Archives for June 2021

HISTORIA E LETËRSISË SHQIPE NË RUMANI – KRYEPUNË E DR. LUAN TOPÇIUT…

June 28, 2021 by dgreca

Shkruan: Visar ZHITI/

“Sot ka dalë nga shtypshkronja libri im më i ri: “Istoria Literaturii Albaneze, de la origini până în prezent” (Historia e letërsisë shqipe nga zanafilla deri më sot). Është realizimi i një pune shumëvjeçare. Vëllimi ka 868 faqe. Me këtë rast falenderoj të gjitha ata që bënë të mundur botimin e tij.”
Kaq shkruan në FB e tij Autori i Veprës me modesti heroike si ata studiuesit e manasatireve dhe kuvendeve… 868 faqe… punë shumë vjeçare… falenderim botuesve…
Por flet Verpra e madhe, është e para Histori e Letrave Shqipe që del në Rumani, kur në përmasa të tilla gjithëpërfshirëse mungon dhe në Shqipëri.
Kjo histori, që është shumë më me rëndësi se ajo e luftarave, se është histori e shpirtit dhe e krijimit, pra dhe e identitetit, nis që nga hershmëria e gjuhës shqipe, kalon te letërsia e saj e vjetër, mesjeta, rilindja, e cila nën pushtimin otoman i shtypte veprat e veta në Rumani, te arbëreshët magjepsës, pavarësia, letërsia pas Luftës II Botërore, e reja, ajo e burgjeve dhe internimeve, e diasporës, deri në SHBA, etj, e deri më tani në shekullin XXI, shoqëruar me dokumente, imazhe, pasazhe librash, etj. E gjitha mahnitëse, do të thosha. Ngjarje kulturore – e kanë quajtur menjëherë në Rumani.
Duhet ta kishim në gjuhën shqipe së pari, por ishte Rumania ajo, tashmë vend i Bashkimit Europian, e cila kaloi nëpër kalvarin e diktaturës komuniste, jo aq rëndë si vendi ynë dhe nuk pati ndonje realizem socialist aq vrastar sa letërsia jonë, pra s’do të ishte Atdheu, por Rumania, që do ta mbante Dr. Luan Topçiun që të shpaloste punë dhe vlera, sa kombëtare, shqiptare dhe rumune, po aq dhe europiane e universale, duke arritur i vetëm të bënte atë që duhej tē bënin akademitë, universitetet, duke forcuar ndërkaq miqësinë dhe lidhjet me Rumaninë e dashur, më shumë se sa ambasadat e pergjumura, më shumë se sa Ministria e Punëve të Jashtme.
Na nëpërmenden ndërkaq arritjet e shumta të albanalogut kanadezo-gjerman Dr. Robert Elsie në kulturen shqiptare. Dhe pritej vazhdimi…
Luanin shqiptar, me afërisht 1.000 faqet e Historisë së Letërsisë Shqipe, duket sikur permbushi një punë mijëvjeçare, duke ngritur këtë Katedrale hijerëndë, ku Shqipëria është më e bukur, por dhe e përjetëshme…

KAMPIONATI EUROPIAN- SURPRIZON REPUBLIKA ÇEKE

June 28, 2021 by dgreca

NGA ALBAN KOLONJARI/

Republika Çeke suprizoi Kampionatit Evropian duke mundur Hollandën 2-0. Çekët rezervuan një vend në tetë më të mirat e Europës duke shfrytëzuar epërsinë numerike të krijuar pasi mbrojtësi holandez Matthijs de Ligt u përjashtua nga fusha me kartonin e kuq. 13 minuta nga fillimi i pjesës së dytë mbrojtësi hollandez De Ligt i mohoi Patrik Schick një mundësi të qartë për shënim duke e prekur topin me dorë në hyrje të zonës. Gjyqtari i dha atij fillimisht kartonin e verdhë, por VAR ndërhyri dhe ai u largua me kartonin e kuq. Kartoni i kuq rezulton i kushtueshëm për hollandezët. Të ngelur me 10 lojtarë, hollandezët në thelb u shembën. Askush nuk foli, askush nuk e mblodhi ekipin. Askush nuk u bë lider në fushën e lojës. Në vend të kësaj ata thjesht u tkurrën. Nuk ka asnjë rregull që skuadrat e shteteve që janë një njeri më poshtë duhet të mbrohen dëshpërimisht, kjo ishte pikërisht ajo që bëri Hollanda beri duke u dukur si një ekip i hutuar nga fatkeqësitë. Hollandezët ishin bllokuar, të paaftë për të bërë një pasim të saktë për të lëvizur në fushë përtej murit të bardhë të trashë dhe muskuloz të cekeve . Pas një krosimi të ardhur nga këndi, ishte mbrojtësi Kalas që kërceu mbi të gjithë dhe shërbeu për Holes, me këtë të fundit që shfrytëzoi edhe një dalje të gabuar të portierit Stekelenburg, për të dërguar topin në rrjetë. Pamjet e përsëritura të japin idenë e një loje “volejbolli” në plazh ku futbollistët cek pasojnë tek njëri tjetri të pashqetësuar nga hollandezët. Në minutën e 80’ çekët zbresin në një kundërsulm të shpejtë dhe gjejnë golin e dytë, këtë herë me autor Patrick Schick, që shkon në kuotën e 4 golave të shënuar në këtë Europian, një më pak se Ronaldo që është në kuotën e 5-golave por që nuk ka më ndeshje në dispozicion sepse Portugalia tashmë është eleminuar.
Ylli i Ndeshjes: Reagimi i HolešYlli i Ndeshjes: Tomáš Holeš (Republika Çeke)”Ai e vendosi ndeshjen me golin e tij dhe asistimin e tij për golin e dytë. Ai ishte i shkëlqyeshëm në mes të mesfushës si mesfushor i skanimit. Ai e luajti atë të sigurt në një pozicion të rëndësishëm.”Tomáš Holeš, Republika Çeke: “Unë kryesisht kam detyra mbrojtëse në lojë, dhe ndonjëherë e përdor atë në avantazhin tim sepse mbrojtësit nuk më shënojnë. Jam i lumtur që luaja mirë sonte.”
Frank de Boer, trajner i Holandës: “Ata ishin kundërshtarë të vështirë, por unë mendova se ishim më mirë deri në kartonin e kuq. Ne e dominuam lojën. Denzel [Dumfries] arriti në vijë dy herë në pjesën e parë dhe po ashtu edhe Patrick [ van Aanholt]. Por në secilin rast, topi përfundimtar mund të ketë qenë më i mirë. “
Zhgënjimi holandez i De BoerPatrik Schick, Republika Çeke përpara: “Nuk mund të kishte shkuar më mirë. Greatshtë e mrekullueshme. Askush nuk e priste që ta bënim deri më tani. Të mposhtim Hollandën dhe ta bëjmë këtë mirë është fantastike. Unë mendoj se secili nga mbështetësit tanë këtu këtu kishte një kohë e mrekullueshme. It’sshtë e pabesueshme “.
Matthijs de Ligt, mbrojtës i Holandës: “Sigurisht, ndihet keq. Ne në thelb humbëm për shkak të asaj që bëra. Në mendje, unë nuk duhet ta kisha lejuar topin të kërcej. Mendova se kishim ndeshjen nën kontroll. Ne kishim disa shanse, veçanërisht në pjesën e parë. Unë nuk kisha ndjesinë se ata krijuan shumë raste. Por kartoni i kuq padyshim që bëri ndryshimin. “
Georginio Wijnaldum, kapiten i Hollandës: “Golat që dhuruam, shanset që nuk i shfrytëzuam. Kjo është gjithçka që po kalon nëpër kokën time. Pas kartonit të kuq, e patëm të vështirë t’i vëmë nën presion. Gjërat thjesht u bënë më të vështira për ne. Çekosllovakia / Republika Çeke kanë fituar katër nga pesë çerekfinalet e tyre EURO.Duke përjashtuar gjuajtjet e penalltive, Hollanda ka fituar vetëm një nga tetë ndeshjet e tyre të fundit eliminuese të turneut përfundimtar EURO (W1 D4 L3).Hollanda ka humbur tre ndeshjet e fundit të eliminimit të turneut përfundimtar në EURO.Republika Çeke ka fituar pesë nga shtatë ndeshjet e fundit ndërkombëtare kundër Hollandës (W5 L2).Republika Çeke ka shënuar dy ose më shumë gola në pesë nga shtatë ndeshjet e fundit ndërkombëtare kundër Hollandës.Republika Çeke ka shënuar më shumë se një gol në vetëm tre nga nëntë ndeshjet e fundit të turneut EURO.Goli i Tomáš Holeš është i pari që Republika Çeke ka shënuar në fazën e eliminimit në EURO që nga Milan Baroš në këtë ditë në 2004, në një fitore 3-0 ndaj Danimarkës në çerekfinale.

Mbi veprimtarine botuese te kolonel Hys Xhemali Hasa -FILADELFIA

June 28, 2021 by dgreca

Nga Tajar Domi/Shkrimi i meposhtëm ka për qëllim që të njohë lexuesit me punën e madhe të bërë nga studiuesi ushtarak Hys Hasa me qendrim në Filadelfia të SHBA, në volumet e njëpasnjëshme të botuara dekaden e fundit. Ky shkrim nuk është marrje përsipër e një vështrimi professional , kritik apo udhëzues i veprave të këtij autori , të cilit i njoh shumë nga cilësitë e vlerat e tij gjatë këtyre viteve që po kalojmë në emigracion.

Ushtaraku HYS HASA u lind në Vilë të Kukësit, me 11 gusht 1948. Pasi mbaron mes vështërsive të kohës shkollën e mesme në gjimnazin e qytetit Kukës, vazhdon studimet e larta dhe diplomohet oficer artilerie, në Shkollën e Bashkuar të Oficerëve, në Tiranë. Më vonë përfundon studimet e Akademisë së Lartë Ushtarake të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Shqiptare. Punoi në sektorin e ushtrisë, për rreth 35 vite, në detyra të ndryshme si specialist artilerie e drejtues i suksesshem, dhe del në lirim në vitin 2001 me graden kolonel. Nga viti 2006, banon në qytetin e Filadelfias të SHBA-së. Këtu është veprimtar i palodhur dhe kordinues i takimeve të shumta shoqërore të bashkatdhetarëve tanë, evidentues i vlerave të gjithëkujt dhe dashamirës i arritjeve të tyre, protagonist i bashkimit, mbështetës i shkollës shqipe dhe i punës së madhe që bëhet nga shoqata “Bijtë e Shqipes”, për trashëgiminë e saj dhe të historise e kulturës sonë kombëtare. Filloi të shkruaj pas ardhjes në Amerikë dhe, ndoshta nostalgjia për vendlindjen, duke qenë tashmë shumë larg saj, i dha atij forcë krijuese e kthjelltësi mendimi, duke i dhënë lexuesit shqiptar mbi 20 libra ndërsa ka në dorëshkrim edhe 2 të tjera me tituj ”Vlera intelektuale kuksiane” vëllimi i 5-të dhe “Gjurmë vlerash kuksiane “vëllimi i 2-të.

Intelektualit Hys Hasa vazhdimisht i pëlqente historia e letërsia. Në bisedë me të ai thekson:

“Historia dhe letërsia nuk janë pronë e vetem atyre që kane kryer një shkollë të lartë në keto specialitete Po të lexosh dhe të jesh dashamirës i vlerave pozitive të njerzëve, sigurisht do të jepet mundësia të hulumtosh, të studiosh, krijosh, të shkruash dhe të botosh”.

Falë këtyre cilësive dhe vullnetit të tij të pa konkurueshem, që nga viti 2008 deri në vitin 2021, dmth për 13 vite ai ka dhënë për lexuesin njëzet libra me një volum prej 9961 faqesh , që autori i ka prezantuar me titujt e meposhtëm :

-Vila pjesë e krenarisë kuksiane- viti 2008, 648 faqe.

-Mes emigrantëve shqiptar në Amerikë- viti 2009 ,550 faqe.

-Nga Filadelfia në Tiranë- viti 2011, 347 faqe.

-Vështrime atdhetare e njerëzore- viti 2011, 177 faqe.

-Mes shokësh në shërbim të atdheut- viti 2013, 580 faqe.

-Dritare kohe në mençurinë kuksiane- viti 2015,547 faqe.

-Kontribute Atdhetarie (portrete ushtarakësh kuksian të fushave të

ndryshme)- viti 2015 ,484 faqe.

-Kontribute atdhetare e njerëzore- viti 2015 faqe 174.

-Vlera intelektuale kuksiane .vëllimi i pare- viti 2016,714 faqe.

-Gurmë ushtarake kuksiane nga Perandoria Osmane deri në vitin 1944 – viti 2016, 374 faqe.

-Lavdi dhe Përjetësi – viti 2016 ,457 faqe.

-Vlera intelektuale kuksiane ,vëllimi 2-të – viti 2018, 440 faqe.

-Të jetosh me dashamirësinë e vlerave njerzore – viti 2018, 478 faqe.

-Vlera intelektuale kuksiane vëll.3-të- viti 2019, 320 faqe.

Gjurmë vlerash kuksiane vëll.parë -viti 2019, 392 faqe.

-Vlerësime e mesazhe mirnjohëse – viti 2019 faqe 238.

-Gjurmë vlerash jetësore në Vilë,vëllimi 1- viti 2020,faqe 654

-Gjurmë vlerash jetësore në Vilë,vëllimi 2 – viti 2020,faqe 645

– Vlera intelektuale kuksiane,Vëllimi 4 -viti 2020, faqe 482 faqe.

-Gjurmë vlerash kuksiane ,vëllimi 2, faqe 650

*Ka në dorëshkrim :

-Vlera intelektuale kuksiane,vëllimi i 5-të faqe 450,viti 2021.

-Gjurmë vlerash kuksiane vëllimi i 3-të ,viti 2021 faqe 550.

Në brendësi të këtyre librave është një punë e jashtëzakonshme e bërë vecanërisht për grumbullimin e informacioneve e pasqyrimin e tyre qe u përkasin portreteve dhe eksperiencave jetësore të disa qindra intelektualeve kuksian ( por jo vetëm ) që të ndarë sipas profesioneve, numri i tyre renditet si më poshtë : mësues gjithsej për të cilët është shkruar në këto libra 255 veta, mjekë 48, juristë 45, inxhinier gjeolog 38 , inxhinier miniere 40, inxhinier mekanikë 22, inxhinier elektrik 20 veta ,inxhinier kimist 14, inxhinier elektronik 8 ,Inxhinier pyjesh 22 ,inxhinier mjedisi 10 ,agronom42 ,veteriner 25, zooteknik 15 veta, ekonomist 62 ,ushtarak të luftës 35, ushtarak të forcave tokësore 63 , ushtarak të forcave ajrore (pilot e teknik avionësh) 25 veta, ushtarak të kufirit 18 , ushtarak tëministrise se brendëshme (para dhe pas vitit 1992) 48 veta, drejtues të qeverisjes vendore 87 veta , mesues të merituar 27 veta, mesues të popullit 2 veta, doktor shkencash 23 veta, prof.doktor 18 veta, intelektualë të artit e kulturës 32 veta , përsonalitete nga te persekutuarit politik që kane ndrruar jetë 38 veta , intelektual te fushave te ndryshme në diasporën e Amerikës ( anetar te shoqates atdhetare – kulturore “Bijte e Shqipes”- Filadelfia ) 40 veta dhe mbi 375 familje kuksianësh në shtete të ndryshme në SHBA, kryesisht në shtetet e Nju Jorkut, Nju-Xhersi, Filadelfia, Bostoni e Michigan.

* Kane dhënë mendime , sugjerime e vlersime për librat e Hases gjithësej 272 veta, kryesisht intelektualë të fushave të ndryshme si poet, shkrimtar, autor librash, intelektualë me grada shkencore, ushtarak të rangjeve të ndryshme e te tjere. Të gjitha librat janë promovuar në sallën e muzeut historik shqiptar ne Tiranë me një pjesëmarrje të gjërë mbi 300-400 veta, ndërkohë që disa prej këtyre botimeve janë promovuar edhe në ambjentet e shoqatës ”Bijte e Shqipes” në Filadelfia. Këto libra sot janë në fondin e bibliotekave të Tiranës, Kukësit, Hasit, Peshkopisë, Prizrenit dhe Durrësit. Autori Hys Hasa shkruan dhe gdhend me mjeshtri portretin e çdo intelektuali apo drejtuesi, që ai paraqet në librat e tij , duke dhenë një informacion të gjërë për secilin prej tyre , me një stil të thjeshtë e të vecantë. E fillon me trungun familjar që e lindi, e rriti, e edukoi dhe arsimoi për ti bërë ballë jetës, qoftë në luftën për çlirimin kombëtar edhe në atë për zhvillimin e vendit në tërësi e të rrethit të Kukësit në veçanti. Vazhdon me shkollat që ka kryer ,trajnimet brenda e jashtë vendit, detyrat që ka kryer mundësisht me vite, studimet shkencore që ata kane bërë në detyrat funksionale, dekorata, çertifikata që mund të ketë nga organizmat shtetërore të kohës dhe motivacionin e tyre, me kë është martuar dhe origjina e bashkshortes(bashkëshortit) ,duke dhënë mesazhe pozitive për familjen nga vijnë bashkshortet, arsimimi i tyre, fëmijtë që kane, punesimi i tyre dhe ku banojnë sot, foto të ndryshme për shumicën e personazheve, e për një pjesë prej tyre foto familjare. Me këtë informacion dhe me mesazhet plot dashuri e vlerësim që autori i zgjeron për secilin personazh , z. Hys Hasa i ben ata krenar me jetën ndërsa i përjetëson të gjithë ata që nuk jetojnë më. Për autorin , krenaria lidhet vecanërisht me të qënin i arsimuar, intelektual : “ Kur njeri nga bashkëshortet eshte intelektual, kjo është krenari për familjen. Por kur të dy janë intelektual , është dy herë krenari. Ndërsa kur një trung familjar ka 3-4 breza intelektualësh, ai vlerësohet si oxhak intelektualizmi dhe krenari kuksiane e shqiptare”. Ne librat e tij autori përgjithëson disa familje intelektuale të tilla me mbi 3-4 breza , duke i marrë shembull dhe burim frymëzimi për cdo familje tjetër në trevat e Lumës, Kukësit , Hasit , Gores, Kalasë së Dodës.

Autori shkruan si për puntorin e blegtorin,per mullixhiun, minatorin, brigadjerin, përgjegjësin e sektorit, kryetarin e këshillit, kryetarin e kooperativës, kryetarin e Komunës, kryetarin e njësisë administrative, shefa seksionesh ,për të gjithë kryetarët,n/kryetarët e komiteteve ekzekutive, sekretarët e tyre, të gjithë sekretarët e komiteteve të Partisë Punësnë vite,për kryetaret e bashkive e te komunave, prefektët e Kukësit dhe sekretarët e tyre, kryetarët e Qarqeve etj. Në radhë të parë e një vend të veçantë zënë mësuesit e çdo kategorie, drejtorët e shkollave,mësuesit e popullit, figurat kuksiane “Nderi I Kombit“, heronjtë e punës, heronjtë e popullit, mjekët, juristët, inxhinjerët, ekonomistët, agronomët, veterinerët, njerzit e artit e kulturës. Në librat e tij ka pasqyruar edhe ese të ndryshme për botimet e shumë nga autorët kuksian e shqiptar dhe ka gati për botim një libër të vecantë që u kushtohet shkrimtarëve e letrarëve të Kukësit. Ai ka shkruar për ushtarin dhe për gjeneralin, për puntorin, por edhe për drejtorin, ministrin, zv/ministrin, kryetarin e kuvendit, zv/kryeministër, prokuror e k/prokurorë, kryetar gjykatash të shkallëve të ndryshme etj. Veprat e Hysës janë enciklopedia më e gjërë e Kukësit , e familjeve dhe banorëve të kësaj zone si dhe e disa momenteve më të vecanta të historisë e kulturës të tyre. Autori Hys Hasa në shkrimet e botimet e tij, sipas kënd vështrimit tim ka eleminuar pasqyrimin me anësi apo gjykimin e ngjarjeve e personazheve politikisht, c’ka përbën që lexuesi të ketë interes për këto botime. Në të gjitha librat dhe për të gjithë personazhet pasqyrohen vetëm vlera pozitive, ndërsa të metat ja lë historisë të gjykoj. Ai thekson se:“Mua më bëjnë shumë krenar sukseset e bashkfshatarëve të mi, bashkrahinarve dhe bashkatdhetarëve shqiptarë kudo që janë”. Ky autor, intelektualët i ka vendosur në 5 vëllimet e tij me titull

“Vlera intelektuale kuksiane“. Një vend të rëndësishëm i ka kushtuar atij grup njerëzish që ndonëse nuk patën shkollë të posacme në vitet para 1990-ës, kanë kryer detyra të ndryshme drejtuese si kryetar këshilli, kryetar kooperative, drejtues ndërmarrje etj , të cilët janë përfshirë në botimin me 3 vëllime “ Gjurme vlerash kuksiane”. Megjithëse të gjitha botimet kanë si objekt njerëz konkret , histori e tradita të zonave të ndryshme kryesisht të Kukësit , prapë se prapë cdonjëri prej tyre ka të vecanta në mënyrën e shpalosjes të informacionit dhe emocionet që krijon.

Kështu në librin e parë të tij ,“Vila pjesë e krenarisë lumjane” dhe në dy volumet “Gjurme vlerash jetesore ne Vile” , autori i është përkushtuar Vilës, vendlindjes të tij , duke shpalosur historinë ,zakonet , traditën , mënyrën e jetesës , zhvillimin e arsimit , zhvillimin ekonomik e kulturor, kontributi i vilasve në luftën për clirim e ndërtimin e vendit, pra vilasit në histori, duke iu dhënë parësi vlerave e shembujve pozitiv. Për cdo trung familjar të Vilës , është shkruar duke gërmuar në 3, 4, 5 apo më shumë breza , si dhe për shumë figura që kanë bërë emër në shërbim të komunitetit. Për autorin është një dhimbje e madhe që Vila e tij nga 12.000 familje që ka pasur në vitin 1538 , ra në 250 familje ne 1990-ën , ndërsa sot janë vetëm 23 të tilla pasi banorët u shpërngulen në zonat fushore apo emigruan nëpër botë , fenomen që ndodhi me të gjitha fshatrat e qytetet shqiptare. Une jam bir i nje fisi fisnik sic është fisi Hasa i Vilës – thotë Hysa – , i një fshati që ka bërë histori , pastaj jam lumjan, kuksian e shqiptar , prandaj edhe botimin e parë ja dedikova vendlindjes time. Në librin “Dritare kohe në mençurinë kuksiane”, të organizuar në 4 kapituj , jepet informacion në lidhje me njerëz konkret që janë shkolluar e kanë punuar me nder e respekt. Fillimisht teologet , nga më të hershmit kuksian si Sheh Salihi , Sheh Murati I Kolesjanit, Molla Osman Hasa I Bushtrices, Sheh Mahmuti I Cerenit, Molla Vehbi Ferati I Radomires, Hoxhe Islam Basha I Novosejt, Haxhi Selim Tota, Haxhi Tahir Shehu e shumë të tjerë, deri tek kryetari aktual i komunitetit mysliman shqiptar, Bujar Spahiu. Pas tyre në libër njihemi me plejadën e njerëzve të arsimit, që I shërbyen zonave të Kukësit , për sjelljen e dritës të mësimit të gjuhës e historisë shqipe, vecanërisht ata të periudhës pas 1930-ës e deri në ditët tona. Emrat e portretet e tyre janë të shumtë , sa nuk mund ti përcjellim në këtë shkrim modest, por midis tyre mund të përmendim :Miftar Spahiu, Shefqet Hoxha, Ali Domi, Abdurrahman Tota, Selim Palushi, Isa Halili, Fejzulla Gjabri, Xhavit Lashi, Isuf Spahiu, Mustaf Brahaj, Hamit Bajraktari, Nazif Dokle, Rufat Domi, Vehap Muja, Xhemal Domi etj.

Me shumë mjeshtri e krenari, autori Hys Hasa diku në brendësi të këtij libri thekson : “ Në kuksianët nuk jemi vetëm trima e të besës, por ne kemi edhe inteligjencën që mëshirohet në gradat shkencore apo aftësinë drejtuese deri në qeverisjen qëndrore të shtetit shqiptar, në pozicione të tilla si kryetar I Kuvendit të Shqipërisë (z. Namik Dokle), ministra e zv. ministra , prokuror të përgjithshëm, kryetar të gjykatës së Lartë, gjeneral të ushtrisë shqiptare , si dhe drejtues vendor . Listës së tij , mund ti vecojmë emrat : Abedin Shehu, Rrahman Parllaku, Mehmet Caka, Osman Shehu, Ilir Zela, Alush Dragoshi, Ekrem Spahiu, Jemin Gjana, Kudusi Lama, Shpresa Beqo etj , për të cilët mund të gjeni informacion jo të pakët në këtë libër. Në ketë libër një kapitulli veçantë ju kushtohet portreteve dhe punimeve shkencore të intelektualëve kuksian me grada shkencore si Prof.Dr, Mjeshtër I Madh”, Mësues i Popullit, Nderi i Kombit. Këtu mund të veçojmë Profesorët Bajram Avdiu, Afërdita Onuzi, Avni Meshi, Enver Bytyçi, Fatmira Sokoli, Luan Përzhita, Lutfi Hoxha, Lefter Daku,Hamit Noka,Kudusi Lame,Fadil Spahiu, Dritan Spahiu, Milaim Dokle, Shpëtim Abedin Shehu,Mësuesi i Popullit e ”Mjeshtri i madh” Prof.as.dr.Shefqet Hoxha, Tahir Çiçi, Muhamed Naziroviçi, Miftar Spahiu, Safet Dogjani, Beqir Spahiu, Ymer Shallaku, Xhafer Dobrushi, EsatBilali, Enver Spahiu, Agim Shehu, Enver Bytyçi, Muhamet Bela, Fejzullla Gjabri,Laureta Xhelal Mema, Hafuz Miftar Domi, Luan Sadik Rama, Idriz Baftjar Jata, Hydajet Hasan Shehu, Mehmet Hasanlami, Mexhit Veiz Hajdari, Muharrem Mehmet Çaka, Namik Dokle, Nuri Shefqet Domi, Naim Ismen Basha, kolonel Naim Shefqet Domi, Sabri Hajdar Sinamati, Safet Hoxha, Visha Bahri Lika, Zenun Hajriz Murati, Haziz Ali Bulica, Naim Baftjar Tota, Hajredin Ali Jata , Gëzim Onuzi, Mitat Haxhi Gashi, Naim e Safet Hazir Sula, Tahir Kolgjini, Arben Çejku, bashkpuntorët e vjetër shkencor Beqir Osmani e Beqir Shehu e shumë e shumë të tjerë.

Libri ”Lavdi ne Përjetësi” , nga vetë titulli, u kushtohet atyre që dhanë jetën për pavaresine e clirimin kombëtar. Une gjykoj se aty duket qe janë shkrire ne menyre harmonike elementë historikë, publicistikë e arkivorë, te gërshetuar me të dhënat gojore, folklorin dhe me stilin vetjak të autorit, dhe vihen në dobi të paraqitjes të një realiteti që ai mendon se është më I pranueshëm. Me një pa anshmëri në gjykim, këtu lartësohen figura, që luftuan në pozicione dhe krahë të ndryshëm, gjatë luftës së dytë Botërore. Autori vendos në libër ngjarje, episode e luftëra, duke e lenë në dorë të lexuesit të gjykojë dhe të vlerësojë, përfundimisht, për to. Ai ka skalitur figura, jo si listë emrash, por u ka dhënë jetë atyre, duke i parë problemet me qartësinë e gjykimin e tij, pa u ndrojtur nga këndvështrimet e deri tashme të këtyre personazheve. Sigurisht që ka vend për lexuesin që të debatoje , të kundërshtojë ose të pajtohet me shumë prej atyre që shkruhen këtu. Por shumë e rëndësishme është që lexuesit i është dhënë një informacion i gjërë dhe në këtë mënyrë autori i ka nxjerrë disi gjërat në sipërfaqe , për ta lehtësuar debatin në mënyrë që të shkohet tek më e drejta në gjykim e vlerësim të cdo figure, apo ngjarjeje e ndodhur në kohëra të ndryshme. Në këtë libër gjejmë të përshkruar portrete të drejtuesve të njohur ushtarakë, si: Ndreko Rino, Abedin Shehu, Muharrem Bajraktari, Rrahman Parllaku, Muhedin Kërxhalliu, Tasim Spahiu,Hamëz e Destan Bilali e shumë të tjerëve. Këtu është dhënë një informacion më i gjërë e i detajuar, për emrat drejtues të atyre që nga Ceta partizane, Batalioni partizan, e Brigada e 24 sulmuese, si dhe të krahut tjetër, atë të Qëndresës Nacionaliste që drejtohej nga kolonel Muharrem Bajraktari.

Intelektuali dhe shkrimtari Izet Duraku, duke folur për punën e madhe, që autori Hys Hasa ka bërë, u shpreh se me këtë libër, ai “…shkon në rrugën e rrëzimit të tabuve dhe të ndriçimit të të vërtetave të ndaluara”. Ndërsa mësusesi i merituar, shkrimtari Isa Halilaj, do t’i cilësonte librat e autorit, si vepra që të zgjojnë kujtesën e të rrisin krenarinë kombëtare. Prandaj, thotë ai, me të drejtë e kanë quajtur Hysë Hasen “Gjenerali i letrave”. Prof. as.dr. Muhamet Belaj shkruan :”Të gjithë ne,kush më shumë e kush më pak,duamtë japim gjithçka të mirë nga vendlindja,nga mjedisi ku jetojmë.Por, në rastin konkret, pena dhe mendja e Hysë Hasës,kanë gdhendur thekshëm në veprat e tij, jo vetëm personazhet e këtyre veprave,por në një farë mënyre edhe historinë e Kukësit, në etapa të ndryshme historike”.

* Në librin“Mes shokësh ne shërbim të atdheut”, autori na jep detaje për jetën e tij që nga lindja e deri në ditët e sotme. Punën e fillon si mësues në Vilë pas shkolles se mesme ,por si kuadër ushtarak ai thekson se vitet më të bukura të jetës së tij janë ata gjatë shërbimit në garnizonin e Korçës,mes popullit të mrekullueshëm korçar,mes kulturës e dashamirësisë së ketij populli dhe mes asaj inteligjence bashkohore të cilët i dhanë forcë e krenari në radhë të parë si ushtarak kariere, por edhe në krijimin e një familje intelektuale në të ardhmen. Libri “Mes shokësh në shërbim të Atdheut” konsiderohet si vepra më e arrirë pas asaj të Vilës, dhe është vlerësuar si kontribut i rëndësishëm dhe një libër monument i historisë të ushtrisë shqiptare. Vlerësime të tilla i janë përcjellë publikut në organizimet masive përuruese, nga Heroi i popullit e Nderi i Kombit Gjeneral Lejtnant Rrahman Parllaku, ish shefi i shtabit përgjithshëm të ushtrisë prof.dr.Gjeneral major Kostaq Karoli, prof.dr.Gjeneral major Rruzhdi Ramadani, dhe prof.as.dr.Shefqet Hoxha. Ai ka shkruar me dashamirësinë shpirtërore për sejcilin përsonazh që janë shokët e kolegët mes të cilëve ai ka punuar,drejtuar e komanduar. Jeta e autorit Hys Hasa është një jetë e gjallë në gjithë dinamikën e veprimtarisë tij si ushtarak, duke pasqyruar me shumë realizëm punën e madhe që bëhej në vitet e para 1990-ës për pregatitjen e popullit ushtar në mbrojtjen e vendit (pavarësisht se kurrë nuk u vu në provë reale nevoja e të gjithë popullit ushtar ), duke nxjerrë në evidencë kontributin e gjithë kolegëve, vartësit dhe eprorët e tij ku prioritet janë vlerat e sejcilit ushtarak që ka punuar, organizuar, drejtuar e komanduar. Janë me qindra ushtarak që janë evidentuar në ketë libër, sidomos Gjeneralët, kuadrot komandues kryesor të ushtrisë shqiptare. Autori thekson: “Filozofi popull na e ka qartësue se fjala e mirë është një pasaportë për arritje në çdo zemër“, prandaj këtij parimi i është përmbajtur ai , gjë e cila dukshëm përbën boshtin kryesor të 20 librave të botuar nga autori, koloneli i nderuar Hys Xhemali Hasa.

*Në librin”Përsonalitete ushtarake lumjane nga Perandoria Osmane deri nëvitin 1944”, autori shkruan me plotë dashamirësi e krenari duke paraqitur disa përsonalitete civile dhe ushtarake shqiptare (lumjane) që kane shërbyer në Perandorinë Osmane si drejtues ne sektoret civil e ushtarak me detyra si k/ministër, zv/kryeministër dhe gjeneral ushtarak me gradën më të lartë në ketë perandori. Me te drejte , ai mburret me emrin e bashkqytetarit te tij ne kohen e Viles qytet, Gjeneral Sinan Pashë Viles ( Sofi Sinan Pasha).

Në kapitullin e 2-të autori shkruan për Gjeneralët popullor që kishin kryer Akademinë e maleve per te mos u nenshtruar pushtimit turk, duke filluar nga Mahmut Dac Kalisi,Mustafë Lita,Islam Basha,MerëSufa,Tafil Stafa,Daut Hoxha,Qazim Lika,Maliq Koka, Bajram Gjana, Shaban Agë Luma, Ramadan Zaskoci,Islam Spahiu,Zenel Hasa, Ramadan Çejku, Alush Agë Luma, Osman Lita, Cen Daci, Hoxhë Mehmeti,Ibrahim Haxhizeqiri,Osman Tafë Hasa,Halit Osman Vata,Sulë Elezi,Vehap Bici,Latif Jata,Ahmet Çehaja,Jup Topojani,Avdyl Myrto e të tjerë. Në kapitullin e 3-të flet për artin ushtarak të kohës së Zogut dhe oficerët

kuksianë në shërbim të ushtrisë e xhandarmërisë.Disa nga portretet janë:Muharrem Bajraktari,Rexhep Radomira, Gjeneral Selaudin Shkoza,Tasim Spahiu,Bajram Hoxha,Sami Bajraktari,Femi Spahiu,Njazi Spahiu, Avdyrrahman Guri,Enver Spahiu,Elez Braha,Osman Halit Vata,Xhafer Mahmut Halilaj,Mehdi Daci,Ali Hajredin Jata,Gafur Alush Agë Luma,Sami vehap Korbi e të tjerë.

* Në librin ”Kontribute Atdhetarie” (ushtarakë të fushave të ndryshme). Në ketë libër autori përshkruan me mjeshtri portretet dhe kontributin e disa ushtarakëve kuksian të fushave të ndryshme, ata që kane qenë në luftë dhe që kane shërbyer disa vite në ushtri, officer të forcave tokësore, officer të rendit publik (ndoshta është ndër të parët që merr guximin të shkruaj edhe për kategori të tilla ish ushtarakësh që i kane shërbyer popullit për vendosjen e rendit e të qetësisë publike),për kuadrot që kanë shërbyer me devoshmëri në forcat e kufirit dhe në fund ai me plot plotë krenari jep portretet e 25 aviatorëve ushtarak kuksianë duke filluar që nga aviator i klasit parë, kolonel Hamza Koçit, major Cen Cena të shkolluar në ish Bashkimin Sovjetik dhe të tjerët gjatë kohës në vazhdim.

* Autori Hys Hasa në librat e tij të botuar ka sjellë për lexuesin edhe mjaft informacione e figura intelektuale për zona të vecanta të Lumës e të qarkut të sotëm të Kukësit , për të cilat shkurtimisht po i përmbledhim më poshtë:

Krahina e Kalase se Dodes (Bajrak i Lumës, por që nga viti 1952 është pjese administrative e Dibres ). Kanë shkruar për këtë krahinë mjaft historian e shkrimtar të kësaj zone e jashtë saj, si Dr. Shefqet Domi, Xhemal Domi , Beqir Shehu , Fatos Daci , Ismen Brika, Hasan Domi etj vecanërisht mbi historikun , njerëzit , ngjarjet , luftërat etj. Por për intelektualët e saj , apo trungjet e familjeve që kanë ndikuar apo kanë drejtuar rrjedhën e jetës në këtë zonë , në mënyrën më konkrete të pasuruar me shumë emra , autori Hasa e ka bërë më gjërësisht. Në librat e botuar bëhen të njohura mjaft të dhëna për aktivitetin jetësor të mjaft personave që kanë kontribuar apo evoluar jetën e kësaj zone, të tillë si Hafuz Hysen Dika(Gjoniku), Hafuz Tasim Ahmati, Mulla Misim Hoxha, Sheh Mahmuti, Mulla Vehbi Ferati, Zeqir Hoxha(Hoxhë Cereni),Sheh Hajra, Sheh Murati, Gjeneralët popullor Mahmut Daci, Mustafë Lita, Qazim Lika, si dhe mësuesit e drejtuesit Harun Jakup Domi, Xhemal Domi, Beqir Shehu, Ahmet Gafur Brika, Malik Gania, Xhemal Cala, Rifat Selmani, Iljaz Palushi, Fadil Daku, Shasivar Koka, Jahe Selmani Delia, Dëfrim Xhemal Domi, kuadrot partizan Selim Daku, Ahmet Lamallari, Sami Koka, Osman Lita, Mahmut Hasan Përzhilla, Mexhit Visha, mësuesit e drejtuesit Destan Visha, Tajar Domi, Shaban Përzhilla, Metush Skeja, Prof. dr.Lefter Daku, kuadrot ushtarak Gjeneral Halil Agë Madana, Gjeneral Cen Daci, general Agim Shehu, kolonelët Rexhep Rodamira, Destan Shira, Ismail Skeja, kolonel Haxhi Selmani, Ismen Brika, piloti Florjan Delia, dr.kolonel Naim Domi, prof.dr. Nuri Domi, ekonomistët e larte Përparim Domi, Safet Visha,Kalosh Ferati, Jakup Domi, mjekët Dr.Shefqet Domi e Resul Domi, Hafiz Visha, Dr.shk. Hafuz Domi, Dashnor Visha, për emigrantët e zonës së Kalasë së Dodës ne SHBA si Mina e Ismet Ajvazi, Tajar e Jakup Domi, Ferit Beshi, Isa Kovaçi, Sadik Lamallari(Xhepa), Qazim Kupa, Kalosh Kupa, Haxhi Kupa,Hamit Kupa, Destan Kupa, Shpëtim Daku, Jashar e Hekuran Daku, Ramazan e Xhevdet Hima, Xhelal, Nuri, Gëzim e Sadik Kupa, Bujar e Gani Daku, Jetmir e Gafur Hima, Zyber Lita, Sherif Lita, Dali Lita, Ymer Lita, Abaz Lita, Halil Lita, Faik Lita, Ajaz Lita, Halim Lita, Bedri Lita, Korab Lita, Gazmend Lita e të tjerë.

Eshtë një kontribut i madh që z. Hys Hasa i bën kësaj zone me evidentimin e gjërë të shumicës të intelektualëve të saj, e njerëzve në emigracion (vecanërisht në Amerikë) duke theksuar se ai ka edhe marrëdhënie miqësore me disa prej këtyre familjeve. Do të ishte në nderin e drejtuesve të kësaj Qendre Administrative, që ta vlerësonte këtë autor me mirënjohje për këtë punë të tij të madhe e të rëndësishme në evidentimin e vlerave. Kjo do të vlente edhe për zonën e Hasit e të Gorës, për të cilat ky autor sic do ti shohim më poshtë ka përshkruar me dhjetra e ndoshta qindra intelektual e kontribues të këtyre zonave.

* Për zonën e HASIT:

Për ketë zonë kalojnë në memorjen e lexuesit kuksian e shqiptar portretet me emrat e intelektualëve, duke filluar nga mësuesit, juristët, drejtuesit e qeverisjes vendore, ushtarak, inxhinier, mjekë, agronom, ekonomist, diplomat, ushtarak etj. Ne keto botime , lexuesi do te gjeje mjaft te dhena per emra te tille si : ”Diplomati Ambasador Maxhun Peka, Prof.As.Dr. Enver Bytyçi, prof.as.dr.Meshi Avni Meshi, Prof.As.Dr. Maxhun Dida, prof.as.dr.Muhamet Bela, drejtues të qeverisjes qëndrore e vendore si Avinir Peka, Hajdar

Kastrati, Kadri Nanada, Mehmet Karakushi, Nazmije Poga, Rexhep Ballmi, Gafur Mazreku, Elez Maçi, Nexhip kastrati, Judovnik Poga, Qamil Cenalia, Esat Kastrati, Ismet Jaku, Mësuesit e drejtuesit si Jahe Peka, Azem Jeminaj, Sejdi Dida, Isuf Cahani, Alia, Skënder Hasan Ahmeti, Afërdita e Ylli Ahmeti, Ali Hasani, Mësuesi i merituar Sami Ferizi, Violeta e Hamëz Sokoli, Mësuesja e merituar Qybrije Bytyçi, mjekët Azem Brasha e Agron Lencka, Dashnor Lisha, Gjyle Cahani, ekonomistët e lartë Hysni Brasha, Kamber Bytyçi, inxhinieri Isa Brasha, juristët Shaqir Gradica, Skënder Poga e Agim Kraja, ushtarakët kolonelë Ukë Hoxha, Rustem Rada, Agim Rada, Vesel Kastrati, Drita e Rustem Xhebexhia, Ilir e Shkurte Bytyci, Dan Jeminaj, Burim Ferizi, Sejdi Mazreku, Ethem Daut Kraja, Gjeneral Nazmi Cahani, mësuesi Halit Cahani, poeti Pajazit Cahani, ushtarakët e rendit Dan e Isa Lisha, aviator kolonel Hamza Koci e shumë të tjere.

* Për zonën e MALZIUT( Shëmria )

Edhe për këtë zonë janë eksploruar e pasqyruar në librat e këtij autori për lexuesin mjaft nga emrat e intelektualeve duke filluar nga mësuesit, juristët, ushtarak , inxhinier, mjek, economist, diplomat, drejtues vendor etj. Ndër to përmendim:mësuesit Mustafë Hoxha,Jup Hoxha, Farije Hoxha,Rexhep Tahiri,Sylë Ahmet,Mehmet Avdullai, Shpëtim Braha, Ramadan Braha,Skënder Ahmeti,Ukë Hoxha,Skënder Hasan Ahmeti,Afërdita e Ylli Ahmeti,Ali Hasani,Skënder Hasan Ahmeti,Afërdita e Ylli Ahmeti,Ali Hasani,Bashkim Muça, Avdi Zhupi, Selim Dreni,Lume Braha, Fiqirete Ahmeti, Fitore Braha,Hajrie Bulica, Ingjinierët Sinan Zhupi,Rrahman Velia,Binak Hoxha etj ; drejtues të pushtetit lokal Prof.as.dr.Xhafer Dobrushi,Arif Hila,Mustafë Ali Ahmeti,Riza BrahimYmeraj,Musa Gojani,Mira Braha,Brah Mat Brahaj,Ismail Brahaj,Arif Hila,Brah Brahaj, Qamil Picari ( Hero i Punës ), Hasan Ali Ahmeti, ekonomisti Halil Ahmeti,Astrit Hasan Ahmeti, Skënder Dreni,RamazanMuço,Halil Dreni, Ali Braha; Juristët Halil Sinani, Ramadan Pepkola,Avdi Gashi,Ferit Muça,Hatiqe Gojani; drejtues të ndermarrjeve si Ahmet Dreni e Faik Gashi,Mustafa Hoxha,Hasan Ali Ahmeti; ushtarakët e rendit publik Hamit e Agim Sinani, Sali Gera,Asllan Brahaj Gazetaria Enklementina e Ingj.Sokol Hamit Sinani,mjekët Gani Gashi,Daut Ahmeti,ingjnier i ndërtimit Shaban Hasani,oficerët e rendit publik z.Hamdi Muça,Sali Gera ,Shkëlzen Picari aviatori pilot ushtarak Halil Gashi, ushtarakët Hazir Muslia,Hamit Gojani, Halit Pepkola, Bashkim Gashi, Bashkim Dobrushi, Adem Komunova, Adem Muça, Ramë Muça, agronomët Selman Braha, Jonuz Muçaj, e të tjerë. I lumtë shoqatës atdhetare –kulturore“ MALZIU“ e cila i ka akorduar autorit Hys Hasa një Certirfikatë Mirënjohje“me motivacion:“ Për kontributin e dhënë në pasqyrimin dhe promovimin e vlerave intelektuale, atdhetare e patriotike të përsonaliteteve të shquara të krahinës sonë “MALZIU”, duke skalitur gjurmë të pashlyeshme në historinë e kësaj krahine”.

Zona e GORES:

Edhe për këtë zonë autori ka siguruar informacione të shumta për inteligjencën e kësaj zone me tradita e histori te hershme kulturore, arsimore e jetësore. Nga lista e gjatë e emrave që përfshihen këtu, mund të veçojmë: mësuesit Xhavit Biçaku, Qemal Mata, Hermigan Miftarallari, Enver Shallaku, Safet Hoxha, Lavdrim Mata, Qybrije Mata(Bytyçi),Murhan Dolaçi, Hamdi Shllaku, Përparim Shllaku, Nazif Dokle;kuadro të qeverisjes vendore e qëndrore si Mehmet Çako, Enver

Haxhiu, Avdulla Hoxha, Hatem Dervishi, Mehmet Mata, Vehap Mata, Tefide Haxhiu, Shine Haxhiu, Omer Hajdini, Bajram Kingji, Ymer Shllaku, Bajram Doçi, Baudin Murati, Dylejman Haxhiu, Kapllan Haxhiu, Safet Dokle,Jeshar Haxhiu, Mirdash Hoxha, Kimete Murati; dr.i shkencave historike Namik Dokle, prof.dr. Milaim Dokle, Prof.dr.Zenun Murati, prof.dr.Mexhit Hajdari, prof.dr.Mohamed Nazaroviçi, dr.Muharrem Çaka, mjekët Mustafa Hoxha, Selfo Mataj, Edmond Çeliku, Rrauf Krasniqi, Beqir Kallabaku, Xhevahir Haxhiu, ushtarakët Dervish Haxhiu, Kabash Sokoli, Ymer Kallabaku, Fatmir

Kallabaku, Fatri Bala, Shkëlqim Haxhiu, Ramiz Haxhiu, Sali Kingji ,Hazir Kingji, Maksut Koliqi, Gazmend Hajdini, Ymer Veseli, Batush Veseli, Ramadan Ramadani, Çelik Çeliku, Tosun Haxhiu, Kujtim Çeliku, Shaban Haxhiu, Ylli Haxhiu, Jemin Selmani, Sytki Hajdari, Hysen Kamberi, Gafur Çorapi, Kadri Ybaj, Nuredin Kërpaçi, Sabri Çaka; inxhinierët Myzafer Hoxhiu, Sabaudin Dokle, Rosland Kallabaku, Nazer Haxhiu, Muhamet Gashi, Muhamet Dolaçi, Sehat Murati, piloti ushtarak Flamur Shllaku etj.

Pra, veprat e Hys Hasës , kanë në brendësi të tyre jetëshkrime njerëzish, histori e letërsi, në to përshkruhen ngjarje, luftëra, kulturë, zakone e tradita të zonës së Lumës e Kukësit në përgjithësi. Ato do të përbëjnë një vlerë të madhe dhe një kontribut të pazëvëndësueshëm në arkivin historik të qytetit dhe atij kombetar, por edhe një pasurim të bibliotekave përsonale të secilit ( pavarësisht nga kriza e përkohshme e sotme e mos leximit të librit). Ndërsa botimet e llojit enciklopedik në të cilët janë përshkruar jetët e njerëzve intelektual të Kukësit të të gjitha fushave dhe të një numri të konsiderueshëm emigrantesh me banim në Amerikë,kam bindjen se do të mbeten të vetmet edhe për shumë kohë, për arësye të vështërsive të shumta për të botuar një vepër të tillë , por mbi të gjitha se ato kërkojnë dashuri e dashamirësi, të cilën jo të gjithë e kemi.

Mësuesi i Popullit dhe Mjeshtri i Madh , prof. dr. Shefqet Hoxha , në vlerësimin e veprave të Hys Hasës, me një gjuhë të thjeshtë thotë : “Të shkruash për njerëz konkret, që i takon për ditë, për vlera intelektuale positive të bashkë fshatarëve e bashkë krahinarëve tuaj, është shërbimi më i madh njerëzor që i bën shoqërisë”.

Autori Hys Hasa sot është shtetas shqiptaro –amerikan. Duke qënë explorues e përgjithësues i vlerave positive të komunitetit shqiptar jo vetëm në Filadelfia ku ai banon, ai është vlerësuar me certifikatën “Nderi i Komunitetit të Filadelfias” , anëtar i këshillit “Ambasadori i Paqes” si dhe është pranuar anëtar I Akademisë shqiptare-amerikane te Shkencave ne Nju Jork.

Por vlerësimet për një angazhim e realizim kaq voluminoz punë, të një intelektuali e veprimtari të vecantë për bashkimin e atdhetarinë në emigracion, duhet të jenë shumë më tepër se këto. Vecanërisht ato duhet të vijnë nga vendi ynë i lindjes , Bashkia e Qarku i Kukësit , për të cilët u ka kushtuar mbi 90 përqind të veprës të botuar në njëzet volume me 9961 faqe deri tani. Fjala e mirë është e tillë jo vetëm për atë që e merr , por edhe për atë që e jep, prandaj nuk ka pse të hezitohet vlerësimi i një punë të tillë si kjo e kolonelit shkrimtar z. Hys Xhemali Hasa , i cili i ka bërë një pasurim të cmuar të kujtesës kuksiane kryesisht , në gjithanshmërine e saj.

Filadelfia, 28 Qershor 2021

XHIHADI NË BALLKANIN PERËNDIMOR

June 28, 2021 by dgreca

Ph.D Dritan Demiraj, “Nderi i Kombit” dhe “Mjeshtër i Madh”, anëtar i Këshillit të Vatrës, sjell para lexuesit librin e tij më të ri “Xhihadi në Ballkanin Perëndimor”. Në një rrëfim për ‟Dielli”-n e “Vatrës” New York, dhënë gazetarit Sokol Paja, Ph.D Dritan Demiraj deklaron se libri është një analizë dhe vlerësim objektiv i gjendjes së radikalizmit religjioz, posaçërisht radikalizmit Islamik ndër shqiptarët dhe boshnjakët në rajonin e Ballkanit Perëndimor, rrjeteve të terrorizmit, shtrirjes së tyre, shkaqeve, rreziqeve, kërcënimeve dhe strategjive që duhen ndërmarrë për t’u përballur me sukses kundër tyre.

EFEKTET E TERRORIZMIT

Terrorizmi nuk është një krijim i kohëve të fundit, megjithatë është gjithashtu e pamohueshme se terrorizmi aktual paraqet sfida të reja dhe të veçanta për shoqërinë tonë. Efektet e terrorizmit të viteve të fundit janë transformuar dhe do të vazhdojnë të ndikojnë në mënyrën se si do të jetojmë për dekada, apo ndofta dhe për shekuj në vijim. Qëllimi për të përgatitur këtë botim, është analiza e hollësishme dhe krijimi i një burimi lehtësisht të arritshëm, praktik dhe akademik për një temë me rëndësi të madhe për strukturat e sigurisë, jo vetëm në Shqipëri por në të gjithë botën. Siguria është një parakusht absolut për zhvillimin ekonomik dhe demokratizimin e çdo shteti dhe shoqërie. Natyrisht, ambienti i kërcënimit të sotëm është tipik me kompleksitetin dhe diversitetin e tij. Studimet më ambicioze dhe të vlefshme kanë “përqafuar” kompleksitetin e terrorizmit dhe jo duke u larguar prej tij. Ne duhet të përpiqemi dhe të arrijmë deri në atë pikë, ku terrorizmi nuk duhet të dominojë diskursin publik dhe të shkaktoj frikë në mbarë botën.

GJENDJA E RADIKALIZMIT NË VENDET E BALLKANIT PERËNDIMOR

Libri zbulon në kapitullin e parë gjendjen e radikalizmit, strukturës rekrutuese e organizative të ngritur në vendet e Ballkanit Perëndimor, Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Bosnje-Hercegovinë, Serbi dhe Malin e Zi, pra kryesisht në vendet ku dominon popullsia Myslimane ose ku ka popullsi të tillë. Qëllimi final i tyre është realizimi i një vizioni të çmendur për krijimin e një Kalifati Islamik mbarëbotëror. Kapitulli vazhdon me rrënjët e ideve ekstremiste në botë, me përhapjen e ideve konservatore fetare dhe faktorëve që nxisin radikalizmin në vendet e Ballkanit Perëndimor. Libri në kapitullin e dytë flet për sistemin politik të Islamit, dhunën, terrorizmin dhe xhihadin në vështrimin Islam, natyrën e xhihadit dhe 13 llojet e tij. Metodologjinë e radikalizmit të AQ dhe të ISIS-it. Në kapitullin e tretë jam përqëndruar të paraqes një historik të shkurtër se si u krijua Shteti Islamik (ISIS/ISIL) në Irak nga pushtimi amerikan në vitin 2003 dhe më pas zhvendosja dhe zgjerimi i tij në konfliktin Sirian në vitin 2011-2019. Më pas shqyrtohen me hollësi 16 komandat rajonale në Siri dhe Irak, struktura e komandim-kontrollit dhe drejtuesit më të lartë politikë dhe ushtarakë të saj, rrugët e inflitrimit të luftëtarëve të huaj nga e gjithë bota në Siri, Irak dhe grupet kryesore që janë përfshirë në Xhihadin Sirian. Në kapitullin e katërt përshkruhet historiku i futjes së fesë Islame në Shqipëri. Identiteti Islam i Shqiptarëve, si një proces i natyrshëm dhe shumëfaktorial. Shqipëria i vetmi vend ateist në botë, Kosova dhe Maqedonia e Veriut nën drejtimin e Marshallit Titos. Në kapitullin e pestë flitet për historikun e fillimit të xhihadit në Ballkan. Instrumentet që kanë lehtësuar ekstremizmin e dhunshëm në Bosnjë Hercegovinë, Shqipëri, Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut. Si mund të rehabilitohen dhe riintegrohen luftëtarët e huaj në shoqëritë tona. Kapitulli i gjashtë jep të dhëna empirike që lidhen me angazhimin e luftëtarëve të huaj shqiptarë në xhihadin ndërkombëtar dhe në mënyrë të veçantë në Siri dhe Irak. Për këtë janë shfrytëzuar të dhëna të hapura nga institucionet shqiptare, kosovare, maqedonase dhe boshnjake të sigurisë, por njëkohësisht dhe nga mediat, gazetat, websitet, librat dhe agjensitë më me emër të sigurisë në botë (asnjë informacion nuk është marrë nga informacionet sekrete ose të kufizuara).

RREZIKU NGA LUFTËTARËT E HUAJ

Së fundi po jo nga rëndësia flitet për rrezikun nga luftëtarët e huaj. Si duhet të veprojmë me të “kthyerit”? Strategjia dhe planifikimi i qeverisë Shqiptare për luftën kundër terrorizmit. Identifikimi dhe parandalimi i terrorizmit. Shkëmbimi i informacionit ndërmjet agjensive. Aktivitetet parandaluese, zbulimi dhe parandalimi i terroristëve dhe hapësirët e pasigurta në Europë dhe sigurimi i këtyre hapësirave.

VEPRIMTARIA ANTISHQIPTARE

Dëshiroj që të theksoj dhe diçka që unë gjykoj se është shumë e rëndësishme për ta denoncuar publikisht, majde me zë të lartë. Tashmë nuk është e fshehtë veprimtaria antishqiptare që ka filluar dekada më parë nga “misionarët” e Serbisë, Rusisë dhe institucionet e tyre zyrtare që i mbështesin në prapavijë. Misioni i tyre është i qartë, paraqitja e Kosovës por edhe e të gjithë shqiptarëve në përgjithësi si terroristë, ekstremistë dhe radikalë Islamikë, të cilët nuk kanë vend në Kosovë, madje më gjërë në Ballkan dhe Europë. Në këtë libër janë denoncuar disa dokumenta sekrete të Serbisë, të cilat shpalosin skenarët se si Serbia synon që ta rikthejë Kosovën në një vend që të krahasohet dhe identifikohet me qytetet e prapambetura, ku aplikohet ekstremizmi dhe radikalizmi Islamik. Në këto dokumente tregohet se përmes ndërtimit të xhamive dhe medreseve nga ambasadat e shteteve Islame në Kosovë, kërkohet të krijohet një atmosferë në të cilën njerëzit do ta ndiejnë veten sikur jetojnë në një vend të huaj, ku për 20 vitet e ardhshme një pjesë e Kosovës duhet të duket si qyteti i varfër i Afganistanit, Kandahari. Kur kjo të arrihet, Serbia do t’i ketë duart e lira të përsërisë aksionin e depërtimit të shqiptarëve për në Turqi, kësaj radhe jo me forcë, por nën drejtimin e udhëheqësve fetarë, duke premtuar kushte të mira punësimi dhe emigrimi atje. Për të realizuar këtë “mision” Serbia e ka marrë dritën jeshile edhe nga shteti turk. Krahas operativëve bashkëpunëtorë (tradhtarëve dhe spiunëve shqiptarë të Serbisë) një ndihmesë të madhe do të japin njerëzit e tyre nga Maqedonia e Veriut, Bosnja e Sanxhaku, konkretisht romët, ciganët, goranët, tërbeshët, të cilët janë të gatshëm të bashkëpunojnë me ta. Udhëheqësit e Bashkësisë Islame në Serbi, Maqedoninë e Veriut, Kosovë dhe Bosnje janë nën kontrollin tonë (serbëve) dhe punojnë për të përfshirë në këtë projekt antishqiptar me shumë njerëz, të cilët janë autoritarë dhe me ndikim në mjediset shqiptare, përfshirë këtu nga fusha e sportit, muzika, mediat dhe politika. Në disa parti të rëndësishme shqiptare kemi njerëz të cilët punojnë fuqishëm për ne (serbët) dhe mbështesin fenë Islame, duke bashkëpunuar me udhëheqësit vendor, të cilët po përhapin Islamin në pjesët ku nuk ka patur kurrë xhami dhe ndjesi për fenë Islame.

DIPLOMACIA RUSE NË VAZHDIMËSI TË POLITIKËS ANTISHQIPTARE

Në këtë linjë vazhdon dhe diplomacia ruse e cila kohët e fundit ka dal haptazi. Në vazhdimësi të politikës antishqiptare, diplomacia ruse në datën 4 shtator 2019 nëpërmjet zëdhënëses së Ministrisë së Jashtme të Rusisë, znj. Maria Zaharova, deklaroi se diplomacia ruse ka identifikuar si një rrezik të madh që i kërcënohet në të ardhmen e afërt Ballkanit dhe Europës nga terroristët shqiptarë. Konkretisht ajo deklaroi si shqetësim ndërkombëtar se: “Në vëmendjen tonë Kosova vazhdon të jetë një kështjellë e terrorizmit. Shqiptarët kosovarë të rekrutuar dhe të stërvitur tek ISIS-i, po kthehen në rajon nga zonat e luftës. Ata e dinë ku po kthehen. Kjo përbën një gropë të zezë, ata mendojnë se mund të ripërtërihen dhe pastaj të përdorin forcën në një rajon tjetër. Kjo çështje krijon rreziqe të dukshme sigurie në Ballkan dhe në Europë”. Alarmet e kohëve të fundit antishqiptare të diplomacisë ruse për të ashtuquajturin “rrezik terrorist shqiptar”, janë hiperbola të dizinformacionit klasik rus. Padyshim që kjo propagandë është e pabesueshme për dy arsye. Së pari: Rusia në datën 24 gusht 2014 filloi pushtimin e Ukrainës, duke shkaktuar deri më sot 4266 të vrarë. Këto deklarata vijnë nga një shtet që ka pushtuar me forcë një vend fqinj, duke ndezur luftën separatiste për shkëputjen e Ukrainës Lindore dhe duke mbështetur me njësi speciale, armë, financime dhe mbështetje inteligjence mercenarët separatistë rusë. Konkretisht “Grupi Wagner”, që mbështetet nga Presidenti Putin dhe që drejtohet nga Kolonel Dmitri Utkin, i cili përbëhet nga oficerë elitë të ish forcave speciale ruse, ka marrë pjesë aktive në luftimet në Donbass dhe në Donetsk në Ukrainë. Mercenarët e “Grupit Wagner” janë aktivizuar dhe vazhdojnë të operojnë nën mbështetjen e shtetit dhe shërbimeve inteligjente ruse në Siri (2015-2019), në Ukrainë (2014-2019), Sudanin e Jugut, Libi, Madagaskar, etj dhe së fundi në Venezuelë në mbështetje të presidentit Maduro me rreth 400 mercenarë. Së dyti: Rusia është një nga shtetet që renditet në vendet e para sa i përket “kontributit” në furnizimin me rreth 6000 luftëtarë të huaj xhihadistë që kanë luftuar për ISIS-in. Në mënyrë të turpshme, zëdhënësja e MPJ ruse, znj. Zaharova mundohet të krijojë shqetësime të pavërteta në Europë, duke deklaruar shifrën e pasaktë të kthimit në Kosovë të 250 luftëtarëve shqiptarë nga Siria. Ministria e Jashtme ruse ngre alarmin ndërkombëtar për gjoja rrezikun ballkanik dhe europian nga “250 ish luftëtarët shqiptarë në Siri”, por ndërkohë hesht për mijëra luftëtarët e ISIS-it, shtetas rus të cilët kanë qënë nga ana cilësore dhe janë konsideruar si “elita” e luftëtarëve të ISIS-it. Të mos harrojmë që ministrat e mbrojtjes së ISIS-it kanë qënë shtetasit Tarkhan Tayumurazovich Batirashvili ose ndryshe a.k.a. Omar al-Shishani, “Omar Çeçeni” dhe Koloneli Gulmurad Khalimov, ish komandanti i Forcave Speciale të Taxhikistanit”. Omar al-Shishani ka qënë drejtuesi më i lartë ushtarak në Siri dhe më pas u bë ministri i Luftës i ISIS-it, por në të njëjtën kohë ai ishte dhe anëtar i lartë i Këshillit të Shuras. Ai njihej në Siri dhe Irak si “mjeshtri i taktikave” dhe kishte nën komandën e tij më shumë se 1500 luftëtarë çeçenë, shtetas rusë. Kjo njësi, ka qënë njësia më e suksesshme e ISIS-it në betejat vendimtare në Siri dhe Irak, të cilët konsideroheshin nga propaganda xhihadiste si luftëtarët më brutalë në këtë konflikt.

TË DHËNAT E QENDRËS STUDIMORE PËR RADIKALIZMIN

Sipas të dhënave të Qendrës Studimore për Radikalizmin ICSR në vitin 2018 Rusia kishte rreth 5007 shtetas të saj si luftëtarë të huaj në organizatën terroriste ISIS në Siri dhe Irak. Ndërkohë në datën 12 korrik 2019, në Shqipëri policia shqiptare arrestoi terroristin rus të ISIS-it Rasul Miklaevi, i cili mbërriti në Shqipëri në verën e vitit 2018 së bashku me një grup emigrantësh që vinin nga lufta, ndërkohë zëdhënësja e MPJ të Rusisë znj. Zaharova nuk e përmendi këtë sukses të agjensive shqiptare të inteligjencës? Pse? A mos vallë 5000 e ca terroristët rus të ISIS-it, të cilët kanë qënë më aktivët në konfliktin në Irak dhe Siri janë më të parrezikshëm se rreth 143 luftëtarët e huaj shqiptarë (43 nga Kosova, 45 nga Maqedonia e Veriut, 23 nga Shqipëria, 21 nga Serbia dhe 10 nga Mali i Zi) të cilët vazhdojnë të qëndrojnë në zonat e konfliktit? Kjo është pyetja që autoritet zyrtare të MPJ të Shqipërisë duhet t’i bëjnë MPJ të Rusisë? Mendoj që është e rëndësishme të theksojmë se numri 250 i luftëtarëve të huaj shqiptarë i deklaruar nga znj. Zaharova nuk është aspak i vërtetë, por vetëm pjesë e propagandës antishqiptare, që bëhet në kontinentin e vjetër me qëllim identifikimin e Shqiptarëve si xhihadistë. Pse nuk flet Ministria e Jashtme ruse për “Ushtrinë kozake të Ballkanit”, që shërbimet sekrete ruse krijuan në muajin shtator të vitit 2016 në Kotorr të Malit të Zi, të përbërë nga mercenarë dhe vullnetarë ortodoksë rusë, serbë, ukrainas, malazezë dhe maqedonas, të cilët kanë luftuar në Bosnje, Kosovë, Ukrainë e deri në Nagornij Karabak dhe që morën pjesë aktive në prishjen e zgjedhjeve në Malin e Zi, Bosnje & Hercegovinë dhe në Maqedoninë e Veriut. Padyshim që është e kuptueshme se përse diplomacia ruse ka nevojë të shpikë, të bëjë zhurmë dhe të ngrejë alarme të rreme për një rrezik imagjinar të terrorizmit shqiptar.

RREZIKU I TERRORISTËVE SHQIPTARË

Së bashku me disa kolegë të agjensive të sigurisë, forcave të armatosura në Shqipëri, Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut, kemi publikuar vazhdimisht fakte dhe analiza në lidhje financimet e vazhdueshme të Serbisë, Rusisë, etj të cilët financojnë qendra, institute apo OJQ të ndryshme studimore shqiptare, të cilat rregullisht publikojnë shifra për rreziqe dhe kërcënime të rreme nga “rreziku i terroristëve shqiptarë”. Ofensiva e re e diplomacisë ruse për të ashtuquajturin “rrezik terrorist shqiptar” është vetëm në funksion të strategjisë ruse për të turbulluar situatat dhe për të zgjeruar mundësitë e ndërhyrjes ose përfshirjes më aktive të shërbimeve të saj inteligjente në Ballkan. Kjo luftë është pjesë e luftës hibride që Moska ka filluar në rajon pas agresionit të saj në Ukrainë dhe jo vetëm, ku padyshim që objektivi kryesor i diplomacisë dhe i strategjisë së shtetit rus në Ballkan mbeten shqiptarët dhe kombi shqiptar, pasi ata janë Kombi më proamerikan në glob. Pikërisht një nga arsyet e botimit të këtij libri, është denoncimi i kësaj propagande antishqiptare, krejtësisht e pavërtetë, e cila ka si qëllim ndalimin e proceseve demokratike të qeverisë së Kosovës dhe pengimin e integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian.

NJË STRATEGJI AFATGJATË DHE E INTEGRUAR NDËRINSTITUCIONALE

Mbetem me shpresë që ky libër të kontribojë dhe ofrojë një analizë sa më të hollësishme në perceptimin e terrorizmit si dhe në kuptimin e rreziqeve dhe kërcënimeve të këtij fenomeni, pasojat e të cilit nuk janë shumë larg. Lufta kundër terrorizmit do të ishte produktive nëse politikëbërësit do të merrnin parasysh këshillat e ekspertëve, të cilët janë marrë me studimin, drejtimin dhe pjesëmarrjen aktive në operacione speciale dhe inteligjence në zona të ndryshme të botës, atje ku terrorizmi shfaqet në formën e grupeve dhe organizatave të fuqishme terroriste, duke ushtruar terror mbi pushtetin politik dhe popullatat e këtyre shteteve (Siri, Egjipt, Irak, Pakistan, Afganistan, Jemen, Libi, Nigeri, Somali, Jordani, Marok, Algjeri, Mali, Çad, etj). Si përfundim, studimet dhe analizat e paraqitura në këtë libër na çojnë në një konkluzion të vetëm: duhet miratuar sa më shpejt një strategji afatgjatë dhe e integruar ndërinstitucionale, për arritjen e objektivave të mbrojtjes dhe të sigurisë së vendit në Luftën Kundër Terrorizmit (LKT). Nëse nuk mësojmë nga dështimet, katastrofat humane e sociale të shoqërive e shteteve të cilat krijuan hapësira veprimi për organizatat terroriste si dhe të shteteve perëndimore të cilat janë sulmuar në mënyrë tinzare nga këto organizata, do të jemi të destinuar të përsërisim gabimet e të tjerëve dhe në të ardhmen do të vuajmë pasojat. Padyshim një rol të jashtëzakonshëm në luftën kundër radikalizmit dhe ekstremizmit Islamik ka Qëndra për Studime të Sigurisë në Kosovë (KCSS) e drejtuar nga z. Shpend Kursani, të cilën e vlerësoj pa masë. Kjo qendër për një kohë të gjatë njihet dhe vlerësohet ndëkombëtarisht për studimet, analizat dhe publikimet në lidhje me ekstremizmin, radikalizmin dhe luftën kundër këtij fenomeni të përhapur në Ballkanin Perëndimor. Në të njëjtën kohë një falënderim dhe vlerësim të veçantë do të dëshiroja ta bëja edhe për z. Adrian Shtuni, ekspert dhe botues i nivelit të lartë për çështje të sigurisë dhe mbrojtjes në Washington D.C. Ngelem me shumë dashamirësi në pritje të sugjerimeve, vërejtjeve, këshillave, me qëllim përmirësimin e punës në botimet e tjera.

SI MUND TE SHKRUASH GJITHE JETEN PER FEMIJET

June 28, 2021 by dgreca

Nga Naum Prifti /

Vajza ime Rafaela udhëtoi dje nga Nju Jorku në Boston për të marrë pjesë në ceremoninë për të nderuar pesëdhjetë vjetorin e përkushtimit fetar të Kancelarit tonë Atit Artur Liolin. Kur u kthye, ajo më tregoi përjetimet e festimit në kopshtin meditativ të Katedrales së Shën Gjergjit. Nga mysafirët dhe të ftuarit që takoi, më përcolli të fala nga Stefan Koçi. Ai i kishte treguar se në kohën e fëmijërisë së tij në Shqipëri kishte lexuar te revista Fatosi diçka që nuk e kishte harruar kurrë. Naum Prifti thoshte se ai kurrë nuk do largohej nga letërsia për fëmijë dhe se do shkruante për ata gjithë jetën e tij. Agroni i tregoi Rafaelës se ky lloj premtimi e kishte ngritur shkrimtarin në një idhull për të. Më duket se kur arrin të kesh jetë të gjatë të bie të përjetosh ngritje e rënie, shkëlqime dhe zbehje të veprës. Për mua po afrohen tre dekada të jetës dhe punës në Amerikë, ose një të treta e moshës sime. Fëmijët që lexonin revistën Fatosi, tani i takon të jenë bërë baballarë e mbase gjyshër. Megjithatë Agroni sot e kësaj dite e mban mend sesi u ndje kur lexoi se shkrimtari Naum Prifti kurrë nuk do rreshte së shkruari për fëmijët. Mendoj se kam të drejtë të them se e kam mbajtur këtë premtim. Ja sesi: Tek parathënia e librit Pas Abetares kam shkruar se vëllimi u hartua posaçërisht për t’u ardhur në ndihmë nxënësve të klasës së parë, menjëherë pas mbarimit të Abetares. Botimi i tij i parë në vitin 1997 hapi një rrugë të re të koordinimit të librave të leximit jashtëshkollor me programin mësimor. Kjo ngjan si një vazhdimësi e logjikshme por të tilla tekste mungonin aso kohe. Kur flisje me mësuesit e klasave të para, ata i shprehnin konkretisht vështirësitë e nxënësve të moshës gjashtë apo shtatë vjeçare që sapo përfundonin mësimin e abetares. Pra, ngatërresat e germave me grafi të përafërt si b-d (e shprehur në gjuhën e tyre me pyetjen: Si ta shkruaj? Me bark para apo me bark mbrapa?”) dhe p-q; së dyti, tinguj të përafërt siç janë dh-ll dhe f-th e bënin të vështirë dallimin mes tyre në të shkruar; së treti, germat e alfabetit që përdoren më rrallë sikurse c, ç, h, x, xh, z, xh shkaktonin hutim në leximin e fjalëve dhe së fundi, grupet me bashkëtingëllore treshe si ngr, ngj, ndr, shtr, ishin veçanërisht problematike.

Në mesin e viteve 1980 hyri për herë të parë LEXIMI 1 në sistemin shkollor. Për hartimin e tij, Shtëpia e Librit Shkollor ngriti një grup pune me shkrimtarët e njohur për fëmijë: Bekim Harxhi, Ivoni Reso, Naum Prifti dhe me konsulentë për aparatin pedagogjik: Profesor Shefik Osmani dhe Enrieta Bimbashi. Redaktor prej entit botues u caktua Hamza Minarolli. Para se të hartonim fillin tematik, mësuesi i apasionuar Kolë Xhumari, i cili gjithë jetën ia kushtoi abetares, i parashtroi grupit të autorëve vështirësitë nga observimet e mësuesve dhe didaktika praktike. Synimi ynë ishte hartimi i një teksti vërtet të dobishëm nga ana pedagogjike e mësimore por dhe të përshtatshëm nga ana psikologjike. Me gjithë dëshirën e mirë, grupit të punes i mungonte përvoja dhe tradita për këtë projekt. dhe nuk mundi të jetësonte asnjë nga kërkesat e drejta.

Pasi i përfunduam tekstet e Leximit 1, 2, 3 dhe 4, nisa të mendoja seriozisht për vështirësitë që na kishte parashtruar veterani i tekstit të Abetares, profesor Xhumari. Nisa të mendoj sesi mund të gërshetoheshin pjesët letrare të leximit jashtëshkollor me kërkesat konkrete gjuhësore. Atëhere për herë të parë e ndjeva gjurmën që kishte lënë në arsim, varfëria e letërsisë didaktike. Të thuash se kjo lloj letërsie përçmohej nga autorët, do të thotë të pranosh të vërtetën. M’u desh të rropatesha disa kohë për t’u orientuar drejt. Mendova se e gjeta rrugëzgjidhjen duke krijuar përralla, fabula e tregime letrare, në disa raste edhe adaptime nga letërsia angleze.

Për shembull tek “Bishtaja me pesë kokrra” përdora dendur germa me grafi të përafërt, “b-p” ndërsa “Te Kopshti i Qershive” ka shpesh fjalë me “d-p”. Te “Dhelpra Thinjoshe dhe Falkoi i Fushës” përdoren dendur bashkëtingëllore me tinguj të ngjashëm “th” e “f” kurse te “Llani dhe Kotelja Dhora” janë përsëritur fjalë me bashkëtingëlloret “dh” e “ll”. Në disa krahina shqiptare këto ngatërrohen gjatë shqiptimit, ose përdoren njëra për tjetrën, në kundërshtim me rregullat e drejtshqiptimit dhe drejtshkrimit.

Hulumtoja dhe qëmtoja subjekte ku mund të përsëritja dendur fjalë me germa të ngjashme, me tinguj të përafërt, germa pak të përdorura, ose grupe tribashkëtingëllore. Te pjesët letrare “Hutini Del Natën Për Gjah”, “Cjapi Kruan Zverkun”, “Xhuli Thërret Dajon”, Çakalli Makut, “Gënjeshtari që Gënjeu Veten” ka denduri fjalësh me germat c, ç, gj, h, z, x, xh, të cilat përdoren më rrallë në alfabetin tonë, prandaj edhe nxënësit hasin më shumë vështirësi në fjalët ku ato janë të pranishme. Germat me përdorim të rrallë duhen dalluar edhe në trupin e fjalëve.

Harmonizimi midis përmbjatjes letrare-edukative dhe plotësimit të kërkesave didaktike ishte një mjeshtëri që kërkonte njohje psiko-pedagogjike për fëmijtë e moshës gjashtëvjeçare. Për fat unë kisha tashmë përvojë dhe njohuri nga hartimi i leximeve të cilklit të ulët. Te “Breshëri Sa Një Kokërr Arre” vihen përballë -r dhe- rr, ose si u thonë ndryshe r e butë dhe r e fortë, dallimi midis të cilave në disa zona shqiptare është i pandjeshëm.

Te “Dudumi Blen Një Poç Elektrik” dhe “Ngatërrestari e Pësoi” përdoren fjalë me bashkëtingëllore treshe si lpr, shtk, ngr, shtr etj, si psh “Duke u pispillosur, kaloi përpara kasolles së dhelprës bishtkuqe.”

Pjesët me shkronja të zeza u përdorën për të sjellë njohuri praktike për shkallët e mbiemrit. Te “Ngatërrestari e Pësoi” dhe te “Stina më e Mirë” ka shembuj praktikë për kohën e tashme dhe të ardhme të foljeve.

Libri Pas Abetares u mirëprit nga mësuesit dhe prindërit, sa unë iu ktheva ta punoja dhe ta pasuroja përmbajtjen artistike dhe didaktike të librit. Botimet e mëpasshme u shtuan me copëza të reja, me njohuri të thjeshta për shkallët e mbiemrit, për tri kohët kryesore të foljeve, si edhe ushtrime të thjeshta logjike dhe humor. Për mësuesit ishin të qarta synimet didaktike të çdo cope leximi. Prej vitit 1997 deri tani libri është ribotuar gati vit pas viti, çka shënon një rekord në fushën e botimeve për fëmijë. Pas Abetares mund të jetë leximi jashtëshkollor më me vlerë për breza me radhë. Veç kësaj pas njësimit të mësimit të Abetares, ky botim vlente për nxënësit e shkollave shqipe në Kosovë dhe në trevat shqiptare jashtë atdheut.

Uroj që Stefani ta di se e kam mbajtur premtimin. Dhe se i mbetem mirënjohës që është nga lexuesit që e bëjnë autorin të jetë i përgjegjshëm deri në fund.