Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for January 2020

Agron Tufa, atdheu i bukur dhe tufëzat cinike të chihuahua-ve

by

Shpend Sollaku Noé /

Tre opsione të lidhura ngushtë, të prezantuara në një foto të vetme. Një familje e bukur Tufa –  babi Agroni, mama Elvana, dhe të pesë fëmijët si trupa qiellore. Pas shpine mbetet atdheu, i errët, si pas dyerve të mbyllyra me të përplasur pas shpine. Përplasja çirret: Ikni, mos ua pafshim më bojën. Jetojmë më mirë pa ju. Nuk flet atdheu, i mbetur i pagojë.

Një tufëzë me chihuahua, sipas modelit koop, e ngjyrosur me të kuqe, përpiqet ta shtyjë sa më larg prej atdheut grigjën e babit Agron. Qenushët, sidoqoftë, nuk janë vetëm. Pas tyre, me jargosje të ngjirura, ca rottweiler të rrezikshëm, që mund të të shqyejne fytin edhe me një të kafshuar, për të vetmen arësye sepse i përkasin një race vrasëse.

   Foton xixëlluese të familjes Tufa kam kohë që e kam zgjedhur si sfond të desktopit të kompjuterit tim. Por kori, edhe i zhabave, ka qenë i mjaftueshëm për të mbytyr zërin e gjithkujt, e jo me timin – zë i nje ikanaci qysh prej 28 vjetësh, që e di më mirë se çfarëdolloj ulëritësi, pro apo kundër, se ç’do të thotë të ikësh dhe të kesh me vete një familje që duhet mbajtur e bashkuar, që duhet veshur, duhet ushqyer, në stomak, por sidomos në mendje.

I kam menduar shpesh Tufët azilkërkues sidomos këto ditë, kur m’u desh të sistemoja dokumentat e familjes time të viteve të para të azilit politik. Më mbetën sytë tek një libreze, të quajtur “Documento di Viaggio” – Dokument udhëtimi. Na e dhanë pas njohjes së azilit, sipas Konvencionit të Gjenevës, të vitit 1951, të ratifikuar në Itali me ligjin e 24 qershorit të vitit 1954, dhe më pas edhe sipas protokollit të New Yorkut të 31 janarit të 1967-ës, veprues sipas ligjit të 14 qershorit1970, n. 95. 

Ajo lloj pasaporte ndërkombëtare kishte ngjyre gri, ashtu siç na dukej edhe e ardhmja në dhe të huaj, sidomos në ato ditë pa mbarim të pritjes së përgjigjes. Sipas asaj libreze na ndalohej shkuarja ne Shqipëri për të paktën derisa të mos ekzistonte rreziku për jetën e ne azilmarrësve, ose deri sa të na njihej shtetësia italiane.

Edhe Agronit e familjes se tij besoj duhet t’u lëshohet ky lloj dokumenti, pasi ligjet më të rëndësishme ndërkombëtare se ato që përmenda më sipër për lëndën e azilit politik nuk kane ndryshuar. Edhe në Zvicër, si në Itali dhe në vendet e tjera që kanë njohur këto marrëveshje, jane emetuar ligje apo vendime në përputhje me kushtet kombëtare. Sipas njohurive të mia modeste, vendi në të cilin Tufët ndodhen, është ndoshta më i përparuari në këtë drejtim. Sipas kësaj ideje, chihuahua-t dhe rottweiler-at shqiptarë shpresojnë më kotë që të mos i jepet azili kësaj familjeje, që, sipas meje, i tejkalon të gjitha kushtet për t’jua njohur azilin.

 E vetmja shpresë chihuahua- rottweilerore  mbetet që t’u nxirret si pengese fakti që Shqipëria është tashmë një vend demkratik. Edhe në këtë pikë fatet e familjes time me atë të Agron Tufës ngjajnë. Ne e kërkuam azilin në prill të vitit 1992, kur në Shqipëri kishin fituar forcat që bota sapo i kish njohur si demokratike. Kjo edhe na u përmend kur kërkuam azil. Po unë kisha me vete jo vetëm oratorinë time, por edhe një valixhe plot me dokumenta të cilat më jepnin të drejtë. Kërkova të dëgjohem nga komisioni i posaçëm i Romës, dhe arrita t’i bind. Përgjigja zgjati ca, ajo arriti vetëm më 4 dhjetor të vitit 1992. Ato muaj qenë më të rrezikshmit për ekilibrin familjar. Nuk kishin të drejtë të punonim; shteti italian ishte ende vonë me ligjet për asistencën për të huajt, pra ndihma ekonomike për ne ishte pothuaj zero. Për të shpëtuar familjen m’u desh të punoj në të zezë, të përballoj argatllëqe nga më të rëndat.

Unë uroj, shpresoj e besoj që në Zvicër kushtet për kërkuesit e azilit, sidomos kur janë intelektuale dhe me familje, të jenë të ndryshme. 

Jam i sigurtë që Agron Tufa ka një thes me arësye dhe me dokumenta që mund të bindin çfarëdolloj komisioni për rrezikun që i kanosej familjes së tij. Ai është burrë  dhe intelektual 90 karatësh dhe jo ndonjë guhak i hutuar provincial. Fati i tij i madh është se gjendet në vendin në të cilin është firmosur dokumenti më i rëndësishëm për azilin, ai i Konvencionit të Gjenevës. Prandaj jargëmëdhenjtë e Tiranës që i urojnë kthimin e turpshëm në Shqipëri rrahin ujë në havan. Edhe në rastin e mosnjohjes së  azilit, Tufët nuk mund t’i mbrapshtojnë në vendin ku u kërcënohet jeta.

I rikthehem fotos së fillimit të shkrimit: nuk mund ta përmbaj trishtimin që më tejshpon.

Për mua dhe pjesën më të shëndoshë të inteligjences shqiptare, njerëz si Agroni vazhdonin të na ushqenin shpresën në nxjerrjen nga koma të vendit. Ikja e tij do të thotë zbehje e rëndësishme e asaj shprese. Familja e tij dhe e Elvanës ishte diamant nga më të rrallët në ballin e atdheut. Mungesa e tyre në Shqipëri është grabitja më e madhe që i bëhet ëndrës tonë për t’u kthyer një ditë atje. 

Van Sotir Christo- Obituary

by

Van Sotir Christo, Honorary Consul of Albania, passed away at home on January 21, 2020.
Van was born in Korce Albania in1927, and brought to America at the age of one year. His parents, Frosina (née Naum) and Spiro Christo settled in the Roxbury Crossing section of Boston. Barely able to speak English, Christo was enrolled in kindergarten in Roxbury, where he progressed rapidly. Some of his fondest memories were of his time in grade school, where he served as an Officer in Military Drill, Captain of the Color Guard, Captain of the Band, and First Trumpet player in the school orchestra.
In 1944, as a senior at Jamaica Plain High School, Van – stirred to action by America’s ongoing involvement in World War II — joined the United States Navy. As many brave members of our armed services did during this period, he lied about his age and was admitted at 16 years old. He served as Petty Officer on board the destroyer-escort U.S.S. Chaffee, DE 230, in the Pacific for almost one year and a half. When he arrived on the Chaffee on December 1944, he was a member of the deck crew.
In January, 1945, the Chaffee was struck in the bow by a Japanese torpedo intended for the battleship U.S.S. Pennsylvania, BB38. For this heroic action, the Chaffee crew was awarded the Philippine Liberation Medal with Bronze Star. He was discharged in February 1946 as Quartermaster Third Class in February 1946. He was 18 years old.

Christo is a Founding Member and Commander Emeritus of the Albanian American War Veterans of the United States (AAWV) in Massachusetts.
From 1962 to 1994, Van formed Van Christo Advertising, a firm that earned dozens of creative and other awards including two CLIO awards and two International Broadcasting Awards.
In 1994, Van formed the Frosina Information Network – named after his mother – as a non-profit Albanian immigrant and cultural resource to provide counsel and other services to the new Albanian arrivals. Christo was appointed to the Massachusetts Governor’s Advisory Council on Refugees and Immigrants by Governors Weld, Cellucci, and Swift. Van has authored many articles about Albania and the Albanian people, and served as collaborator and co-publisher of the book Rescue in Albania by Harvey Sarner, which depicted Albania’s heroic salvation of Jews escaping from Nazi occupied countries during WWII.
In 2012, Van Christo, was awarded the Order of Mother Teresa Medal from Albanian President Bamir Topi for aiding Albanian immigrants arriving in America and for calling attention to the plight of Kosovar Albanians under a repressive Serbian regime.
In January, 2015, Christo was appointed Honorary Consul of Albania in Massachusetts by Albania Foreign Minister Ditmir Bushati.
Van is survived by his wife Jane, children Jeffrey, Pira, Tana, and Zachary; his granddaughters Laura, Anna, Gabrielle, and Alexandra; and his great-granddaughters Elinor and Penelope.
Van was an artist, writer, businessman, diplomat, singer, solider, radio producer, world traveler, husband, father, grandfather, and great-grandfather extraordinaire. A larger-than-life man who was loved by many and who will be missed by all who knew him.
A Celebration of Life will be held at the Bigelow Chapel, Mt. Auburn Cemetery, on Saturday, February 1, 2020 at 1pm.
In lieu of Flowers please contribute to one of Van’s favorite charities, Habitat for Humanity or Doctors Without Borders.

Z. ELMI BERISHA PRITI KËSHILLTARIN E BASHKISË Z. MARK GJONAJ

by

KRYETARI I VATRËS Z. ELMI BERISHA PRITI KËSHILLTARIN E BASHKISË Z. MARK GJONAJ/

– Z. Mark Gjonaj: Sa më aktive, sa më e bashkuar dhe sa më e fortë të jetë VATRA, aq më aktiv, më i bashkuar dhe më i fortë është komuniteti shqiptar-

Mbrëmjen e së Dielës, 26 Janar 2020, në selinë e Vatrës erdhi për të uruar kryetarin e ri të Vatrës , z. Elmi Berisha, këshilltari i bashkisë të Nju Jork-ut z. Mark Gjonaj.

        Z. Berisha e falenderoi për mirëseardhjen në Vatër dhe për urimet që z. Gjonaj i përcolli me rastin e zgjedhjes kryetar i Federatës Pan Shqiptare të Amerikës “VATRA”. Z. Berisha e garantoi z. Gjonaj se Vatra do të jetë bashkëpunuese me komunitetin, lidere në komunitet, dhe e përgëzoi për  atë cfarë ai ka bërë për shqiptarët. Po ashtu z. Berisha kërkoi një përkrahje më të madhe nga City për Vatrën dhe komunitetin në rritje të shqiptarëve.

            Z. Mark Gjonaj pasi i uroi detyrën kryetarit të Vatrës tha se Vatra është një faktor historik dhe aktual i komunitetit dhe të gjithë ndjehemi krenarë për moshën dhe veprat e saj për komunitetin dhe Kombin shqiptar. Në kushtet reale të sotme ai kërkoi më shumë afrim të Vatrës me komunitetin. Sa më e fortë të jetë Vatra, sa më e bashkuar, sa më aktive të jetë ajo, aq më i fortë dhe më aktiv është komuniteti shqiptar në Nju Jork e në SHBA, tha z. Gjonaj. Ne duhet ta shfrytëzojmë në mënyrë më të frytshme rritjen e numrit të shqiptarëve në SHBA për tu bërë faktor në jetën politike amerikane dhe duhet t’ia njohim forcën vetes, por duhet ta bëjmë të dukshme këtë forcë para amerikanëve-Të jemi të bashkuar.

   Shqiptarët duhet të bëhen të ndërgjegjshëm dhe të regjistrohen në Partitë politike dhe të tregohen të zgjuar në kombinimin e votës.

Më pas z. Gjonaj informoi edhe për Qendrën shqiptare, ku ai ka një projekt real, ku do të jenë bashkë organizatat shqiptare. Z. Gjonaj tregoi detaje për fondin e mbledhur dhe projektin e qendrës bashkuse. Bashkëbisedimi ishte i lirë dhe shkëmbyen mendime të gjithë pjesmarrësit në takim.

VATRËS I SHTOHET EDHE NJË DEGË E RE

by

– KRYETARI I VATRËS Z. ELMI BERISHA PRITI KRYETARIN E DEGËS SË RE TË VATRËS NË NEW JERSEY, Z. ADEM MANELLARI-/

Ditën e shtunë, 25 Janar në mesditë, Kryetari i Vatrës z. Elmi Berisha priti kryetarin e degës së re të Vatrës në New Jersey, z. Adem Malellari, i cili shoqërohej nga financieri i degës z. Stefan Isallari. Në prani të editorit të gazetës dhe ish anëtarit të kryesisë së Vatrës Besim Malota, z. Manellari informoi kryetarin Berisha për nismën e krijimit të degës së Vatrës në NJ me ndërmjetësinë e ish nënkryetarit të Vatrës Adriatik Spahiu.

Nismëtarët u mblodhën me 12 Janar për krijimin e degës dhe anëtarësimi po vazhon ende. Z. Malellari solli fletët e regjistrimit, pagesat e anëtarësive si dhe një informacion me shkrim rreth ecurisë së mbledhjes formuse, shkruar nga Aurela Velillari, që u depozitua së bashku me fletët e regjistrimit dhe procesverbalin. Ai u pajis me blok-regjistrin dhe udhëzimet për ecurinë e degës.

Kryetari i Vatrës z. Elmi Berisha i falenderoi zotërinjtë për krijimin e  degës dhe u uroi mirëseardhjen në Vatër dhe nga ky moment dega figuron e regjistruar në Federatë. Z. Berisha i njohu me frymën e  Kuvendit të Federatës Pan Shqiptare të Amerikës VATRA, organizuar në Detroit në Teqenë Baba Rexhebi dhe marrjen unanime të votbesimit për ta drejtuar Vatrën.

Kryetari Berisha tha se ai do të ruaj frymën kombëtare të Vatrës dhe se me platformën e tij do t’i prijë Vatrës për të kryer obligimet kombëtare dhe ato në komunitet.

27 Janar 1990- 2020- 30 VJET NGA PERCJELLJA E NIK MRNAÇAJ

by

KUJTESA- ME 27 JANAR 1990, KUR DIASPORA SHQIPTARE NË SHBA I DHA LAMTUMIRËN NIK MRNAÇAJ /

Nga Dalip GRECA/

27 JANAR 1990- Ishte një ditë e ftohtë dimri 27 Janari i viti 1990. Komuniteti shqiptar ishte tronditur nga një ngjarje e pazakontë; 5 ditë më parë9me 22 Janar) ishte përcjellë lajmi se një aksident i pazakontë në rrethana të dyshimta kishte marrë jetën e të riut Nik Mrnacaj, i biri i Marash dhe Mrije Mrnacaj. Me 27 Janar u përcoll trupi i të ndjerit…. Shërbimet funerale u kryen në Bronx, New York, ku të riut Mrnaçaj, i dhanë lamtumirën e fundit mijëra bashkatdhetarë të komunitetit shqiptar të Amerikës. Mesha e Dritës u celebrua me datën 27 Janar 1990, në Kishën Katolike Shqiptare, nga të Pëndershmit Don Rrok Mirdita dhe Don Pjetër Popaj….

                                            ***

Rikujtesa: Vitin 1990 kishte nisë me demonstrata të shumtë në Diasporën Shqiptare të Amerikës. Dredhëritë e Ramiz Alisë në Shqipëri dhe urdhërat që përcilleshin në Misionin Shqiptar të Nju Jork-ut i kishin hedhur më shumë benzinë zjarrit.Me 20 Janar, në Nju Jork, ishte zhvilluar një demonstratë e madhe për lirinë dhe demokracinë e munguar shqiptare. Demonstrata u zhvillua para Misionit të asaj që quhej Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë. Mijëra njerëz, burra, gra dhe të rinj, shkruante Dielli në faqen e parë, morën pjesë në protestë. Turma e madhe u mblodh rreth orës 11 paradite dhe manifestoi me thirrje të fuqishme:” Lironi Shqipërinë”!, Reforma për Popullin Shqiptar”!…”Demokraci dhe Liri!” si dhe parrulla të tjera kundër diktaturës shqiptare.

       Shkëpusim nga kronika e Diellit(editor në atë kohë ishte Eduard Liço) : “Ndërmjet atyre që merrnin pjesë në këtë demonstartë na zuri syri edhe bashkëkombasin tonë Tom Christo nga New Hampshire, i cili është kandidat për Senatin Amerikan, profesori amerikan nga New Jersey John Cardino… Ishte i pranishëm edhe Reverand Sassu, përfaqësuesi i Kishës Orthodokse Rumune në New York. Krahas fjalimeve, u recituan edhe poezi nga tribuna e protestës, ku më së shumti duartrokitje fitoi poezia e Zef Pashko Dedës, shkruar enkas për këtë rast.

           Shqiptarët e New York-ut, shkruante Dielli, ishin mbledhur me mijëra, po kishin ardhë edhe nga qytete të tjera, të afërta dhe të largëta. Nga Chicago kishte ardhë Rev. Jusuf Azemi me shumë shokë të tjerë; nga Detroiti Ekrem Bardha me shokë dhe bashkëpunëtorë të tij të Këshillit Kombëtar Republikan  Shqiptaro-American; nga Connecticut Ligori dhe Kostandin Vangjeli,Ali Demiral ; nga Nju Jorku Dr. Turdiu me zonjën dhe vajzat, Luan Isufi me zonjën, Ramiz Dani, Abdulla Kaloshi, Seid Kryeziu, Rexhep Krasniqi, Nerim Kupi, vëllezërit Bytyçi dhe shumë të tjerë. Po ashtu kishin ardhur edhe nga Florida e shtete të tjera të Amerikës. Në krye të turmës binte në sy një grupim energjik i të rinjëve me në krye Nikoll (Nik) Mrnaçaj, që i jepnin ritëm demonstrimit. Nikolla kishte motive të forta për të dalë në krye të protestës: Vuajtjet e fisit të tij në Shqipëri, kalvari në burgje dhe kampet e internimit, burgosja dhe vdekja e axhës së tij, Nikolla Mrnaçaj nga torturat e diktaturës,e kishin mbushur shpirtin e tij, dhe e kishin bërë aktiv në demonstratat antikomuniste në SHBA. Atë e gjeje kudo ku demonstrohej, në Washnigton, New York, Michigan etj.

Gjatë demonstratës u mbajtën shumë fjalime të ashpra kundër diktaturës dhe u bënë thirrje për Liri e Demokraci; Foli kandidati për Senator Tom Christo, i cili dënoi dhunën dhe shtypjen e gjatë të shqiptarëve nën diktaturën komunisto-staliniane. Ai dënoi edhe dhunën që po ushtrohej nga regjimi i Beogradit kundër qytetarëve të pafajshëm shqiptarë të Kosovës, duke besuar se pas rënies së diktaturës staliniste në Shqipëri, opinioni do të fokusohej më mirë në Kosovë. Folën gjithashtu edhe Dr. Gjon Buçaj dhe Dr. Fuad Myftija.

           Demonstrata e Shqiptarëve antikomunistë u ndoq nga shtypi i New York-ut, nga radio dhe televizionet. Në edicionet qendrore të lajmeve gati të gjithë televizionet dhanë pamje nga demonstrata, duke i komentuar ato, informonte Dielli.

         Demonstrata e antikomunistëve demokratë shqiptarë para Kombeve të Bashkuara kishte tronditë edhe Tiranën zyrtare, e cila ende bënte qëndresë dhe i lëshonte me pikatore te drejtat e mohuara njerzore. Një demonstratë e tillë antikomuniste do të organizohej edhe në Detroit, por duket se Misioni Shqiptar në Nju Jork kishte urdhër për një antiprotestë,antimiting atje. Vetë shefi i Misionit kishte udhëtuar të nesërmen e demonstartës së Nju Jork-ut, drejt Detroitit. Grupimi i të rinjve antikomunistë me Nikoll Mrnaçaj e kishin mësuar lajmin dhe u nisen për në Detroit, që t’u vinin në ndihmë bashkatdhetarëve antikomunistë, demokratë atje. Edhe pse qe një ngjarje që provokoi tension, të rinjët nuk ranë në kurthin e përplasjes vëllavrasjes, duke shmangur gjakderdhjen. Gjithësesi Misioni shqiptar dështoi në orvajtjen e vet.Por në kthim ndodhi tragjedia,për të cilën dyshohet se aksidenti ka qenë i qëllimshëm.

        Gazeta e Dielli e ka regjistruar ngjarjen në numrin e saj 15 Shkurtit 1990. Ishte një kronikë e thjeshtë që përcillte dhimbje. Nën titullin”Një humbje tragjike” Dielli shkruante: Me datën 22 Janar 1990, në një aksident automobilistik, humbi jetën Nikoll Mrnaçaj, në moshën 31 vjeçare. Aksidenti ndodhi në Pennsylvania, ndërsa Nikolla së bashku me Mark Tinaj, po ktheheshin nga Detroiti, ku morën pjesë në demonstrimin kundër regjimit stalinist të Tiranës. Dielli shkruan se Mark Tinaj shpëtoi për mrekulli, ndërsa Nikolla humbi jetën.

Shërbimet funerale u kryen në Bronx, New York, ku të riut Mrnaçaj, i dhanë lamtumirën e fundit mijëra bashkatdhetarë të komunitetit shqiptar të Amerikës. Mesha e Dritës u celebrua me datën 27 Janar 1990, në Kishën Katolike Shqiptare, nga të Pëndershmit Don Rrok Mirdita dhe Don Pjetër Popaj. Merrnin pjesë në meshë më shumë se një mijë shqiptarë dhe amerikanë. Nikolla u varros në St. Raymonds Cemetery, me nderimet më të madha që Komuniteti shqiptar mund t’i akordojë një personi, shkruante gazeta e Vatrës.

        Dielli komentonte: Nikolla vjen nga një familje që gëzon respekt të konsiderushëm, për tradita fisnike, bujari dhe atdhedashuri. Gjatë jetës së tij të shkurtër, i ndieri Nikoll, la kujtimet më të mira, me sjellje, urtësi, dhe edukatë familjare, që kudo i sillnin dashuri dhe respekt nga të gjithë. Nikolla la mbrapa prindërit Marash dhe Mrije, bashkshorten Maria, djalin 5 vjeçar Michael, dy vllazën Paulinin dhe Lekën, dy motra dhe një rreth familjar të gjanë, si këtu, ashtu dhe në Atdhe.

         Redaksia e Diellit në fund të kronikës i paraqiste ngushëllimet më të ndieshme Familjes Mrnaçaj për këtë humbje të rëndë e të pazëvendësushme.

           Ashtu siç e përcolli me nderime në ikjen nga jeta, po ashtu komuniteti shqiptar e nderon për çdo vit Nikën. Katër muaj pasi kishte humbë jetën(22 Janar 1990), pikërisht në fillim të majit 1990, Nikolla u përkujtua me nderim nga Bashkia e White Plains , duke e ngritur Flamurin shqiptar pa yll tek zyrat e Bashkisë. Tash çdo vit, në fillim të muajit Maj, Martiri i Demokracisë, Nik Mrnaçaj, përkujtohet e nderohet nga Bashkia dhe nga komuniteti shqiptar me ceremoni nderuse, me fjalime, me programe artistike dhe me ngritjen e  Flamurit Kuq e zi. Ajo që tashmë ka zënë vend për rreth tri dekada në kalendarin e veprimtarive të Prefekturës së White Plains, dhe të Komunitetit Shqiptar, të Kishës Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës”, të Shoqërisë Artistike  Kelmendi, të Vatrës dhe shumë shoqateve të tjera në Nju Jork, thirret “Dita e Lirisë Shqiptare” dhe i kushtohet Nik Mrnaçaj.

       Edhe në vendlindje Nika është nderuar me dekoratën”Martir i Demokracisë” , ndërkohë që shkolla e mesme ne Tamarë – Kelmend, mban emrin “Nik Mrnaçaj”, ndërkohë që ai është vlerësuar “Nder i Kelmendit”, ka dhe rrugë me emrine  tij.

      Të Dielën me 22 Janar 2020 , Dom Pjetër Popaj, famullitar i Kishës Katolike Shqiptare”Zoja e Shkodrës”, çoi meshë në nderim të Nikës, ndërkohë që ka kujtuar dhe eshte lutur edhe per axhën e Nikës,babain e Mark Mrnaçaj, Nikoll Mrnaçaj, me rastin e 30 vjetorit të vdekjes, pas një kalvari të gjatë në burgjet dhe kampet e internimit! Pushofshin në Paqe!