 30, 2018

AT GJERGJ FISHTA: “MBRETI I POETËNVET SHQIPËTARË”

February 1, 2018 by dgreca

1-frank-300x212 1 at gjergj Fishta Liber 1 Fishta 2

Nga Frank Shkreli/

Kështu e kishte cilësuar At Gjergj Fishtën Lefter L. Dilo, publicisti, historiani, studiuesi e muzeologu i njohur gjirokastrit në një artikull të titulluar “Patër Gjergji – ‘Mësues i të gjithë Shqiptarëve’, botuar në vitin 1941, në një botim të posaçëm përkujtimor, ku u botuan, pas vdekjes së Poetit Kombëtar, kujtimet dyzina shkrimtarëve dhe njerëzve të njohur të kulturës së asaj kohe — vendas e të huaj — të cilët e kishin njohur dhe që kishin bashkpunuar me At Gjergj Fishtën, gjatë jetës dhe veprimtarisë së tij.

Kjo përmbledhje e shkurtër dhe e rastësishme që pason, e artikullit të Lefter Dilos kushtuar At Gjergj Fishtës — them e rastësishme pasi nuk lidhet me ndonjë përvjetor ose datë të veçantë — është vetëm një kujtesë tjetër për ne sot, pas pothuaj 80-vjetësh të ndarjes nga kjo jetë e Fishtës, se ç’mendonin bashkohasit e tij për ‘të si person, si patriot dhe si shkrimtar e poet i Kombit shqiptar. Ja vlenë që vlerësimet e bashk-kohasve të Fishtës, të cilët e kishin njohur shumë mirë atë, t’i kujtojmë nga koha në kohë dhe të marrim frymëzim se si duhet të nderohen burrat e Atdheut, si At Gjergj Fishta – emrin e të cilit regjimi komunist i Enver Hoxhës e zhduku (së bashku me eshtrat e tija, fati I të cilave nuk dihet as sot) nga kultura, letërsia dhe nga historia e Kombit Shqiptar. E sidomos në një periudhë të ashtuquajtur demokratike, post- komuniste, ku edhe entet dhe institucionet zyrtare të shtetit shqiptar siç është Ministria e Kulturës, qëllimisht e kanë lënë pas dore duke e hedhur në harresë.

Por sado që përfaqsuesit e “kulturës” së atyre, që janë sot në pushtet, duan ta lënë në harrresë Fishtën, bashkohasit e tij, si Lefter L. Dilo dhe të tjerë, nuk na lënë ta harrojmë atë as kontributet e At Gjergj Fishtës për të gjithë brezat e shqiptarëve – për kulturën, për letërsinë, për gjuhën dhe për mbrojtjen e të drejtave kombëtare të shqiptarëve në arenën ndërkombëtare. “E me të vërtetë, kush tjetër”, ka shkruar Lefter L. Dilo në vitin 1941, “Veç Patër Gjergjit mund të paraqesi më shumë punë mendore e më shumë aktivitet kultural se akutori i Lahutës së Malcis? Si themelues i Gjimnazit Françeskan dhe si drejtor i gjithëherëshëm i Hyllit të Dritës, At Fishta u çqua kurdoherë dhe e bëri Gjymnazin, që ay vet e drejtoi për shumë kohë, një alma matter dhe Hyllin e Dritës një flamur e një fole përpjekjesh e mendimesh serjoze, një të përkohshsme, që nderon plotësisht botën intelektuale të Fretënvet të Kuvendit të Gjuhadollit.”

Lefter Dilo ka theksuar kontributin patriotik e kombëtar të At Gjergj Fishtës, duke shkruar se, “Mbreti i Poetënvet Shqiptarë, Patër Gjergji, qe i pari që vuri në shkollë gjuhën shqipe dhe dolli e mprojti me trimëri të drejtat e Kombit t’onë në çdo Konferencë ndërkombëtare dhe është i pari që me veprën e tij poetike i fali Shqiptarit epopenë, historinë e përpjekjeve të tij për liri. Nuk mjafton vetëm derdhja e gjakut. Luftat dhe peripecitë e një kombit të vogël, me kalimin e kohës harrohen, po të mos përjetësohen nga penda e shkrimtarit”, ka vlerësuar Llefter Dilo At Gjergj Fishtën, në shkrimin e tij në librin përkujtimor “At Gjergj Fishta –1871-1940”, botuar me 20 Tetor, 1941 në Milano.

“Jetën e popujve e bën të gjallë e të pavdekëshme talenti i Poetit, i cili me shkrimet e veta pasqyron të shkuarën e kombit dhe i siguron të arthëmen, sepse epopeja kombëtare siç është kjo e Poetit shkodran, do të ushqejë brez pas brezi djalërinë shiptare nepërmjet fuqisë së vet,” është shprehur Lefter Dilo. “E me të vërtetë, kush mund t’i dalë përball diellit satirik të Patër Gjergjit e kush mund të prekte me kaq mjeshtri të metat tona të djeshme, si njerës, si qytetarë dhe si qeveritarë”, pyet Dilo dhe njëkohësisht përgjigjet: “Vetëm At Fishta, i cili sa qe gjallë punoi pa përtim, mund të quhet mësues i yni, sepse nuk jetoi në “kështjellën e fildishtë”, por u hodh me enthuasiasmë djaloshare nga një misjon në tjetrin, për të mirën e kulturës, e të racës shqiptare”. ‘

Lefter Dilo tek kulla e sahatit të kalasë së Gjirokastrës ne vitin 1957

Lefter Dilo ka shkruar se megjithse kishte ndërruar jetë, Gjergj Fishta është i gjallë dhe më i flakët se kurrë, me veprën e tij e cila nuk do të vdesi kurrë, sepse sipas tij, “Kur me kalimin e kohës, familja shqiptare e mbledhur rreth e rrotull vatrës plot flakë, do të përmend emërin e fratit-poet, figura e këtij do të shkelqejë më me forcë, sepse ahere do të jenë zhdukur njëherë e mirë edhe vogëlsinat më të kota të njerëzvet. Ahere, jeta e poetit do të bëhet më interesante e më e pasur në kujtime”, ndërkohë që Lefter Dilo ka shprehur shpresën dhe optimizmin e tij se, “Ndërtesa e Kuvendit t’Arrës së madhe, ku qendronte Poeti do të bëhet atëherë vend pelegrinazhi …sepse aherë banesa e Poetit do të jetë bërë muze, vend përmallimi për të gjithë Shqiptarët.”

Fatkeqsisht, Lefter Dilo do ishte sot shumë i zhgënjyer në Shqipërinë e ashtuquajtur demokratike, ashtu siç janë shumë shqiptarë kudo, se as sot e kësaj dite, pas pothuaj 30-vjet post- komunizëm, At Gjergj Fishta, të cilin ai e pat cilësuar si “Mbretin e Poetënvet Shqiptarë”, nuk ka një shtëpi muze as, “nuk shkëlqen me forcë” në Shqipërinë e tij post-komuniste. Për Gjergj Fishtën asgjë nuk ka ndryshuar, sidomos në qarqet akademike dhe të kulturës zyrtare të Shqipërisë. Fatkeqsisht, Gjergj Fishta dhe adhuruesit e tij duhet të presin edhe më gjatë ashtuqë, “familja shqiptare e mbledhur rreth e rrotull vatrës plot flakë”, të kujtojë, të nderojë dhe të përmend “Mësuesin e të gjithë shqiptarëve”, At Gjergj Fishtën, ashtu siç shpresonte Lefter Dilo në vitin 1941.

Sot, 28 vjet pas shëmbjes së diktaturës komuniste, për fat të keq, jemi dëshmitarë të një atmosfere konfliktuale të përhershme midis rrymave të ndryshme të kësaj klase politike post-komuniste, anë e mbanë trojeve shqiptare, që në dëm të të mirës së përbashkët, vetëm lufton për interesat personale dhe partiake ndërkohë që ka harruar krejtësisht – nëqoftse i ka pasur ndonjëherë në zemër — interesat kombëtare në përgjithsi dhe të drejtat dhe liritë e çdo shqiptari në veçanti. Sot, më shumë se kurrë, Kombi shqiptar ka nevojë për një “ndërmjetës” të autoritetit të At Gjergj Fishtës, mbasi për më shumë se 80-vjetë, shqiptarët nuk vepruan as nuk po veprojnë sipas idealit të tij atdhetar. Të këtij burri të madh — që sipas At Benedikt Demaj, i cili shprehet në parathënien e librit kushtuar Fishtës e ku është botuar edhe artikulli i Lefter Dilos, Gjergj Fishta ishte “Gjithëherë i gatëshëm me vrapue aty ku e lypte nevoja për të shtrue themelet e patrandshme të nji idealizmi kombëtar, për të pri ndër luftime në mprojtjen e Kombit, për t’i gërshetue kunora lumnije racës mijëvjeçare shqyptare, gjakut të derdhun e flijeve të vuajtuna të Kreshnikëve të Kombit.” Për këtë, At Gjergj Fishta meriton përmendore dhe muze, ashtu siç shpresonte Lefter Dilo, por për më tepër dhe mbi të gjitha, në këtë moment të rëndësishëm të historisë së shqiptarëve, nevojitet — ashtu siç i ka hije një kombi të qytetëruar — një bashkim i fuqive dhe i zemërave rreth idealeve kombëtare për të cilat veproi dhe të cilat At Gjergj Fishta i mbrojti dhe i kultivoi gjithë jetën e tij. Dhe të “Zhduken njëherë e mirë vogëlsinat më të kota të njerzëve”, në lidhje me veprimtarinë dhe kontributin e At Gjergj Fishtës, do të këshillonte sot Lefter Dilo.

SKËNDERBEU – PRINCI I VIRTYTEVE

February 1, 2018 by dgreca

….DHE NJË LUTJE PËR ATË…/

Në manifestimet tre ditore në Michigan në nderim të Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, në Vitin Mbarë Kombëtar të Tij, në Jubileun e 550 vjetorit, shkrimtari Visar Zhiti, ndërkohë dhe ministër këshilltar i Ambasadës së Shqipërisë në Washington, vuri kurorën me lule te shtatorja e Skënderbeut në emër të Ambasadës, ku ndër të tjera tha se për Skënderbeun nuk është vetëm ky vit që shqiptarët e përkujtojnë, por të gjitha vitet, shekujt, gjithë pavdekësia e Tij.

Në darkën solemne, koncertuale, ku përshëndetën pjesëmarrës nga të gjitha trojet shqiptare e nga diaspora, Visar Zhiti, pasi përshëndeti në emër të Ambasadores, znj. Floreta Faber, improvizoi një aspekt tjetër dhe ndryshe, atë të “Skënderbeut qytetar”, që gjatë bisedave më pas e zgjeroi emocionalisht dhe e mbylli me një lutje të bukur, që po i botojmë:

…erdhëm të dëgjojmë dhe të flasim për Skënderbeun këtu, ku po shpalosen nga vlerat siperane të Tij si udhëheqës i popullit dhe mbrojtës i Europës, ndërkaq këtu pamë nga vlerat e bijve dhe bijave të tij, të diasporës së mrekullueshme shqiptaro-amerikane në Michigan, përbashkimin e komunitetit, të të gjitha shoqatave dhe besimeve fetare, aq sa m’u duk si një tjetër kuvend Skënderbean, ku u përzien kohëra, kujtesa kolektive, bëmat historike, datat, emblemat, por dhe poezia e kënga, nën hijen e Flamujve tanë, me ngjyrat mahnitëse të kostumeve tona popullore.

Dhe më lindi befas dëshira të flas dhe për “Skënderbeun qytetar”, për virtytet e Tij, nga që këtu ka shumë të rinj, sepse Skënderbeu është dhe institucion i lirisë, i dijes dhe i paqes, jo vetem i luftës, i luftës për mbrojtjen e atdheut, sepse sic thoshte dhe Shën Gjon Pali II, Papa Vojtila, miku i madh i shqiptarëve: “Nuk na duhet një demokraci pa virtyte”.

Skenderbeu ishte dhe tejet i virtytshëm, Ai e thoshte dhe vetë: “unë nuk jam rob i fatit, por i virtytit.”. Shkëlqyer! Një Skënderbe mendimtar, elegant, me poezi të fshehtë brenda, orator i rrallë, le të kujtojmë fjalimet e tij në Krujë “lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta midis jush” apo në Romë, ku foli atje me nocione si të sotmet: “Ne jemi shpata dhe mburoja e Europës” – tha në sheshin para shtëpisë së tij në “Palazzo Skanderbeg”.

Komunikues brilant, Skenderbeu ishte i drejtëpërdrejtë, le të rilexojmë nga letrat e Tij drejtuar miqve dhe aleatëve në Vatikan e Napoli, apo në Venetik a kundërshtarëve në Konstandinapojë, Sulltanit vetë. Është po Ai Skënderbe, sovran zemërgjerë, i drejtë si Solomon, i sakrificave deri në martirizim dhe ka po atë timber të shqiponjës dykrenore.

Po nxitoj të rëndis disa cilësi të Fisnikut të Madh: kryepunëtor, i zellshëm, kurajoz i mahnitshëm, trim, i besës, dinak për mirë, duhej, i zgjuar si populli, elitar, i kulturuar, fliste disa gjuhë, se sic na tha në simpozium dhe historiani P. Xhufi, që ambasadori i Milanos në Vatikan dëshmonte se “Skënderbeu e flet italishten si ne”, Ai dinte dhe latinisht, arabisht, etj.

Skënderbeu ishte i hijshëm, e donin grate, tërhoqi vëmendjen e Rembrandit a të shkollës së tij me një portret gjithë hije dhe dritë, që kërkohet nga interpoli sot, se u është grabitur pasardhësve të tij në një kështjellë të tyren në Itali.

Bashkëshort gjithë dasghuri dhe baba i urtë, testamental. E përsëris, e donte paqen, lufta e tij prandaj bëhej në fund të fundit, ja, na e tregon “ulliri”, Ai e cmonte pemën ilirike të ullirit, jo vetëm si vlerë ekonomike, por dhe si një si symbol i paqes, se të rinjve që martoheshin u kërkonte të mbillnin rrënjë ulliri. Pajë për të gjithë .“Lufton luftën dhe fiton” – fillon poema e poetit të madh amerikan Longfellow, në shqipërimin e Kryevatranit, imzot Noli.

Vallet dhe këngët sonte më kujtojnë një fakt të bukur sa më s’ka, Skënderbeu ka ftuar në Lezhë muzikantë, na e ka zbuluar studiuesi arbëresh M. Mandala. Sipas tij, e thotë muzikologu Italian Cavallini, po përmend emra, që ta besoni, “që trombetisti venecian, i quajtur Xorxi, u ftua nga Skënderbeu në oborrin e tij mbretëror për të luajtur muzikë flamengoje”, që atëhere ishte muzikë avanguardiste në Europë dhe që ai kishte marrë nga “Princi shqiptar një shumë të madhe parash si kurrë më pare”.

Skënderbeu mecenat arti – shkruan një studiuese.

Sa bukur! Kur Shqipëria e vogël luftonte me një perandori, nga më të fortat dhe Arka e Shtetit nuk ishte dhe aq plot. Skënderbeu vizionar, Skënderbeu i së ardhmes, se do të vinin kohëra kur vriteshin poetë e burgoseshin.

Jo rastësisht po ridel këto ditë dhe një portret i hershëm, vizatuar nga të huajt, “Skënderbeu me libër në dorë”. A nuk kishte Ai mik dhe me shkrimtarin Marin Barleti? Patjetër që Ai e dinte thënien e Muhamedit, që boja me të cilën shkruajnë fëmijët, është më e shtrenjtë se gjaku i dëshmorëve”. Po që është dhe një libër i rëndësishëm konstitucional për Shqipërinë “Kanuni i Skënderbeut”? Pra Ai udhëzonte se si të administrohej dhe paqja.

Dhe u bë “Yll i Karvanit” për popullin e tij në shekuj. Dhe jo vetëm kaq. Mbrojtës i qytetërimit Perëndimor. Si tha një kongresmen amerikan, që pa Skënderbeun dhe Amerika mbase do të kishte ndryshe.

Prej virtyteve vijnë të gjithsa këto…

Dhe meqënëse sot morëm pjesë në një meshë, më vjen të lutem tani para jush.

GJERGJI YNË, QË JE NË QIELL

Gjergji ynë, që je në Qiell,

Atë i Kombit tënd dhe Bir i popullit tënd,

u shenjtëroftë emri yt,

ardhtë mbretëria jote,

u bëftë vullnesa jote

nga Qielli në tokën, kudo ku ka shqiptarë,

të bashkuar të jemi, se kështu bëhemi më të fortë,

që të fitojë e mira.

Porositë e tua si bukën e përditëshme na i jep sot,

Të duam AtDheun dhe njëri-tjetrin dhe punën

dhe virtytet t’i bëjmë tonat. Na i fal fajet tona

dhe mos lejo faje të të tjerëve mbi ne.

Me shpatën tënde të godasim urrejtjen,

me mburojën tënde të mbrojmë dashurinë,

kali yt të bëhet Pegasi i muzave

dhe mos na lërë të biem në tundimet

e egoizmit dhe korrupsionit dhe na liro nga i keqi

brenda vetes e përreth nesh,

me ndihmën e Zotit, o Zot!

Kurora paqeje me lule shpirti të vëmë mbi veprat e njeriut

ja ashtu si sot në statujën tënde në Michigan,

dhe bekime bashkatdhetarëve të tu kudo e përgjithmonë!

Amen!

«Dardha lulëzoi në dhjetor», një roman i madh i Shpend Sollaku Noé-së

February 1, 2018 by dgreca

nga Floriana Gavazzi, gazetare RAI/

«Dardha lulëzoi në dhjetor» është një roman i madh dramatik me ngjarje që zhvillohen në një sfond të caktuar historik. Ai ndjek rrugën e heroit, Nadir Rabiu – i mbiquajtur Nadi Anisa – dhe grupit të tij të miqve nga klasa e parë deri në fund të shkollës së mesme. Ky roman ka gjerësinë e një vepre informuese klasike si dhe aftësinë në përshkrimin e karaktereve dhe të vendeve. Çfarë e bën atë emocionues dhe magjepsës për lexuesin është vendosja në Shqipërinë e viteve gjashtëdhjetë dhe shtatëdhjetë. Një vend i ndarë prej Italisë vetëm nga një rrip i ngushtë detar, por aq shumë i largët dhe i padepërtueshëm në ato vite. Është Shqipëria e diktatorit komunist Enver Hoxha, një univers kampesh përqendrimi i izoluar edhe nga vendet e tjera komuniste – Jugosllavia e Titos, BRSS-ja e Hrushovit dhe, në fund, edhe nga Kina e Maos. Ne iatalianët rreth dhunës së tmerrshme që është konsumuar gjatë diktaturës kundër një populli të tërë ne nuk dimë pothuaj asgjë, dhe kjo vepër mbush një boshllëk të madh dhe u jep drejtësi viktimave të harruara.

Në një mjedis mbytës, të varfëruar ekonomikisht dhe kulturalisht prej përzgjedhjes izoluese të udhëheqësve të saj dhe të dominuar nga frika patologjike që mund të përfundoje në burg edhe për një frazë mospajtimi ndaj regjimit, rritet grupi e djemve beratas që i jep jetë të romanit. Ata janë myslimanë, të krishterë ortodoksë dhe hebrenj, por që jetojnë në simbiozë dhe familjet e tyre ndihmojnë njëra-tjetrën. Gjithmonë bashkë, në shkollë dhe në lojë, protagonistët zhvillojnë një solidaritet që do të zgjasë për një jetë të tërë, ashtu siç do të zbuloni në romanet e mëvonshme të esalogjisë së Shpend Sollaku Noé-së «Bij të Saturnit». Këta miq kanë për të qenë të detyruar të mbushin radhët e diasporës dhe të nisin jetën e vështirë të intelektualëve në mërgim, të brengosur, të sfilitur nga punët e rëndomta dhe rreziku i humbjes së identitetit kulturor.

Qyteti i lashtë dhe fisnik i Beratit ka një rol prej protagonisti në këtë roman. Rrugët e tij të ngushta dhe të pjerrëta, kishat e dhe xhamitë e tij, kalaja dhe lumi i tij ravijëzojnë perimetrin brenda të cilit zhvillohet shumica e takimeve dhe dialogjeve. Është vetë bukuria e këtij qyteti e tillë që i shtyn banorët në një qendresë të natyrshme ndaj regjimit komunist që kërkon të fshijë të gjitha gjurmët e një të kaluare të lavdishme.

Fëmijëria e këtij grupi shokësh, në fund të fundit, është e qetë, pavarësisht nga varfëria dhe detyrimi për të marrë pjesë me shkollën në mitingjet qesharake anti-amerikane, në ditët e krizës së raketave kubane të vitit 1962. Edhe pse nuk mungojnë fëmijët prepotente të zyrtarëve të partisë, që tiranizojnë moshatarët. Por drama nis me arrestimin për arësye politike të Munìr Rabìut, babait të Nadit – një përkthyes i fëngjishtes dhe njeri i kulturës – dhe të Abàn Vakëfit, gjyshit të shokut të Vaçi – një njohësi brilant të gjuhëve orientale. Fati i familjes Rabiu precipiton brenda një nate. Siç ishte normë nën diktaturën e Hoxhës, pas arrestimit të kryefamiljarit, gruan e tij dhe gjashtë fëmijët i dëbojnë në një kamp të kobshëm internimi, në të cilin u nënvihen angarive dhe abuzimit. Që atje e tutje, fati i rezervon për Anisën – figurë tragjike dhe heroike të Dolorosa Mater- një sërë e vuajtjesh dhe pikëllimesh që i dëmtojnë shëndetin, por që nuk arrijë ta thyejnë moralisht.

E masakruar, me katër fëmijë më pak, familja Rabìu më në fund arrin të kthehet në shtëpi. Sapo përpiqen të rifillojnë jetën në Berat, gjithsesi, Nadi, miqtë dhe familjarët e tij, janë të detyruar të pësojnë efektet e “Revolucionit Kulturor” që Hoxha imiton prej Maos: të gjitha format e besimeve fetare ndalohen; kishat, xhamitë dhe sinagogat mbyllen apo përdoren për qëllime të tjera.

Grupi i miqve tashmë është në shkollë të mesme, arrijnë dashuritë e para dhe zbulimi i seksit. Nadi kultivon talentin për muzikën dhe me kitarën e tij kompozon këngë të mrekullueshme që i çelin perspektivën e suksesit. Ata që zotërojnë një televizor mund të shohin edhe programet muzikore që vijnë nga Italia dhe të ëndërrojnë një botë tjetër. Duket sikur një erë lirie fryn në Shqipëri; regjimi bën ndonjë lëshim që përkon me një lulëzim modern të arteve, por edhe me një çelje e blerim jonormal të bimëve.

Në fund të një vjeshte të ngrohtë si stina e verës, dardha ( e Rabinjve) ashtu siçe thotë edhe titulli i romanit, lulëzon në dhjetor. Por, me ardhjen e të ftohtit të parë dhe të një stuhie breshëri të dhunshme, lexuesi e kupton metaforikisht se hapja e regjimit është e përkohshme, e gënjeshtërt dhe që po arrin një goditje e re, një rigjallërim i censurës dhe i dënimeve.

Me një intuitë brilante të fantazisë së autorit, që natyrisht nuk duam të zbulojnë në këto rreshta, familja e zvogëluar Rabiu gjen një mënyrë të efektshme për të mbetur së bashku dhe për tʼi shpëtuar një përndjekjeje të re. Por ky nuk është një fund i lumtur, sepse lexuesi ndjen hidhërimin e një brezi idealistësh të rinj, të dashuruar me kulturën dhe lirinë, të cilët janë të detyruar të jetojnë në një kafaz. Por edhe nëse individi duket sikur i nënshtrohet mekanizmave shtypëse të diktaturës, afektet familjare janë një spirancë shpëtimi, ndërsa dashuria për kulturën dhe artin frymëzon dhe çel horizonte përtej kufirit të mjegullës.

Pas një prodhimi të gjerë poetik në gjuhën shqipe dhe italiane, Shpend Sollaku Noé, figurë shumëdimensionale prej intelektuali, i cili jeton në Itali qysh prej vitit 1992 si një mërgimtar politik, çimentohet në këtë mënyrë edhe me romanin. Ashtu si tek poezia, ai trajton veçanërisht temën e marrëdhënieve ndërmjet individit dhe pushtetit despotik. Me romanin, sidoqoftë, Shpend Sollaku Noé ka gjetur një mjet shprehës më të pasur dhe të larmishëm që dëshmon se e zotëron me mjeshtëri.

«Dardha lulëzoi në dhjetor» është pjesë e ekzalogjisë së romaneve “Bij të Saturnit”, tashmë të mbaruar së shkruari nga Shpend Sollaku Noé. Kjo hekzalogji është frymëzuar nga faktet e ndodhura vërtetë në më shumë se pesëdhjetë vjet të të kaluarës së afërt të Evropës; duke filluar nga Ligjet Raciale, për të vazhduar me diktaturën nën regjimet e ashpra komuniste dhe më gjerë. Skena e ngjarjeve, subjekti dhe personazhet gradualisht shtrihen në botë, që nga kriza e Kubës (1962) deri në depresionin e madh botëror të filluar në vitin 2008. Titujt e shtatë romanëve të hekzalogjisë janë: “Trenat e humbur të Atzel Brauner-it”, “Dardha lulëzoi në dhjetor “,” Filius Hostis “,” Ganxha “,” Scorpius “,” Kavie “,” Walscher “. Sidoqoftë, secili prej romaneve tek “Bij të Saturnit” ka jetën e vetë të pavarur edhe jashtë këtij kompozimi të madh letrar.

Çështja Çame, Varrezat greke, kufiri detar-Kryediplomati qumështor & ministri riosh

February 1, 2018 by dgreca

Ditmir Kotzias

*Kryediplomati qumështor ministri riosh, Dhimitër-Ditmir Bushati me deklaratat e tij në Komisionin e politikës së jashtme se çamët t’i gëzojnë pronat e tyre, u bë qesharaku më i madh që ka njohur diplomacia shqiptare. Pas kësaj deklarate, tre herë brenda pak orësh reagoi ministri grek i punëve të jashtme Nikos Kotzias duke mohuar kategorikisht mikun e tij të “pagëzuar” nga ai vetë nga Ditmir në Dhimitër. Kotzias shkojë edhe më tej duke deklaruar se i morëm Shqipërisë 12 milje det, varrezat, shkollat, ndërtimin e disa kishave greke, si dhe përgatitjen e teksteve shkollore të arsimit në jugun e Shqipërisë në Greqi./

1-arben-llalla-250x299

Nga Arben Llalla/

Deri para dy vjetësh Edi Rama ulërinte në Kuvendin e Shqipërisë, nëpër media se Çështja Çame ekziston dhe ai vetë do i jepte zgjidhje, ndërsa shpallej si udhëheqës mbarëshqiptare: “Nëse nuk është Çështje Çame, atëherë po ju them që është Çështje Shqiptare”. Rama i drejtonte gishtin Tsipras-it që çamët duhet të rikthehen në bazë të konventave ndërkombëtare të të drejtave të njeriut në Çamëri.

Por, i gjithë ai fjalor i fryrë i Edi Ramës paska qenë një rrenë, e folme jo prej politikani, por prej skizofreni duke nxjerrë në pah anët e brendshme psikologjike të dosjes së çmendurisë së Dinçit, e botuar dikur nga Merua.

Strategjia për izolimin e Çështjes Çame dhe të përfaqësuesve të saj politikë të grupuar në PDIU ka qenë e përgatitur në tinëzisht në bashkëpunim me zbulimin dhe kundërzbulimin grek. Nuk ishte rastësi shtyrja e orës së votimit, ku Saimir Tahiri mbushi kutitë e votimit në Tiranë dhe i quajtën qëllimisht të pavleshme qindra vota të PDIU-së, në mënyrë që Shpëtim Idrizi të mos ishte sot deputet. Është e qartë që ka patur një dëshirë të Asfalisë që zëri i Çamërisë mos të ishte as në Kuvendin e Shqipërisë, por mbi të gjitha në forumet ligjvënëse të Brukselit. Shpëtim Idrizi ishte kthyer halë në sytë e grekëve, por edhe pengesë për zbatimin e platin Megalo Idesë së Greqisë, e cila tani rrëmbeu 12 milje pjesë të detit shqiptar, varrezat bosh të ushtarëve grekë në jug, mbylljen e Çështjes Çame. Strategjia “përça e sundo” që u përdor nga marrëveshja e fshehtë Rama-Basha e arriti suksesin e saj duke keqpërdorur besimin e shqiptarëve, në veçanti atyre me origjinë nga Çamëria, të cilët një pjesë u vunë në shërbim edhe të Vangjel Dules.

(Ka të dhëna filmike për masakrat e votave të çamëve nga ana e përfaqësuesve të ngushtë të Ramës.)

Skizofrenia e Ramës është zgjeruar andej dhe këtej kufirit shqiptaro-shqiptar. Ai rrahu gjoksin se kishte nënshkruar platformë kombëtare me partitë shqiptare në Maqedoni, por doli një pikë uji në oqean. Thërriti me sa kishte zë që pati zyrtarizuar gjuhën shqipe në Maqedoni, por mjerani, mjeran mbetet. Kujton se gjuha shqipe kishte qenë ilegale deri dje në Maqedoni? Por shqiptarët në Maqedoni si njerëz luftarak e themeluan universitetin në gjuhën shqipe qysh më 1994. Gjuha shqipe ka qenë zyrtare, por u avancua, falë Marrëveshjes së Ohrit, Komisionit të Venecias dhe zemërgjerësis së Zaevit. (Duan apo nuk duan shqiptarët Zaevi ka një kontribut të veçantë në avancimin e çështjeve shqiptare në këtë qeveri).

Kryediplomati qumështor ministri riosh, Dhimitër-Ditmir Bushati me deklaratat e tij në Komisionin e politikës së jashtme se çamët t’i gëzojnë pronat e tyre, u bë qesharaku më i madh që ka njohur diplomacia shqiptare. Pas kësaj deklarate, tre herë brenda pak orësh reagoi ministri grek i punëve të jashtme Nikos Kotzias duke mohuar kategorikisht mikun e tij të “pagëzuar” nga ai vetë nga Ditmir në Dhimitër. Kotzias shkojë edhe më tej duke deklaruar se i morëm Shqipërisë 12 milje det, varrezat, shkollat, ndërtimin e disa kishave greke, si dhe përgatitjen e teksteve shkollore të arsimit në jugun e Shqipërisë në Greqi.

Sa herë që zhvillohen bisedimet greko-shqiptare midis Kotzias dhe Bushatit, shqiptarët i kanë mësuar se çfarë u bisedua nga Kotzias dhe midiat greke, ndërsa Bushati ka heshtur duke deklaruar se jemi në rrugë të mbarë.

Por, përse kaq marri dhe rrena nga Rama dhe Bushatit? Nga bisedat në rrethin e ngushtë të PS, Rama thotë që jam i interesuar vetëm për hapjen e bisedimeve në BE që të shkruaj historinë e suksesit. Por, Rama duhet ta dijë se shqiptarët nuk kanë nevojë për votën greke me çmimin e sakatimit të çështjeve kombëtare dhe të Shqipërisë. Pra, ne duhet të shkojmë në Europë si shqiptarë me duar e këmbë dhe jo sakatë, sepse sakati nuk i hyn punë kujt.