Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2021

BOMBARDIMET QË SHPËTUAN KOSOVËN DHE NDRYSHUAN HISTORINË

by

-KALENDAR-24 MARS 1999, Amerika me NATO-n nisën ndërhyrjen shpëtimtare për Kosovën/

-Para 22 viteve, në 24 Mars 1999, nisi ndërhyrja shpëtimtare për Kosovën e NATO-s  prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. “Tani, bindja jonë e fortë për gjithçka që po ndodh në Kosovë, është e vetmja shpresë e popullit të Kosovës”, theksone në atë ditë e orë historike Presidenti Amerikan Bill Clinton, derisa nga Shtëpia e Bardhë fliste për zhvillimet tragjike në Kosovë dhe ndërhyrjen shpëtimtare të  NATO-s. Ai zë i lirisë – liria për Kosovën po vinte nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës…Nga Amerika dhe aleatët…/

-Në Kosovë, në mbrëmjen e 24 Marsit 1999 rreth orës 20:00 u ndjenë fuqishëm goditjet e para të sulmeve të aviacionit të NATO-s kundër forcave serbe – terrorit e gjenocidit. Raportoja nga Prishtina në Tiranë. Media shqiptare ka shkruar se isha gazetari i vetëm që transmetoja nga Prishtina në fillimin e ndërhyrjes së NATO-s për Kosovën…/

-Ende pa kaluar tre muaj nga fillimi, bombardimet përfunduan në 10 Qershor 1999, pasi një ditë më parë ishte arritur  Marrëveshja mes NATO-s dhe Beogradit për tërheqjen e të gjitha forcave serbe nga Kosova dhe hyrjen e trupave ndërkombëtare të Alancës Veriatlantike në Kosovë. Dita e Lirisë dhe Paqes  erdhi në 12 Qershor 1999, në mëngjesin e asaj dite të lume raportoja nga kolona e tankeve të para të NATO-s që hynin  në Kosovë nga ora 05 e 17 minuta…/

-Viti 2004 – Presidenti historik Rugova: Me rastin e 5-vjetorit të Ditës së fushatës ajrore të NATO-s për lirinë, pavarësinë dhe demokracinë e Kosovës, ju shpreh urimet e mia të përzemërta. 
Në këtë vit jubilar do thënë se 24 Marsi i vitit 1999 ka hyrë në historinë moderne të Kosovës…Gjithsesi objektiv madhor për gjithë popullin dhe qytetarët është njohja formale e pavarësisë së Kosovës sa më shpejt, çfarë do të qetësonte këtë pjesë të Evropës dhe të botës. Këtë do ta realizojmë së bashku me miqtë e Kosovës/

SPECIALE-Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, 24 Mars 2021/ Sot bëhen 22 vjet nga 24 Marsi 1999 – Dita kur ndërhyrja shpëtimtare e NATO-s, forcës më të madhe planetare, kundër terrorit e gjenocidit, i hapi shteg lirisë së Kosovës.

Është kjo edhe një ditë e mirënjohjes e falënderimit të përjetshëm për botën demokratike që nuk lejoi spastrimin etnik dhe zhbërjen e  shumicës shqiptare të Kosovës.

Prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, para 22 viteve, në 24 Mars 1999, për Kosovën e popullin e saj ndodhi fillimi i ndërhyrjes shpëtimtare të NATO-s me goditjet nga aviacioni luftarak të pozicioneve të forcave serbe që po bënin krime, masakronin e dëbonin shqiptarët në fushatën e egër të spastrimit etnik.

Në mbrëmjen e 24 Marsit 1999 raportoja nga Prishtina në Tiranë se rreth orës 20:00 u ndjenë fuqishëm goditjet e para të sulmeve ajrore të NATO-s.

Përshkruaja situatën në kryeqytetin e Kosovës në atë orë historike: “Nga goditjet dridheshin xhamat e ndërtesave në Prishtinë, ndërsa vazhdimisht dëgjoheshin sirenat e alarmit”.

 Shtoja se, “pas pak çastesh të goditjeve, e tërë Prishtina dhe Kosova mbeti në terr”, meqë u ndërprenë dritat, furnizimet me energji elektrike.

Raportoja edhe se, “para goditjeve, automjete të blinduara me trupa serbe dhe armë në gjendje gatishmrie, lëviznin nëpër të gjitha rrugët e shkreta të Prishtinës, që ngjan në qytet fantazmë. Pas goditjeve, këto lëvizje tankesh dhe blindash nuk shihen më”.

Dhe, “kohë pas kohe, nëpër qytet, dëgjohen breshëri armësh”, përfundoja lajmin e parë për nisjen e bombardimeve.

Lajmin e jepja për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH), për të cilën raportoja nga 24 Maji 1992 i zgjedhjeve të para pluraliste të lëvizjes e luftës për liri e pavarësi të Kosovës.

Po atë lajm e dërgoja edhe për Radio Tiranën, me të cilën pastaj u lidha edhe drejtpërdrejtë në raportime, derisa në ato rrethana terri e lufte në Kosovë nuk mund të lexohej Agjencia Shtetërore-Zyrtare e Lajmeve e Shqipërisë as nuk mund të shihej Televizioni Shqiptar.

  Lajmet për ndërhyrjen shpëtimtare të NATO-s në Kosovë shkonin për gjithë kombin shqiptar edhe për botën, të raportuara nga Prishtina, nga lagjeja Ulpiana, nga banesa ime e mbushur refugjatë nga zonat e luftës.

Refugjatët sollën përvojat e tyre të pas dëbimit nga shtëpitë, të strehimit maleve, se si të bëhej dritë në terr kur s’ka as qirinj, duke ndezur ndonjë leckë të futur në vaj ushqimi të mbushur në gjysëmpatate të gërryer nga brenda. Nën atë dritëz po shkruaja lajm tjetër, ndërsa po dëgjoja lajme në një radio të vogël me bateri – tranzistor, derisa shkallëve të ndërtesës dëgjoheshin rrapllimat e ushtarëve e policëve serbë që nga momenti i nisjes së bombardimeve kishin ikur nga rrugët e sheshet ku ishin.

Nga radioja e vogël dgjohej edhe zëri i shpresës dhe besimit të madh, fjala e Presidentit Bill Clinton që i drejtohej kombit Amerikan.

 “Tani, bindja jonë e fortë për gjithçka që po ndodh në Kosovë, është e vetmja shpresë e popullit të Kosovës”, theksonte në atë ditë e orë historike Presidenti i SHBA-ve, Clinton,  derisa nga Shtëpia e Bardhë fliste për zhvillimet tragjike në Kosovë dhe ndërhyrjen shpëtimtare të  NATO-s.

Ai zë i lirisë – liria për Kosovën po vinte nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës…Nga Amerika dhe aleatët…

Në terrin e natës dhe të okupimit të egër, drita e shpërthimeve nga goditjet e aviacionit të NATO-s nga qielli shihej si një shpresë e besim për të ardhmen e ëndërrave për lirinë e paqen derisa në Kosovë kishte marrë përmasa gjenocidi terrori i spastrimit etnik kundër shqiptarëve.

Ajo dritë shpëtimtare e lirie ishte e paralajmëruar…

Më pak se një vit më parë, në 29 Maj 1998, Presidenti historik i Kosovës Ibrahim Rugova në Uashington ishte takuar me Presidentin Amerikan Clinton. “Ne ritheksuam se zgjidhja më e mirë për Kosovën do të ishte shteti i pavarur”, deklaronte Presidenti Rugova pas takimit. Ndërsa, bëhej e ditur se Presidenti Clinton tha se Kosova është një nga shqetësimet amerikane dhe se SHBA-të do të intensifikojnë angazhimin për zgjidhjen e çështjes së Kosovës në kuadër të Grupit të Kontaktit dhe të NATO-s…

Në fillimet e pranverës së para 22 viteve, ndërhyrja e NATO-s pritej pasi Konferenca e parë ndërkombëtare për Kosovën në Rambuje – Francë, që kishte nisur në  6 Shkurt 1999 kishte përfunduar në 18 Mars me refuzim nga delegacioni i Beogradit të marrëveshjes së pranuar nga delegacioni kosovar.

Presidenti historik, Dr. Ibrahim Rugova,  në Prishtinë i kthyer nga Rambujeja e para nisjes përsëri për atje drejt Parasit, në një konferencë shtypi në 5 Mars 1999 paralajmëronte nënshkrimin  e Marrëveshjes së Rambujesë, për të cilën një ditë më vonë dha miratimin edhe Kuvendi i Republikës së Kosovës së Deklaratës së 2 Korrikut e Kushtetutës së 7 Shtatorit 1990. Në konferencën për shtyp ku ishte edhe korrespondenti tash i Gazetës DIELLI, Presidenti Rugova paralajmëronte edhe vendosjen e NATO-s në Kosovë…

Po në atë 5 Mars 1999 kam raportuar edhe për një takim të Presidentit historik të Kosovës Ibrahim Rugova me Senatorin Amerikan Robert Doll – të Dërguarin e Posaçëm për Kosovën të Presidentit të SHBA Bill Clinton, që ishte edhe një paralajmërim lirie. Takimi shumë i rëndësishëm u mbajt në Shkup-Maqedoni, pasi regjimi kriminal okupator serb e kishte pamundësuar në Prishtinë-Kosovë…

Viteve të ecjes drejt pavarësisë së Kosovës, Presidenti historik Ibrahim Rugova kishte të emëruar Përfaqësues të Kosovës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës – në Zyrën e Senatorit Robert Dole, mikut të madh të tij e të gjithë shqiptarëve, të cilin edhe e ka dekoruar. I emëruari ishte Elmi Berisha, tani kryetar i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, i cili ishte edhe ceremoninë kur Senatorin Amerikan Robert Dole e dekoroi Presidenti i Kosovës  Ibrahim Rugova, ku ishin bashkë…

Në pranverën e vitit 2004 në vizitën në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në 27 Prill, në selinë e OKB-së në Nju Jork, Presidenti historik Ibrahim Rugova takohet me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së, Kofi Anan, kërkon njohjen e pavarësisë së Kosovës. Rugova gjatë kësaj vizite takon edhe guvernatorin e Nju Jorkut, Xhorxh Pataki dhe 20 ambasadorë të shteteve anëtare të OKB-së.

Nga raportimet e medias për vizitën e Presidentit Rugova në Nju Jork citohet edhe Elmi Berisha si person i veçantë kontaktues në Shtetet e Bashkuara të Amerikës…

Në vitin e luftës e lirisë 1999, edhe derisa bisedohej në Konferencën ndërkombëtare për Kosovën në Rambuje-Paris, regjimi i Beogradit kishte sjellë në Kosovë paisje luftarake e trupa ushtarake shtesë, që mund të arrinin në 130.000, sipas vlerësimeve të kohës.

Ndërkohë, për shkak të rreziqeve,  shumica e reporterëve të mediave ndërkombëtare bashkë me Misionin Vëzhgues të OSBE-së ishin larguar nga Kosova para fillimit të ndërhyrjes së Aleancës Veriatlantike. Edhe në ato rrethana vazhdoja pa ndalur asnjëherë raportimet nga Kosova për në Shqipëri…

E, në 24 Mars 1999, ishin orët u fundit para fillimit të bombardimeve të NATO-s kur kërkonim mundësinë e fundit për të dhënë nga Prishtina në Tiranë lajmin e madh të pritur, pasi lidhjet telefonike do bëheshin të pamundura.

Të provojmë me lidhje satelitore në mbrëmje, u morëm vesh me vëllain Demë Jashari në Zvicër. Dhe, ishim në linjë në momentin e pritur, nga Prishtina në Lozanë – Zvicër raportoja me telefon derisa po ndodhte lajmin e madh edhe për gjithë botën që e shkruante vëllai me kompjuter për ta përcjellë prej atje me telefax drejt Tiranës…

Dhe, vazhdoja raportimet…Media shqiptare ka shkruar edhe se isha gazetari i vetëm që transmetoja nga Prishtina në fillimin e ndërhyrjes së NATO-s për Kosovën në 24 Mars 1999.

“PERVJETORI/ Rrëfimi i reporterit të vetëm që transmetonte nga Prishtina: Ç’ndodhi kur bombardoi NATO?”, është titulli i portalit TESHESHI për shkrimin që ia kam dërguar në 24 Mars 2015 gazetarit në Tiranë, Ylli Pata,  i cili ka punuar në Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë shumë vite dhe ishte aty edhe në ditën historike të 24 Marsit 1999 të fillimit të bombardimeve mbi caqet e forcave serbe të aviacionit të Aleancës Veriatlantike.

“Sot mbushen 16 vjet prej fillimit të fushatës së bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë, në mbrojtje të Kosovës.

Behlul jashari është gazetari i vetëm që raportonte nga Prishtina për ngjarjen në kushte tejet të vështira. Në atë kohë Jashari ishte korespondent i Agjencisë Telegrafike Shqiptare…”, ka shkruar ai në portalin ku theksohej se po botonin “kujtimet e reporterit që transmetonte nga një vend i fshehtë në kryeqytet”…

Mëngjesin e parë të pas fillimit të bombaredimeve, lajmet që dhash nga Kosova drejt Tiranës ishin për situatën në Prishtinë dhe për ekzekutimet nga forcat serbe gjatë natës të shqiptarëve në shtëpitë e tyre në Mitrovicë, veprimtarëve e intelektualëve – udhëheqësit komunal Agim Hajrizi bashkë me nënën dhe djalin 12 vjeçar dhe poetit Latif Berisha.

Ai mëngjes i 25 Marsit 1999  sillte lajme të reja se forcat kriminale serbe gjatë natës  kishin bërë sulme dhe vrasje të tjera në familjet dhe vendbanimet shqiptare, në Prishtinë kishin rrëmbyr në shtëpi avokatin e veprimtarin e njohur për të drejtat e liritë njerëzore, Bajram Kelmendi, me dy bijtë e tij, të cilët i ekzekutuan. Forcat serbe kishin djegur edhe selitë e institucioneve të rëndësishme kosovare e ndërkombëtare, përfshirë zyrat që ndodheshin në një shtëpi shkrimtarësh që ishte bërë seli e Presidencës dhe e institucioneve tjera të Republikës së Kosovës, atëherë të panjohur ndërkombëtarisht, dhe Zyrën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Prishtinë.

Edhe në mëngjes, si edhe natën, Prishtina dukej si një qytet fantazmë, rrugët dhe sheshet ishin të zbrazëta.  Tanket dhe makineria tjetër serbe e luftës, që një ditë më parë i mbushnin rrugët e sheshet, kishin ikur dhe ishin fshehur edhe nëpër lagje për t’i pasur banorët  shqiptarë mburojë të gjallë. Nëpër shumë pika kishte snajperë serbë dhe njerëzit qëndronin të mbyllur në shtëpi, të rrethuar me kërcënimin e madh të forcave serbe, por me gëzimin e besimin e plotë se liria e Kosovës po vinte.

Atë mëngjes të parë të pas mbrëmjes historike të 24 Marsit 1999 u këput edhe mundësia e fundit e lidhjes me telefon dhe e raportimit dhe nisa kërkimin e ndonjë mundësie tjetër, duke ndërruar edhe vendbanimin shkaku i rrezikut të qëndrimit të mëtejmë në banesë, e pastaj edhe duke u larguar nga Prishtina drejt Kufirit jugor të Kosovës, prej nga vazhdoja raportimet.

“Shqiptarët në Prishtinë – mburojë e gjallë”, ishte titulli lajmit të 6 Majit 1999  i raportimeve që i bëja nga Kufiri jugor i Kosovës.

Lajmi, ku në ato rrethana nuk përmenda burimin – telefonatën nga posta e re e Prishtinës që ishte bërë mes rreziqesh nga një nënë mburojë e gjallë bashkë me familjen e saj alarmonte: 

“Shumë banorë të Prishtinës po mbahen peng dhe
po përdoren nga serbët si mburojë e gjallë. Ata janë detyruar të
qëndrojnë në shtepitë dhe banesat pranë vendeve ku janë fshehur
armë dhe mjete të mekanizuara ushtarake si dhe nëpër objekte që
mund të bombardohen nga NATO-ja… Shumë familje janë detyruar të qëndrojnë për disa ditë me
radhë pranë postes së re të Prishtines, në lagjen Dardania…”.

Cak i goditjeve të aviacionit të NATO-s mbi caqet e forcave serbe ishte edhe ndërtesa e postës së vjetër që ishte bërë edhe bazë ushtarake e që u zhbë e nuk është më e ishte pranë ndërtesës së tashme kryesore të Qeverisë së Kosovës te Sheshi Gjargj Kastrioti – Skënderbeu në Prishtinë.

 Raportimet që bëja dëshmonin se forcat serbe vazhdonin fushatën për dëbimin e të gjithë shqiptarëve nga Kosova. U dëbuan afër një milion shqiptarë, shumica në Shqipëri. Më shumë se 12 mijë arrinte numri i shqiptarëve të vrarë e masakruar, edhe të groposur në varreza masive, në mëse 6 mijë arrinte numri i të zhdukurve, qytetet dhe fshatrat shqiptare digjeshin e plaçkiteshin nga forcat ushtareke, policore e paramilitare serbe të Milosheviçit, kasapit të Ballkanit, që pas vitesh përfundoi në Tribunalin Ndërkombëtar për Krime Lufte në Hagë…

Ende pa kaluar tre muaj nga fillimi, bombardimet përfunduan në 10 Qershor 1999, pasi një ditë më parë në Kumanovë, qytet në Maqedoni ku një pjesë e madhe e popullsisë janë shqiptarë, ishte arritur  Marrëveshja mes NATO-s dhe Beogradit për tërheqjen e të gjitha forcave serbe nga Kosova dhe hyrjen e trupave ndërkombëtare të Alancës Veriatlantike në Kosovë.
Dita e Lirisë dhe Paqes, e hyrjes së forcave të NATO-s në Kosovë, erdhi në 12 Qershor 1999. Në mëngjesin e asaj dite të lume, në orën 05 e 17 minuta, tanket e para të NATO-s hynë në Kosovë duke kaluar kufirin me Maqedoninë në Bllacë – Han të Elezit, drejt Prishtinës, e të nesërmen nga Shqipëria, duke kaluar kufirin në Morin-Vërmicë, drejt Prizrenit…

Edhe në atë ditë e orë  historike një lajm tjetër të madh se në Kosovë po ndodhte liria e raportoja drejt Tiranës – në Agjencinë Telegrafike Shqiptare dhe Radio Televizionin Shqiptar nga kolona e tankeve të para të NATO-s  që kalonte kufirin jugor në Han të Elezit drejt Grykës së Kaçanikut…

Kosova, pas hyrjes së trupave të NATO-s – KFOR-it, u administrua sipas Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së deri në 17 Shkurtin histotik  2008 të shpalljes së Pavarësisë së njohur deri sot nga 117 shtete të botës…

 Njëmbëdhjet vite pas takimit të 29 Majit 1998 në Uashington, në 1 Nëntor 2009 në Kosovën e lirë Presidenti Amerikan Bill Clinton, në fjalën e tij në seancën solemne të Kuvendit të Republikës kosovare, por edhe në sheshin me emrin e shtatoren e tij në Prishtinë, ka përkujtuar Presidentin historik Ibrahim Rugova dhe një gurë kristali të cilin ai ia kishte dhuruar. 
“Ai gurë kristal të cilin ma dha Rugova i është dhuruar një universiteti, por për një kohë ai ishte i njohur edhe në SHBA me emrin ‘Guri i Rugovës’”, tha Presidenti amerikan Clinton. 
“Atëherë, ai (Rugova), më tha se duhet të na ndihmosh”,  ka përkujtuar ish-Presidenti i SHBA-ve, Clinton gjatë vizitës në Kosovë.

Presidenti amerikan Clinton me rastin e shuarjes në 21 Janar 2006 të Presidentit kosovar Rugova shprehej: “Kam pasur nder ta mbështes luftën e tij për paqe dhe liri”…

PRESIDENTI HISTORIK RUGOVA:  24 MARSI I VITIT 1999 KA HYRË NË HISTORINË MODERNE TË KOSOVËS

Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, në mesazhin e urimit në vitin 2002 bënte të ditur se kishte vendosur të kërkoj nga Kuvendi i Kosovës që ditën e hyrjes së trupave të NATO-s në Kosovë 12 Qershorin ta shpallë Ditë të Lirisë së Kosovës, që do të festohet në të gjithë vendin. Gjatë viteve të lirisë Presidenti Rugova mesazhe urimi drejtonte në çdo përvjetor të 24 Marsit 1999, kur nisi ndërhyrja shpëtimtare me aviacion e NATO-s  që i hapi shteg Ditës së Lirisë së Kosovës:

VITI 2003 – RUGOVA: DITA E 24 MARSIT TË VITIT 1999 DO TË MBETET NDËR DATAT MË TË RËNDËSISHME NË HISTORINË E KOSOVËS

Prishtinë, 24 Mars 2003/ Në katërvjetorin e sulmeve ajrore të të NATO-s për mbrojtjen e popullit të Kosovës, Presidenti i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova u ka drejtuar qytetarëve të Kosovës këtë mesazh:

Me rastin e 24 Marsit, Ditës së fillimit të fushatës ajrore të SHBA-ve dhe NATO-s për lirinë, pavarësinë dhe demokracinë e Kosovës, ju shpreh urimet e mia të përzemërta.

Sivjet e festojmë 4-vjetorin e fillimit të fushatës ajrore për lirinë e vendit tonë. Dita e 24 Marsit të vitit 1999 do të mbetet si njëra ndër datat më të rëndësishme në historinë e Kosovës.

  
Në këtë 4-vjetor, do pranuar se Kosova ka bërë një progres të madh në të gjitha fushat e jetës.

Njëherësh në këtë përvjetor të katërt do theksuar objektivat e institucioneve dhe të popullit të Kosovës, siç janë: zhvillimi ekonomik, privatizimi, vendet e reja të punës për të rinjtë, dhe integrimi i grupeve etnike në shoqërinë dhe shtetin e Kosovës.

Poashtu, objektiv madhor për të gjithë ne është njohja formale e pavarësisë së Kosovës, që duhet ta arrijmë së bashku me miqtë tanë.


Në këtë ditë feste, urime të përzemërta u shprehim UNMIK-ut, OSBE-së dhe organizatave joqeveritare që po veprojnë në Kosovë. Urime të thella nga zemra u bëjmë komandantëve dhe ushtarëve të NATO-s/KFOR-it, që po bëjnë sigurinë dhe mbrojtjen e Kosovës.  

Njëherësh, urimet tona ua drejtojmë përfaqësive diplomatike në Prishtinë.

 
Në këtë ditë feste të Kosovës, përshëndesim Presidentin Bush që bashkë me Kryeministrin Bler po udhëheq forcat e koalicionit në Irak për lirinë dhe demokracinë e këtij vendi dhe për forcimin e paqes botërore.

Përshëndetjet tona ia drejtojmë Presidentit Shirak, Kancelarit Shreder dhe Kryeministrit Berluskoni, që po përkrahin Kosovën në zhvillimin e saj.

VITI 2004: MESAZH I PRESIDENTIT TË KOSOVËS, IBRAHIM RUGOVA, NË 5-VJETORIN E FUSHATËS AJORORE TË NATO-s PËR KOSOVËN

Prishtinë, 24 Mars 2004/ Presidenti i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, u ka drejtuar një mesazh qytetarëve të Kosovës me rastin e 5-vjetorit të fushatës ajrore të NATO-s për Kosovën, që nisi më 24 Mars 1999. Më poshtë po e japim tekstin e plotë të mesazhit të Presidentit Rugova:


Me rastin e 5-vjetorit të Ditës së fushatës ajrore të NATO-s për lirinë, pavarësinë dhe demokracinë e Kosovës, ju shpreh urimet e mia të përzemërta.


Në këtë vit jubilar do thënë se 24 Marsi i vitit 1999 ka hyrë në historinë moderne të Kosovës si njëra ndër datat më të rëndësishme. Tashmë kjo ditë konsiderohet si ditë historike për vendin tonë.


Në këtë 5-vjetor do theksuar se Kosova ka pasur një progres të madh në të gjitha fushat e jetës. Institucionet e Kosovës janë të përqëndruara dhe po punojnë në realizimin e objektivave të zhvillimit ekonomik dhe demokratik, të krijimit të vendeve të reja të punës, të stabilitetit politik si dhe të integrimit të grupeve etnike në shoqërinë dhe në shtetin e Kosovës.


Në rrugën tonë të progresit, ne këto ditë patëm trazira ku u përdor dhuna e papranueshme për ne, dhe po bëjmë përpjekje të përbashkëta për tejkalimin e gjendjes.


Jemi optimistë se këtë gjendje do ta përmirësojmë së shpejti dhe do të fuqizojmë progresin e vendit tonë të shtrenjtë.


Gjithsesi objektiv madhor për gjithë popullin dhe qytetarët është njohja formale e pavarësisë së Kosovës sa më shpejt, çfarë do të qetësonte këtë pjesë të Evropës dhe të botës. Këtë do ta realizojmë së bashku me miqtë e Kosovës.


Në këtë ditë feste, urime të përzemërta u shprehim ushtarëve dhe komandantëve të zonave të NATO-s/KFOR-it si dhe gjeneralit Kamerhof, që po bëjnë mbrojtjen dhe sigurinë e Kosovës.


Urime të sinqerta i shprehim UNMIK-ut dhe OSBE-së.


Njëkohësisht urimet tona ua drejtojmë dhe përfaqësive diplomatike në kryeqytetin e Kosovës, në Prishtinë.


Në këtë ditë feste përshëndesim Presidentin Bush, Kryeministrin Blair, Presidentin Shirak, Kancelarin Shreder dhe Kryeministrin Berluskoni, që po e përkrahin vendin tonë në rrugën e zhvillimit dhe të prosperitetit.


Si gjithmonë, përshëndetje të veçantë i drejtojmë Papa Gjon Palit II, që gjithnjë kujdeset dhe lutet për Kosovën.


Zoti e bekoftë NATO-n! Zoti e bekoftë KFOR-in! Zoti e bekoftë Kosovën tonë të dashur! Gëzuar 24 Marsi 2004 jubilar!

VITI 2002-MESAZHI I PRESIDENTIT RUGOVA: 12 QERSHORI ËSHTË NJË NGA DITËT MË TË MËDHA NË HISTORINË E KOSOVËS

Prishtinë, 11 Qershor 2002/  Presidenti i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me rastin e 12 Qershorit – Ditës së hyrjes së trupave të NATO-s që vlerësohet si ditë e çlirimit të Kosovës, u ka drejtuar sot një mesazh qytetarëve të Kosovës. Në këtë mesazh thuhet:

– Qyetarë të nderuar të Kosovës,
Me rastin e 12 Qershorit – Ditës së hyrjes së trupave të NATO-s në Kosovë, që është Ditë e lirisë së Kosovës, ju shpreh urimet e mia të përzemërta.
Dita e 12 Qershorit është një nga ditët më të mëdha në historinë e Kosovës – të Dardanisë antike.

Sot, pas tri vjetësh, do pranuar se Kosova e lirë ka pasur një progres të madh në të gjitha segmentet e jetës, falë miqve tanë dhe popullit të gjallë e dinamik të Kosovës.


Prandaj, njohja formale e Pavarësisë së Kosovës shtrohet si detyrë e drejtpërdrejtë në të cilën po punojmë intensivisht.


Me këtë rast urime të ngrohta u shprehim ushtarëve dhe Komandantit të KFOR-it, gjeneralit Valenten.
Poashtu, urime të përzemërta i shprehim kryeadministratorit të Kosovës, zotit Mihael Steiner dhe OSBE-së.


Urime të sinqerta u shprehim përfaqësuesve diplomatikë në kryeqytetin e Kosovës në Prishtinë.


Në këtë ditë gëzimi të lirisë së Kosovës përshëndesim presidentin Bush, kryeministrin Bler, presidentin Shirak, kancelarin Shrëder dhe kryeministrin Berluskoni.


Përshëndetje të madhe i dërgojmë Papa Gjon Pali II për kujdesin e tij për Kosovën.


Zonja dhe zotërinj,


Dëshiroj t’ju njoftoj se sot kam vendosur të kërkoj nga Kuvendi i Kosovës që ditën e 12 Qershorit ta shpallë Ditë të Lirisë së Kosovës, që do të festohet në të gjithë vendin.


Gëzuar Dita e Lirisë.


Zoti e bekoftë Kosovën, – thuhet në fund të mesazhit të presidentit të Kosovës.

Niagara, simfonia e ujit dhe betimi i Presidenti Roosevelet….

by

….pas vrasjes së presidentit McKinley/

Nga Keze Kozeta Zylo/

Pas një izolimi më shumë se një vit nga pandemia botërore dhe të sigurtë pas vaksinimit, sidomos ne si prindër guxuam të shkonim si familje në një vend spektakolar brenda Amerikës.   Natyrisht është e pamundur të eksplorosh gjithëvendet e bukura që i ka afruar Zoti këtij kontinenti, por ato më të famshmet në bote ja vlen.  

Një vend i tillë ndodhet brenda New Yorku-t me emrin aq të njohur në botëUjëvara e Niagara-s që me makinë është gati 7-8 orë.  E kishim vizituar më parëUjëvarën e Kanadasë në Toronto ku midis dy vendeve ndodhen tri ujëvara në lumin me emrin e njejtë dhe të njejtin qytet.

Edhe pse ujëvara e Kanadasë si patkua është është e gjerë 792 metra, ndërsa e Amerikes, 323 metra përsëri bukuria e tyre ka emërues të përbashkët magjepsjen.  I pashë me vemendje reagimet e nipit dhe të tre mbesave kur ne u ndodhëm përballëujëvarës, rënies spektakolare të ujit, shkumën e bardhë që prodhohej papushim nga rënia e lartë dhe e lirë e ujit.  Bebëzat e tyre ndriçonin, fytyra iu mori nje fokusim të paparë për minuta të tëra…  Pamja e Ujëvarës është për të vegjëlit sa dramatike po aq dhe joshëse. Lumi Niagara të sjellë ajrin më të fresket, të shuan etjen e ujit, tëimponon gjallërinë dhe shfarros sëmundjen ngjitëse të shekullit, Covid 19-të.  

Se ç’pata një ndjesi pagëzimi për ndonjë mbesë tjetër me emrin Niagara, si e apasionuar pas lumenjve Valbona, detit Jon, perëndeshës “Dea” dhe qytetit Saranda!

Kurioziteti dhe të gjitha të dhënat që i kishim në duar nga librat historikë qëgjendeshin kudo shpjegonin se  Fjala “Niagara” ka ardhur nga gjuha autoktone e indianëve Iroquois si “tingulli i ujit”. Interesant ishte fakti se në vitin 1901, nje 63-vjeçare amerikane Annie Taylor kaloi ujin në rënie e futur në një fuçi. Emri i saj hyri në histori.

         Një e pesta e ujërave në planet gjenden në Niagara në pesë liqenet që derdhen aty si Michigan, Hurion, Erie dhe Superior.

Ishulli i dhive ishte shumë interesant pasi 500 vjet më parë kur Niagara u përplas me një copë toke u nda në dy kanale. John Stedman – një pionier dhe mullixhi i hershëm – mbajti një tufë dhish në ishull. Kafshët ngordhën të gjitha në dimrin e tmerrshëm të 1780-ës, por i dhanë emrin ishullit.

Ujëvarat e Niagaras u formuan duke filluar më shumë se 12,000 vjet më parë në fund të Epokës së Akullnajave kur përrenj të mëdhenj uji u çliruan nga akulli që shkrihej, duke u kulluar në lumin Niagara.

Niagara Falls u zbulua nga eksploruesi francez, At Louis Hennepin në Dhjetor 1678. Sot ky rajon është Old Fort Niagara – një fortesë e shekullit të 18-të.

Në muzgun e mbrëmjes Niagara merr ngjyra të tjera, tejet mbresëlënëse, prozhektorët e shumtë të dritave midis dy vendeve dhe që rrezatojnë pambarim midis rrjedhës së ujit sjellin reflekse të shumëllojshme të rralla.  Miliona turistë vinë brenda vitit çka është një tërheqje e jashtëzakonshme për ekonominë dhe shtetin brenda Nju Jorku-t. 

Në këtë mbrëmje me vetëtima dritash në stërkalat e ujit që puthnin fytyrat tona, mërmërrisja nën zë: “Good evening Niagara”!  Ishte nje përqasje metaforike me përshëndetjen si një Ëngjëll në këtë natë poetike ku shfaqej poeti i shquar Vehbi Skënderi i cili ka thurur mrekullisht një poezi me titull: “ Good morning Niagara” ku midis të tjerash shkruan si:  Unë të shpleks pak flokët, ul zërin dy-tri korda: “Good morning Niagara!”. 

Ngjyrat e ylberit loja e stërkalave të ujit si topëza dielli luanin sikur të ishte një balet i vërtetë.  Ishte një spektakël natyror që luhej në teatrin me skenë uji pa regjisor dhe artist, pa orkestër, por origjinal shfaqej simfonia e ujit.

Presidenti Roosevelt që bëri betimin pas vrasjes së presidentit William McKinley

Për gjatë ditëve të pushimit qëndruam në qytein e Buffalosë që ishte vetëm 20 minuta nga Niagara Falls.

Një shtepi të bukur me një statujë madhështore shikoja nga xhami i dhomës së hotelit në Buffalo dhe kurioziteti më shtyu të shkoja me këmbë. Kur u afrova përballëstatujës lexova emrin e presidentit Roosevelt një histori tragjike aq të njohur, njërrënqethje e lehtë më përshkroi trupin.  Cfarë historie dhe dramë mbante kjo shtëpi në mes të qytetit Buffalo!  

Me gjithë familjen po lexonim një ndër historitë e bujshme amerikane.  Më 14 shtator 1901, Theodore Roosevelt bëri betimin e detyrës si presidenti i 26-të dhe më i ri i Shteteve të Bashkuara në bibliotekën e shtëpisë me nje arkitekture të përsosur të Ansley Wilcox në Buffalo. Vetëm 42 vjeç, ai zëvendësoi Presidentin William McKinley, i cili i ishte goditur nga plumbi i një vrasësi atë ditë. Për Roosevelt, i cili kishte ëndërruar një ditë të behej president ishte “një gjë e tmerrshme të vinte në këtë mënyrë”.  Sipas kushtetutes Roosevelt beri betimin: “Kjo është detyra dhe unë duhet ta bëj atë sa më mirë nëpërmjet aftësive të mia”.  Tre vjet më vonë, ai u zgjodh për një mandat të plotë në të drejtën e tij.  Roosevelt kishte një ndikim të qëndrueshëm mbi kombin, duke mbrojtur dhe ngritur më lart autoritetin e Amerikës jashtë vendit.

Presidenti McKinley ishte duke vizituar Ekspozitën Pan Amerikane në Buffalo më 6 shtator 1901, kur një vrasës e qëlloi atë dy herë në stomak. Deri më 10 shtator, mjekët në Buffalo menduan se ai po shërohej. Ata inkurajuan Nënpresidentin Roosevelt.  Ai ishte në një shëtitje familjare të planifikuar në Malet Adirondack. Para se të largohej, ai i dha një kopje të itinerarit të tij mikut të tij Ansley Wilcox, në shtëpinë e të cilit kishte qëndruar. Tri ditë më vonë, duke u kthyer nga ngjitja në majën më të lartë në Adirondacks, ai takoi një lajmëtar që mbante telegramin fatal që e thirri të kthehej. Një karrocë me qira e çoi atë 35 milje gjatë natës së errët nëpër “rrugë të zakonshme të shkretëtirës” për të arritur në stacionin më të afërt.  Në agim, ai hipi në një tren të veçantë që e çoi në Buffalo. Vendi kishte qenë pa president për rreth 12 orë kur mbërriti Roosevelt, dhe të gjithë ishin të shqetësuar që inaugurimi të bëhej sa më shpejt që të ishte e mundur.

Njerëzit e Buffalose gjithmonë do të kenë një interes të veçantë për presidencën e

Theodore Roosevelt, sepse pikërisht në këtë qytet ndodhi tragjedia e tmerrshme.  Kjo tragjedi  

e bëri President dhe këtu ai u betua, bëri inagurimin e tij të parë, nga këtu do të nisej trupi i ish-presidentit të tij në vendin e fundit të prehjes.

Biblioteka mori emrin e presidentit “Theodore Roosevelt” sipas Fondacionit te faqes përuruese të Theodore Roosevelt

Buffalo qyteti i dritës

Buffalo ështe qyteti i dytë më i madh në shtetin e New York-ut 

Buffalo eshte si një portë kryesore për tregtinë dhe udhëtimet përtej kufirit kanadez, duke formuar një pjesë të rajonit kombëtar Buffalo, Niagara, zonën metropolitane Buffalo – Niagara Falls dhe New York.

Zona e Buffalosë ishte e banuar para shekullit të 17-të nga fisi amerikan vendas Iroquois dhe më vonë nga kolonizuesit francezë.  Qyteti u rrit ndjeshëm në shekujt 19 dhe 20 si rezultat i emigracionit. 

Për shkak të instalimit më herët të energjisë elektrike e quajten “Qyteti i Dritës”, dhe ai ka qenë gjithashtu i njohur si “Qyteti i Pemëve” për mbjelljet e tij dikur të dendura të elmave dhe pemëve të tjera. Qyteti është gjithashtu i famshëm për planifikimin dhe paraqitjen e tij urbane nga Joseph Ellicott, një sistem i gjerë parqesh të dizajnuara nga Frederick Law Olmsted, si dhe vepra të rëndësishme arkitektonike. Kultura e saj ndërthur traditat veri-lindore dhe mes-perëndimore, me festivale vjetorë.

E pamundur të vizitosh gjithë qytetin brenda pak ditesh.  Ne vizituam Parkun detar dhe te Ushtrisë në Erie county. Në 1976, Agjencia e Ripërtëritjes Urbane Buffalo, marinarët dhe ushtarët e Buffalosë kërkuan që Departamenti i Shteteve të Bashkuara të Marinës të siguronte një anije detare të çaktivizuar për të ndërtuar një park detar. Ndërtimi i Parkut Detar dhe Ushtarakëve të Buffaloë filloi në 1977.  Kryqëzori i klasit Cleveland USS Little Rock dhe shkatërruesi i klasës Fletcher USS, Sullivans ishin pjesë e ekranit origjinal.  Në 1988 u shtua nëndetësja e klasës Gato USS Croaker.  Në 1989 Croaker iu nënshtrua një riparimi.  Anijet në park mbeten pronë e Marinës së Shteteve të Bashkuara, e cila i inspekton ato çdo vit. 

Parku tani është afër Canalside te Buffalosë.

Së bashku me anijet, ka një larmi automjetesh më të vogla, anije dhe avionë janë gjithashtu të ekspozuar në park. Këto përfshijnë helikopterin me një njeri Gyrodyne X-Ron 1 Rotorcycle të përdorur nga Trupat Detare të SHBA-së në fund të viteve pesëdhjetë dhe fillimin e viteve gjashtëdhjetë, një tank ushtarak M41 Walker Bulldog, një transportues të blinduar të Marins Corps M-84, një UH-1 Huey fluturuar në Vietnam, një Forcë Ajrore F-101 Voodoo e fluturuar nga Skuadrilja 136 e Luftëtarëve-Përgjues të Gardës Kombëtare të Nju Jorkut Ajror në Stacionin e Rezervës Ajrore të Niagara Falls, një Anije Patrullimi të Shpejtë (PTF), PTF-17 e përdorur nga marina në Vietnam, një avion Navy FJ Fury (FJ-4) (ekuivalent me F-86 Saber i Forcave Ajrore) dhe një USAAF P-39 Airacobra prodhuar në Bell Aircraft në Buffalo që shërbyen në Luftën e Dytë Botërore. Vela dhe timoni i nëndetëses USS Boston janë gjithashtu të ekspozuara këtu.

Shumë i njohur është Instituti i Kancerit në Roswell Park.  Dallohej për ndërtesa me banka të shumta.  Gjatë viteve 1860 deri në fillimin e Shekullit 19-të, bankierë dhe udhëheqës industriale u dyndën në Buffalo. Shumica u vendosën në Delaware Avenue, e cila u bë e njohur si rruga e Milionerëve.

Do të më ngelet në kujtesë si një pushim mbushur me simfoni amerikane.

Fund marsi, 2021

Niagara, New York

Qeveria i dhuron koncesionarit veç Portit të Vlorës edhe 3,7 miliard lekë

by

NGA GEZIM ZILJA/

Në pranverën e vitit 2014 kryeministri shqiptar pasi zbuloi Portin e Vlorës,  ( një sipërfaqe 10.5ha, me akuarium 5 ha) trumbetoi me të madhe rehabilitimin e tij si pasuri kombëtare. Në një intervistë të gjatë të firmës italiane dhe drejtorit shqiptar të portit asokohe, u deklarua se punimet e filluara do të mbaronin më shtator të vitit 2016. Parashikoheshin punime për terminalin e ri, thellimin e akuariumit dhe shtimi i dy kalatave të reja midis dy moleve, që do të bënin të mundur ankorimin e jahteve, anijeve dhe kroçerave të tonazheve të mëdha. Gjithë investimi sipas përfaqësuesit të Autoritetit Portual të Vlorës do të kapte shumën 15 milion Euro. Në muajin nëntor të vitit 2018 në një nga vizitat e shumta të tij në Vlorë, Rama deklaroi, që punimet për zgjerimin e kalatave janë kryer në masën 80%, megjithëse edhe sot atje janë vetëm dy kalata të kohës së Italisë të zgjeruara kohë pas kohe gjatë 80 viteve. Pasi bëri dhe ca llogje me përfaqësuesit e pushtetit lokal që zakonisht buzëqeshin e miratojnë, shtoi që punimet po kryhen në kuadër të investimit dhe kapin vlerën 15 mln euro. Drejtori i portit A. Malaj shtoi se: “Besoj vitin tjetër, ( 2019) për sezonin e ardhshëm, bashkë me projektin e ri për zgjerimin e kalateve do të bëjmë të mundur aksesimin e sa më shumë qytetarëve.” Për të mos mbetur pas ministri i Infrastrukturës Damian Gjiknuri, nënvizoi se po bëhen përpjekje për të futur një linjë të re tragetesh me Italinë. Gënjeu dhe ky pa ia kërkuar njeri. Askush nuk kërkoi llogari pse projekti nuk ishte mbaruar në shtator të vitit 2016 sipas kontratës, sa milionë euro i ishin paguar firmës, që zhvillonte punimet dhe sa miliona të tjera ishin shtuar e do të do të shtoheshin mbi projektin!?  Po japim më poshtë listën e parave ( të dhëna zyrtare) që janë shpenzuar për rehabilitimin e Portit të Vlorës. Zgjerimi i Terminalit të Pasagjerëve, përfunduar në vitin 2018 me vlerë kontrate 2.6 miliard lekë; Rikonstruksioni i Kalatës Lindore në Portin Detar Vlorë, realizuar  në vitin 2019, me vlerë kontrate 115 milion lekë; Rikonstruksion i Portës Hyrëse Perëndimore të Portit realizuar në vitin 2016 me vlerë kontrate 103 milion lekë; Linja e furnizimit me ujë të portit realizuar në vitin 2015 me vlerë kontrate 59 milion lekë; Krijimi i rrjetit të transmetimit të të dhënave të sigurisë realizuar në vitin 2017 me vlerë 652 milion lekë; Rikonstruksioni i Degës së Doganës Vlorë me vlerë kontrate 300 milion lekë. Këto janë vetëm disa prej investimeve të rëndësishme me një vlerë totale mbi 3.7 miliard lekë që janë shpenzuar për pesë vjet në Portin e Vlorës, më qëllim që ai të shndërrohej në port modern turistik dhe ankorimin e  anije të tonazhit të lartë.

Supozojmë se këto investime janë bërë me cilësi, pa mangësi në dokumentacion, janë zbatuar rregullat e ligjet e shtetit dhe nuk është zbatuar thënia e famshme e deputetit Shalsi: “ Do të vjedhim dhe ne por më pak se të parët.” E zemë se në Port janë ndërtuar edhe dy kalatat ( 15 milionë euro)  që mungojnë, madje edhe porti i jahteve, i hidroplanëve dhe acquaparku sipas premtimeve e kontratave. Pasi u harxhuan plot 3.7 miliard lekë të dokumentuara, del Vendimi nr.1 i  Këshillit Kombëtar të Territorit datë 14. 10. 2020: “Për miratimin e Planit Kombëtar Sektorial të Transportit Detar dhe Infrastrukturës Portuale”, i cili parashikon zhvendosjen brenda një afati 3-vjeçar të Portit Detar të Vlorës në Triport, ose në Portin e Peshkimit”. Dy muaj më vonë në06.01.2021  Autoriteti Portual Vlorë lëshon njoftimin bombë:  “Qeveria do të japë me koncesion për 35 vite portin turistik të Vlorës. Sipas tenderit të hapur nga Ministria e Infrastrukturës porti i ri “Marina Vlorë” do të akomodojë (Vlora e ka një port jahtesh në Orikum) deri në 400 anije turistike. Ky koncesion është propozim i pakërkuar i miratuar tashmë nga Autoriteti Kontraktues.” Janë po ata oligarkë, miq të kryeministrit, që pasi përlanë Rrugët e Bardha në Palasë, ca copa të majme në Dhërmi, Himarë e gjetkë, me stomakun e tyre gjigand po gëlltitin  Karaburunin e tashmë Portin e Vlorës. Edhe tuneli i Llogorasë, edhe rruga Orikum-Dukat  janë planet e kryeministrit për të lehtësuar bizneset e këtyre  oligarkëve në bregdetin e Dhërmiut ku sigurisht Kryeministri do të ketë favoret e veta. Në një njoftim tjetër po aty thuhet: “… Porti turistik i Vlorës do jepet me koncesion për 35 vite, do kushtojë 22.7 mln €! Data e hapjes së ofertave do të jetë 26.02.2021….”   Mund të duket e pabesueshme po kjo është një nga shëmbujt më të shëmtuar sesi qeveria Rama pasi harxhon shuma maramendëse, ia bën objektin dhuratë koncesionarit me kërkesën e këtij të fundit.  Gjithçka është bërë e bëhet në bregdetin e Vlorës, komuniteti nuk është është pyetur asnjëherë dhe tenderat e firmat ndërtuese gatiten e caktohen nga qeveria e Tiranës. 

Përfaqësues të Partisë Demokratike denoncuan këtë aferë me shifra dhe fakte, “si rasti më flagrant i injorimit të interesit publik, lokal e kombëtar,”  që duhej të përfundonte në prokurori. Pas këtij denoncimi, vjen përgjigja nëpërmjet shkrimit të një deputeteje vlonjate. Pasi mburr me të madhe gjenialitetin e kryeministrit dhe punët e shumta që ai ka kryer në Vlorë ajo shprehet se:”… Vlora ka pësuar një dinamikë të qartë urbane gjatë këtyre viteve. Ky cikël ka prekur edhe portin … Ndërsa ka ndodhur ky proces porti nuk mund të ngelej një karikatinë jo funksionale…” Ky pohim është mjaft i vërtetë, por pasi u hodhën 3.7 miliardë lekë dhe Rilindja e bëri portin  “Lule të Vilajetit” përse i dhurohet me gjithçka (këtë sqarim duan vlonjatët) kjo pasuri kombëtare një privati, duke degdisur  Portin e Vlorës në Triport, pranë portit të peshkimit pa kurrfarë studimi, me një infrastrukturë mizerabël!? Deputetët e PS-së duhet të dëgjojnë me vëmendje dhe t’i përgjigjet  seriozisht ankesave e vrejtjeve të opozitës me gjuhën e njeriut që e do qytetin, madje të kërkonin  një diskutim popullor lidhur me ankesat e opozitës dhe qytetarëve për këtë aset jetik të qytetit. Deputetja ia “përplas” në fytyrë opozitës, se Skënderbeu i Elisës,  “s’do kallauz,” pra është i pagabueshëm.  Më tej fyen e denigron opozitën më fjalitë e epitetet e mëposhtëme: ” Gjuha totalitare, gjuha e thyer a gjuha që thyen, për fat të keq, është kthyer sërish në jetën publike, cekët, shpërfillëse dhe e zymtë, si shenjë e të menduarit dhe e praktikës opozitare!?” “Opozitë e papërgjegjshme, imponuese kundër Edi Ramës,” “Opozitarë të mërzitshëm, të pabesueshëm, me zell përrallor,”  “Mëshirim i ankthit të padurueshëm, dëshmi e një mendimi të ngrirë, të pastrukturuar, pa histori” , “Opozitarët kanë shkarje logjike e duhet të bëjnë terapi” etj, etj. Një gjuhë të tillë fyese dhe plot urrejtje do ta kishte zili edhe Nevzat Haznedari me Aranit Çelën në kohën e tyre. Pyetja e përfaqësuesve të PD-së së Vlorës ishte konkrete dhe logjikshme: Pse u hodh një mal me para kur dihej që disa muaj më vonë porti do t’i jepej dhuratë privatit? Nuk mendoj se deputetja ka gisht në aferat e kryeministrit dhe grabitjet e shkatërrimet, që po i bëhen Vlorës. Po s’ka pse bën ushtarin e Rilindjes, duke shpallur të çmendur bashkëqytetarët e vet, me të cilët duhet të ndajë hallet dhe problemet. Vlora vlen shumë më tepër se një karrige deputeti sepse si thotë populli: prapanica qëndron, karrigia fluturon. Sa për Kryeministrin atë nuk e lidh asgjë me Vlorën. Ai thjesht betonizon, prish, ndreq, rrëmben për të pasuruar veten dhe grupin e madh të hajdutëve antishqiptarë. Përfundimisht taksapaguesit shqiptarë kanë paguar 3,7 miliard lekë në Portin e Vlorës, i cilësuar Aset Kombëtar nga vetë Kryeministri, për t’ia bërë dhuratë privatit ditën për diell. Këtë veprim e ka bërë Rilindja pa pyetur e pa i dhënë llogari kurrkujt të dashur qytetarë vlonjatë: të bardhë, të kuq, blu, mavi, larashë, të varur e të pavarur. 

Mark Palnikaj: Klerikët hapën shkollat 800 vjet më parë

by

Mark Palnikaj zbulon dokumentet e Vatikanit: Gjuha shqipe është shkruar para Kongresit të Manastirit, klerikët hapën shkollat 800 vjet më parë /

Intervistoi: Eneida Jaçaj/

Mark Palnikaj është një nga studiuesit më të zellshëm të dokumenteve të hershme shqipe, në arkivat e Vatikanit, Venecias, Napolit, etj. Palnikaj është mjaft i apasionuar dhe i palodhur, në zbulimin dhe studimin e dokumenteve të vjetra shqipe, përmes të cilave ka gjetur prurje të reja për gjuhën shqipe dhe ka realizuar mjaft shkrime e libra në lëmin e historiografisë . Studiuesi Mark Palnikaj ka zbuluar një sërë dokumente në gjuhën shqipe por edhe në gjuhë të huaj, në arkivat e bibliotekave perëndimore, dokumente të cilat plotësojnë thesarin e historisë shqiptare të mesjetës. Me gradë doktor i inxhinierisë mekanike, ku ka botuar një sërë librash edhe në këtë fushë, Mark Palnikaj e kalon kohën e tij duke shfletuar e studiuar dokumente të hershme, që do të shërbejnë si referencë edhe për studiues të tjerë. Me krenari duhet të pranojmë se në bibliotekat perëndimore gjenden dokumente të kahershme shqipe, që do të thotë sesa e vjetër është gjuha dhe ekzistenca e arbrit, dhe gjithashtu se jemi një popull me histori të vyer. Në një intervistë ekskluzive për gazetën Dielli, New York, Mark Palnikaj, deklaron se në bazë të kërkimeve që ka kryer, ka zbuluar se gjuha shqipe është shkruar para mbajtjes së Kongresit të Manastirit 1908, 49 vjet para zyrtarizimit të abetares së unifikuar. Zyrtarisht ne jemi të informuar se shkolla e pare shqipe është hapur në Korçë, por Palnikaj ka zbuluar se shkollat shqipe janë hapur 800 vjet më parë, nga klerikët. Dua të theksoj se Mark Palnikaj bën kërkime të vazhdueshme me karakter historik, në Arkivin e Shtetit në Venecia (Archivio di Stato di Venezia), në Arkivin e librave dhe dokumenteve antike në Padova (Biblioteca Antica del Seminario Vescovile di Padova), në Arkivin ASSC (Arkivi Historik dhe Biblioteka Shtëpia e Shenjtë) në Loreto, në Bibliotekën Komunale (Biblioteca Civica “Romolo Spezioli “) në qytetin e Fermos, në APF (Archivio Storico di Propaganda Fide) në Romë, në ARSI (Archivum Romanum Societatis Iesu) në Vatikan, ASV (Archivio Segreto Vaticano), në Bibliotekën Apostolike (Biblioteca Apostolica Vaticana), në Arkivi e Manastirit të Grotaferratës (Archivio monastico dell’Abbazia territoriale di Santa Maria di Grottaferrata), në Arkivin e Shtetit në qytetin e Napolit (Archivio di Stato di Napoli) dhe në BNL, arkivin e Bibliotekës Kombëtare në Napoli (Biblioteca Nazionale di Napoli ). Ka kryer kërkime edhe në AQSH (Arkivi Qendror të Shtetit Shqiptar), në arkivin e Ministrisë së Punëve të Brendshme të Shqipërisë dhe në disa arkiva kishtare dioqezane.

-Ju jeni një nga studiuesit më të zellshëm të dokumenteve të hershme shqipe në bibliotekat perëndimore. A ka dokumente shqipe në sasi të konsiderueshme në arkivat e Vatikanit, Napolit, Venecias etj, atje ku ju kryeni studime?

Objekt i studimeve të mija, në arkivat italiane dhe austriake, ka qenë historia e Shqipërisë, nga mesjeta deri në ditët e sotme. Dokumentet, në masën më të madhe, janë të shkruara me dorë dhe në gjuhë të huaj, por vazhdimisht kam gjetur edhe shkrime në gjuhën shqipe. Nga fundi i shek.XIX dhe fillimi i shek.XX, shkrime në gjuhën shqipe gjenden me shumicë në këto arkiva. Të rëndësishme janë shkrimet nga shek.XV deri XIX, të cilat janë në numër më të pakët, por ka vazhdimësi në shkrimet shqipe gjatë gjithë këtyre shekujve. Po ju përmend ato më të rëndësishmet:

-Formula e pagëzimit, shkruar nga Pal Ëngjëlli, në vitin 1462;

-Fjalorthi i Arnold Von Harfit i vitit 1497;

– Shkrimet e Lek Matrëngës, në vitin 1592;

–Perikopeja e Ungjillit të Pashkës (fundi i shek.XV-fillimi shek.XVI);

-Poezi nga Pal Hasi para vitit 1618;

-Poezi nga Pjetër Budi, viti 1618;

-Fjalori i Frang Bardhit i vitit 1635;

-Gramatika e Ndre Bogdanit rreth vitit 1650;

– Çeta e Profetënve e Pjetër Bogdanit përfunduar në vitin 1675 dhe botuar në vitin 1685;

– Letra e Krenave të Gashit, shkruar nga Gjergj Toliqi, me datë 2 maj 1689;

-Fjalori i Françesko Marias nga Leçe i vitit 1702;

-Kongresi i Arbrit – përkthyer në gjuhë shqipe në vitin 1706;

– Fjalori anonim Italisht-Shqip i vitit 1710;

-Gramatika e Françesko Marias nga Leçe e vitit 1716;

– Dorëshkrimi i Kieutit (1736);

-Gjon Nikoll Kazazi (1743);

-Jul Variboba (1762);

-Dom Pal Zogaj Gramatika 1776.

Këto vitet e fundit kam gjetur dhe publikuar edhe tre shkrime të tjera në gjuhën shqipe:

-Një faqe e shkruar nga Frat Onofrio nga Bernarda e Basilikatës në gjuhën shqipe, në regjistrin e famullisë së Shalës, në vitin 1778.

-Një kontratë midis kishës dhe një besimtari në famullinë e Nikajve shkruar me datë 8 maj 1859.

-Një vendim i shkruar në fshatin Peraj të famullisë së Nikajve, shkruar në vitin 1881.

Këto tre shkrime të fundit i kam publikuar në gazetat e kohës, katër vitet e fundit.

Kërkesa për të shkruar në gjuhën shqipe nxiti patriotët që në harkun kohor të gjashtëdhjetë viteve u shkruan tetëmbëdhjetë tekste abetaresh si më poshtë:

-Naum Veqilharxhi: “Fare i shkurtër e i përdorçim Ëvetar shqip” (1844, 1845);

-Panajot Kupitori: “Abetare e gjuhës shqipe” (1860);

-Anastas Byku: Gramme për shqiptarë” (1861);

-Konstandin Kristoforidhi: “Abetare skip” (1867, 1869, 1872);

-Daut Boriçi: “Abetare shqip” (1869);

-Vasil Dhimitër Ruso: “Pellazgjika shqip alfavitar”, Bukuresht 1877;

-Jani Vreto: “Alfabetare e gjuhësë shqip”, Kostantinopojë 1879;

-Anastas Kullurioti: “Abavetar” (1882);

-Sami H. Frashëri: “Abetare e gjuhësë shqip”, (1886, 1888, 1900);

-Jovan Risto Tërova: “Abetarea shqipe”, Bukuresht 1887;

-Gaspër Benusi: “Abetare e gjuhësë shqyp”, Bukuresht 1886, 1890;

“Abetari i qitun pri shoqniet t`Bashkimit t`giuhes shqype”, Shkodër 1899

-Said Najdeni:“Abetare e gjuhës shqipe”, Sofje 1900;

-Shtjefën Gjeçovi: “Abetarja e Zymit” (1900);

-Ndre Mjeda:“Këndime për shkollë të para”, Vjenë 1904;

-Luigj Gurakuqi: “Abetari për mësoitore filltare t`Shqypnis”, Napoli 1905, Bukuresht 1906

“Abetare toskërisht, pas abecesë së vjetrë të Stambollit”, Sofje 1908

“Abetare gegërisht, pas abecesë së vjetrë të Stambollit”, Sofje 1908.

Botimi i këtyre abetareve, nën terrorin e sundimin turk, ka qënë një punë e sforcuar që atdhetarët tanë e kryen me sukses, në më të shumtën e rasteve, jashtë atdheut nga diaspora patriote.

Përveç shkrimeve të prezantuara më sipër, janë edhe një numër jo i vogël i shkrimeve shqipe në arkivat italiane dhe të vendeve të tjera, që besojmë t’i publikojmë më vonë.

–Një nga prurjet tuaja më të reja është libri “Skendërbeu, letërkëmbimi me sulltanët”. Ku konsiston ky libër, çfarë të reje keni sjellë në historinë mesjetare për heroin Gjergj Kastrioti Skëndërbeu?

Këtë libër e kam botuar me rastin e kremtimit të 550 vjetorit të vdekjes së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti Skendërbeu, dhe e kam paraqitur në konkursin e organizuar me këtë rast, për librin anastatik më të mirë. Kam marrë në Arkivin Sekret të Vatikanit letërkëmbimin e Skendërbeut me sulltanët dhe letrën e Skendërbeut, dërguar Papës, nga Kepi i Rodonit, me datë 29 tetor 1462. Në ato letra shpalosen qartë aftësitë jo vetëm luftarake, por edhe diplomatike të Skendërbeut, në marrëdhëniet ndërkombëtare. Ky libër është një shembull i mirë edhe sot për politikanët e rinj, për të marrë eksperienca se si duhet të jetë gjuha dhe komunikimi në marrëdhëniet ndërkombëtare midis shteteve.

-Gjuha shqipe, me bazë indoeuropiane, është një nga gjuhët më të vjetra, ndoshta e vetmja gjuhë më e vjetër e globit. Mendohet se pas themelimit të alfabetit në Kongresin e Manastirit të vitit 1908, ka nisur të shkruhet gjuha shqipe. Por, nga kërkimet tuaja, a jeni ndeshur me dokumente që faktojnë periudhën e saktë se kur është shkruar shqip?

Ka dokumente të pakundërshtueshme që edhe para vitit 1462 është shkruar në gjuhë shqipe, por me alfabetin latin. Shkrimi më i vjetër që është gjetur deri më sot i shkruar në gjuhën shqipe, është formula e pagëzimit e përmendur më sipër.

-Meshari i Gjon Buzukut i vitit 1555 zyrtarisht është libri i parë i njohur i përkthyer në gjuhën shqipe. Çfarë rëndësie ka ky libër në historinë e Shqipërisë?

Meshari i Gjon Buzukut është libri i parë i njohur i shkruar në gjuhën shqipe, por kjo nuk do të thotë që nuk ka patur edhe më parë libra të shkruar në gjuhë shqipe. Është jashtë llogjikës të pranohet që një prift në fshatin Bria të Krajës, të ketë marrë inisiativën e shkruarjes së librit të parë në gjuhën shqipe. Libri edhe ashtu siç është ka formë të rregullt dhe nuk mund të konfigurohej si i tillë po të mos ekzistonin modele edhe para tij. Besohet se motivi që e ka shtyrë Gjon Buzukun për shkrimin e këtij libri, ka qënë fryma e re e protestantizmit që po përhapej në Europën e shek.XVI, për të shkruar biblën në gjuhët nacionale të kombeve të ndryshme, pasi gjuha latine nuk kuptohej nga masat e gjera të besimtarëve. Edhe më vonë, klerikët e tjerë bënë çfarë ishte e mundur për të përhapur shkrimet shqipe dhe për të bërë të mundur mësimin e gjuhës së shkruar shqipe nga shqiptarët dhe të huajt, midis të tjerave, sepse duke mos njohur gjuhën shqipe, klerikët ishin të detyruar të merrnin një përkthyes për të dëgjuar rrëfimin e besimtarëve dhe fshehtësia e sekretit të rrëfimit nuk ishte e sigurt kur merrej vesh nga më shumë se një person. Rëndësia e dytë e këtij libri është që ne kemi në formë të dokumentuar gjuhën e folur në shekullin XVI, dhe është e mundur të studiohet në mënyrë shkencore leksiku i gjuhës shqipe të kohës. Ne nuk e dime se si e ka folur gjuhën shqipe heroi ynë kombëtar Gjergj Kastrioti Skendërbeu. Sot, gjuha ka ndryshuar shumë dhe nëse do të kishim një libër të shkruar në gjuhë shqipe të asaj kohe, ne do të mësonim shumë gjëra për të folurën e gjuhës shqipe.

-Shqipëria ka qenë nën sundimin osman 5 shekullor, ku Porta e Lartë e ka penguar gjuhën shqipe dhe hapjen e shkollave shqipe. Nga ana tjetër kemi edhe përpjekjet e mëdha të patriotëve, të cilët nuk kanë rreshtur së lobuari për çlirimin e vendit dhe kanë luftuar që gjuha shqipe të mos humbasë. A ekzistojne dokumente se kur janë hapur shkollat e para shqipe, dhe ne cilat qytete?

Shkollat e para në Arbëri dhe në zonat përreth, ka të dhëna se janë hapur në shekullin e trembëdhejtë dhe më parë, pra rreth 800 vjet më parë. Për këtë ka burime të shkruara të sigurta dhe flitet se kanë funksionuar edhe universitete në qytetin e Durrësit dhe në disa qytete të tjera të Ilirisë mesjetare. Në atë kohë, arsimi ishte privilegj i të pasurve dhe ishte me pagesë. Bazat e arsimit modern që kemi sot i vendosën priftërinjtë benediktin në fillim të shekullit XVI. Në vitin 1502, ata paraqitën platformën e tyre për arsimimin e popullsisë bazuar në tre parime:

-Arsimi fillestar duhet të ishte falas.

-Duhet të ishte i detyruar dhe për të gjithë fëmijët.

-Duhet të kishte programe unike për shkollat fillestare.

Bazuar në këto parime, ka të dhëna se shkolla e parë në gjuhën shqipe është hapur në komunën e Letnicës, në Stubëll në vitin 1584.

Më vonë, në vitin 1632, në fshatin Gallatë të Kurbinit është hapur shkolla nga Gjon Kolesi. Në këtë periudhë u hapën edhe në Mirditë shkolla e Velës dhe ajo e Oroshit. Në vitin 1675, në fshatin Rrjoll të Malësisë së Madhe, Pjetër Bogdani ka hapur shkollën shqipe me mësues Marin Gjini. Në vitin 1698 gjendet e hapur një shkollë shqipe në Shkodër nga Fra Filipi dhe rreth vitit 1750, shkolla e Topanasë në qytetin e Shkodrës. Nëse marrim parasysh faktin se Pali nga Hasi dhe Pjetër Budi kanë shkruar poezi në gjuhën shqipe qysh para vitit 1620, dhe Frang Bardhi ka shkruar fjalorin Latinisht-Shqip në vitin 1635, duhet të besojmë se ka patur edhe shkolla të tjera në gjuhën shqipe përveç atyre që u përmendën më sipër, por duhen kryer kërkime dhe studime këmbëngulëse për të gjetur dëshmitë e nevojshme për këtë. Mbas viti 1479, turqit kishin pushtuar pothuajse tërësisht Ilirinë dhe deri në shek.XVIII, hapja e shkollave në qytete ka qenë e ndaluar. Prandaj, ato u hapën kryesisht në kishat e famullive në zonat fshatare si Kurbini, Pllana, Velja, Oroshi, Rrjolli etj. Është me rëndësi dhe interes për t’u shënuar se në mesin e shek.XVII, rreth vitit 1650, në Janjevë ka patur shkollë shqipe e cila përgatiste kandidatë për të vazhduar studimet në Kolegjin Ilirik të Loretos, të Fermos dhe të Kolegjit Urban të Vatikanit. Në vitin 1675 rezulton që në këtë shkollë të jetë një klasë me 25 nxënës, tre nga të cilët nga familja Bogdani e Hasit.

-Ju thatë se shkollat e para janë hapur nga klerikët. Përveç mesimit të gjuhës shqipe, kjo ka ardhur që shpiptarët të mos konvertoheshin në besimin islam për shkak të sundimit otoman. Ju nga zbulimet tuaja, çfarë kanë gjetur?

Në mesjetë, deri në shek.XVIII, shkollat në të gjithë Europën janë hapur nga klerikët. Kjo ka ndodhur sepse vetëm ata kishin personel të arsimuar për të mundësuar hapjen e shkollave.

Në Shqipëri, edhe në shek.XX, shkollat në Gomsiqe, Theth, Gjonpepaj dhe shumë vende të tjera shkollat fillore i kanë hapur klerikët si Shtjefën Gjeçovi, atë Nikoll Kolaj etj. Mbas shpalljes së pavarësisë, nga viti 1916 deri në fund të vitit 1918, nën mbikqyrjen dhe me ndihmën e Perandorisë Autro-Hungareze, u hapën në Shqipëri 432 shkolla në gjuhën shqipe. Austrohungarezët, në kuadri e Kultprotectoratit, ose e thënë ndryshe në kuadrin e përkujdesjes për mbrojtjen e kulteve në trojet arbërore, u kujdesën gjatë tre shekujve për kultivimin e gjuhës dhe kulturës arbërore. Tri ngjarje me shumë rëndësi për gjuhën dhe kulturën shqipe, hapja e Kolegjit Saverian të Shkodrës në vitin 1877, Kongresi i Manastirit i vitit 1908 dhe Komisia Letrare e krijuar në Shkodër në vitin 1916, janë realizuar me ndihmën teknike dhe financiare të Perandorisë Austro-Hungareze. Hapja e shkollave të para në Arbëri dhe Dardani, kishin rol të madh në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqipe, por zyrtarisht, ato nuk kanë patur qëllim për të frenuar islamizimin e shqiptarëve, edhe pse indirekt kanë patur një ndikim të tillë. Zyrtarisht, ato janë hapur për nevojat e shkollimit të klerikëve dhe për dhënien e liturgjisë në gjuhën shqipe, por, ato kanë patur ndikim të madh edhe në ruajtjen e identitetit dhe vetëdijes kombëtare. Rol shumë të madh në shkrimin dhe përpunimin e gjuhës shqipe, ka patur diaspora shqiptare dhe më së pari arbëreshët në Jugun e Italisë dhe në Siçili dhe më vonë, diaspora në Rumani, Egjypt dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

-Cilët ishin të parët që u bënë protagonistë në themelimin e gramatikës së gjuhës shqipe? Cili mbahet si babai i gramatikës së gjuhës shqipe?

Protaganistët e parë për hartimin e një gramatike të gjuhës shqipe në historinë mijëravjeçare të kombit tonë, janë dy klerikë nga Hasi, Ndre Bogdani nga fshati Gjonaj i Hasit, dhe Pal Zogaj nga fshati Bria i Hasit. Ka të dhëna të pakundërshtueshme se Ndre Bogdani e shkroi gramatikën e parë të gjuhës shqipe para vitit 1670 dhe Pal Zogaj e shkroi një gramatikë të gjuhës shqipe në vitin 1776. Fatkeqësisht nuk kemi asnjë kopje të asnjërës nga këto dy gramatika, por besohet se Pjetër Bogdani kur ka shkruar librin Çeta e Profetënve, të cilin e ka botuar në vitin 1685 në kolona në dy gjuhë, italisht dhe shqip, është ndikuar nga gramatika e shkruar nga xhaxhai i tij, Ndre Bogdani dhe nga fjalori latinisht-shqip i Frang Bardhit. Babai i gramatikës së gjuhës shqipe duhet të konsiderohet frati italian, Françesko Maria nga Leçe, i cili ka shkruar dhe ka arritur të botojë gramatikën që mban emrin e tij në vitin 1716. Kjo gramatikë përmban 228 faqe dhe për nga niveli shkencor, konkuron me çdo libër gramatike të gjuhës shqipe të shekullit XXI.

-Meqenëse gjuha shqipe është shkruar më herët sipas dokumenteve të zbuluara, a ka ekzistuar alfabet para atij të Manastirit 1908?

Po, kanë ekzistuar disa alfabete. Gjuha shqipe ka një numër të madh tingujsh ose fonema siç i quajnë gjuhëtarët dhe e bën të vështirë shkrimin e saj pa një numër të madh germash. Gjuha latine shkruhet mjafueshëm me ndihmën e 28 germave, kurse për gjuhën shqipe nuk mjaftojnë kaq germa. Megjithëse gjuha shqipe ka filluar të shkruhet së paku 800 vjet më parë, ajo në fillimet e saj është shkruar duke përdorur alfabetin latin, me disa shtesa nga germa të huazuara nga gjuhë të tjera. Me këtë problem është marrë në mënyrë të hollësishme studiuesi Robert Elsie dhe ai ka identifikuar 10 alfabete të gjuhës shqipe të përdorur para alfabetit të Kongresit të Manastirit. Besoj se lexuesit tanë janë të njohur me punimet e Elsit, prandaj nuk e shoh me interes të zgjatem në këtë pikë.

-A mund të bëni një krahasim midis diasporës së hershme shqiptare dhe asaj të sotme? Çfarë i afron apo i veçon këto diaspora në kohë të ndryshme?

Për të shkruar për diasporën shqiptare do të duheshin volume të tëra me libra, sepse nuk ka vend në të gjithë botën ku nuk ka banorë të kombësisë shqiptare. Në historinë tonë kombëtare, ndikim të dukshëm ka patur diaspora shqiptare, nga shek.XVII deri në vitin 1920. Në këtë periudhë, shqiptarët e vendosur në Stamboll, në Egjypt, në Rumani dhe sidomos në Boston të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, kanë dhënë një ndikim shumë të madh në ngritjen e vetëdijes dhe identitetit kombëtar. Ata kanë formuar shoqata të cilat kanë bërë botimet e para në gjuhën shqipe, kanë botuar gazeta të cilat patën ndikim shumë të madh për zgjimin kombëtar, kanë mundësuar shkollimin e një numri të madh shqiptarësh me arsim bashkëkohor. Personat e shkolluar patën ndikim të madh në drejtimin e lëvizjes për liri dhe pavarësi të shqiptarëve. Janë për t’u përmendur në atë kohë persona si Spiro Risto Dine në Egjypt, vëllezërit Frashëri në Kostandinopojë, familja Gjika në Bukuresht, Fan Noli, Faik Konica dhe atdhetarë të tjerë në Boston. Arbëreshët e Italisë, me Jeronim de Radën dhe, më vonë, Luigj Gurakuqi dhe shumë të tjerë, të cilët bënë punë të madhe për lëvrimin e gjuhës shqipe. Terenc Toçi, në fillim të shek.XX punoi shumë për shpalljen e pavarësisë, i cili në prill të vitit 1911 formoi qeverinë e Kimzës në Mirditë dhe ngriti flamurin shqiptar. Preludi i të gjitha këtyre përpjekjeve ishte shpallja e pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912. Deri në shpalljen e pavarësisë, qëllimi kryesor i diasporës shqiptare ka qenë krijimi i vetëdijes kombëtare dhe çlirimi i vendit.

Mbas krijimit të shtetit funksional shqiptar në Kongresin e Lushnjes në janar 1920, diaspora ka marrë një karakter tjetër. Tashmë problemi kombëtar ishte zgjidhur, kufijtë u vendosën dhe diaspora merr më tepër rolin e një opozite demokratike, me qëllim vendosjen e sundimit të tipit perëndimor në Shqipëri, larg diktaturave dhe pushtimeve. Këtë rol e ka luajtur emigracioni shqiptar në kohën e Zogut kryesisht në Jugosllavi, Austri dhe Amerikë. Në kohën e pushtimit fashist dhe nazist të Shqipërisë, roli i diasporës ka qënë deri diku i pandjeshëm. Me vendosjen e regjimit komunist në vendin tonë, diaspora në vendet e Europës Perëndimore dhe në Amerikë është mobilizuar për demokratizimin e Shqipërisë, dhe ka dhënë kontribute të mëdha.

Mbas vitit 1990, diaspora ka shkëlqyer përsa i përket problemit të bashkimit kombëtar. Për çlirimin e Kosovës kanë dhënë kontribut të pashoq dhe janë mbledhur fonde të mëdha financiare në ndihmë të luftës në Kosovë, të njohura si kontributi i 3 përqindëshit. Edhe ardhja e shqiptarëve nga emigracioni për të marrë pjesë në luftën çlirimtare të Kosovës, është një shfaqje brilante që do të mbetet e paharruar në historinë e saj. Krijimi i Bataljonit Atlantik me efektiv tërësisht nga diaspora i nderon në jetë të jetëve ata që lanë punën fitimprurëse dhe familjet në emigracion në vendet perëndimore dhe Amerikë, dhe u radhitën në luftë çlirimtare, ku shumë prej tyre dhanë edhe jetën. Kjo do jetë në jetë të jetëve, nderi i diasporës!

SOFRA Movement: The Birth of Albanian LGBTQ+ Activism in America

by

By Anila Duro, LGBTQ+ Ally and Partner, Adjunct Professor, Researcher & Doctoral Candidate/

Valentina Djelaj, LGBTQ+ Ally and Partner, Director of Program Services at Health Emergency Lifeline Programs and Corktown Health Center, Michigan’s first LGBTQ+ health center./

Ariana Elezaj, LGBTQ+ Ally and Partner, Deputy Director at Lenox Hill Neighborhood House/

“I have dreamed of this movement where our Albanian and LGBTQIA+ identities come together as ONE. The two headed eagle not only as a symbol of strength and courage but also a symbol for resilience and inclusion. To authentically reconnect to our Albanian roots and fully come into our true selves.” These are the heartfelt words of a rising community activist RremidaShkoza, whose bravery and commitment towards the LGBTQ+ community has sparked a movement of breaking the stones of oppression in the Albanian-American community and the Diaspora.

Albanian-Americans’ perception towards the LGBTQ+ community is unknown; however, our lived experiences show us that our LGBTQ+ brothers and sisters struggle with acceptance and at times live in isolation and/or experience abuse. Despite these challenges and the unknown, we are seeing a rise in activism and support towards the LGBTQ+ community. Activism is very important to support this marginalized group. For some of us, our activism comes through leadership, research, program development and community education. For members of the community, activism is inclusiveness and visibility, with a focus on diversity, equity, and integrity.

We see change happening right before our eyes for a group of individuals that our Albanian-American community has neglected to accept and celebrate in the past. The positive change we have observed in the past few months has been as simple as community members coming together and having open and honest conversations and new allies desiring to celebrate and collaborate on LGBTQ+ activism work. Listening, giving space, and committing to not harm but support one another are notable changes we have recently seen within our Albanian-American community and for that we are proud. Many of our friends, family members and colleagues identify as LGBTQ+ and as much as we want to intellectualize the topic, for many individuals, it is their current reality. Thus, we need to do some soul searching, to overcome our obstacles and unconscious biases to improve our loved ones lives by becoming individuals that respect human rights for all. We invite you to join this movement and liberate yourself.  Spread love, not hate.  

We will leave you with the lovely words of RremidaShkoza, “To my beautiful and courageous Albanian LGBTQIA+ community: You are a blessing and a gift. You matter and our time to be part of the liberation is HERE. Please join the SOFRA movement to uplift our voices and have a seat at the communal TABLE.”