Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2020

… KEMI QENË NË SHTËPINË E PROFESOR ARSHI PIPËS NË WASHINGTON…

by

Nga rrefimi i Visar Zhitit-
i botuar në librat e tij dhe në shumë gazeta në Tiranë dhe në diasporë.
Sot, në ditën e Tij te lindjes, në 100 vjetorin e tij…

…Po ndieja dëshirën të shfletoja “Librin e Burgut” të Arshi Pipës, s’e di pse, vetë dita sikur e donte, a ngaqë ma kishte dhuruar dikur në Uashington, apo nga letra absurde që një ish-kongresmen amerikan, emigrant arbëresh, por që sigurisht e kishin njohur njëri-tjetrin, ia dërgonte nga New Yorku kryebashkiakut në Tepelenë, ku atje përkujtohej kampi famëkeq i internimeve, i mbiquajtur “Aushvici shqiptar”, ndërkaq autografi i Arshi Pipës sikur më porosiste…


…kumtin që na vjen nga ai, qëndrestari i rreptë, ish-i burgosuri politik, i arratisuri guximtar dhe emigranti anti-komunist, eseisti, kritiku letrar, përkthyesi, filozofi, që shkruante jo vetëm në shqip, por dhe në anglisht e në frëngjisht, emblematiku sipëran Arshi Pipa., është urdhër.
Çuditërisht nuk po përkujtohet dhe aq, për të mos thënë ndonjë gjë tjetër. Pse kjo heshtje, apo s’’kanë gjetur gje në dosjen e Sigurimit të Shtetit, që te bëjë bujë për keq?
Po shfletoj shënimet e mia nga takimi i paharruar me profesorin.

LIBRAT DHE HIRI I ARSHI PIPËS:

…telefonoi se na priste në shtëpinë e tij atë paradite në Uashington, ora 10:00. Meqenëse kishim dhe ca kohë, vendosëm të futeshim në librarinë pranë dhe pastaj të vazhdonim një shëtitje të shkurtër. Uashingtoni, po mendoja, është qytet me fizionomi klasike europiane: s’ka qiellgërvishtëes, siç ishte përfytyrimi i shqiptarëve të padalë për Amerikën, por sheh blerim kudo, rrugë të pastra e qetësi të bardhë. Mbase këtë ndjesi ta japin Shtëpia e Bardhë, Kapitoli, Bibliotekat e famshme të Kongresit, të gjitha të bardha. Një kryeqytet që ka shumë e shumë më tepër pemë, se… policë. Dhe sa shumë ketra! Ketra qytetarë!…
Ndalnin, na shikonin në sy, s’kishin frikë nga njerëzit, madje prisnin t’u jepje diçka për të ngrënë; biskota, shiteshin enkas dyqaneve, afroheshin, tundnin bishtin e madh e të bukur si të argjendtë, dilnin dhe në rrugë, vraponin poshtë veturave të ndalura, endeshin, ktheheshin pas, u ngjiteshin me vrull pemëve, një zot e di se ç’kërkonin. Edhe ne tani po nxitonim. S’donim të bëheshim vonë për në shtëpinë e profesor Arshi Pipës, nën një diell që po më dukej i bardhë dhe ai. Mbas trokitjeve tona të buta, portën na e hapi motra e moshuar e profesorit, ndërsa në krye të shkallëve të drunjta lart, në katin e dytë, na priste vetë profesori, në këmbë, i gjatë dhe i hollë, i drejtë, me flokët e bardha, “të uashingtonta”, por dhe si borë e largët e atdheut, që nuk shkrin kurrë. Vetullat çuditërisht të zeza, siç dukej një shenjë e përzishme që nuk shkëputej për jetë nga fytyra fisnikërisht gjatoshe e tij. S’dita ta përcaktoj në e theksonin apo e neutralizonin pamjen disi skeptike të asaj fytyre, a i jepnin rini më shumë, bashkë me një pesimizëm të mençur, por gjithsesi me një përzemërsi të palodhur.
– E di emrin tënd, – më tha, kur u ulëm në kolltukët e thjeshtë, – je poet i ri dhe ke qenë në burg. Kësaj së dytës unë i jap rëndësi… për shkrimtarin, – shtoi. Menjëherë i tregova ç’dija për “Librin e burgut” të tij, të botuar në vitin 1959 në Romë, ç’kisha dëgjuar dhe si e kisha lexuar më në fund. Kur autori qe arratisur, pikërisht ato sonete skëterrore kishin bërë rrugë të kundërt me autorin, po aq të rrezikshme, në mos më shumë, qenë futur fshehurazi në atdhe, përmes telave me gjemba. Kisha bërë përpjekje për të botuar një cikël prej tyre në shtypin e ri opozitar tonin. Kujtova sonetin për një të shtrirë në vig, që vdekja e shndërroi në arkivol lecke…
– Më ka ndodhur… me tim atë, – shpjegoi profesori, – vdiq udhës në burg. – Edhe zëri i tij sikur zbardhte, i njëllojtë, me pak ngjirje që ai ia vinte fajin torturave, – prandaj më del i tillë. Me ftohje. Çimento qelish. Në fisin tonë, – po tregonte profesori – s’kemi kënd me zë të tillë. Pastaj ne e çuam në spital, – qesh me ironi, por zëri iu prish. Kë kishin çuar në spital, babain e vdekur apo zërin? S’ka zë të tillë në fis…
– Ne e njohim këtë zë, – ndërhyra, – që s’e prishi dot diktatura. As liria e mirëqenia e suksesi. Dhe tregova librat e tij mbi tryezë, te të cilët po hidhte autografe, po m’i dhuronte mua. Ime shoqe shkrepi befas aparatin fotografik mbi ne. Me siguri do t’i jetë fanitur gjyshi i saj, të cilin dhe atë e burgosën në kënetën e Maliqit, ja, atje, ku ishte dhe Profesori, me siguri do të jenë njohur… mbi baltë, ku shpesh, policia të rrëzuarit, ata që binin nga mundimi i madh dhe uria e madhe, i shkelte me këmbë. Hipnin me çizme mbi shpinën e njeriut të dënuar derisa e zhysnin thellë e më thellë, në llumin e pafund, në kënetën e vdekjes. Po gjyshi i saj mbeti gjallë, edhe atëherë kur i hodhën një bombë policët e një njeri tjetër kërceu, se e dinte copë buke e donte ta priste, por u bë copë-copë. Dhe prapë do ta arrestonin Dane Zdravën, gjithmonë, sepse kishte qenë biznesmeni i parë, ai kishte sjellë kinemanë e parë në qytetin e tij, në Berat, po ja, që ishte dhe me akademi në Itali, sillte centrale elektrike, autokombajna në tokat e tij dhe falte peliçe apo bënte pajën e të gjitha vajzave të miqve të tij dhe teksa e nxirrnin nga shtëpia të lidhur me pranga, përqafon për herë fundit mbesën e vogël, të sapokthyer nga shkolla… e ajo tani fotografon bashkëvuajtësin e gjyshit.
Me siguri do të jenë njohur bashkë, kanë folur, edhe pa e ditur se cilët janë, atje, në kënetën e vdekjes, kanë shpresuar. Autori i soneteve të baltës së burgut pati fat pastaj, e kërkoi fatin, e bëri vetë dhe ja, tani, bisedon me atë që është i shoqi i saj, edhe ai me plot poezi burgu gjithë errësirë ferri.
– Jam familje borgjeze, – vazhdonte të rrëfente profesor Pipa, – jo në kuptimin që e përdorin komunistët. Në familjen time janë marrë me gjyqësi të gjithë: gjykatës e avokatë ishin e mua m’u desh të bëja punë proletari, më të rëndë se proletarët. Po burgut i jap rëndësi, e quaj universitet…
– … të zi, – shtova unë. Pastaj Profesori nisi të flasë për Fransua Vinjonin, poetin rebel, vagabondin, të burgosurin, të dënuarin me varje, por që i shpëtoi litarit… (Ah, Avzi Nela yni, nuk i shpëtoi dot… diktatura komuniste ishte më keq se mesjeta.) E dua Vijonin, – m’u duk sikur u rrëmbye profesori, por gjithsesi i qetë, me qetësinë e mistershme që gjen në një tempull. Me Vijonin shihet se jeta është tjetër gjë dhe tjetër poezia. Edhe krijimtaria e Kadaresë është kështu… Madje, edhe “Dasma” është roman disident…,-tha dhe heshti gjatë. S’doja t’i ndërhyja. Vetëm doja ta dëgjoja. Ashtu siç thuhej, Arshi Pipa shihej që ishte njeri i prerë, autoritar, “madhërisht i pamëshirshëm” me diktaturën, të cilën ai e sfidoi, jo vetëm si mërgimtar politik, por si poet dhe si mendimtar, mbi të gjitha. Profesori do të pohonte pa mëdyshje që Atdheu ynë është më mirë se dikur, me gjithë rezervat e mëdha që mund të kihen. Diktatura e bunkertë u ça nga brishtësia e demokracisë. Në fund të fundit, demokracia është edhe kritikë për të përmirësuar veten.
Dhe deshi të më tregojë përkthimet e tij nga klasikët e mëdhenj, Dante e Petrarka, Gëte… francezë, rusë e rumunë. – I kam përkthyer, – po thoshte profesor Pipa – ca me toskërisht e ca me gegërisht. Po t’i jap, por mos i boto. I përgëzoj botimet kosovare që arritën të shkruhen në gjuhën letrare, megjithëse ata ishin për përdorimin e dy dialekteve, edhe unë. Janë pasuri, – këmbënguli. – Edhe gjuha e përbashkët letrare është!, – iu përgjigja. – Erdhi shpejt, – tha sërish. Ndërsa pinim kafetë, unë u ngrita të shoh raftet e çuditshme të librave. Të gjatë dhe bosh! Bo-o(h)-osh… Vetëm ca fjalorë, dorëshkrimet e fundit në një qoshe, ksomblat e librave të tjerë, vepra të mikut të tij të madh, arratiakut tjetër, poetit Martin Camaj. Kaq! Dhe dhembje si e drunjtë. Ç’kishte vdekur aty? Ja, ca fotokopje të zmadhuara të letrave të cigareve, ku kishte shkruar dikur poezitë e burgut. Me ato ishte arratisur… Se si dukeshin ashtu raftet, dramatikisht bosh, si arkivole. Sërë-sërë. Ku janë librat, desha të bërtas së brendshmi. Kërkova se mos shoh nga dritarja ngrehinën e mrekullueshme të Librarisë së Kongresit Amerikan, që të lehtësoja frymëmarrjen disi. Të gjithë bibliotekën e tij, librat e të gjithë jetës, profesori ia kishte dhuruar bibliotekës së qytetit të Shkodrës. Ndihej dhe qytetar shkodran, edhe pse ishte libohovit me origjinë. Një gjest i lartë ky i dhurimit të librave, i dha qysh në gjallje, pa ia lënë si detyrë testamentit. Pse? Mendoja rrugës së kthimit. Ku e gjeti fuqinë të ndahet me librat e vetë, qëllimin e jetës së tij?
– Po merrem me filozofi tani, – më tha, kur e pyeta se ç’po shkruante. Pra, ai po guxonte të bashkëjetonte me vdekjen e vet, me ikjen e pashmangshme në jetë të tjera, qiejve. Mos ishte sfidë filozofike e të ngritur mbi të zakonshmen, mposhtje e vetë vdekjes, triumf i gjithëkohësisë? Dhe pikërisht, kur unë i tronditur kundroja atë boshësi të drunjtë, bibliotekën e librave të padukshëm, të mërguarën, dëgjoja zërin e tij që kritikonte një seminar ortodoks në Amerikë të lobit grek. Pastaj folëm për eposin ballkanik. Ka një trill dhe turp,- tha ai, për të vjedhur histori të të tjerëve. Zhvatim tokat dhe legjendat dhe trazojmë të vdekurit. Politizojmë miqësitë, por dhe sëmundjet. Eposi ynë, tha papritur. Jo se nuk është i bukur, përkundrazi, është i bukur, madhështor, por sepse karakteristikë për vargjet tona tradicionalisht është përdorimi i tetërrokëshit, kurse eposin e kemi njëmbëdhjetë rrokësh. Që e kanë sllavët e jugut. Atëherë ç’mund të themi? Shkrimtari jugosllav, Ivo Andriq, gjeta rast dhe po i thosha, thotë se Kënga e Gjergj Elez Alisë është shqiptare. Po, shqiptare është, pohoi me një kërshëri si të ftohtë Arshi Pipa. Ku do të dilja? Po a është njëmbëdhjetë rrokësh “Gjergj Elez Alia?”, gati bërtita miqësisht. Po, tha përsëri dhe heshti. Në sy po vezullonin rafte librash, kujtesa e tyre parake. Po shikoja dedikimet në veprat që më dhuroi: “… poetit të ri dhe shokut të burgut…”, “… këtë libër të shkruar dhe plotësuar në mërgim”, “për kujtim të takimit në Washington, më 23 gusht 1994, përzemërsisht…” dhe kishte firmosur poshtë emrit të shtypur në frontespic: “Arshi Pipa”, me shkronja të vogla. Seç m’u bë brenda në kraharor një si brengë dhe boshësi si ajo e rafteve. Desha të kujtoja patjetër ketrat dhe zgjata dorën në ajër, sikur po i ndillja. Arshi Pipën do ta takoja dhe një herë tjetër në Tiranë, mbajti një leksion të shkëlqyer për poezinë e Martin Camajt. Me poezinë e tij fillon paqja në poezinë shqipe, tha profesori. Më vonë erdhi lajmi mortor se Arshi Pipa kishte ndërruar jetë dhe kishte kërkuar që hiri i tij të shpërndahej… mbi atdhe. Në detin Adriatik. Hiri ka brenda ripërtëritjen, ai nuk është harrim, së pari është purifikues dhe ushqen tokën dhe kohën. Vepra e hirshme e Arshi Pipës është pasuri tashmë e jetës sonë, e qëndresës dhe e kulturës në tërësi, fosfor ndriçues në kujtesën kolektive, vlerë e pazëvendësueshme, veç me veten. Le ta hedhim mbi Tepelenë atë hi, mbi Spaç e Qafë Bari, Burrel e Lushnjë… mbi kujtesën tonë dhe ndërgjegjet tona!

BISEDË TË BURGOSURISH
PËR ARSHI PIPËN:
NGA LIBRI “RRUGËT E FERRIT”,
burgologji nga Visar ZHITI

…po më tregonte Maks Velo me mllef e art se një ditë, kur qe ndodhur në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë, vjen një pako me një libër gri, me kapak të fortë. Arshi Pipa. Libri i Burgut. Poezi. Botuar në Romë. Shqip. Desha ta shfletoj, të lexoja vetëm një poezi. Vetëm një. Një varg. Aty më këmbë. S’ma lanë as ta hapja. S’lejohej. Kishte ardhur posaçërisht për kryetarin e Lidhjes së Shkrimtarëve, Dhimitër Shuteriqin, maskarai, shau, por do të futej në fondin e zi të Bibliotekës. Arshi Pipa është i arratisur. Ka qenë në burg, në kënetën e Vloçishtit. Mbeti gjallë. Doli nga burgu i Burrelit. Tani është profesor universiteti në Amerikë. Të burgosurit thonë se ai ka shkruar një skenar filmi “Qershiza”. Jo roman? Dhe është realizuar nga Hollivudi. Duket si e pabesueshme. Rrëfehen tmerret e burgjeve tona, sidomos atij të Burrelit. Se si i vrisnin të burgosurit në ditën e fundit, në atë të lirimit të tyre dhe i varrosnin tek ajo qershiza. Kishte nga ata që u binte të fikët, teksa shihnin filmin në Perëndim, vazhdonin të tregonin të burgosurit, ulërinin në kinema, vinte ndihma e shpejtë ambulanca, njëri kishte nxjerrë revolverin dhe kishte qëlluar mbi ekran për të prapsur një oficer shqiptar, që po copëtonte të burgosurin e vet. Nuk dimë gjë, thoshin ata që kishin ardhur nga jashtë si suedezët, Agron amerikani, francezët e Veriut, gjermani, grekërit… Sidoqoftë, thoshim, edhe po të mos jetë e vërtetë, ne, të burgosurit, e ndiejmë nevojën e një mbrojtjeje, të një apeli të madh kundër shtypjes që na bëhet, indiferencës së tmerrshme dhe harresës më të tmerrshme. Na duhet një vepër arti. Dikush po e bën a duhet ta bëjë. Ne kemi zgjedhur tani emrin e një bashkëvuajtësi, profesor Arshi Pipës, ai e mbart këtë nder, po ia besojmë. Të tjerët brenda, sa më shumë lavdi marrin, aq më shumë kanë mashtruar. Ka shumë mundësi që e tëra ajo të jetë krijim i yni, kolektiv. Qershiza është vërtet, por s’e dimë a është futur në letërsi? Ne ngushëllojmë vetveten. E ndihmojmë të qëndrojë. Dhe kështu ky art që s’është, ndërkohë është më magjepsësi dhe krijon artin tjetër anonim, tragjikun. Të cilit do t’i gjejmë një emër. Ndonjëherë gjërat me mungesën e tyre janë më të fuqishme.

NGA LIBRI “PANTEONI I NËNDHESHËM
OSE LETËRSIA E DËNUAR”:

Poeti, eseisti dhe filozofi Arshi Pipa do të ishte ai që do të realizonte ëndrrën e të gjithë të burgosurve politikë shqiptarë në diktaturë: ikjen. Të ikje dhe të tregoje nëpër botë burgjet e tmerrshme, vuajtjen e një populli pa liri. Se dilnin shkrimtarë jashtë shtetit, por ata s’e hapin gojën. Turp! 1000 herë turp! Fill pas burgut, Arshi Pipa do të arratisej, do të mbërrinte në Itali duke pasur me vete dhe poezitë e shkruara fshehurazi mbi letra të holla cigaresh. Gati sa një kuti shkrepësesh bëhej sasia e tyre dhe do t’i botonte në Romë në përmbledhjen gri të zymtë: “Libri i burgut”, një hata e vërtetë, ku Sonetet e Kanalit të asaj kënete të tmerrshme do të ishin, sipas meje, “Ferri” i poezisë shqipe. Pra, profesor Arshi Pipa kishte shkuar në SHBA, ku dha leksione në universitete të njohura, pa e shkëputur vëmendjen nga letërsia e dheut amë, madje dhe do të përkthente prej andej, siç do të sillte në shqip në të dyja dialektet poetë të mëdhenj klasikë nga bota. Profesori do të shkruante në anglisht dhe një studim “Montale dhe Dante”, me lejen e vetë Montales, që do të ishte në një farë mënyre, paraprijës i çmimit “Nobel”, që do t’i jepej poetit gjenovez. Korpusi i Veprës së Arshi Pipës po vazhdon të botohet pas vdekjes në atdhe në kujdesin e familjarëve, duke përfshirë dhe dorëshkrimet që i ruajtën përmes rreziqesh motra e tij Bukuria dhe i ndjeri kunati, shkrimtari tjetër i burgjeve, Uran Kalakulla.

SKEDË BIBLIOGRAFIKE
PËR ARSHI PIPËN:

U lind më 28 korrik 1920 në Shkodër. Ndoqi studimet në Kolegjin Severian në Shkodrën e tij të lindjes dhe më pas studioi filozofi në Universitetin e Firences, ku në 1942 mori titullin “dottore” në filozofi, me një punim për konceptin e moralit në filozofinë e Henri Bergson. Pas pushtimit fashist të Shqipërisë kthehet nga Italia bashkë me vëllanë e tij, Myzafer Pipën. Punoi si mësues në Tiranë dhe Shkodër dhe redaktor i revistës letrare “Kritika”. Mbas Luftës së Dytë Botërore, pas ekzekutimit të vëllait të tij Myzaferit, nga fitimtarët, Arshi Pipa, në prill 1946 u arrestua me akuzat për veprimtari kundër shtetit dhe u dënua me 10 vjet burg. Dënimin e vuajti në kampet e punës në Durrës, në kënetën e vdekjes në Vloçisht, në kalanë e Gjirokastrës dhe në ferrin e Burrelit. Me t’u liruar, arratiset në Jugosllavi dhe në 1958 në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Fillimisht punoi në Universitetin e Georgetown, Berkeley dhe pastaj në Universitetin e Minesotës në Mineapolis. Në vitin ’90 viziton Shqipërinë. Pritet me kërshëri, moskuptim, distancë dhe adhurim. Poezitë e para që shkroi në fund të viteve ’30 përfshihen në një ksomblë, që do të pasohej dhe nga të tjerë. Veçanërisht të vlefshme, lartësi e mendimit shqiptar janë veprat e tij në kritikën letrare, historinë e kulturës shqiptare dhe politikën e gjuhës në Shqipëri gjatë sundimit diktatorial të Enver Hoxhës. Vitet e fundit të jetës së tij i kaloi në Uashington DC, ku dhe mbylli sytë më 20 korrik 1997 në Uashington DC.

Po sot në ditën e lindjes së tij, në 100 vjetor, kujtojmë se vepra e Arshi Pipës është e gjallë dhe fortë, një dritë e pashuar feneri në errësirë…

DIELLI EXCLUSIVE INTERVIEW WITH DEPARTING AMBASSADOR TEUTA SAHATQIJA, HEAD AT THE CONSULATE GENERAL OF KOSOVO IN NEW YORK

by

By Rafaela Prifti-

I am grateful that we are able to have this conversation prior to your departure from your post as Head at the Consulate General of Republic of Kosovo in New York. This evening The Pan-Albanian Federation of America VATRA hosted a farewell event at its Headquarters. What is your message to VATRA as the oldest organization in the US diaspora and its leadership?


Ambassador Teuta Sahatqija:  Four years ago, I began my tenure as the Head of Kosovo Mission to New York by visiting VATRA’s offices. It was an emotional visit, not unlike walking in a sacred historical site, full of history, glory, stories, and patriots who did so much for Albanians all over the world. VATRA is the organization that has synchronized the Albanian voice in the United States. I think that carries a special importance. VATRA can bring even more coherence in the Albanian diaspora, and coordinate efforts to strengthen the Albanian position in America and thus helping the Albanian cause in Albania, Kosova and around the world.

DIELLI: During the war, you and your family were forced out of your home. Your plight is described in the issue of The Diplomat Washington of March 1, 2019, as follows: “on April 5, 1999, Sahatqija fled her home in the village of Gjakova with her husband and their four children — ranging in age from 4 to 10 — as neighbors’ houses were burning and corpses littered the streets. “I found myself in the middle of the road with all the kids, not knowing where to go,” she said. “Without food or security, we were forced to flee through the mountains, and ended up in Albania — first in Krumë, a town near the border, then to Tirana.” Then the article characterizes you as a seasoned diplomat stating: “Sahatqija’s objective: to get as many nations as possible to establish diplomatic relations with Kosovo, and have her small, struggling country admitted to the U.N. — and eventually NATO and the European Union as well.” How do you feel you have met the challenges?

Ambassador Teuta Sahatqija: As Kosovo’s UN envoy, it is particularly challenging since Kosova is still not a UN member and there are some countries that very “diligently” strive to prevent Kosovo from being present and from participating in events and in meetings. In fact, I have several Protest Notes from Serbia and Russia for such participations.

DIELLI: It has been one month from the cancelation of talks between Kosova and Serbia in Washington in late June and the publication of the allegations by the Special Prosecutors Office. How would you describe the present situation?


Ambassador Teuta Sahatqija: The dialogue between Kosova and Serbia has started. It is very important that it continues and even more important that it finishes with mutual recognition. It will help Kosova to remove obstacles in its way toward full recognition in world political, diplomatic and professional stage. It will enable the country to join the UN, EU and other international organizations as well as allow Kosovo to focus on economic development. I believe that the interest for this dialogue between US and Europe is increased as the guarantors of proper comprehensive agreement.

As for the Special Prosecutors Chambers, there is no court in the world that can change the history and glorious fight of Kosovo Liberation Army for freedom. Our fight was the right one and justice will prevail.  

DIELLI: Recalling the previous visit last February at Vatra’s Headquarters of Kosovo President Thaci, Her Excellency Ambassador Vlora Citaku and you. How do you remember it? What difference did six months make?


Ambassador Teuta Sahatqija: As always VATRA’s doors are open to all, high government officials and state dignitaries. It was welcoming and informative with regard to the developments and efforts in the United States by the community leaders. I do remember that some of the questions gave them a hard time. For me, I felt as a member in the Kosovo delegation and at the same time as part of the host diaspora delegation.

DIELLI: You are a diplomat representative of a non-member state of the United Nations and that is a challenging job. How have you managed to serve your country in the UN headquarters and under the circumstances that you have? In one instance, I recall the event in early 2019 held at the UN commemorating the contribution of the Albanian people in rescuing the Jews in World War II when you were not giving the floor. What can you tell us now about the episode?


Ambassasor Teuta Sahatqija: The task of the UN envoy of Kosovo which is not a member is particularly challenging. I have been involved and have participated in various events and commemorations. I remember the event honoring the selfless acts of Albanians who helped to rescue Jews during the WWII, in Albania, Kosova, Montenegro, South of Serbia or Macedonia. Helping the one in need is deeply ingrained in Albanian nation’s culture and tradition regardless of the country’s borders or rules of governments. The commemoration at the UN Conference Hall is an unfortunate event where I was not allowed to take the floor. Not being a UN member entails a number of obstacles for Kosova, but at least friendly UN members try to compensate that lack of presence by invitation to discussions and other ways of participation.

DIELLI: What are your most cherished memories from the time you served in New York? With your experience in political life of Kosova, what did you bring to the position as Head of the Consulate of Kosovo in New York? And what do you want your predecessor to know about the task that they have to carry?


Ambassador Teuta Sahatqija: One of my main tasks in New York was communication with UN Missions. I was Kosovo’s Envoy to the UN. I aimed to make Kosovo present within UN community, receiving and delivering diplomatic messages to my counterparts, participating in countless activities at the UN. It was a formidable and stimulating task since Kosova is still not a UN member and there are countries that work “diligently” to prevent Kosovo from being present and active on the world stage. I have several Protest Notes from Serbia and Russia for such participations.

I have been blessed with many friends among Ambassadors who invited me to conferences, asked me to deliver remarks, arranged meetings with Ambassadors of non-recognizing countries through lunches or dinners or invited me to receptions where I could network on behalf of Kosova. Those friendly Ambassadors helped reduce the frequency of UNMIK reporting to Security Council about Kosova from four times down to two times a year. They helped block some efforts of Serbia for de-recognitions and much more.  


I would like to say to my successor to be aware that the Mission in New York could probably be the most difficult diplomatic mission of Republic of Kosova in the world. But it is also an honor to serve your country. I would like to tell my successor to make as many friends as possible and to never give up. 

DIELLI: You have been a very outspoken advocate of the rights of survivors of sexual assault of the Kosova war. In January 2020 you co-organized an event at National Committee on American Foreign Policy titled: Silent No More: Perspectives on Combating Sexual Violence in Conflict. Your presentation laid out important campaign goals for survivors. There have been numerous events and rallies where you have championed the cause for justice on behalf of survivors. Are you proud of advancing the voice of the women that still feel stigmatized in Kosovo’s society?  What can you tell us about the mission as you move forward?

Ambassador Teuta Sahatqija:  The topic of sexual violence during the war has been one of my priorities. In Kosovo, as Member of Parliament, I worked with the survivors through several women organizations. I worked on the legislature to recognize the survivors and also provide them with the economic tools to empower themselves. In New York, I advocated to seek justice for them, to try to include Kosova in the annual report of Secretary General of UN for Sexual Violence during the conflict. I have continued to speak up with UN diplomats, through different organizations as NCAFP in NYU, speeches at Harvard, CUNY, Baruch and elsewhere. I am dedicated to stand with the survivors as I serve in my new position as Deputy Minister and shall do so throughout my career.

DIELLI: What are some of the most enduring memories during your mandate? And do you have any regrets as you take your next post?

Ambassador Teuta Sahatqija: I am going back to Kosova after four years with very fond memories, with a lot of new friends, a lot of achievements and pride. Could I have done more? Probably! I shall continue to serve with dedication in my new position as Deputy Minister of Foreign Affairs and Diaspora. I will serve my country, work the best I can and live the post in better condition than I found it. 

DIELLI: You have prioritized issues of social justice, gender equality and women’s rights while being a staunch supporter of the arts and culture including the culinary heritage of Albanians. As the Head of the Kosovo Consulate General in New York, you have hosted numerous art exhibits and the office space has accommodated shows and has been transformed into an art gallery with intense frequency. There must be a record number of shows, exhibits, book promotions, culinary festivals, movie-screenings launched and hosted by you in New York and around the country. You clearly value the impact of the art and culture. Can you please share your thoughts?

Ambassador Teuta Sahatqija: I am proud to have accommodated art shows at the Kosova Consulate. We have hosted six artists’ exhibitions in a span of two years, and numerous classical, jazz, popular music concerts that provided opportunities to young artists to perform for the community. We hosted or co-hosted numerous film premieres and plays. The moment Kosovo produced wine was placed at the Security Council table by Japan Ambassador, I knew we needed to organize wine tasting events. We had four such popular editions and it became an attractive event for the UN diplomats who joined with anticipation.

Also, seminars for Albanian language and culture were held in VATRA’s offices and on premises at the Kosovo Consulate. I send books to Albanian schools in New York and all over the country. We have launched book promotions and signings, business gatherings for Kosovo and American businesses and investors. We have had performances by Albanian school children. Every time Kosovo Consulate’s offices invited the Albanian diaspora, I always welcomed them with the same words: “Welcome home!”- “Mire se erdhet ne shtepine tuaj”!

DIELLI: Thanks to concerted efforts, Kosovo has gained international exposure through the education and business initiatives such as the orientation of RIT Kosovo (AUK) presentation last winter, and your keynote speech at a Convention in the US on telemedicine industry which has been set up in Kosova in 2002.   

Ambassador Teuta Sahatqija: The telemedicine industry connects the needs of the healthcare system and the technological advancements to better serve the people in Kosovo. I have received the President of the RIT Kosovo –AUK and supported the fundraising events, as well as donated to KAEF to benefit its scholarship program.   

DIELLI: You are the Head of Consulate General of the Republic of Kosovo in New York, a diplomat and very savvy in Public Relations. You are also a wife, a mother, sister, daughter. How have you been able to balance all of it?

Ambassador Teuta Sahatqija: I take every job very seriously and dedicate myself to do it well. I dedicate 100% of my energy and time and I do it with a lot of love and passion. My family is so supportive in all my efforts. I try to leave my post in better condition than I found it. I think that is my recipe.  

DIELLI: You have a great record in terms of relations with the community and the media. In recognition of such rapports, Kosovo General Consulate has awarded recommendations for members of the community and members of the press. Vatra and Dielli have been consistently acknowledged by the office and the government institutions of Kosova. To what do you attribute your good relations with the community?

Ambassador Teuta Sahatqija: Albanian community in America deserves eternal gratitude from Albanians in Albania, Kosova and wherever Albanian live. Albania and Kosova effectively became countries thanks to enormous efforts, the dedication and diligence manifested in the diplomatic and financial aspects. The least I could do was to show gratitude for all the work done in the past and present. Vatra and Dielli are the strong pillars, the beacons of Albanian presence in America, guardians of the glorious history that makes every Albanian proud regardless of where we live. The very first visit I made when I started my mission four years ago was at VATRA. I do close my mission in New York by visiting VATRA among friends I made during my tenure.

I have a lot of respect for the Albanian diaspora and I have committed to make them an important part of my work. My last event on the occasion of Kosovo Independence Day was co-organized with Albanian Diaspora organization and I am so proud of it.


I would like to wholeheartedly thank the journalists, media and Albanian press in New York and America who covered the events, reported the meetings and informed the diaspora and the people back home of the work of the team of diplomats in New York. Thanks a lot!

DIELLI: Thank you for the interview! Good luck!

KUJTOJMË PROF. ARSHI PIPA NË 100 VJETORIN E LINDJES

by

Arshi PIPA 1920 – 1997/

ELEGJI  PËR  GAC  ÇUNIN/

Vdiq edhe nji tjetër! Qanje shokë, të ngratin!
Banja t’madhe gjamën! Vdiq tue sosë afatin!
Si, pat hjekë e vuejtun, mbasi shumë qe rrekë
Tue luftue me morden! Vdiq: e lanë me vdekë!
Shtrydhë e shterrun forcash djerreve t’Bedenit,
fill andej përplasun brrakave t’ liqenit;
ra e u’mek djaloshi… Vinte i imët kah shtati,
s’ishte për tê kazma, s’ishte për tê shati
Se ktij qielli i fali çka s’i dha secilit:
frymën e muzikës, zanin e bilbilit.
Oh sa herë ndër muzgjet e robnis’ ai zâ
Zemrën qi lëngonte balçëm ai ju bâ
Dridhej nën zâ letas, mallshëm, melodija,
tash ndër kangë shkodrane, tash n’Ave Maria.
Prante zhurma e dhomës, që të gjithë veshtojshin
Tretun ndër kujtime t’ambla qi ato zgjojshin…
Gac, o shok i vuejtjes, nxânsi im i lashtë,
mâ s’ta gjegja zanin, mâ nuk t’ndesha jashtë!
N’imshtën e Burrelit vorrin ku ta banë
Kur ushton gjethnaja, Gac ti ndoshta fshân?
Fshâj nji kangë lirije qi t’u mbyll n’krahnuer!
Fshâj nji jetë artisti qi pa fryt u-buer!
Fshâj e përmbas teje le t’ankojë shoqnija
qi na njofti vlerën, mbarë t’ankojë rinija!

ELEGJIA VLLAZNORE

Ma thonte zemra e ngrata
se jeta t’kishte lanë,
edhe pse miqt e shokët
nuk dojshin me ma thanë.
Der sa mbi krye mandata
kur s’e pritsha më ra,
dhe mora vesh çka n’anderr
prej kohe m’ishte gja.

E pau epileptiku
qi s’njifte mue as tye.
Po kapërcejshim lumin
kur befas ura u-thye…
Un’ rashë… m’u-turr vertikut…
humba! uluroi nji za…
Ti u-hodhe, m’kape, m’qite…
por vetë nuk dole ma!

Ti vuejtje, ti rreziqe
durove simbas stinës,
nga ishulli i Ventottenës (3)
ndër telat e Prishtinës (4).
E pse përbuze vdiqe
terrorin bolshevik,
gjithmonë anmik i shtypjes,
e bir i atdheut, besnik.

Sot qi nga dita e mortit
ka rrjedhë ma se nji mot
tue t’a nderue kujtimin,
o vlla, nuk derdhi lot.
Pse për vdekjen e t’ fortit
i fortë duhet me u-bamë.
As përmendi fajtorët:
nuk kam ma çka me u namë.

Kur ndofta nga mizori
po përgatitet ura,
për mue ket herë, e kanga
e mbrame asht kjo qi thura,
me gjakun tand deshmori
vulosi sot nji be:
përbuzi komunizmin
e truhem per Atdhe.

•Shenim FR: Një kujtesë.., në 100 vjetorin e lindjes…

            Melbourne, 28 Korrik 2020.FRITZ RADOVANI

FLET NGA GJERMANIA EKSKLUZIVISHT PËR GAZETËN DIELLI NË SHBA, BRUNILDA KODUZI

by

SHIFRAT E PËRHAPJES SË COVID-19, SA E RREZIKUAR ËSHTË GJERMANIA/

Brunilda Koduzi, radiologe në klinikën Neumaier me qendër në Regensburg, Bayern, Gjermani, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, rreth zhvillimeve më të fundit të pandemisë globale në Gjermani dhe specifikat e përhapjes së re të Covid-19. Me Brunilda Koduzin bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

PANDEMIA, ÇFARË PO NDODH NË GJERMANI

Aktualisht, 24.07.2020 Instituti Robert Koch deklaron në Gjermani 815 raste të reja të infektuar me COVID 19, kjo vetëm në 24 orët e fundit. Krahasuar me ditën e djeshme (23.07.2020) që dokumentonte 569 raste të reja apo ditën e pardjeshme (22.07.2020) me një numër rastest të reja prej 454 si dhe me numrin e rasteve të reja të të infektuarve në javët e fundit i cili varionte 400-600,mund të themi që Gjermania po perballet me një rritje te numrit të të infektuarve në ditë. Sipas Virologëve  situata shihet kritike, për shkak se ndjekja zinxhir e infeksionit si dhe zbulimi i vatrës së infeksionit është veshtirë të identifikohet. Janë të shumtë faktorët të cilët mund të kenë ndikuar ne këtë situatë. Si faktor kryesor shihet reduktimi i masave kufizuese, rikthimi i përditshmërisë ka rritur nivelin e kontakteve.  Një faktor tjetër mendohet se janë të infektuarit që kthehehen prej pushimeve nga vënde të ndryshme. Rritja e konsiderueshme e numrit të testimeve mendohet se ështe një tjetër faktor i cili ka influencuar në  shifrat aktuale, shembull sipas  Institutit Robert  Koch ku vetëm në javën e kaluar janë kryer  531 571 testime gjithsej në të gjithë Gjermaninë, krahasuar kjo me javën e dytë të majit (09.05.2020-15.05.2020) ku numri i të testuarve ishte 127 457.

SITUATA E COVID-19 NË BAYERN

Rasti i parë i infektuar me COVID 19 në Bayern daton me 27 Janar. Potenciali dhe rrezikshmëria e infektimit është cilësuar nga Instituti Robert Koch në këtë pjesë të Gjermanisë në përgjithësi e lartë. Ka një rikthim gradual të jetës dhe aktiviteteve të përditshme, duke u munduar në zbatimin rigoroz të distancës  dhe masave higjenike. Përsa i përket shqiptarëve që jetojnë në Bayern nuk kam një shifër zyrtare. Ne si mjekë, të cilët jetojmë dhe punojmë në Bayern kemi një bashkëpunim ndërkolegial me njëri tjetrin,  i cili u theksua gjatë situatës që u krijua nga pandemia, me krijimin e një grupi vullnetar mjekësh të cilët publikuan kontaktet e tyre personale për ti ardhur në ndihmë me informacione shqiptarëve të cilët jetojnë dhe atyre që prej rrethanave që krijoi pandemia globale ishin të detyruar të qëndronin në Bayern. Ky bashkëpunim u realizua falë organizimit të Shoqatës së Mjekëve në Gjermani, duke treguar që të gjithë bashkë jemi më të fortë.

COVID DHE SPECIFIKAT NË RADIOLOGJI:

Rastet e dyshuara apo të konfirmuara me COVID 19 në klinikat radiologjike kanë qënë dhe  vazhdojnë të jenë të përditshme, duke qëne se përveç testimit një rol të rëndësishëm ka edhe diagnoza imazherike nëpermjet grafisë torakale dhe skanerit(CT), të cilët na japin informacione mbi ndryshimet e mundshme që ka krijuar infeksioni në mushkëri, komplikacionet si dhe kontrollin në vazhdimësi të rasteve në varësi edhe të gjendjes klinike të pacientit.

MESAZHI PER LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Situata e krijuar në muajt e fundit globalisht nuk ka qëne as nuk ështe për secilin nga ne kudo që jetojmë dhe çfarëdo profesioni që ushtojmë, aspak e lehte. Ne si shqiptar që jetojmë larg vendlindjes kemi treguar si gjithmonë solidaritetin që na karakterizon dhe forcën për të mbijetuar mbi çdo vështirësi. Une do lutesha të mos lejojmë frikën dhe ankthin të drejtojnë shëndetin tonë fizik dhe mendor apo të bëhen pjëse e përditshmërisë por me durim dhe përgjegjshmëri për jeten të qëndrojmë sëbashku pozitiv në sfidat e radhës. Edhe pse momentalisht vëmendja drejtohet në infeksionet e shkaktara nga COVID 19, duke marrë parasysh dhe spektrin e gjërë të patologjive të ndryshme që diagnostikojmë çdo ditë, do dëshiroja të theksoja se është mjaft e rëndësishme paraqitja, diagnoza dhe trajtimi në kohë i të gjitha patologjivë të tjera, të cilat janë po aq të rëndësishme. Mos hezitoni ti drejtoheni klinikave dhe spitaleve  apo të kontaktoni mjekët përkatës në kohë, sigurisht duke respektuar rregullat përkatëse. Përshëndetje të përzemërta për shqiptarët brenda trojeve të Shqipërisë dhe atyre në Diasporë!

KUSH ËSHTË RADIOLOGE BRUNILDA KODUZI

Ka përfunduar studimet për mjekësi të pergjithshme në Universitetin Nënë Tereza, Tiranë në vitin 2009. Specializimin për radiologji diagnostike e ka nisur në landin Nordrhein – Westfalen. Prej vitit 2018 punon për 12 klinika të specializuara për radiologji diagnostike, radioterapi dhe mjekësi nukleare në Bayern, klinikat Neumaier me qendër në Regensburg, në qytetin ku jeton aktualisht dhe filiale në qytete të ndryshme të Bayenit juglindor, ndër klinikat diagnostike më të mëdha dhe të njohura në Bayernin juglindor. Një pjesë të specializimit për radiologji intervencionale e ka kryer në Kliniken Universitare të Regensburg.

RASTI DEMNJANUK DHE RASTI UNIK I SHQIPËRISË

by

NGA ELIDA BUÇPAPAJ*-

 (Ky shkrim mban datën 20.03.2012 dhe është i përfshirë në librin tim “Tirania e Tranzicionit”, botuar nga Onufri në vitin 2012. E risjell në vemendjen e lexuesit pas tetë vitesh kur në Gjermani është hapur një proces gjyqsor kundër Edmond Cajës, një ish-persekutor i burgut të Qafë Barit. Është gjyqi i parë që zhvillohet jashtë Shqipërisë. Deri më tani në Shqipëri nuk është bërë asnjë gjyq i këtij formati, nuk janë dënuar as krimet e diktaturës dhe as persekutorët, pa marrë parasysh se viktimat janë me mijra, duke përfituar nga kjo, bijtë e persekutorëve janë rikthyer në pushtet, pa kërkuar as ndjesën më të vogël për ato mijra e mijra jetë të djegura. EB)

Përpara disa ditësh vdiq John Demjanjuk, në moshën 92 vjeçare, i dënuar si kriminel nazist, paçka se nuk e pranoi asnjëherë fajin duke thënë se ishte vetë një viktimë e Nazizmit.

John Demjanjuk lindi e u rrit në një fshat të Ukrainës në një kohë kur vendi tronditej nga kriza e urisë dhe spastrimet e Stalinit. Me fillimin e Luftës të dytë Botërore atë e mobilizojnë me trupat e Ushtrisë të Kuqe, ku plagoset dhe pasi e kthejnë përsëri në front kapet peng nga forcat gjermane, të cilat pastaj e detyrojnë që të punojë në kampin e shfarosjes Sobibor, si një “Roje burgu” — rangu më i ulët i atyre të burgosurve që pranonin të bashkëpunonin me trupat SS, por mjaftueshëm për ta dënuar dhe etiketuar si kriminel nazist.

Me mbarimin e Luftëstë Dytë Botërore John Demjanjuk emigron në SHBA, merr shtetësinë amerikane dhe ndërton atje jetën deri kur, më 1983, e zbulojnë si „kriminel lufte”, kohë prej nga filloi një gjyq që zgjati 30 vjet dhe nuk rezulton të ketë mbaruar ende -ku John Demjanjuk gjykohet në tri kontinente, në SHBA, Izrael dhe Europë dhe në maj të 2011 dënohet nga gjykata e Mynihut në Bavierë me 5 vite burg pas 18 muaj gjykimi e 90 seancash. Në Mynih ai u dërgua në një shtëpi pleqsh muajt e fundit si i sëmurë terminal, ku edhe vdiq më 17 mars, duke mos e pranuar asnjë herë fajin. Në gjyqin kundër John Demjanjuk nuk pati asnjë dëshmitar që të vërtetonte se ai kishte qenë roje në kampin e shfarosjes. E vetmja provë ishtenjë kartë identiteti SS për të cilën John Demjanjuk insistonte se ishte një fallsifikim sovjetik i KGB-së.

Yehuda Bauer, një historiani Holokasutit nga Jeruzalemi tha se “Rasti i John Demjanjuk ilustron parimin se, edhe kur është fjala për një kriminel nazist të rrangut më të ulët, ai duhet të gjendet dhe të dënohet. Rëndësia nuk është tek dënimi apotek koha që duhet të mbahet në burg një person i tillë, e rëndësishme është që krimi të vijë në vemendjen e opinionit publik.” Ndërsa Dieter Graumann,presidenti i Këshillit Qendror të Hebrejve në Gjermani me vdekjen e JohnDemjanjuk shtoi se “Një vdekje është tragjike, por në rastin konkret duhet thënë se ishte e rëndësishme gjykimi dhe dënimi i tij, sepse drejtësia nuk e njeh statusin e kufizimit të dënimit për shkak të moshës dhe mosha e madhe nuk e mbronte dot John Demjanjuk nga dënimi. Kjo nuk ishte hakmarrje por drejtësi,” shtoi ai.

John Demjanjuk vdiq i vetëm larg familjes dhe fëmijëve të cilët jetojnë si shtetas amerikanë në Clevelend të SHBA. Ai i shpëtoi dënimit me vdekje në Izrael, sepse u konfondua me një tjetër kriminel që kishte kryer masakra në kampin famëkeq të Treblinkës.Atij iu hoq dy herë shtetësia Amerikane dhe u dëbua nga Amerika dhe rasti i John Demjanjuk u komentua edhe nga drejtësia e SHBA, si një reflektim i vendosmërisë së qeverisë amerikane për t’i sjellë kriminelët e luftës përpara drejtësisë, pa marrë parasysh se Demnjanjuk asnjëherë nuk e pranoi se kishte qenë „Roje burgu” në kampin e shfarosjes Sobibor. Të vetmin „faj” që pranoi ishte se kishte gënjyer kur kishte thënë se kishte lindur në Sobibor të Polonisë në vend të fshatit të tij në Ukrainë, nga frika se e kthenin mbrapsht.

E solla shembullin e John Demjanjuk, si një rast i trishtë, për të hedhur një paralele me nomenklaturën e shtetit komunist shqiptar që kreu genocid për 50 vite rresht, ndërkohë që edhe sot e kësaj dite për atë periudhë të zezë të historisë nuk ekziston asnjë fajtor, asnjë gjyq dhe asnjë gjykim apo dënim.

Rasti i John Demjanjuk dëshmon se si Gjermania distancohet nga e shkuara kriminale, ndërsa në Shqipëri e shkuara diktatoriale gjatë këtyre 20 viteve tranzicion është krejtësisht temë tabu, dhe Shqipëria rezulton një vend ku nuk ka ndodhur dekomunistizimi si proces i kapërcimit të trashëgimisë kriminale përmes dënimit të krimeve dhe pastrimit të aparatit shtetëror. Dekomunistizimi është i ngjashëm me denazifikimin, i cili iu kërkua Gjermanisë me detyrim prej Perëndimit, ndryshe nga dekomunistizimi i cili është penguar nga pseudoelitat e periudhës totalitariste në Shqipëri, ku krimet as nuk dënohen dhe as nuk zbardhen dhe ku ish eksponentët e diktaturës edhe sot e kësaj dite kanë pushtuar pika kyçe të administratës politike.

E djathta akuzon të majtën se është bërë strehë e vijimësisë së ish nomenklaturës përmes bijve dhe nipave, ndërsa e djathta vetë është bërë strehë e njerëzve me dosje dhe ishzyrtarëve të lartë të regjimit komunist.

Dhe pikërisht këtu qëndron shkaku i vërtetë se përse Shqipëria është vendi me një tranzicion kaq të mundimshëm, kur vendet e ish bllokut lindor tashmë kanë kohë që janë anëtare të BE-së dhe NATO-s.

Dënimi dhe zbardhja e krimeve të diktaturës komuniste është kthyer e rikthyer këta njëzet vjet me dhjetëra herë në qendër të debateve të qarqeve politike dhe opinionit publik,por pengesë kryesore në fakt është bërë vetë politika e cila ka probleme me të shkuarën e saj, duke mbajtur peng të ardhmen e shqiptarëve.

Jemi i vetmi vend në Europën Lindore që kemi rehabilituar pas 1997 ish eksponentët e diktaturës pas gjyqeve qesharake për kafe, ndërsa janë mbyllur sytë përpara krimeve kundër njerëzimit, genocidit dhe shfarosjeve pa gjyq të kundërshtarëve politikë dhe persekutimit të familjeve të tyre, të ekzekutuara për gjysmë shekulli nga regjimi komunist.

Jemi i vetmi vend ku njerëzit me dosje kanë 20 vjet që janë në majat e pushtetit politik e mediave,dhe klasa politike bën veshin shurdh ndaj të gjitha kërkesave e orientimeve që vijnë nga Perëndimi për të hedhur dritë mbi periudhën më të egër atë të terrorit komunist.

Jemi i vetmi vend ku edhe sot e pas njëzet vjetësh pjesa më e madhe e shtresës së të përndjekurve politikë, viktimat më tragjike të diktaturës, kanë shkuar në atë botë pa u dëmshpërblyer as moralisht dhe as materialisht dhe në administratën shtetërore, në parlamentin e Shqipërisë e në qeveri ushtrojnë aktivitetin eksponentë me hipoteka prej sistemit totalitarist.

Jemi i vetmi vend ku nuk kemi ligj që i dënon krimet e diktaturës komuniste, ku nuk kemi ligj që i merr në mbrojtje, ua jep pafajësinë, i rehabiliton viktimat e regjimit totalitarist.

Jemi i vetmi vend ku nuk kemi ligj që të kërkojë pastërtinë e figurës së zyrtarit publik, ku Ligji i Lustracionit u përgatit në mënyrë selektive, si mënyrë për hakmarrje por jo për të vënë drejtësinë në vend..

Jemi i vetmi vend në Europën Juglindore ku drejtësia nuk ekziston, ku fajtori nuk ndëshkohet, duke rrezikuar kështu sistemin dhe themelet e shtetit të së drejtës, ku historia e periudhës totalitariste nuk zbardhet, ku nuk ekziston asnjë muzeum i diktaturës, asnjë datë zyrtare, asnjë monumet që flet për tragjedinë kombëtare, ku data e rrëzimit të diktaturës kujtohet vetëm nga një parti, ku elitë ka mbetur ajo që gjatë diktaturës ka qenë superstruktura e regjimit, që vazhdon t’i mbajë të pushtuara vendet kyçe dhe më e keqja është se ka mbetur po aq dogmatike dhe persekutuese sa ka qenë në kohën e diktaturës, sepse korifejtë e kulturës shqiptare vazhdojnë të torturohen, të rivriten e të mbahen të burgosur në burgjet e ndërgjegjes së ndyrë të politikës, sepse janë të mbuluar nga heshtja dhe indiferenca që merr kontekst kriminal.

Jo më kot një ish historian i regjimit komunist, kunat i njërit prej xhelatëve kryesorë të diktaturës, Arben Puto, në moshën 88 vjeçare ka dalë me një libër ku i rietiketon si tradhtarë e kuislingë Konicën, Fishtën e Koliqin, ashtu si veproi për gjysmë shekulli terrori komunist. Jo më kot, gjatë njëzet vjet tranzicion nuk është bërë as përpjekja më e vogël për të rishkruar historinë nën dritën e fakteve apo për të rehabilituar personalitetet e artit dhe kulturës, të vrarë apo ekskomunikuar gjatë diktaturës, përkundrazi i kanë ridënuar përmes indiferencës dhe heshtjes. Me heshtje mbulohen dhe veprimtarët antikomunistë jashtë atdheut. Me luftë politike dhe me presion të të gjitha ngjyrave shpërblehen intelektualët e angazhuar që nuk e pranojnë këtë farsë politike, ku gjithçka ka mbetetur në mëshirën e fatit, me destinacion harresën kolektive.

Gjithçka ka mbetur në mëshirën e fatit. Jo më kot e përjashtuan nga politika Pjetër Arbnorin, i cili për nga vuajtjet që kishte hequr e tejkalonte Nelson Mandelën dhe duhet të ishte Nobelist i Paqes. Politika bëri gjithçka që t’i fshehë krimet. Pjesa më e madhe e viktimave nuk jetojnë më. Viktimat e terrorit komunist u përdorën nga politika vetëm për farsa elektorale, sepse politika vetë u komprometua duke vendosur në krye të drejtësisë njerëz të inkriminuar, siç është rasti i Fehmi Abdiut dhe sot të gjitha palët pranojnë se nuk ekziston drejtësia por nuk e pyesin kurrë veten se përse nuk egziston kultura e ndëshkimit të fajit.

Denoncimi i krimeve të komunizmit është bërë në mënyrë spontane nga viktimat vetë, apo familjarët e tyre me sakrifica të panumurta, siç është rasti i priftit françeskan Zef Pllumbi me librin e tij “Rrnoj për me tregue” dhe jo nga shteti. Dhe ata intelektualë që kanë ndërmarrë nisma në favor të dënimit të krimeve janë ekskomunikuar nga njerëzit e ish diktaturës që kanë njëzet vjet në rradhët e të djathtës.

Për qëndrimin mohues që ka mbajtur klasa jonë politike ndaj asaj tragjedie kombëtare që ka ndodhur në Shqipëri për pesëdhjetë vjet, meriton që të largohet nga politika, sepse, pa u vënë drejtësia në vend, në Shqipëri nuk mund të vendoset shteti i së drejtës.

E ardhmja e Shqipërisë nuk mund të mbetet në duart e politikanëve të komprometuar gjatë periudhës së diktaturës. Shqipëria duhet të distancohet nga e djeshmja diktatoriale përmes dënimit dhe zbardhjes së krimeve, hapjes së dosjeve dhe largimit nga politika të emrave të konsumuar.

Rasti i John Demjanjukut është shembulli i asaj që do të duhej të kishte ndodhur në Shqipëri gjatë këtyre njëzet viteve tranzicion, ku në fakt Ramiz Alia dhe Nexhmije Hoxha kanë mbizotëruar skenën mediatike si shprehje e pushtetit të tyre të nëndheshëm ndaj politikës.

Nuk flitet për hakmarrje, flitet për drejtësi, e cila duhet të vihet në vend, aq më tepër kur sot Shqipëria është një vend anëtar i NATO-s, që e bën jo vetëm të jetë një vend i privilegjuar, por edhe të jetë i obliguar për të përmbushur detyrime e plotësuar standarte.

Nuk mund të ketë harresë, nuk ka harresë të krimeve, nuk harrohet terrori i diktaturës për gjysmë shekulli. Ka kujtesë, sepse vetëm duke kujtuar, ne nuk do të lejojmë që të ripërsëritet historia, sepse duke kujtuar viktimat e diktaturës, duke kujtuar se si një populli i gjithë u kthye në një viktimë të një grushti njerëzish, ne do të njohim vlerat e vërteta të demokracisë, që bën të funksionojë meritokracia dhe kërkon si domosdoshmëri njerëzit më të përkushtuar dhe me integritet të pastër.

Këtu nuk është fjala për interesat e njërës palë, këtu bëhet fjalë për interesat kombëtare të të gjithë shqiptarëve, që brezat e ardhshëm të kenë një shtet i cili u garanton atyre një jetë të qetë e të sigurt, sipas standardeve të sistemit demokratik.

Prandaj klasa politike e ka për obligim të vendosë drejtësinë dhe asnjë shqiptar nuk duhet të ketë frikë nga drejtësia.

Nuk do të ketë më harresë, harrim për hir të një pakice të komprometuar, por do të ketë bashkërendim pluralist dhe bipartizanizëm për të vendosur pikat mbi “i”. Ne shqiptarët nuk kemi asnjë arsye që të mbetemi robër të krimeve të kryera nga nomenklatura e kuqe, as peng i politikanëve me ndërgjegjë këllirë, të cilët shkaktuan drama kombëtare për interesa vetjake edhe gjatë këtyre njëzet viteve tranzicion.

Tani është koha e rizgjimit kombëtar. Vetëm duke qenë bashkë. Asnjëri prej nesh nuk është i tepërt. Ku mund të amnistohen vetëm ata që hedhin dritë dhe i bashkohen lëvizjes për rizgjimin kombëtar, që nis duke dënuar dhe zbardhur krimet, duke rehabilituar viktimat përmes shtetit të së drejtës dhe duke e kthyer në prioritet të prioriteteve integritetin e zyrtarit të lartë të administratës publike, përmes Ligjit të Lustracionit, jo si mjet të politikës për të larë hesapet, por si metodologji për të sjellë në krye të institucioneve shqiptarët më të mirë. Ligji i Lustracionit ndëshkon personat përgjegjës dhe assesi viktimat. Viktima janë edhe ata që nën torturë u detyruan të bashkëpunojnë, porse e vërteta duhet të zbulohet lakuriq. Jo si instrument plagosës, sepse boll jemi të plagosur, por si mjet shërues, rehabilitues. Sepse si thotë Buda as hëna, as dielli dhe as evërteta nuk mund të fshihen, apo si thotë i madhi Vaclav Havel se “E vërteta dhe dashuria duhet të triumfojnë mbi gënjeshtrat dhe urrejtjet’’. Ky është objektiv strategjik kombëtar i shqiptarëve, që ne gazetarëve na vendos të parëve përpara përgjegjësisë.(VOAL, u dergua per Diellin)