Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for April 2021

ALBANOLOGJIA NE UNIVERSITETIN E SOFJES

by

-ALBANOLOGJIA NË UNIVERSITETIN “SHËN KLIMENT OHRIDSKI” NË SOFJE TË BULLGARISË

Albanologe Ekaterina Tarpomanova, profesore e asociuar, përgjegjëse për gjuhën shqipe në Katedrën e Gjuhësisë së Përgjithshme, Indo-Evropiane dhe Ballkanike të Fakultetit të Filologjive Sllave në Universitetin e Sofjes “Shën Kliment Ohridski”, në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetarit Sokol Paja për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, tregon historikun e gjuhës shqipe, interesin e të huajve për të mësuar shqip dhe lidhjet gjuhësore të shqipes me bullgarishten, rumanishten dhe greqishten. Qëllimi ynë sipas Prof. Ekaterina Tarpomanova është që t’i motivojmë studentët dhe të ndezim tek ata dashurinë ndaj Ballkanit, por një dashuri që buron nga kuptimi i thellë i proceseve që zhvillohen në këtë kënd interesant të Evropës.

GJUHA SHQIPE DHE LIDHJET GJUHËSORE ME BULLGARISHTEN, RUMANISHTEN DHE GREQISHTEN

Pasi u diplomova në degën e Ballkanistikës në Universitetin e Sofjes, nisa doktoraturën time me temë “Funksionet e përemrave në gjuhët ballkanike”. Mentorja ime ishte ballkanologia e shquar, prof. Petja Asenova. Studimi im përfshin katër gjuhët e lidhjes gjuhësore ballkanike – bullgarishten, shqipen, rumanishten dhe greqishten, të cilat kanë zhvilluar tipare të përbashkëta në strukturën e tyre gramatikore në sajë të kontakteve shumëvjeçare intensive midis popujve dhe gjuhëve të Ballkanit. Kjo bashkëjetesë e shoqërive dhe kulturave në Ballkan ishte shkaku që të formohet lidhja gjuhësore, ose Sprachbundi. Pra, studimi im është një pjesë e gjuhësisë ballkanike – fusha shkencore, e cila studion proceset në lidhjen gjuhësore ballkanike. Gjuha shqipe është një pjesë e rëndësishme si në punimin tim të doktoratës, ashtu edhe në gjuhësinë ballkanike në përgjithësi, sepse pa ditur proceset në këtë gjuhë, nuk mund të shpjegohen proceset në Sprachbund-in ballkanik. Nga ana tjetër, ajo është një sfidë e madhe për studiuesit. Meqë bullgarishtja është pjesë e gjuhëve sllave, rumanishtja – e gjuhëve romane, për greqishten kemi burime me shkrim shumë të hershme që datojnë para erës sonë, zhvillimi i këtyre gjuhëve gjatë shekujve është pak a shumë i qarte, ndërsa për shqipen punojmë gjithmonë me hipoteza. Por pikërisht kjo, sipas mendimit tim, e bën interesante dhe tërheqëse për studiuesit.

HISTORIKU I GJUHËS SHQIPE NË UNIVERSITETIN E SOFJES 

Dega e Ballkanistikës u themelua në vitin 1994, në kuadër të Fakultetit të Filologjive Sllave të Universitetit të Sofjes. Ideja e saj është të formohen specialistë me dituri të thella dhe të shumëanshme për historinë, kulturën, letërsinë dhe gjuhëve të Ballkanit. Studentët mësojnë të gjitha gjuhët e lidhjes ballkanike. Me qenë se bullgarishtja është gjuha amtare e shumicës prej tyre, ajo mësohet vetëm teorikisht. Tri gjuhët e huaja – shqipja, rumanishtja dhe greqishtja, mësohen me orare të barabarta. Studentët kanë mundësi për specializim në vitin e fundit, duke zgjedhur mësime suplementare të gjuhës së preferuar. 

GJUHA SHQIPE NË KATEDRËN E GJUHËSISË SË PËRGJITHSHME INDO-EVROPIANE DHE BALLKANIKE

Katedra e Gjuhësisë së Përgjithshme, Indo-Evropiane dhe Ballkanike është ajo që administron degën e Ballkanistikës. Jemi nëntë pedagogë, specialistë në fusha të ndryshme të gjuhësisë dhe të ballkanistikës. Kuptohet se kemi shumë bashkëpunëtorë nga fakulteti, universiteti dhe institucione të tjera, sepse programi i degës përfshin lëndë të ndryshme. Studentët njihen me historinë e tërë Gadishullit Ballkanik që nga kohët e lashta deri më sot në kontekstin e zhvillimeve në Evropë, gjuhët paleoballkanike dhe gjuhët e lashta klasike, si latinishtja dhe greqishtja e vjetër, letërsinë antike, letërsinë e Rilindjes, letërsinë moderne të vendeve të Ballkanit, gjuhësinë dhe teorinë e kontakteve gjuhësore. Për të siguruar cilësinë e këtij programi ambicioz, ne punojmë me specialistët më të shquar në vend. Qëllimi ynë është që t’i motivojmë studentët dhe të ndezim tek ata dashurinë ndaj Ballkanit, por një dashuri që buron nga kuptimi i thellë i proceseve që zhvillohen në këtë kënd interesant të Evropës. Pas rënies së regjimeve totalitare dhe pas hapjes së Evropës dhe të botës ka mundësi të shumta për mobilitet studentor. Kështu studentët kanë mundësi të vizitojnë vendet fqinje në Ballkan, të takohen vetë me kulturën e popuvje fqinj dhe të krijojnë kontakte me të rinjtë në moshën e tyre. Bashkë me studentët tanë organizojmë dhe shumë konferenca shkencore ndërkombëtare, në të cilat  zakonisht kemi shumë pjesëmarrës nga Shqipëria dhe Kosova. Kohët e fundit krijuam një shkollë për doktorantë shqiptarë dhe në gjuhën shqipe, disa prej tyre tashmë i mbrojtën me sukses doktoratat në universitetin tonë, para jurive ndërkombëtare.

BALLKANOLOGËT NJË KONTRIBUT PËR INTEGRIMIN EVROPIAN TË VENDEVE TONA

Tani për tani interesi ndaj degës së ballkanistikës është i qëndrueshëm. Çdo vit pranojmë 15 studentë, të cilët kalojnë ciklin pesëvjeçar të studimeve dhe marrin diplomën e masterit në fushën e ballkanistikës. Pastaj mundësitë për realizim profesional janë të shumta – në diplomaci, në gazetari, në shkencë, në administratën shtetërore, në institucionet evropiane. Specialistët në fushën e ballkanistikës janë të domosdoshëm në kohët tona, kur kontaktet ekonomike, tregtare dhe kulturore midis vendeve ballkanike janë të lira dhe mund të thellohen gjithnjë e më shumë. Ballkanologët mund të kontribuojnë edhe për integrimin evropian të vendeve tona. Kështu që unë mendoj se dega jonë do të vazhdojë të jetë tërheqëse për të rinjtë që dëshirojnë të krijojnë këto lidhje midis Ballkanit dhe Evropës.

KUSH ËSHTË ALBANOLOGE EKATERINA TARPOMANOVA?

Jam profesore e asociuar në Katedrën e Gjuhësisë së Përgjithshme, Indo-Evropiane dhe Ballkanike të Fakultetit të Filologjive Sllave (Universiteti i Sofjes Shën Kliment Ohridski). Unë vetë i bëra studimet në degën e Ballkanistikës. Atje nën ndikimin e pedagoges sime të gjuhës shqipe Rusana Bejleri fillova të merresha seriozisht me këtë gjuhë. Pasi mbarova studimet, punova disa vjet në redaksinë shqipe të Radios Kombëtare Bullgare. Në Universitetin e Sofjes fillova punë në vitin 2012. Aktualisht jam shefe e katedrës. Puna me të rinjtë më frymëzon dhe më provokon. Besoj se jam nga ata njerëzit e lumtur të cilët e duan shumë punën e tyre. Kur e do punën, kjo tashmë nuk është punë, është si hobi, diçka që bën për kënaqësi.

BASHA: Masakër elektorale

by

Kryetari demokrat Lulzim Basha u shfaq sot në mbrëmje duke denoncuar shkelje të rënda sipas tij të garës zgjedhore. Me në sfond një grup të rinjsh të vendosur në shkallët hyrëse të selisë së Partisë Demokratike dhe i shoqëruar nga një grup kandidatësh për deputetë, që morën pjesë në garën e së dielës, zoti Basha tha se “ne luftuam për demokracinë. Unë besova se falë fuqisë së mrekullueshme të popullit tonë ne do fitonim dhe do ti kthenim Shqipërisë demokracinë. Por këtë herë kjo nuk mjaftoi. Nuk mjaftoi sepse këto zgjedhje nuk kishin të bënin me demokracinë. Ne hymë në këtë betejë jo me një kundërshtar politik, por me një regjim që bëri gjithçka për ta shkatërruar garën e ndershme elektorale”, u shpreh zoti Basha. 

Kryetari demokrat foli për “dhjetëra mijëra vota të pavlefshme, numri më i madh ndonjëherë dhe dy herë më shumë sesa diferenca mes dy palëve. Miliona euro të hedhura për të realizuar blerjen më të madhe industriale të votës duke shkaktuar deformimin më të madh të vullnetit të zgjedhësve. Ata përdorën milionat e koncesioneve të korruptuara, vodhën të dhënat personale të qytetarëve shqiptarë, përdorën kriminelët dhe bandat, kërcënuan dhe shantazhuan votuesit, administratën, gazetarët dhe median duke e bërë edhe më të madhe masakrën elektorale”.

Partia Demokratike i është drejtuar me një kërkesë zyrtare Komisionit Qendror të Zgjedhjeve për të marrë një kopje të të gjithë dokumentacionit zgjedhor, përfshi dhe pamjet filmike në qendrat e votimit dhe ato në qendrat e numërimit të votive.

Zoti Basha deklaroi se beteja e tij në mbrojtje të demokracisë nuk do të rreshtë. “Ne do luftojmë për ju! Do luftojmë për qindra mijëra qytetarë që votuan për ne dhe për ata të cilëve nuk ju numërua vota. Zëri juaj do të dëgjohet qartë dhe fort. Kjo është përgjegjësia ime, është detyrimi që kam para jush dhe para Shqipërisë”, u shpreh ai duke ju drejtuar qytetarëve . 

Por ndërsa zoti Basha bën të ditur se do të luftojë për të deligjitimuar zgjedhjet e 25 Prillit, atij do t’i duhet të përballet dhe me zërat kundërshtues ndaj tij, nga brenda vetë partisë. Pasdite, anëtari i Kryesisë, Fatbardh Kadilli kërkoi largimin e zotit Basha nga drejtimi i Partisë. “Ne duhet ta pranojmë se nuk kishim një propozim fitues për Shqipërinë. Alternativa jonë ishte vetëm kryetari i partisë, që u dëshmua përsëri e pamjaftueshme. Duke ndjerë keqardhje dhe solidarizim të plotë me sakrificën e demokratëve dhe strukturave të partisë gjatë një opozite 8 vjeçare, jo pak here edhe të pabusull, kërkoj largimin e menjëhershëm nga funksionet drejtuese dhe dorëheqjen e Lulzim Bashës. Jo vetëm për faktin se partia gjendet sot përballë humbjes së tretë, por më shumë se kaq, ky është një model që ka shterruar”. Duke shpallur kandidimin e tij për të marë drejtimin e PD-së, zoti Kadilli I bëri thirrje ”kryesisë të mblidhet sa më shpejt dhe të përcaktojë modalitetet e garës për lidershipin e ri. Nuk kemi kohë për të humbur. Përpara shqiptarëve kemi misionin për një opozitë të re”.

Në mbrëmje, ish presidenti Bujar Nishani, kryetar i Këshillit Kombëtar, kërkoi gjithashtu largimin e zotit Basha, me një gjuhë mjaft të ashpër. “Rezultati i zgjedhjeve ishte zhgënjim dhe dëshpërim i madh për votuesit dhe mbështetësit e opozitës si dhe një mundësi e pashfrytëzuar për ndryshimin e shumëpritur. Sot është momenti që Partia Demokratike të çlirohet nga shembulli i paaftësisë dhe modelit që po e asgjeson atë pak nga pak. Sot është momenti që Partia Demokratike të lihet e lirë për tu ringritur në madhështinë që i takon si Parti e Lirisë dhe Rinisë”, shkruajti zoti Nishani në një status në Facebook, duke reaguar ndaj pozicionit që kryetari democrat mbajti në fjalën e tij sonte. “Sot përgjegjësi kryesor i 4 humbjeve politike rradhazi vendosi ta mbajë peng Shtëpinë e Lirisë në interes të pushtetit të tij personal ! Zoti Basha sot duhej të merrte përgjegjësinë e dështimit të tij personal prej 8 vitesh ! Sot Edi Rama mban peng Shqipërinë dhe Lulzim Basha tenton të mbajë peng Partinë Demokratike. Partia Demokratike nuk është pronë personale e një njeriu”, theksoi më tej zoti Nishani duke mbyllur deklaratën e tij me fjalinë se “askush nuk do të mundet ta marrë atë peng për asnjë arsye, në asnjë formë e me asnjë çmim”.(Sinas Zeit te Amerikes)

Shqipëri, mbyllet numërimi, PS fituese me 74 mandate

by

Në Shqipëri, rezultati përfundimtar, konfirmoi fitoren e tretë radhazi të Partinë socialiste të Kryeministrit Edi Rama. Kjo forcë politike ka siguruar 74 mandate. Në krahun tjetër, Partia Demokratike dhe koalicioni që ajo udhëhoqi siguroi 59 mandate. Ndërsa aleatja e saj kryesore, Lëvizja Socialiste për Integrim, LSI, mundi të arrijë, vetëm 4 vende në parlamentin e ardhshëm.

Diferenca mes dy krahëve është prej 11 mandatesh, por ajo mund te shkojë dhe përtej, pasi Partia Socialdemokrate e cila mori në mënyrë surprizë 3 mandate, ka shprehur publikisht gatishmërinë për të bashkëpunuar me socialistët.

Harta e 12 qarqeve të vendit, sheh Veriun e Shqipërisë të kontrolluar nga opozita, e cila kryeson në qarqet e Shkodrës, Kukësit, Lezhës si dhe Dibrës.

E gjithë pjesa tjetër, në 8 qarqe, rezulton të jetë fituar nga socialistët që kanë marrë më shumë deputetë.

Presidenti Ilir Meta tha të martën se ndjehej “i lumtur, që 25 prilli mund t’i shërbejë demokracisë dhe stabilitetit të vendit. Tani është koha për të përmbyllur me qetësi dhe në respekt të ligjit procesin zgjedhor dhe më pas të gjithë të reflektojnë deri në shtator, kur krijohen – institucionet e reja, që burojnë nga vota e 25 prillit”, – u shpreh zoti Meta.

Socialistët shpallën fitoren të martën në mbrëmje, ndërsa u mblodhën duke festuar në Sheshin Skënderbej. Për kryetarin socialist Rama “kjo ishte fitorja më e vështirë, më e madhja dhe më e bukura e Partinë Socialiste”, ndërsa ju drejtua kryetarit demokrat Lulzim Basha që të pranonte “humbjen me dinjitet dhe bindjen se nuk bëre dot çfarë deshe, por bëre gjithë sa munde”.

Zoti Rama i kushtoi më pas pjesën më të madhe të fjalës së tij, nevojës për bashkëpunim mes palëve, për të lënë pas shpine traditën e konfliktit të ashpër politik. “Me apo pa Bashën, ne e kemi të qartë se opozita është PD dhe fitorja jonë e madhe dhe e thellë e bën më të madh detyrimin për t’i shtrirë dorën e një bashkëpunimi të sinqertë pa asnjë kufizim” – tha zoti Rama.

Por pak pas tij, përgjigja që erdhi nga kryetari demokrat Lulzim Basha ishte ajo e akuzave të rënda ndaj procesit zgjedhor të 25 Prillit.

Bashkimi Europian i kërkoi të martën forcave politike shqiptare që të respektojnë rezultatin e zgjedhjeve.

“Çdo parregullsi e pretenduar duhet të sillet me vëmendje të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve dhe autoriteteve të tjera kompetente, dhe rastet duhet të hetohen siç duhet, përfshirë blerjen e votës”, saktësonte deklarata e përbashkët e Përfaqësuesit të Lartë të BE-së Josep Borrell dhe Komisionerit për Zgjerimin Oliver Varhelyi. Të hënën, një zëdhënës i Departamentit amerikan të Shtetit i tha Zërit të Amerikës se “Shtetet e Bashkuara presin nga kandidatët dhe udhëheqësit e Shqipërisë që të pranojnë vendimin e votuesve kur të përfundojë numërimi i votave.(Sipas Zerit te Amerikes)

Edi Rama Declares Victory in Albanian General Elections

by

Albanian Prime Minister Edi Rama declared victory for his Socialist Party and called for a public celebration as the counting of votes from the weekend’s bitterly-contested parliamentary elections draws to a close.

By Fjori Sinoruka*

Edi Rama wrote on Facebook on Tuesday that his party has won the parliamentary elections and called on his supporters and “whoever wants to join us celebrate the victory” to attend a celebration in the evening in Tirana’s central square despite concerns about the spreading of the coronavirus.

According to the latest results from Albania’s Central Election Commission, CEC, after around 95 per cent of the votes have been counted, Rama’s Socialist Party, which has stayed in power for the last eight years, has won 72 to 73 seats in the 140-seat parliament.

This gives Rama another slight majority in parliament, as the Socialist Party takes an unprecedented third term in the country since its first multi-party elections three decades ago.

Lulzim Basha’s main opposition Democratic Party, which led an election alliance of several smaller parties called the Alliance for Change, as well as the Social Movement for Integration, led by Monika Kryemadhi, the wife of the Albanian president, Ilir Meta, seem set to remain in opposition.

Together these two opposition blocs, which have announced a possible post-election alliance should they win, are projected to have 63 to 64 seats.

President Ilir Meta, who was the head of the Social Movement for Integration before he was elected president in 2017, and sided with the opposition during the tense election campaign, called for “prudence and calm” while waiting for all the votes to be counted.

“Although I was alone in the face of all the captured institutions, I managed to make [election day on] April 25 a quiet, peaceful day, without scenes of violence and with your massive participation to exercise the right to vote. Although it seemed an impossible challenge, I am happy that April 25 could serve the democracy and stability of the country,” Meta said on Tuesday.

Despite an election campaign that was marred by confrontational rhetoric and violence, including the murder of a local politician, only minor incidents were reported by police on polling day on Sunday.

The relative surprise in the election was a small party called the Social-Democratic Party, which was led by Tom Doshi, who has collaborated with Rama in the past.

The Social-Democratic Party is projected to win three seats in parliament. But after Doshi’s surprise resignation from the party helm on Monday, the seats it won are expected to boost Rama’s majority.

Doshi has been mentioned several times by the US ambassador to Tirana, Yuri Kim, as a politician who is banned from entering the US due to allegations of “significant corruption”. Rama was previously urged not to collaborate with Doshi, as he has resigned, the path to collaboration with the Social-Democratic Party seems open.

A report by international election monitors from OSCE/ODHIR said the voting on Monday and the counting process were accompanied only by smaller omissions and incidents. However, the report noted that vote-buying remains a serious problem in Albania, among other issues.

“The tone of the language used during the campaign by some leading politicians was confrontational, and at the same time, the media did not provide essential information for the voters to make their choice. The prevalence of vote buying throughout the country was also of concern,” it said.

The turnout in the elections haven’t been published yet, but according to the election commission’s last update, it was higher than at the 2017 general elections.

*Balkan Insight

PARTI – ENVER (Edvin), JEMI GATI KURDOHERË !

by

Nga Asllan BUSHATI/

Vllezër në Shqipëri, a u kënaqët gjatë fushatës zgjedhore  me: batuta të bukura, sharje  të zgjedhura  nga  fjalori i  rruges,  aktrim teatral politik, rikuizitë veshjesh me brekë e pa brekë,  me fustane e brekushe,  me atlete e këmishë larushe? Në se jo tamam, mos u shqetësoni se shoku Edi do të ju gajasi edhe katër vitet e ardhëshme me disa gjetje të reja shumë domethënëse.

A ju kujtohet se Shoku Enver pas Luftës Dytë Botrore ju drejtoi  për të qenë në shoqëri të ngushtë me lindorët: Titon, Stalinin e Mao Ce Dunin?  Mos u shqetësoni se prap  me Shokun Edi do të jeni me Vucicin, Erdoganin dhe Muhametin e Emiratëve.

A ju kujtohet kolektivizimi si përqëndrim efikas për shtimin e prodhimit, nën shembullin e kolkozeve sovjetike? Mos u shqetësoni se Edi ka biseduar me dhjetë oligarkë dhe ata do ta mbajnë nëntëdhjetë përqind të ekonomisë në duart e tyre të sigurta.

A ju kujtohet thënia brilante e Enverit se “edhe barë do të hame,  por parimet nuk i shkelim”. Ashtu do të jetë prap. Me borxhe tek dyqani i bukës, tek markata, tek komshiu e farefisi, por me zell pas ideve të shokut Edi.

A ju kujtohet se kur vërtetë u rrezikuam të hamë edhe barë , mësuam zanatin e vjedhjes  tek kooperativa, ndërmarrja, e tek shteti. Këtë zanatë e këthyem në profesion edhe tek votat.

A ju kujtohet  thënia se: ne jemi diktatura e proletariatit dhe do të ju shtypim kokën armiqve të klasës? Mos u shqetësoni se diktaturë  do të jetë përsëri. Ajo, në emër të partisë dhe  me urdhër të Shokut Edi  të njejtën gjë do të bëjë.

A ju kujtohet se arma e sigurimit është konsideruar si syri i mprehtë i partisë për ruajtjen e rendit e qetësisë sipas porosive të partisë e të ushëheqësit? Mos u shqetësoni fare se prap ashtu do të jetë. Patronazhistët do të vëzhgojnë cdo gjë dhe drejtësia do të dënojë sipas porosive të partisë e të udhëheqësit.

A ju kujtohet këngë e vjetër thotë:” Ore Pasha me shumë aletë , sic e lype ashtu e gjete”. Edhe ju vllezër në Shqipëri ,me shumë halle e me shumë derte, Ramën kërkuat dhe Ramën gjetët.

Kurse ju opozitar të Edvinit, shihni më së pari vehten tuaj. Në gjykimin tim keni bërë të paktën tri gabime fatale: dalja në bllok mga Parlamenti, mos pjesmarrja në zgjedhjet lokale, dhe mos dalja në zgjedhje me një listë të vetmë si bllok opozitar. 

Tani vuajeni atë që se bëtë  dhe që nuk qetë në gjendje të parandalonit masakrën zgjedhore  e cila u ble me para, thaës  me miell e trasta me ushqime, jo ditën e zgjedhjeve, por më shumë se një muaj përpara saj.

Zhgënjimi është i madh, dikush duhet të paguaj një cmim për të.