Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for April 2019

Kristo Kirka, BASHKETHEMELUSI I VATRES DHA SHPIRT ME 28 PRILL….

by

Nga Dalip Greca/

Homazh për vatranët e martirizuar nga diktatura /

Federata Pan shqiptare e Amerikës Vatra dha gjithëçka për të shpëtuar Shqipërinë.Siç ka theksuar Faik Konica, një ndër shtyllat e Federatës në dhjetëvjeçarin e parë të Shekullit XX, sekretari i Komisionit të  bashkimit të shoqërive që vepronin në SHBA më  1912,-  “Vatra” mori përsipër të veprojë  në vend të shtetit të vdekur shqiptar.

Federata Panshqiptare e Amerikes “Vatra”, ka bërë punë të mëdha për Shqipërinë: Delegatët e Shqipërisë që i shërbyen çështjes kombëtare në  çastet më të vështira gjatë Luftës së Parë  Botërore e më pas, u financuan nga “Vatra”. Ishin harxhet e Vatrës ato që financuan jo vetëm diplomatët shqiptarë, por edhe miq të Shqipërisë si dhe agjensi të huaja të specializuara që punuan në ato vite për të propaganduar çështjen kombëtare shqiptare. Protestat e shumta, telegramet dhe deklaratat e organizuara nag Vatra në SHBA për mbrojtjen e çështjes shqiptare pranë kancelarive, konferencave, forumeve ndërkombëtare, qenë  jetike për kombin.

Sa për kujtesë të  lexuesëve, në gjuhën e shifrave shpenzimet e “Vatrës”  vetëm gjatë Luftës së Parë Botërore dhe pas saj arritën në 198.000.00 dollarë amerikanë, që për kohën ishin shuma të mëdha, ndërkohë qër shqiptarët s’arrinin të merrnin më shumë se 5-7 dollarë  në javë.

Një kontribut i çmuar i Vatrës ishte ai për zgjimin e kombit dhe ndriçimin e vetëdijes kombëtare. “Dielli” dhe Federatës “Vatra”, zgjuan nga plogështia shekullore jo vetëm shqiptarët e Amerikës, por edhe ata të Shqipërisë.Ndihma që dha” Vatra”  për arsimimin e shqiptarëve dhe kulturën kombëtare, janë të  pamohushme. Më shumë se 200 mijë tekste shkollore për shkollat shqiptare i sponsorizoi “Vatra”, ndërkohë që  nxiti botimin dhe përkthimin e dhjetëra veprave letrare, përkrahu materialisht dërgimin e studentëve shqiptarë në shkollat amerikane etj. Nga diaspora e Amerikës Shqipëria fitoi edhe Kishën Autoqefale Orthodokse, që u bë një nga shtyllat e forcimit të shtetit.

Pas Luftës së Parë  Botërore, si dhe në prag të Luftës së Dytë  Botërore, shumë prej vatranëve patriotë iu përgjigjën zërit të Atdheut,  lanë Amerikën për t’i shërbyer Shqipërisë. Disa prej tyre u ndëshkuan nga diktatura komuniste që u instalua në Shqipëri, pa qenë  fajtorë e pa u gjykuar si të atillë. Atdhetarët e orëve të para ranë në kurthin e diktaturës,e  cila shumëzoi me zero kontributin atdhetar dhe sakrificat e mëdha që ata kishin bërë për Shqipërinë.

Është jashtë çdo logjike që atdhetarizmi të shpërblehet me plumba apo me burgime të rënda. Ajo “Vatër” që i kishte paraprirë formimit të shtetit të munguar shqiptar, ajo VATER, që mbrojti Shqipërinë përmes Amerikës në Konferencën e Paqes, merrte shpërblimin e dhunshëm duke u hequr të drejtën për të jetuar vatranëve patriotë, vetëm e vetëm pse nuk kishin pranuar idologjinë vëllavrasëse komuniste. Tre nga delegatët themeltarë të Vatrës; që së bashku me komisionin e bashkimit, sollën krijimin e Federatës; Kolë Rodhja, Kristo Kirka dhe Koço Kosta, u ndëshkuan prej diktaturës vetëm pse nuk u bënë bashkëpunëtorë të saj. Editori i Bahri Omari u pushkatua pa iu provuar asnjë lloj fajësie, Aqile Tasi, që për tetë vjet kishte qenë zyrtar e kryetar i Vatrës si dhe editor i Diellit, dhe pat lënë Amerikën për të pranuar detyrën e drejtorit të Bibliotekës Kombëtare në Tiranë e për të kontribuar në shtypin shqiptar, u dërgua në burgun e Burrelit duke u shpërblyer në mënyrën më çnjerëzore për atdhetarizmin e tij. Kristo Kirka, kryetar i “Besa – Besën”,krahu i djathtë i Nolit në krijimin e Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare, delegate i krijimit të Vatrës, kryetar i degës së Vatrës në Boston, nënkryetar i Federatës më 1915, manager i Diellit më 1912, deputet në Parlamentin shqiptar për katër vite, nënprefekt në Himarë dhe Bilisht, kryetar i bashkisë së Korçës, ironikisht shpërblehet duke e dërguar në qelitë e ferrit të Burrelit, ku shpirti atdhetar iu shua pa nxjerrë një shenjë pendimi për ç’kishte bërë për kombin. Tek do ta vajtonte atdhetarin e orëve të para, bashkëvuajtsi i tij, poeti i antidiktaturës Arshi Pipa, do të klithte dhimbshëm:

Vdiq flamurtari i moçëm! 

Çfaj kishte bërë Kolë  Tromara,kryetar i “Vatrës” më 1916,  kryetari i Vatrës më  1918, kryeministri i Shqipërisë,  që i kishte dhënë  Shqipërisë gjithëçka kishte të shtrenjtë? Po Andon Frashëri , editor i Diellit, Aqif Përmeti, menaxher i Diellit, Përse u ndëshkua Ali Kuçi, ai vatrani që u printe dhurusve për çështjen shqiptare duke dhuruar më shumë se të gjithë për shpëtimin e Shqipërisë nën thirrjen e imzot Nolit:”Jepni për Nënën”? Edhe shpirti i tij u shua në qelitë e errëta të dhunës.

Vatranët që kishin ndezur ëndërrën për mëvetësinë e Shqipërisë dhe kishin iluminuar shpirtrat e shqiptarëve për të ringjallur kombin e motit të  madh të Skënderbeut, u martirizuan për të mos e tradhëtuar idealin kombëtar. Në memorien e historisë ata do të  mbeten martirë të iedaleve kombëtare. 

ATDHETARI QE DHA FRYMEN E FUNDIT NE DITETHEMELIMIN E FEDERATES

Me 28 prill 1955 pushoi së rrahuri zemra e atdhetarit të orëve të para, një ndër themeltarët e Vatrës dhe krah i djathtë i Nolit në themelimin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, Kristo Kirka. Jeta e atdhetarit u shua në burgun politik të Burrelit, një ndër më të egrit e diktaturës komuniste shqiptare. Atdhetarit të orëve të para edhe sot e kësaj dite nuk i janë gjetur eshtrat. Vatrani që kishte vënë jetën në themelet e atdhetarizmit ndëshkohej në mënyrën më çnjerëzore. Cili komb tjetër i ka ndëshkuar atdhetarët në mënyrë kaq të përbindshme?
Kristo Kirka pat ardhë në Amerikë që më 1904. Ai qe një ndër atdhetarët që iu përkushtua kombit dhe ishte me fat që pat miqësi e aktivitet të përbashkët me Fan S. Nolin, Faik Konicën, Sotir Pecin, Koço Kotën, Elio Tromarën e të tjerë. Që më 1906 ai iu përgjigj thirrjes së Sotir Pecit e Fan S. Nolit për të ndihmuar gazetën”Kombi” e para gazetë e shqiptarëve të Amerikës dhe jo vetëm dhuroi, por edhe mblodhi ndihma për të.
Kur Noli do të dorëzohej prift në Nju Jork, Kristo Kirka ishte në komisionin dëshmus të ortodoksëve, së bashku me Sotir Pecin, Vangjel Miller, Gaqo Dushi e të tjerë.
Më 1908 Kristo Kirka është zgjedhur kryetar i Shoqërisë Besa-Besën. Detyrë që duket se e ka mbajtë dhe më 1910, ç’ka e dëshmon një letër e Faik Konitzës, e 11 shkurtit të atij viti,kur kryente detyrën e  editorit të Diellit dhe i drejtohej me mesazhin”Shoqërisë Besa-Besën, kryetarit të palodhur të saj Kristo Kirka,pleqësisë së nxehtë, kurdoherë gati të bëjë detyrën e saj…”.

Kristo Kirka ishte delegate në të gjitha takimet themeluse të Federatës “Vatra” dhe në mbledhjen themeluse ai u zgjodh manager i Diellit.Ai kreu edhe detyrën e kryetarit të degës së Vatrës për Bostonin.
Atdhetari i përkushtuar gjatë të gjithë kohës ishte në krye të veprimtarive antigreke që organizonin shqiptarët e Amerikës. Madje në mitingun madhështor të 2 shkurtit 1913, në “Phoenix Hall” në Boston, organizuar nag Shoqëria Korçare “Arsimi” me përkrahjen e  “Vatrës” ai ishte drejtus  i mitingut kundër barabarizmave greke në jug të Shqipërisë.
Kristo Kirka sipas gazetës Dielli , 2 maj 1913, ishte në krye të një mitingu të organizuar në Boston në mbrojtje të kufijëve të Shqipërisë, reagim kundër vendimeve coptuse të Konferencës së Londrës.

Më 1914 ndodhet në Rumani dhe me delegacionin e shqiptarëve të Rumanisë shkon në Durrës dhe urojnë Princ Vidin. Po atë vit Kristo Kirkën e gjejmë në Korçë, ku komandanti hollandez, e emëron përgjegjës për punët publike. Gjatë përpjekjeve të grekëve për të aneksuar Korçën, Kristo Kirka ishte në krah të Themistokli Gërmenjit, me detyrë përgjegjës për mbrojtjen e postblloqeve të qytetit nga sulmet e andartëve grekë.Pas hyrjes së grekëve në Korçë, Kristo Kirka me atdhetarë të tjerë detyrohen të lënë vendin. Rikthehet sërish në radhët e Vatrës duke u bërë si më parë një përkrahës i zjarrtë i Nolit.Në janar 1921, Këshilli i Vatrës e ngarkon Kristo Kirkën përfaqësues të posaçëm të Vatrës në Shqipëri. Duke qenë një figurë që gëzonte besim në popull ai u zgjodh deputet i Korçës në Parlamentin Shqiptar për katër vite.Qeveria e Nolit e dërgoi konsull në Boston.
Në vitin 1933 riatdhesohet, caktohet nënprefekt në Himarë dhe më pas në Bilisht.Ishte i fundit kryetar bashkie i Korçës, para ardhjes në pushtet të komunistëve. Refuzoi ftesën për të marrë pjesë në Kongresin e Përmetit. Sapo komunistët hyjnë në Korçë, e arrestojnë, por e lirojnë pas një jave.Pas dy muajësh e propozojnë për kryetar fronti për popullaritetin që kishte; por sërish refuzon.Me 12 maj 1946 arrestohet dhe dënohet me 20 vjet burg. Pas 9 vitesh vuajtjesh në burgun e tmerrshëm të Burrelit, vdes, por trupi i tij nuk u kthehet familjarëve.Martiri mbeti edhe pa varr!
Poeti antikomunist, Arshi Pipa,bashkëvuajtës me Kristo Kirkën, do të shkruante aso kohe  elegjinë përjetësuse: ”Elegji për atdhetarin Kristo Kirka”. Në vargje shpërthen dhimbja për atdhetarin dhe mllefi për diktaturën:

Vdiq Flamurtari i moçëm!
Si rrojti: vdiq me nder.
I pastër, i devoçëm,
E pa u përkulë nji herë.

Ndër qela- usos t’Burrelit,
Me dhunën e tradhëtarit,
Me njoll’n e  kriminelit
Mbi ballin e atdhetarit

A u pezmatu, a u-lodh
Se ashtu u-shpërblye i pafati?
Se fëmija pranë s’ju ndodh
Se vorr, as vorr, nuk pati?

Nuk fali, nuk mallkoi.
Por kur fjala ju-pre
Ndigjuem qysh thellë ankoi:
“Për Flamur!…për Atdhe…!
Duke shfletuar kronikën e themelimit të Vatrës,nderojmë themeltarët dhe vatranët martirë që u persekutuan nga diktatura komuniste.Delegatët që themeluan Vatrën, Kolë Rodhja, Kristo Kirka, Koste Kosta,përfunduan burgjeve;ndërsa Bahri Omari, Kolë Tromara, Aqif Përmeti, u pushkatuan; në burg përfunduan edhe Aqile Tasi, Andon Frashëri e vatranë të tjerë…(DIELLI- Arkiv-Dielli)

VATRA SHQIPTARE – MBUSHI 107 VITE NGA DITA E THEMELIMIT

by

– FAIK KONICA:UNE “NUNI” I VATRES- SI MODEL SHERBYEN DY ORGANIZATA IRLANDEZE:THE GAELIC DHE SINN FEIN-

Nga Dalip Greca*/

Rrugën e bashkimit të shoqërive shqiptare që vepronin në SHBA në fillim të shekullit XX e shtroi gazeta “Dielli”, e cila aso kohe ishte gazetë e Shoqërisë ”Besa-Besën”.Veçanërisht në vitet 1910-12, ideja e bashkimit ishte e nxehtë, por Faik Konica e kishte rrahur problemin e bashkimit të shoqërive që vepronin në Amerikë që në një kryeartikull të botuar në “Dielli” më 29 tetor 1909. Ai propozonte themelimin e një shoqërie të madhe dhe të fortë kombëtare, rreth së cilës duhej të mblidheshin të gjithë shqiptarët e  Amerikës.
       Sipas ish editorit të gazetës “Dielli”, Refat Xh Gurazezi, ky propozim gjeti qysh atë kohë bekimin e disa atdhetarëve, por u deshën plot dy vjet që të realizohej, nga që u pengua nga disa që nuk kishin besim tek bashkimi. Kur Kristo Floqi, editori i fundit i “Diellit”, përsa kohë qe organ i Shoqërisë “Besa- Besën”, e ripërsëriti këtë kërkesë, Fan Noli në Diellin e 18 janarit 1912, i përgjigjej editorit se kishte dhe pëlqimin e  Faik Konicës për t’u takuar e për të biseduar rreth bashkimit. Noli i thoshte editorit se; ai dhe Konica ishin gati kurdoherë që të merrnin pjesë në bisedimet për bërjen e bashkimit të shoqërive shqiptare, por me këtë kusht: të bëhej një punë e pëlqyer dhe serioze, dhe jo qesharake. Pas shumë debatesh në shtyp e me takime, më në fund u arrit që me 24 Dhjetor 1911 të organizohej mbledhja e parë në Rathbone  Hall, 724 Washington St., Boston, Mass. At u bë takimi i parë që i priu bashkimit. Mbledhjen e thirri Shoqëria “Besa-Besën” dhe e kryesoi si çermen Kristo Floqi. U rrahën debate në atë mbledhje për çështjen e bashkimit.Marko Adams u ngrit në atë mbledhje pas debateve dhe propozoi ngritjen e komisionit të bashkimit. Komisioni i zgjedhur në atë mbledhje përbëhej nga: Faik Konitza, At Fan S Noli, Kristo Floqi dhe Paskal Aleksi.Këtij komisioni iu besua bashkërendimi me shoqëritë për problemin e bashkimit. Ky komision bëri disa takime.U diskutuan format e bashkimit dhe qëllimet e shoqërisë së përbashkët që do të ngrihej.

SHOQATAT QE U SHKRINE NE FEDERATEN”VATRA”

Me 17 mars 1912, në sallën e Kishës së Shën Gjergjit, në 227 Tremont St., Boston, Mass, u mbajt mbledhja e parë, ku morën pjesë katër anëtarët e komisionit të bashkimit dhe delegatët e shoqërive të ndryshme. Shoqëritë që morën pjesë në këtë mbledhje ishin:”Komiteti Flamur’ i Krujës” i New England-it,”Kombëtare” e Worcester-it,”Mirëbërse” e Syracuse-it,”Mall’ i Mëmëdheut dhe Përlindja” e Jamestown-it, “Dallëndyshja” e New York-ut, dhe “Besa-Besën” që botonte “Diellin”. Më vonë u bashkuan dhe shoqëri të tjera që mbetën jashtë siç ishte Shoqëria e Skënder Beu” e Gary-it Indiana. Sipas Refat Gurazezit, Shoqëria “Mbarësia” e Luarasit kishte dhënë fjalën për pjesmarrje, por delegati i saj nuk u duk, ndërsa”Shoqëria “Mirëbërse” kish zgjedhë delegate At’ Naum Çeren, por ai ish i zënë dhe dërgoi në vend të tij, Kostë Kotën. Shoqëria korçare ”Arsimi” u tëhoq mënjanë nga bashkimi për shkak të statusit të saj kulturor.
Vendimet e kësaj mbledhjeje janë të shënuara në Rekordin IV dhe mbajnë nënshkrimet e të dy palëve, komisionit të bashkimit; Faik Konicës, Fan Nolit, Kristo Floqit dhe Paskal Aleksit. Nga shoqëritë kanë firmosur delegatët; Elia Tromara,Lambi Çikozi, Kristo Kirka,Kostika Treska dhe Kostë Kotta.
Mbledhja e dytë e përbashkët e komisionit të bashkimit dhe delegatëve të shoqërive është mbajtur të dielën e 24 marsit 1912 dhe arriti në këto përfundime:

1- Shoqëria Federale që do të formohej do të kishte dhe gazetën “Dielli”, me konditën që gazeta do të mbahej me të ardhurat e saj nën kontrollin moral të Shoqërisë.

 2-Z. Faik konitza dhe Kristo Floqi muarën përsipër të bënin Kanunoren provizore inglisht tek një avokat i dëgjuar i Bostonit.

3-U votua një shumë prej $25 për shpenzimet e  para të Kanunores.

4- Në mbledhjen tjetër do të votohej Kanunorja dhe do të pagëzohej Shoqëria e re.

 5-Mbledhja e tretë u vendos që të mbahej të dielën e ardhshme në orën 2-6 pas dreke.

MBLEDHJA THEMELUSE
 
Diskutimeve e debateve u erdhi fundi dhe bashkimi po shfaqej në mes shqiptarëve të Amerikës. Vjen 31 marsi 1912 dhe shoqëritë shqiptare e shohin veten bashkë në Federatën Pan-Shqiptare. Refat Gurazezi argumentoi se përdorimi i fjalës federim në vend bashkimit, sikur e çau akullin e mospajtimeve. Në mbledhjen themeltare, Faik Konitza shtroi për bisedim dy emra për ta pagëzuar Shqoërinë; “Parmenda” dhe “Vatra”, e para në kuptimin kulturor, e dyta në kuptimin patriotik, që të mblidheshin rreth saj të gjithë shqiptarët si në një familje, pa ndryshim besimi në mes tyre, si nga ana fetare ashtu dhe ajo politike. Të gjithë pëlqyen të dytën, “Vatrën” dhe ashtu brohoritën për emrinin e  ri:Federata Pan-Shqiptare e Amerikës VATRA.
Rekordi i mbledhjes themeltare është shkruar nga dora e Faik Konicës, i cili ishte sekretar i Komisonit të Bashkimit.

Në Rekordin IV, shkruhet:
Komisioni i Bashkimit dhe delegatët e shoqërive, në mbledhjen që mbajtën të dielën e 31 marsit 1912, pasi biseduan çështjen e kanunores, të emrit dhe pagesës së Shoqërisë Federale që do të formohet, morën këto vendime:
1- U votua një shumë prej $ 70.00 për njohjen e shoqërisë nga shteti i Massachusetts.
2-Shoqëria u quajt”Federata Pan –Shqiptare e Amerikës VATRA”
3-Pagimi do të ishte $3 për mot dhe $1 për hyrjen e anëtarëve të rinj.
4-Mbledhja tjetër do të bëhej me 9 prill në sallën e Kishës së Shën Gjergjit, ora 6 P.M.
5-Çështja që do të bisedohej në mbledhjen pasuese do të ishte Kanunorja.
Në fund të rekordit janë emrat që kanë firmosur. Për Komisionin e bashkimit: Fan Noli, Kristo Floqi, Faik Konitza dhe Paskal Aleksi. Pas tyre emrat e delegatëve pjesmarrës:Elia Tromara, Lambi Çikozi, Kristo Kirka, Kosta Vasili, Koste Kotta. 
Data, 31 mars 1912.
Në takimin e 9 prillit u diskutua një pjesë e kanunores, e cila përfundoi në mbledhjen pasuse.(rekordi VII)
Mbledhja tjetër u mbajt me 14 prill dhe diskutimet janë të shënuara në rekordin VIII. Pasi u miratua plotësisht Kanunorja, u morën vendimet e mëposhtme:
Çdo delegat të sillte në mbledhjen tjetër një raport të plotë, ku të tregonte:
1-Numrin dhe emrat e anëtarëve që përfaqësonte së bashku me kapitalin që kishte shoqëria.
2- Të mbahej një mbledhje me 28 prill për të zgjedhur një komision të hëpërhëshëm të Federatës i cili të vepronte  gjerësa të organizoheshin degët plotësisht.
Mbledhja u bë me 28 prill dhe zgjodhi këta zyrtarë të komisionit:Fan S. Noli-sekretar, Lambi Çikozi-arkëtar,Faik Konitza dhe Kristo Floqi-organizatorë të degëve, Kristo Kirka-manager i “Diellit”, Paskal Aleksi, Elia Tromara dhe Kosta Vasil-mbikqyrës të gazetës.
Sipas rekordeve të nënshkruara prej anëtarëve të komisionit dhe delegatëve të shoqërive, provohet se VATRA u themelua zyrtarisht me 31 mars 1912 dhe me 13 qershor të atij viti u njoh nga shteti i Massachusetts.
Ndërkohë që shoqëria Besa-Besën, që ishte ndër shoqëritë kryesore që u shkri në Vatër dhe botuse e gazetës ”Dielli” mbledhjen e  fundit të saj e ka bërë me 28 prill 1912.Pas këtij takimi ajo dorëzoi gjithëçka në Vatër, gazetën, mobliljet e zyrës, arkën prej $374.85 etj.Kryetar i parë i Shoqërisë Besa_Besën qe zgjedhur Fan S. Noli më 1907, më 1908 Kristo Kirka.Nga maji 1910 e deri më 28 prill 1912 kryetarë të saj kanë qenë Josif Pani dhe Kolë Rodhja, i cili nuk ishte në mbledhjene  fundit pasi gjendej i burgosur në Gjirokastër.
Komisioni I përkohshëm I Vatrës e bëri mbledhjen e  parë me 2 korrik 1912 dhe mori vendimin që Kuvendi I parë I Vatrës të mbahej me 14 korrik të atij viti.Ajo mbledhje ngarkoi Faik Konitzën që të interesohej për përgatitjen e Vulës së Vatrës, Lambi Çikozi mori përsipër të përgatiste kopsat me monogramet F.S.V dhe Kristo Kirka të shtypte Kanunoret shqip.

FAIK KONICA:UNE “NUNI” I VATRES- SI MODEL SHERBYEN DY ORGANIZATA IRLANDEZE:THE GAELIC DHE SINN FEIN

Shpesh janë bërë debate për autorësinë e Vatrës. Kristo Floqi shkruante me rastin e 25 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë se ai ishte gur-themeli i Vatrës dhe se Konica dhe Noli, nuk i ishin përgjigjur fillimisht në mbledhjen e parë. Këto Floqi i shkroi edhe në revistën “Hylli i Dritës”, madje shumë vite më vonë, e publikoi artikullin e tij edhe “Shenjëzat” që botonte Ernest Koliqi në Romë. Ish Editori i Diellit,Refat Gurazezi, që e shkroi Historinë e Vatrës në faqet e Diellit, replikon me Floqin dhe e cilëson si vetëmburrje dhe të pavërtetë deklarimin e ish editorit Floqi, të cilit gjithësesi nuk mund t’ia mohosh kontributin sepse në kohëbashkimin e organizatave në VATËR, ai ishte editor i DIELLIT, dhe ai i dërgoi ftesta për mbledhjen e parë, por që fara e bashkimit ishte hedhur herët, vecanërisht nga Konica, këtë nuk mund ta mohojë kush.

 Faik Konica na ka lënë dëshminë e tij të botuar në Dielli, dhe për hirë të dëshmisë autentike e sjellim të plotë:Boston 31 mars 1922; Jam ndodhur këtu edhe në të parën edhe në të dytën nga këto data(diskutim për 28 prillin apo 31 marsin si ditë themelimi). Dhe si një nga “nunët” e Federatës sonë VATRA, të cilën e kryesoja edhe aherë si sot, më bie shorti të thom ca fjalë për nisjet e kësaj shoqërie me famë: CA FJALE, se historia e plotë e VATRES është tepër e madhe që të hyjë në garth të ngushtë të një artikulli; e ka vendin e saj në një librë që do t’botojë nonjë ditë Federata mi historin’ e përgjithshme të Shqipëtarëve t’Amerikës, histori që do t’përmbledhë të ngjarat jo vetëm të ç’do dege po të ç’do shoqërie tjatër këtu, të ç’do grupi, të ç’do kollonie, me business-et e ndryshme, fabrikat ku kanë punuar Shqipëtarë, shkollat ku kanë mësuar, etj…, në një fjalë një histori që do të jetë si pasqyra e jetës që kanë rojtur djemt’ e Shqipërisë më kët’anë të Oqeanit(Sa keq që nuk u plotësua kjo dëshirë e Faik Konicës. Ka copëza historie, por jo një të plotë-dg). Trimëria e Shqiptarëve t’Amerikës, të cilët me djersët, krahët, dhe zemrën e tyre, e kanë shpëtuar në disa raste Shqipërinë, meriton pa dyshim nderimin e një historie të veçantë. Po këtu, siç thamë më sipër, do të shkruajmë vetëm një artikull për nisjet e VATRES.

Para se të vij n’Amerikë, kisha rojtur disa vjet n’Ingli dhe atje kisha vënë re anallogjin’ e madhe që kish Irllanda kundrejt Inglisë me Shqipërinë kundrejt Turqisë, me ndryshimin që Irllandasit, të frymëzuar nga një idealismë të pavdekur, po lëftojin qindëra vjet për çlirimin e tyre. Nisa pra të studioj organizatat e këtij populli të çuditshëm, dhe veçan dy: the Gaelic Leagueedhe Sinn Fein, e para për të përhapur kulturën me anë të gjuhës nacionale, e dyta për të ndarë Irllandën nga Inglia. Organizimi dhe kanunëria e VATRES u-inspirua gjer më një pikë nga të dy shoqëritë irishe, dhe prandaj VATRA ka pasur dhe ka në gji të saj dy tendenca që rrjedhin nga inspirata e parë e tyre: tendenca kulturale dhe tendenca politike, nga të cilat e funtmia ka mbretëruar shumë vjet, dhe tani del në shesh edhe e para, e penguar aqë kohë me padrejtësi dhe për dëm të popullit.

Më 9 të Vjeshtës së Mesme 1909, zbrita në Boston nga vapori Ivernia(që është një tjatër emër i Irllandës), edhe mora në dorë redaksin’ e Diellit, të cilin gjer ahere (numur 29) e kish shkruar me talent At Fan S. Noli. Dielline zotonte dhe e mbante shoqëria Besa-Besën, e cila qendrën e kish në Boston, po anëtarët i kish më të shumët në rrethet: në Natick, në Cochituate, në Brockton, në Framingham, në Marlboro, në Lynn, në Worcester, në Southbridge, etj., dhe ca të pakë anëtarë shumë më lark. Përveç shoqërisë Besa-Besën, kish n’Amerikë edhe disa shoqëri të tjera, ca për interesat e një fshati ose të një qyteti, ca edhe me qëllim të përgjithshëm. Po shoqëria Besa-Besën, si proprietare dhe botonjëse e Diellit, çquante përmi të gjitha dhe kish një rëndësi të veçantë. 

Si u-vendosa në Boston dhe u njoha me patriotët që mirjin pjesë në lëvizjen kombëtare, nisa të përhap iden’ e bashkimit të shoqërive; po, ndonëse e pëlqejin të gjithë, asnjë s’dukej gati të bëjë çapin e duhur. Me shoqërin’ e Jamestown-it ish bërë fjalë dhe më parë, po s’kish dalë gjë. Shoqëria korçare Arësimiish ajo që çfaqte dëshirën më të madhe për një bashkim, dhe pata shumë herë fjalime të pëlqyera për këtë çështje me kryetarin e ahershëm Z. Nik Dishnicë. Po dhe këto fjalime vanë humbur. Dhe’u nuk ish dhe i gatitur miaft për lulëzimin e mendimit.

Disa javë pas ardhjes s’ime këtu, këshillova të mbahet një mbledhje e shoqërisë Besa-Besënpër të biseduar vetëm këtë çështje, edhe atje çfaqa idenë që shkaku i mosbashkimit të shoqërive ish se shoqëritë s’dojin të humbisjin qënien e tyre duke u-çdukur në gji të njërës vetëm, të shoqërisë Besa-Besën; dhe proponova një zgjidhje më të pëlqyer: jo bashkimin, po federimin.

Kjo fjal’ e fundit, federimi, u përdor’ ahere për herën e parë për këtë çështje, dhe është për çudi kur dëgjon njeriu një pakicë analfabetësh të thonë se iden’ e VATRES e mbollnë nj’a dy njerës të cilët ose s’kishin ardhur ende n’Amerikë, ose rrojin jashtë lëvizjes dhe lark qendrave shqipëtare. Po një nga karakteristikat e barbarëve, që është dhe e foshnjave, është moskuptimi i mësimeve që rrjedhin nga kronologjia, nga datat. Ja për kujtim historie raporti i shkurtër i botuar te DielliNo. 44, më 28 të Jenarit 1910 (faqe 3, shtyllë 5):

PLEQESIA E BESA-BESES. – “Pleqësia e Besa-Besësmbajti një mbledhje të Dielën e shkuar në zyrë të Diellit. Ishin në mbledhje: Z. Kisto Kirka, kryetari; Z. George Konda, arkëtar; Z. Nikolla Tromara, sekretar; edhe ZZ. Andrea Kristo, Stavre Mihal, Xheli Sotir, pleq. ZZ. Fani Kosta, nënëkryetar, edhe Maqi Thanas, plak, s’muntnë të vijnë. Në mbledhje muarnë pjesë edhe i Përnd. At Fan S. Noli me drejtorin e DiellitZ. Faik Konitza. U panë hesapet, dhe u bisedua çështja e federimit (lidhjes) së shoqërive kombëtare t’Amerikës. Mbledhja zgjati 3 or’ e gjysmë.”

Kjo mbledhje munt të quhet i pari çap për të themeluar në mes të Shqipëtarëve t’Amerikës një federatësi “Vatra”. Për fat të zi, dolli ca ditë më vonë një pengim i papritur. Mbledhja u mbajt më 28 të Jenarit; më 25 të Shkurtit, Diellibotonte demicjen e Drejtorit. Një mosmarrëveshje me kryesin’ e shoqërisë Besa-Besënshkakëtoj heqjen t’ime. U-vendosa përsëri nga anëtarët si drejtor, dhe vazhdova në këtë ofiq, me Z. Josif Pani si kryetar të Shoqërisë, gjer më 1 të korrikut 1910. Ahere, gazeta pushoj, dhe u botua tre muaj e gjysmë më vonë përsëri me At Fan S. Nolin si editor dhe me Z. Lambi Çikozin si Manager.

Si hyri ajo grindje në mes, ra edhe idea e themelimit të Federatës; dhe sado që më vonë lidha përsëri marrëdhëniet personale më të mira me ata nga të cilët isha ndarë nga moskuptime politike dhe jo gjë tjatër, bisedimi i 28 Jenarit 1910 mbeti pa pemë.

Në fund të motit 1911, ndodhesha në Cambridge, Mass.; vija rrallë në Boston, dhe s’piqesha me njeri, as kisha nge’ të marr pjesë në nonjë bisedim. Diellin, nga i cili kishte dalë(ishte larguar) edhe Fan Noli, nuk e këndoja, nga frika se mos harroja shqipen. Një ditë mora një letrë ku më ftojin në një mbledhje delegatësh, për të themeluar një “Komitet Qendror”. Idea s’m’interesonte as pakë; dhe në mbledhje, e cila u mbajt me 24 të Shën-Endreut në Rathbone Hall, nuk u ndodha, sado që isha emëruar delegat i shoqërisë Skënder-Beunë Gary, Indiana. Si duket, kjo ide e Komitetit Qendrorkish qenë biseduar pa rreshtur nga shqiptarët; dhe te DielliNo. 126 (30 Vjesht’ e III, 1911) u botua një Kanunore e Komitetit Qendror, të cilën duhet ta këndojë ç’do njeri që do të studiojë historin’ e themelimit të VATRES; do të shihni atje se ay projekt është aqë lark nga organizimi i Federatës s’onë, sa është lark Ballkani nga Irllanda.

Më 11 të Jenarit 1912, Diellinjihte dështimin e Komitetit Qendrordhe na e vente fajin At Fan Nolit edhe mua. Më 18 të Jenarit, Diellibotonte një letrë nga At Fan S. Noli, i cili, duke folur edhe n’emër tim, thosh se ishim gati të piqeshim për të biseduar, po “me konditën që të bëhet një gjë serioze dhe jo për të qeshur.”

Vetë shkova në Boston, u poqa me Z. Lambi Çikozin, manager-in e Diellit, edhe me Z. Kristo Kirka, kryetarin e shoqërisë Arësimi. I gjeta plot me dëshirë për të themeluar një organizatë serioze. U poqa me miq të tjerë, dhe i gjeta gjithë n’atë mendje. Vendosa ahere të trazohem.

Nismë të bëjmë mbledhje të dëndura, dhe në njërën shtrova ndryshimin në mes të një shoqërie qëndrore edhe të një shoqërie federale, me përfundimin që forma e fundit fitoj pëlqimin. Në një tjatër, si pas porosisë që kisha marrë nga delegatët, shtrova dy emëra për pëlqim: Parmendaedhe Vatra, i pari me kuptimin ideal të kulturës së mendjes e të shpirtit, i dyti me një kuptim më patriotik. U pëlqye i dyti. Dhe ashtu Federata “Vatra”, me emër dhe me formë, dolli në shesh. Në mbledhje themeltare të Marsit 31, 1912, ndodheshin këta zotërinj, si komision dhe delegatë: At Fan Noli dhe ZZ. Lambi Çikozi, Kristo Kirka, Faik Konitza, Elia Tromara, Kosta Vasil, Dr. Kost Kotta, Kristo Floqi, Paskal Aleksi. Te Kalendari i bukur i VATRES, 1918 gjenden shumë hollësira për nisjet e VATRES. 

Për emërin, formën federale, kanunoren, regulloren, edhe shpiritën e parë të VATRES, jam responsibleunë. Po e drejta është që VATRA, të cilën un’ e lashë çilimi shtatë muajsh, u ngjall, u rrit, u madhua, u bë një forcë e madhe nga Fan Noli dhe Veteranët e Amerikës, më 1915-1919, dhe n’atë shvillim unë s’kam patur as një pjesë.

Demokracia nuk mund te ndertohet nga po ata qe ndertuan diktaturen

by

Nga Thanas L. GJIKA/
Shteti diktatorial te punesonte sa per te mbajtur gjalle veten dhe familjen. Ky shtet permes ndeshkimeve te drejta e te padrejta kishte arritur te krijonte psikozen e terrorit dhe te frikes se mos edhe ti e pesoje si ata qe u burgosen, u internuan, u vrane… Keshtu qe per te mos humbur punen poziten, karieren, shumica e nepunesve, policeve, artisteve, studiuesve, etj i ishin nenshtruar kesaj psikoze dhe punonin per te siguruar nje emer “sa me te mire” tek nena parti, e cila me ane te syrit dhe veshit te Sigurimit, mblidhte te dhenat dhe jepte vendimet. Pra shumica dermuese e qytetareve qe nuk u arrestuan /internuan/ pushkatuan per agjitacion e propagande, e kishin humbur moralin e shendoshe qytetar . Ata kane bere jeten e frikamanit e te te nenshtruarit dhe te sherbetorit ndaj partise shtet. Te gjithe keta, kuptohet bashke me mua, duhet te kishim kerkuar te falur ne vitet 1992-1993 dhe te mos perpiqeshim te merrnim poste e detyra shteterore, te mos viheshim ne lista zgjedhore. Por Ramiz Alia me besniket e tij punuan per te mos u kryer kjo kerkese e te falurit (katarsa). Keta punuan per ta demtuar e deformuar rrugen qe duhej te merrte demokratizimi i shoqerise dhe shtetit tone. Punuan sipas planit qe “Shqiperine ta gezonin komunistet besnike te kupoles dhe bijte e tyre”.
Keshtu qe, sot kur vijojne ta mbajne pushtetin bijte e po asaj klase, ka te drejte Visar Zhiti kur shkruan se “demokracia nuk mund te ndertohet nga po ata njerez qe ndertuan diktaturen”.
Sot njerez si Edmond Caja, Spartak Braho me gjithe mbeshtetesit e tyre dhe komentuesit, nuk kane turp te qendrojne ne pozita sulmi, te shajne e shpifin, me nje gjuhe te ulet, ne vend qe te ulin koken me turp dhe te kerkojne me vonese te faluren per ato qe bene. Kurse qytetaret e shquar si Visar Zhiti, Agron Tufa, Kastriot Dervishi, etj permes veprave letrare, intervistave, studimeve shkencore, perpiqen me seriozitet, maturi e humanizem te vene ne dukje krimet e komunizmit qe u kryen ne vitet 1941-2019 dhe te kerkojne denimin e tyre. Fatkeqesisht neper gazeta e televizione njerezit qe mbrojne kete kauze te drejte perbejne pakicen, por pavaresisht nga ky fakt, kauza e ketyre njerezve do te fitoje, sepse koha punon per denimin e krimeve te komunizmit, ndryshe nuk nuk mund te behet Shqiperia si duhet, nuk mund te hyjme ne Europe…



Dritan Demiraj: Negociata mes palëve për të zgjidhur krizën politike

by

Nga Rudina DERVISHI/ Zeri i Amerikes/

Dritan Demiraj, anëtar i Këshillit Kombëtar të Partisë Demokratike, thotë se vendimi i paprecedentë i opozitës për të djegur mandatet ishte mënyra e vetme për të detyruar largimin e qeverisë Rama dhe zhvillimin e zgjedhjeve të drejta. Ish ministër i Brendshëm në kohën e qeverisë së tranzicionit në vitin 2017, zoti Demiraj thotë se parregullsitë e shumta të cilat u dokumentuan nga Partia Demokratike, megjithëse nuk u përfillën nga faktori ndërkombëtarë, nuk mund të injorohen më gjatë, pasi krimi ka kapur shtetin. Por a e ka opozita forcën e duhur për të detyruar largimin e qeverisë Rama? Kolegia Rudina Dervishi bisedoi me zotin Demiraj për strategjinë e Partisë Demokratike për të zgjidhur krizën politike në vend.​

Zëri i Amerikës: Së pari doja t’u pyesja për vendimin e paprecedentë të Partisë Demokratike për të dorëzuar mandatet. Si e shihni ju këtë hap? A do të ishte i mundur pamundësimi apo pengimi i zhvillimit të zgjedhjeve duke mos shkelur ligjin?

Dritan Demiraj: Opozita prej kohësh ndodhej në një pozicion që nuk i ishte lënë asnjë hapësirë për zhvillimin e misionit kushtetues të saj. Prej muajsh zoti Rama ka marrë të gjithë pushtetet, pushtetin gjyqësor, legjislativ, ekzekutiv dhe Partia Demokratike në vazhdimësi, edhe në kuadrin e këtyre zhvillimeve të fundit në lidhje me Bashkimin Evropian që presim ftesën, ka qënë gjithmonë pjesëmarrëse aktive për të bashkëpunuar dhe kooperuar me maxhorancën. Sigurisht që është një vendim i vështirë, i paprecedentë në historinë 29 vjeçare të demokracisë shqiptare, por që opozita kishte të gjithë të drejtën që të merrte një vendim të tillë në mënyrë që t’i thoshte Ramës që duhet që edhe ne të dëgjohemi. Në rast se kalojmë prapa në vitin 2017, opozita nuk po kërkon asgjë më tepër sesa zgjedhje të drejta, po kërkon një parlament legjitim.

Zëri i Amerikës: Dua të ndalemi tek qëndrimi i Uashingtonit. Përmes Departamentit të Shtetit apo edhe ambasadës amerikane e ka kritikuar vendimin e daljes nga parlamenti. Zv/ndihmës Sekretari i Shtetit Palmer gjatë vizitës së fundit në Tiranë u shpreh se djegia e mandateve dhe bojkotimi i zgjedhjeve janë thelbësisht mjete në kundërshtim me praktikat demokratike dhe i bëri thirrje opozitës të riangazhohet në sistemin politik. Duket se opozita nuk ka një mbështetje nga ndërkombëtarët. Cila është strategjia e partisë suaj?

Dritan Demiraj: Strategjia e Partisë Demokratike është një strategji e qartë. Shtetet e Bashkuara apo Bashkimi Evropian në vendet e tyre kërkojnë zbatimin e ligjit, kërkojnë që demokracia të mos jetë fasadë dhe në këtë kuadër Partia Demokratike nuk po kërkon asgjë më tepër por zhvillimin e zgjedhjeve të ndershme. Në vitin 2017 u bë një marrëveshje, pati një marrëveshje midis zotit Basha dhe zotit Rama dhe siç jeni në dijeni u krijua një qeveri teknike me pjesëmarrjen e pesë portofoleve jo pak të rëndësishme. Por koha për të cilën u zhvillua kjo marrëveshje tregoi që ishte e shkurtër dhe zoti Rama nuk tregoi seriozitet në zbatimin saj pasi të gjitha pikat për të cilën u dakortësuan të dy liderat, u shkelën.

Zëri i Amerikës: Po, ju në atë kohë keni qënë edhe ministër i Brendshëm. Jeni në dijeni të problemeve apo parregullsive që u vunë re. Megjithatë si shpjegohet që opozita i zbuloi këto shkelje pas dy vjetësh. Duket paksa ironike që duke qënë bashkë-organizatorë të këtyre zgjedhjeve, tani po kaloni në këto masa ekstreme?

Dritan Demiraj: Jo më lejoni t’ju korrigoj. Nuk është aspak e saktë që këto probleme u diskutuan apo u shfaqën pas dy viteve. U krijua një task-forcë në datën 5 qershor deri në 25 qershor. Qëllimi, objekti dhe misioni i kësaj task-force ishte monitorimi i zgjedhjeve. Kjo task-forcë u keqpërdor nga zoti Rama. Asnjë nga ministrat e Partisë Socialiste nuk mori pjesë në task-forcë dhe më lejoni tju sjell në vëmendje se në raportin përfundimtar të kësaj task-force ka dalë që gjatë kësaj periudhe 20 ditore ka patur 595 denoncime nga ana jonë, vetëm e ministrave që përfaqësonin Partinë Demokratike mbi mandatet, mbi përdorimin e policisë në zgjedhje për përdorimin e grupeve kriminale, përdorimin e parave të pista të cilat ishin siguruar nëpërmjet trafikut të drogës dhe përdorimit të administratës publike.

Zëri i Amerikës: Duket se ka në fakt pakënaqësi me qeverisjen socialiste, megjithatë opozita nuk ka qënë në gjendje të tërheqë masën e duhur të të pakënaqurve që protestat të arrijnë të detyrojnë largimin e zotit Rama. A mendoni se opozita vuan nga mungesa e besimit?

Dritan Demiraj: Përsa i përket kësaj që sapo thatë ju është krejtësisht e kundërta. Sidomos në tre muajt e fundit opozitës i janë shtuar me dhjetra mijëra mbështetës, jo vetëm të djathtë apo të qendrës por edhe të majtë. Situata e Shqipërisë sot është dramatike, situata e rendit është katastrofale, këtë e tregoi edhe sulmi apo grabitja në aeroportin e Rinasit. Kemi vrasje pafundësisht, 11 në Shkodër, zero zbulueshmëri, kemi mbi 80 vrasje në Vlorë – pra pasojat e kanabizimit kanë sjellë të gjitha këto të këqija për shoqërinë shqitare. Politika drejtohet nga krimi. Në një moment kur krimi bëhet më i fortë se qeverisja, ky është problem i madh. Dhe unë gjykoj se Shqipëria, padiskutim që zoti Rama ka përgjegjësinë kryesore por edhe opozita, të gjithë së bashku të bashkëpunojmë për daljen nga kriza dhe për ta mbyllur përfundimisht këtë periudhë tranzicioni për Shqipërinë. Shqipëria është antare e Natos, kontribuon me misionet e veta në misionet ndërkombëtare, pra ka treguar në sektorë të caktuar që është një shtet i cili mundet ndihmojë në siguri. Një nga vizitat dhe arsyet që unë sot kisha një takim të rëndësishëm në departamentin e Shtetit ishte edhe kjo – sesi mund të gjendet rruga e bashkëpunimit midis opozitës dhe maxhorancës. Unë besoj që Shqipëria nuk ka nevojë për parlament fallco, qeveri fallco, opozitë fallco. Shqipëria ka nevojë për një qeveri të përgjegjshme, të realizojë reformat e duhura në mënyrë që edhe ne si gjithë shtetet e tjera të ecim përpara dhe të bëhemi pjesë e Bashkimit Evropian.