Naum Prifti – Dielli

PERKUJTIMORE NE DITEN E 35 VJETORIT TE VDEKJES SE BILAL XHAFERRIT

October 14, 2021 by s p

Naum Prifti

Shkrimtarin e talentuar Bilal Xhaferri e ndoqën gjithë jetën fatkeqësitë dhe mjerisht vdiq i ri sikur të ishte pjesëtar i një liste fatlume të autorëve që vdekja i rrëmbeu herët si Migjeni, Qemal Stafa, Kristaq Tutulani, pa përmendur gjithë ata që u kositën nga plumbat dhe burgimet e gjata të regjimi komunist, si Nelaj e Bloshmi, apo të tjerë që u etiketuan si kundërshtarë të metodës së realizmit socialist. Partia-shtet i dënonte artistët, shkrimtarët dhe dijetarët, sa herë vërente te veprat e tyre shenja disidente, apo kritika të tërthorta për sistemin e kuq në fuqi. Ndërsa në Bashkimin Sovjetik edhe në Kinë, lavdërohej teoria e njëqind luleve, në realitet demokracitë popullore i përndiqnin me egërsi intelektualët dhe artistët që etiketoheshin antimarksistë. Zhdanovizmi, sic u quajt, kritika publike denigruese për autorët dhe veprat e tyre nga partia dhe fanatikët partiakë ishte shfaqja më tipike e presionit shtetëror për ta mbajtur letërsinë, artet dhe shkencën në binarët marksistë. Censura e rreptë e partisë lindi dhe lulëzoi nën diktaturën e Stalinit, por rrugën e kishte piketuar Lenini, me artikullin famëkeq të botuar më 1916 “Letërsia e partisë”, ku shtjellohej sesi letërsia dhe artet të bëheshin shërbestare të platformës politike dhe zgjatim i krahut të propagandës ideologjike. Pas fitores së Revolucionit të Tetorit, Lenini e jetësoi platformën e tij në program. Komunistët shqiptarë e kopjonin me zell të madh përvojën e Bashkimit Sovjetik dhe utilizonin me fanatizëm të gjitha mekanizmat e diktaturës së partisë – shtet.

Njohja me Bilal Xhaferrin

Në vitet 1964-65 isha redaktor te revista “Ylli” dhe meqë mbuloja sektorin e prozës kisha detyrë t’i sugjeroja kolegjiumit çdo muaj një tregim origjinal të denjë për t’u botuar. Nuk ishte e lehtë sepse tregime të mira vinin rrallë në redaksi. Duhet t’u vardisesha autorëve të njohur për t’u shkëputur ndonjë tregim, pa patur shumë garanci se do ta mbanin fjalën. Madje edhe për tregimet e përkthyera duheshin gjetur krijime që t’u përshtateshin kritereve ideologjike. Për autorët klasikë ishte krijuar nje lloj pakti sipas të cilit ata botoheshin me raste përvjetorësh të rrumbullaktë të lindjes ose vdekjes.

Në redaksine e revistës “Ylli” vinin krijimet e letrarëve te rinj ose amatorë, që shpresonin të debutonin në faqet e revistës. Dorëshkrimet e tyre të padaktilografuara ishin mjaft të vështira edhe për t’u lexuar. Si rregull, ne duhet t’i përgjigjeshim çdo bashkëpunëtori me shkrim. Poezitë i shqyrtonte, i përzgjidhte dhe i redaktonte me kujdes e durim poeti Vehbi Skënderi. Pas një përvoje katër- pesë vjeçare, e kisha bërë zakon t’i grumbulloja dhe t’i lexoja dërgesat javën e fundit të muajit, mbasi rrallë herë kisha gjetur në to ndonjë krijim proze me vlerë. I lexoja të gjitha tregimet e grumbulluara dhe u përgjigjesha autorëve me një letër standard. “Tregimin tuaj e morëm dhe e lexuam me kujdes. Krijimi ka dobësi artistike dhe nuk e arrin nivelin e botimit. Ju falënderojmë për bashkëpunimin. Presim krijime te tjera”. Vetëkuptohej se ishte letër shabllone, por formaliteti ishte pjesë e detyrës sonë si redaktorë.

Një ditë posta solli një zarf, i cili më tërhoqi vëmendjen për peshën e tij. Në zarf, emri dhe mbiemri i dërguesit, Bilal Xhaferri, krejt i panjohur për mua dhe në rreshtin tjetër numri i repartit ushtarak. E hapa zarfin dhe gjeta rreth njëzet faqe, për fat të mirë të daktilografuara. Për arsye të profilit të revistës dhe hapësirës së kufizuar që i kushtohej letërsisë artistike, “Ylli” nuk botonte tregime më të gjata se 10-12 faqe. Kështu e lashë mënjanë zarfin, aq më tepër se për atë muaj e kisha siguruar tregimin për botim. Për ditë me radhë sa herë hapja sirtarin për të stivuar tregimet e tjera që vinin në redaksi, e shihja me bezdi novelën me 23 faqe, dërguar nga një ushtar.

Së fundi, sado i mërzitshëm të ishte leximi dhe sado orë të donte, nisa t’i marr me radhë tregimet duke ruajtur adresën për përgjigjet standarde të redaksisë. Sërish tregimin e daktilografuar e kisha lënë për në fund, dhe kur arrita tek ai e mora në dorë duke ndjerë keqardhje për kohën që do humbja me të. Lexova faqen e parë, pastaj të dytën ku jepej përshkrimi i një udhëtimi me kamion. Kur arrita te faqja e tretë gjeta një pasazh fantastik dhe thashë me mend: “Ky është talent!” E mbarova leximin me kënaqësi, i befasuar dhe i entuziazmuar nga zbulimi i një pene të talentuar. Në vend të një letre formale me stampën e redaksisë më shkrepi në kokë t’i shkruaja letër personale. E përgëzova për tregimin dhe shpreha besimin se me talentin e tij ai do të gjente vend në fushën e letërsisë. E sqarova se tregimi i kalonte numrin e faqeve që lejonte revista por nëse më jepte leje ta shkurtoja tek – tuk, do të botohej numrin tjetër. E lusja të më takonte, sapo t’i binte rasti të vinte në Tiranë.

Pas dy-tri javësh në dhomën e redaktorëve hyri një djalë me uniformë ushtari dhe pyeti nëse mund të takonte Naum Priftin. Kishte trup mesatar, thuajse imcak, me sy bojë qielli, flokë të verdhë, me fytyrë të pjekur nga dielli, ku binte në sy hunda e kuqe pak e rrjepur. Sa e pashë me rroba ushtari u kujtova. “Bilal Xhaferri?” e pyeta. “Po, erdha sipas letrës që më dërguat”, m’u përgjegj. E luta të ulej dhe të priste pak, sa të përcillja bashkëpunëtorin me të cilin isha duke biseduar. Por pas tij erdhi edhe një letrar tjetër dhe m’u desh të humbja pak kohë edhe me të. Së fundi, i kumtova Bilalit se isha krejt i lirë. “E mendoja pak më ndryshe punën e redaktorit. Paske punë të mërzitshme”, qenë fjalët e para të Bilalit. “Nuk kemi përditë kësi ngarkese. Sot qëlloi që erdhën njëri pas tjetrit”, e sqarova. I thashë se tregimi “Në rrugë” më kishte pëlqyer shumë dhe më vinte keq që duhej shkurtuar për arsye vendi. Redaktimin ma besoi me fjalët “Shkurtoje sa të duash”. I thashë se mund ta botonte të plotë në një vëllim dhe për lexuesit do ishte njësoj sikur ta kshte ripunuar. Meqë po vinte ora dy dhe orari zyrtar po mbaronte, e ftova të dilnim së bashku. E pyeta nëse dëshironte të hanim diku jashtë, apo të shkonim në shtëpi. “Si të duash”, qe përgjegjja e tij, por s’ka pse të harxhohesh për mua”.

“Sipas traditës, më mirë në shtëpi, veç nuk e di se ç’kemi për drekë…” – i thashë. “S’ka rëndësi”, ma ktheu ai me mirënjohje. Nga biseda rrugës mësova se ishte ushtar në një repart pune. Meqë e dija reputacionin e atij vendi nuk e zgjata më tej, që të mos e lëndoja. Mësova se kishte punuar disa vjet në një kantier ndërtimi në Laç, si hekurthyes, apo hekurkthyes dhe se pas tetëvjeçares kishte vazhduar shkollën e mesme natën. Më tha se pasioni i tij ishte letërsia dhe se lexonte shumë dhe çdo gjë që i binte në dorë.
Pastaj më tha se tregimet e mia i pëlqenin për vërtetësinë dhe lirizmin dhe e habiste freskia që gjente në to. “Në asnjë tregim ti nuk përsërit veten, por sjell gjithmonë diçka të re”. Këtë kompliment nuk e kisha dëguar nga askush tjetër dhe më ka mbetur në mendje. Temat e bisedës sonë të parë ishin të kufizuara, sikur të tatonim terrenin e njëri tjetrit.

Djali i Ballistit

E takova disa herë kur punonte për asfaltimin e rrugëve, apo për mirëmbajtjen e tyre. Nuk e di nëse nuk e kishin pranua në kantierin e Laçit, ku ishte para se të shkonte ushtar, apo nuk kishte dashur vetë të rikthehej atje. “Pse ky trajtim?” e pyeta. “Se e kam patur babain ballist dhe ai u vra duke luftuar kundër partizanëve, kur unë isha tre vjeç. A mund të ndikoj një trivjeçar mbi babanë?”. E ashtuquajtura lufta e klasave fshikullonte edhe më rreptësi ata që aspironin të konfirmoheshin në fushat humane. Atëhere ambiciozët, ziliqarët, asetçinjtë, dështakët, suleshin me tërbim mbi të pafajshmit, të lindur e të rritur në atë pushtet që i denigronte.

Poet dhe Tregimtar i Talentuar

Bilal Xhaferri kishte fituar simpatinë e disa rretheve letrare dhe publicistike. Gazeta “Zëri i Rinisë”, ku kishte disa dashamirës të tij, i botonte tregimet e poezitë, qoftë edhe pë ta ndihmuar materialisht me anë të honorareve të vogla. Disa herë arriti të merrte edhe leje krijuese nga Lidhja. Ballkise Halili, gazetare te “Zëri i Popullit” e admironte dhe e përkrahte duke e konsideruar si përfaqësuesin më të talentuar të Çamërisë.

Vëllimi i tij me tregime “Tokë e Lashtë, Njerëz të Rinj” u prit si një eveniment letrar nga lexuesit. Nje prej tregimeve titulluar “Purpuranti” bënte fjalë për një bashkëluftëtar të Skënderbeut që kthehej nga lufta krenar, pa fituar as pasuri as trofe. Ai e preferonte epokën e Skënderbeut të cilës do t’i kthehej më vonë me romanin “Krastakraus” si ekskursion historik për t’i ikur realitetit të zymtë, të cilin ai e njihte aq mirë.

Për emancipimin ai kishte tjeter këndvështrim. Më la shije të hidhur vërejtja e tij se femrat s’kishin fituar asgjë nga emancipimi në shoqëri, përkundrazi ato ishin dyfish të skllavëruara, brenda shtëpisë dhe jashtë saj.

Gëzimi i autorit për botimin e vëllimit me poezi nga Shtëpia Botuese “Naim Frashëri” ishte jetëshkurtër dhe u pasua nga një goditje tronditëse. Libri nuk u shpërnda dhe të gjitha kopjet u dërguan në fabrikën e letrës në Lushnje për t’u grirë e për t’u kthyer letër ambalazhi ose karton. Dy pole të skajshme të fatit të librit. Kisha lexuar disa nga poezitë e tij të botuara në gazetë. Njëra prej tyre më kishte mbetur në mend për përshkrimin e tragjedisë së të ikurve çamë nga shtëpitë e tyre të lindjes në 1945. Në vargjet e Bilal Xhaferrit, ata iknin nëpër natë në dritën e flakadanëve të shtëpive të djegura dhe plumbat që u vinin pas u tregonin drejtimin nga duhet të merrnin arratinë. Nuk mund ta them me siguri nëse tema e tragjedisë çame si një temë tabu për vitet 1960 ishte shkaku i fatit të vëllimit me poezi.

Goditja e Pamëshirshme e Fadil Paçramit

Në Klubin e Shkrimtarëve Fadil Paçrami, në vend ta kundërshtonte me argumente diskutimin kritik të Bilal Xhaferrit për vlerat e romanit të Ismail Kadaresë, e spostoi problemin në sferën politike, duke e bombarduar diskutantin si birin e një ballisti, si armik të maskuar, dhe i kërkoi ta linte sallën menjëherë. Nën vështrimet keqardhëse të shokëve të tij, Bilal Xhaferri doli nga klubi. Diskutantët e tjerë e kuptuan se aty duheshin thënë vetëm lavdërime dhe mbledhja u mbyll me disa diskutime të vakëta. Sipas mendimit të disa shokëve të mi, që ishin pjesëtar të takimit, Bilal Xhaferri bëri gabim taktik pasi u nxitua të diskutonte menjëherë pas referuesit. Diskutantë të tjere që kishin vërejtje më të forta se ai për romanin, e mbyllën gojën pas incidentit me Bilalin. Për emancipimin ai kishte rezervat e tij, ca më shumë për atë që servirte Kadareja si çlirim nga zakonet e prapambetura. Fadil Paçrami po turfullonte duke dëgjuar kritika që nuk i priste e që mund t’i jepnin drejtim të padëshiruar mbledhjes. Ai u ngrit në këmbë dhe duke drejtuar gishtin nga Bilal Xhaferri, u tha pjesëmarrësve: “E dini kush është ky që foli keq për romanin? Ky është Bilal Xhaferri, të cilit ne i kemi vrarë të atin se ishte armik, ballist. Për ty nuk ka vend në këtë sallë dhe që tani kërkoj të dalësh jashtë. Jashtë!” uluriti Fadili. Salla u nemit. Qetë-qetë Bilal Xhaferri u largua i përcjellë nga vështrimet mëshiruese të shokëve të tij dhe ato plot urrejtje të partiakëve.

Nga ai moment jeta u bë edhe më e vështirë për Bilalin. E pushuan nga puna te “Rruga Ura” dhe i bënë presion të punonte në fermë. Ai nuk pranoi se s’kishte asnjë lidhje me fermën. Banonte te e motra në Shkozet përkohësisht, ngaqë ende s’e kishte strehuar asnjë nga ndërmarjet ku ishte punësuar. Laku po ngushtohej çdo ditë dhe s’i mbeti tjetër alternativë, veçse të arratisej me rrezik koke. Për t’i shpëtuar situatës që mund të shkonte drejt dënimit dhe burgosjes, ai gjeti rastin në ditët e festave përkujtimore të verës të mbajtura në fshatin Mërkat të Sarandës të arratisej në Greqi bashkë me kushëririn e tij.

Thashethemet e Kohës

Miqtë, dashamirësit dhe shokët e Bilalit mendonin se shkaktar për arratisjen ishte Fadil Paçrami dhe presioni i egër i tij mbi autoritet e Durrësit për ta dënuar. Mungesa e informacionit në Shqipëri i shtynte njerëzit të besonin lajmet që shkonin “vesh-më-vesh”. U fol se Ministri i Brendshëm, Kadri Hazbiu, qortoi rëndë komandantin e postës së kufirit të Mërkatit dhe ushtarët, duke u thënë se kapnin lepujt, ndërsa luanët u iknin, duke aluduar për Bilal Xhaferrin. Për sistemin ai si njeri i letrave ishte i rrezikshëm mbasi shkrimet e tij do të dëmtonin imazhin e Shqipërisë në botën e jashtme. Më ra rasti të lexoja në gazetën e rezervuar “Dielli” reportazhin e tij tronditës për internimin e një familje nga Shkozeti. Plaçkat e nxjerra në oborr, fëmijë që qanin dhe kamioni që priste t’i transportonte, në orët e muzgut pranë ujërave të detit Adriatik ishin skenat më tronditëse që kisha lexuar për tragjedinë e të internuarve nga regjimi komunist. Për Bilalin, këto krijime buronin nga përjetime personale dhe skena reale që i kish dëshmuar vetë.

U fol se Bilal Xhaferri i dërgoi letër Ramiz Alisë, ku i shkruante se mori rrugën e arratisjes nga atdheu kundër vullnetit të tij, i detyruar nga autoritetet lokale që e lanë pa asnjë mjet jetese dhe nga rreziku se do ta burgosnin pa shkas. U përfol se Fadil Paçrami ushtroi presion mbi prokurorinë e Durrësit, që të urdhëronte arrestimin e Bilal Xhaferrit. Ato lloj urdhrash ata i merrnin nga instanca të tjera, kryesisht nga Dega e Brendshme dhe Komiteti i Partisë së Durrësit. U fol se Bilal Xhaferrin e vrau një nga njerëzit e sigurimit, ndërsa po zbriste nga aeroplani në një aeroport pa emër, sikurse më tha Bedri Myftari, një shoku i tij.

Kur erdha në Amerikë u interesova për të dhe mësova se Bilal Xhaferri vdiq në një spital të Michiganit më 14 tetor 1986, pasi kishte pasur një operacion për t’i hequr tumorin në kokë. Epikriza e tij mund të lexohet në arkivin e spitalit për këdo që interesohet të dijë me hollësi shkakun e vdekjes. A ka vepruar dora e Sigurimit jashtë shtetit? Sigurisht që po, por një pjesë të legjendave i përhapnin vetë punonjësit e sigurimit për të ngjallur frikë e panik te bashkëatdhetarët në diasporë.

“Krahu i Shqiponjës” në Amerikë

Të rrallë janë ata emigrantë politikë që kanë mundur të çajnë aq shpejt rrugën e suksesit sa Bilal Xhaferri. Në SHBA ai botoi revistën “Krahu i Shqiponjës” në Çikago, nga viti 1969 deri më 1986, me 17 vjet jetëgjatësi. Prirja patriotike dhe antikomuniste e revistës tërhoqi mjaft lexues. Bilali shkruante një pjesë të artikujve, redaktonte shkrimet e tjera, korrektonte bocat, e shtypte dhe e shpërndante vetë. Ishte një punë që kërkonte mund, dije, përkushtim, dhe ai ia doli mbanë me sukses. Koleksionisti i njohur i shtypit shqiptar në Amerikë, z. Idriz Lamaj, e ka ruajtur dhe më pas ia ka dhuruar Vatrës koleksionin prej 39 numrave si dhe numrin e 40-të të revistës përgatitur për botim nga Bilali. Z. Lamaj shprehet se nuk ka pasur organ tjetër përpara dhe pas revistës “Krahu i Shqiponjës” që të ketë paraqitur studime, hulumtime dhe ese historike mbi Çamërinë dhe çështjen çame si ato të publikuara në faqet e saj.

Projekti i Bilal Xhaferrit të përkthente vetë në anglisht romanin “Krastakraus” dhe ta botonte në Amerikë nuk u kurorëzua me sukses.

Kthimi në Atdhe – Eklipsimi i Fundit

Eshtat e tij u kthyen në atdhe në kohën kur ishte Ministër i Kulturës, Teodor Laço, dhe me përkujdesjen e miqve të Bilal Xhaferrit. Fati edhe këtë herë nuk e favorizoi sepse në të njëjtën kohë u kthyen në atdhe eshtrat e kolosit të kulturës shqiptare, Faik Konicës. Për fat të keq, Bilal Xhaferri u eklipsua nga Konica. Ndërsa Konicës iu bënë nderimet e rastit me ceremoni madhështore në Boston, Bilal Xhaferri u zhvarros dhe eshtrat e tij u transportuan në aeroport, pa tubime dhe seanca përkujtimore. Miku i tij, Shefki Husa u kujdesua për gjithçka. Ai meriton nderime për evidentimin e figurës së Bilal Xhaferrit, për botimin e revistës me të njëtin emër “Krahu i Shqipnjës”, si përlindje e veprës së tij në atdhe dhe për krijimin e Shtëpisë Botuese “Bilal Xhaferri”. Ajo ka riboutuar dhe botuar trashëgiminë letrare të Bilal Xhaferrit, midis tyre vëllimin me vjersha për Çamërinë dhe romanin “Krastakraus”.

Jam i bindur se një ditë krijimtaria e larmishme letrare e Bilat Xhaferrit do të gjurmohet me kujdes e do të studiohet për të zbuluar vlerat e saj, duke i dhënë mundësi lexuesit të njohë shpirtin dhe mendjen e këtij shkrimtari të talentuar me fat tragjik.

NËNË TEREZA KA KOMBËSI SHQIPTARE

September 6, 2021 by s p

Naum Prifti

Për redaksinë e gazetës Nju Jork Tajms

Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë ka konsideratë të lartë për gazetën prestigjioze New York Times, prandaj i vjen keq kur botohen në faqet e saj artikuj dizinformues ose që shtrëmbërojnë të vërtetën. I tillë qe artikulli i Z. Ian Fisher botuar më datë 6 gusht 2003, faqe 6, ku autori e mohon kombësine shqiptare të Nënë Terezës, me argumente te pabaza historike a shkencore.

Ja argumentet kryesore që paraqet zoti Fisher për të mbrojtur tezën e tij:

1. Nënë Tereza nuk ka si të jetë shqiptare a me kombësi shqiptare, kur dihet se ishte katolike e ritit Latin, ndërsa shqiptarët janë myslimanë.

Çdo njeri që ka sado pak dijeni mbi shqiptarët, e di se ata u përkasin tre besimeve fetare myslimanë, ortodoksë të ritit Bizantin dhe katolikë të ritit Roman, pa llogaritur sektin Bektashi. E njëjta përbërje fetare zotëron edhe në trevat e banuara nga shqiptarët, si në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi. Në Maqedoni gjithmonë ka patur ortodoksë dhe katolikë shqiptarë, ashtu sikurse ka edhe sot. Dijetarët dhe etnografët e huaj kanë shfaqur admirim për tolerancën fetare ndërmjet shqiptarëve që vazhdon prej shekujsh. Ndofta në asnjë vend të botës nuk ka aq martesa mikste sa te shqiptarët, në raport me popullsinë.

2. Mbiemri vajzëror i Nënë Terezës, Gonxhe Bojaxhiu hedh dyshime mbi kombësinë e saj, mbasi gjuha shqipe nuk ka mbaresa “u” për mbiemrat.

Ky argument filologjik dëshmon se autori ka mangësi në fushën e onomastikës shqipe. Edhe librin e telefonave sikur të kishte shfletuar, do të kishte gjetur një tok mbiemrash me mbaresën “u.” Shumica e mbiemrave të shqiptarëve me prejardhje nga profesionet mbarojnë me “u.” Shembuj: “Bojaxhiu,” (painter); “Kundraxhiu,” (shoemaker); “Terziu,” (taylor); “Furrxhiu” (bakery); “Djepaxhiu,” (cradlemaker); “Sapunxhiu,” (soapmaker); “Hanxhiu,” (owner of an inn); etj.

3. Nënë Tereza nuk dinte shqip dhe nuk fliste shqip.

Nënë Tereza haste vështirësi për të folur rrjedhshëm shqip, pas një emigrimi prej 7 dekadash, por ajo kurrë nuk e ka mohuar origjinën e saj shqiptare. Kur ishte e re jo vetëm ka folur, por ka shkrojtur edhe poezi në gjuhën shqipe. Në kohën që shkruajti poezinë, të cilën po ua servirim shqip e anglisht, ajo ishte 22 vjeçe. Besojmë se kjo dëshmi e patjetërsueshme mjafton për të bindur edhe më skeptikët për kombësinë e saj shqiptare.

Për Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë

Kryetari

Naum Prifti

A Poem by Mother Teresa

Gonxhe Bojaxhiu

Composed Dec. 9, 1928, en route to India

GOODBYE

I am leaving the glowing hearth,

And my birthplace and kinsfolk;

To go to disease-wracked Bengal,

Far, far away.

I bid goodbye to fretful friends,

From hearth and relatives I turn away,

To obey my heart that tells me

To serve Christ.

Goodbye, dear mother,

Take care friends of mine;

A pure force stirs within me

And drives me toward inflamed India.

The boat sails ever so lightly,

As it awaits stormy scars;

For the last time, my eye surveys

The coastline of wrathful Europe.

On the boat, joy and exultation

Light up the face care-worn

Of a soul betrothed to Christ-

The tender bride of the new world.

An iron cross she clasps in her hand,

A cross that rings with the message of salvation;

And her spirit is ready

To sacrifice all for it.

“Accept, oh, Lord, this sacrifice,

as a testimony of my love;

and on this day help my soul

that wants to exult Your name.

In return, oh, Gracious Lord,

Our kind Father,

I ask only that I be filled with the spirit

Known only to You.”

Pure as a summer drizzle at dawn,

My hot, wistful tears roll softly down,

And uplift my public oath

To make my life a ceaseless prayer to You.

Translated from Albanian by Peter R. Prifti

San Diego 1991

ALBANIAN CATHOLIC BULLETIN, San Francisco, CA., Vol. XII, 1991

Poezi e Nënë Terezës

Gonxhe Bojaxhiu

Hartuar më 9 dhjetor 1928, kur po udhëtonte për në Indi.

LAMTUMIRË

Po lë shtëpinë zemërfanar

Vendlindje e farefis

Po vete n’Bengalin dergje-vrarë

Atje, në të largtin vis.

Lë të njohurit në mejtime

Të afërmit e vatrën shqim,

Më tërheq zemra ime

T’i shërbej Krishtit tim.

Nënë e dashur, lamtumirë

Ju le shënde’n miq të mi

Më djeg, o, një fuqi e dlirë

Drejt të përflakurës Indi…

Dhe anija lehtë lehtë lundron

Pret valët e detit të trazuar,

Për herë të fundit syri vrojton

Brigjet e Evropës së hakërruar.

Qëndron në anije e galduar

Fytyrë e përvuajtur gjithë hare

E Krishtit flijetarja e vluar

Nuse e njomë e botës së re,

Një kryq hekuri n’dorë shtërngon

Shpëtimi lëvarshëm kumbon në të,

E shpirti i gatshëm pranon

Blatën e rëndë fli për të,

“Pranoje, këtë flijim, o Zot,

Dëshmi e përbetimit që të dashuroj,

Ndihmoi gjallesës Tënde sot

Që emrin do të madhëroj!

Si shpërblim, Të lus o i Hirt’,

O Ati ynë plot mirësi

Të më japësh vetëm atë shpirt

Atë shpirt që-veçse Ti e di.”

Dhe t’imtë, të pastër si n’ag vere vesojnë

Të valët lot rjedhin qetë, me mall,

Që betimin për Ty prore e madhërojnë

Për të madhin blatim që tani u shpall.

SI MUND TE SHKRUASH GJITHE JETEN PER FEMIJET

June 28, 2021 by dgreca

Nga Naum Prifti /

Vajza ime Rafaela udhëtoi dje nga Nju Jorku në Boston për të marrë pjesë në ceremoninë për të nderuar pesëdhjetë vjetorin e përkushtimit fetar të Kancelarit tonë Atit Artur Liolin. Kur u kthye, ajo më tregoi përjetimet e festimit në kopshtin meditativ të Katedrales së Shën Gjergjit. Nga mysafirët dhe të ftuarit që takoi, më përcolli të fala nga Stefan Koçi. Ai i kishte treguar se në kohën e fëmijërisë së tij në Shqipëri kishte lexuar te revista Fatosi diçka që nuk e kishte harruar kurrë. Naum Prifti thoshte se ai kurrë nuk do largohej nga letërsia për fëmijë dhe se do shkruante për ata gjithë jetën e tij. Agroni i tregoi Rafaelës se ky lloj premtimi e kishte ngritur shkrimtarin në një idhull për të. Më duket se kur arrin të kesh jetë të gjatë të bie të përjetosh ngritje e rënie, shkëlqime dhe zbehje të veprës. Për mua po afrohen tre dekada të jetës dhe punës në Amerikë, ose një të treta e moshës sime. Fëmijët që lexonin revistën Fatosi, tani i takon të jenë bërë baballarë e mbase gjyshër. Megjithatë Agroni sot e kësaj dite e mban mend sesi u ndje kur lexoi se shkrimtari Naum Prifti kurrë nuk do rreshte së shkruari për fëmijët. Mendoj se kam të drejtë të them se e kam mbajtur këtë premtim. Ja sesi: Tek parathënia e librit Pas Abetares kam shkruar se vëllimi u hartua posaçërisht për t’u ardhur në ndihmë nxënësve të klasës së parë, menjëherë pas mbarimit të Abetares. Botimi i tij i parë në vitin 1997 hapi një rrugë të re të koordinimit të librave të leximit jashtëshkollor me programin mësimor. Kjo ngjan si një vazhdimësi e logjikshme por të tilla tekste mungonin aso kohe. Kur flisje me mësuesit e klasave të para, ata i shprehnin konkretisht vështirësitë e nxënësve të moshës gjashtë apo shtatë vjeçare që sapo përfundonin mësimin e abetares. Pra, ngatërresat e germave me grafi të përafërt si b-d (e shprehur në gjuhën e tyre me pyetjen: Si ta shkruaj? Me bark para apo me bark mbrapa?”) dhe p-q; së dyti, tinguj të përafërt siç janë dh-ll dhe f-th e bënin të vështirë dallimin mes tyre në të shkruar; së treti, germat e alfabetit që përdoren më rrallë sikurse c, ç, h, x, xh, z, xh shkaktonin hutim në leximin e fjalëve dhe së fundi, grupet me bashkëtingëllore treshe si ngr, ngj, ndr, shtr, ishin veçanërisht problematike.

Në mesin e viteve 1980 hyri për herë të parë LEXIMI 1 në sistemin shkollor. Për hartimin e tij, Shtëpia e Librit Shkollor ngriti një grup pune me shkrimtarët e njohur për fëmijë: Bekim Harxhi, Ivoni Reso, Naum Prifti dhe me konsulentë për aparatin pedagogjik: Profesor Shefik Osmani dhe Enrieta Bimbashi. Redaktor prej entit botues u caktua Hamza Minarolli. Para se të hartonim fillin tematik, mësuesi i apasionuar Kolë Xhumari, i cili gjithë jetën ia kushtoi abetares, i parashtroi grupit të autorëve vështirësitë nga observimet e mësuesve dhe didaktika praktike. Synimi ynë ishte hartimi i një teksti vërtet të dobishëm nga ana pedagogjike e mësimore por dhe të përshtatshëm nga ana psikologjike. Me gjithë dëshirën e mirë, grupit të punes i mungonte përvoja dhe tradita për këtë projekt. dhe nuk mundi të jetësonte asnjë nga kërkesat e drejta.

Pasi i përfunduam tekstet e Leximit 1, 2, 3 dhe 4, nisa të mendoja seriozisht për vështirësitë që na kishte parashtruar veterani i tekstit të Abetares, profesor Xhumari. Nisa të mendoj sesi mund të gërshetoheshin pjesët letrare të leximit jashtëshkollor me kërkesat konkrete gjuhësore. Atëhere për herë të parë e ndjeva gjurmën që kishte lënë në arsim, varfëria e letërsisë didaktike. Të thuash se kjo lloj letërsie përçmohej nga autorët, do të thotë të pranosh të vërtetën. M’u desh të rropatesha disa kohë për t’u orientuar drejt. Mendova se e gjeta rrugëzgjidhjen duke krijuar përralla, fabula e tregime letrare, në disa raste edhe adaptime nga letërsia angleze.

Për shembull tek “Bishtaja me pesë kokrra” përdora dendur germa me grafi të përafërt, “b-p” ndërsa “Te Kopshti i Qershive” ka shpesh fjalë me “d-p”. Te “Dhelpra Thinjoshe dhe Falkoi i Fushës” përdoren dendur bashkëtingëllore me tinguj të ngjashëm “th” e “f” kurse te “Llani dhe Kotelja Dhora” janë përsëritur fjalë me bashkëtingëlloret “dh” e “ll”. Në disa krahina shqiptare këto ngatërrohen gjatë shqiptimit, ose përdoren njëra për tjetrën, në kundërshtim me rregullat e drejtshqiptimit dhe drejtshkrimit.

Hulumtoja dhe qëmtoja subjekte ku mund të përsëritja dendur fjalë me germa të ngjashme, me tinguj të përafërt, germa pak të përdorura, ose grupe tribashkëtingëllore. Te pjesët letrare “Hutini Del Natën Për Gjah”, “Cjapi Kruan Zverkun”, “Xhuli Thërret Dajon”, Çakalli Makut, “Gënjeshtari që Gënjeu Veten” ka denduri fjalësh me germat c, ç, gj, h, z, x, xh, të cilat përdoren më rrallë në alfabetin tonë, prandaj edhe nxënësit hasin më shumë vështirësi në fjalët ku ato janë të pranishme. Germat me përdorim të rrallë duhen dalluar edhe në trupin e fjalëve.

Harmonizimi midis përmbjatjes letrare-edukative dhe plotësimit të kërkesave didaktike ishte një mjeshtëri që kërkonte njohje psiko-pedagogjike për fëmijtë e moshës gjashtëvjeçare. Për fat unë kisha tashmë përvojë dhe njohuri nga hartimi i leximeve të cilklit të ulët. Te “Breshëri Sa Një Kokërr Arre” vihen përballë -r dhe- rr, ose si u thonë ndryshe r e butë dhe r e fortë, dallimi midis të cilave në disa zona shqiptare është i pandjeshëm.

Te “Dudumi Blen Një Poç Elektrik” dhe “Ngatërrestari e Pësoi” përdoren fjalë me bashkëtingëllore treshe si lpr, shtk, ngr, shtr etj, si psh “Duke u pispillosur, kaloi përpara kasolles së dhelprës bishtkuqe.”

Pjesët me shkronja të zeza u përdorën për të sjellë njohuri praktike për shkallët e mbiemrit. Te “Ngatërrestari e Pësoi” dhe te “Stina më e Mirë” ka shembuj praktikë për kohën e tashme dhe të ardhme të foljeve.

Libri Pas Abetares u mirëprit nga mësuesit dhe prindërit, sa unë iu ktheva ta punoja dhe ta pasuroja përmbajtjen artistike dhe didaktike të librit. Botimet e mëpasshme u shtuan me copëza të reja, me njohuri të thjeshta për shkallët e mbiemrit, për tri kohët kryesore të foljeve, si edhe ushtrime të thjeshta logjike dhe humor. Për mësuesit ishin të qarta synimet didaktike të çdo cope leximi. Prej vitit 1997 deri tani libri është ribotuar gati vit pas viti, çka shënon një rekord në fushën e botimeve për fëmijë. Pas Abetares mund të jetë leximi jashtëshkollor më me vlerë për breza me radhë. Veç kësaj pas njësimit të mësimit të Abetares, ky botim vlente për nxënësit e shkollave shqipe në Kosovë dhe në trevat shqiptare jashtë atdheut.

Uroj që Stefani ta di se e kam mbajtur premtimin. Dhe se i mbetem mirënjohës që është nga lexuesit që e bëjnë autorin të jetë i përgjegjshëm deri në fund.

DJE E MBURRE SOT E SHAN

April 2, 2021 by dgreca

Fabul nga Naum Prifti/Një mëngjes të ngrohtë vere Kumria, Cinxamiu dhe Kali i Qyqes po bisedonin në një kaçube pranë kënetës. Në atë moment pelikani Kankan doli nga uji duke shpupurisur krahët dhe duke lëshuar gushën e madhe. Aty pranë e vështronte plot adhurim lejleku Gjetan që filloi të trokiste sqepin.

Kumria, pa u merakosur për temën e muhabetit deri në atë moment, tha atë që po mendonin të gjithë.

-Ama dhe ky Gjetani, mbeti pranë pelikanit! Sa qesharak duket kur i shkon pas si bisht!

-Për Gjetanin s’ka shpend më madhështor se pelikani. Ai thotë se as Mjellma nuk i afrohet për nga bukuria,- tha Kali i Qyqes që qeshte nën buzë.

-Shiko si i bën fresk pendëve për t’ia avulluar ujin më shpejt. Po përse gjithë këto shërbime? –pyeti Kumria që ishte kureshtare nga natyra.

Kali i Qyqes, në një nga fluturimet e veta për të ngritur folenë, tha se e kishte parë lejlekun të shkonte në gosti te pelikani që i jepte bretkosa e ngërthie që nuk i hante vetë.

Cinxamiu u hodh nga një degë te tjetra dhe iu tha:

-Nuk është punë gostie. Pelikani është poet i njohur dhe i nderuar në cektinë. Po ju nuk keni dëgjuar se lejleku ka filluar të shkruajë vjersha…

Shpendët u gajasën së qeshuri me këtë lajm.

Sikur t’a dinte se po flitej për të, lejlek Gjetani iu kishte ardhur aty pranë. Në qafën e hollë i varej një radiokasetofon me ngjyra.

Pa e pyetur askush filloi të fliste:

-Nuk ka poet më të madh se Pelikani. U kënaqa nja dy orë me të. Ka bërë një parodi shumë të bukur për mburravecët. Sa mirë që e mbaj kasetofonin me vete se e kam inçizuar. Sakaq u afrua aty edhe Bishttundësi që nuk e zinte vendi asnjëherë.

Lejlek Gjetani shtypi butonin e kasetofonit dhe mori një pozë solemne.

“Kali i Qyqes bukurosh,

Pendelarë e kokëbosh,

Jelekun me sumbulla,

Mendjen plot me kumbulla.

I tha motrës: Jam i fortë,

Kalë is unë s’ka në botë!

Motra hipi, e besoi,

Ai në lum’ e lëshoi…”

Kumria dhe Cinxamiu u gajasën së qeshuri kurse Kali i Qyqes u zemërua.

-Ç’është kjo? – protestoi ai. – Çuditem si ia pranojnë këto bejte? Dhe si mund të bëhen shtrembërime të tilla?

-Paroditë për të qeshur bëhen, – i shpjegoi lejleku.

-Pelikani do bënte mirë të shikonte gushën e vet që m’i varet si torbë! – shfreu i zemëruar Kali i Qyqes.

-Ju gjykoni gabim, – e qortoi lejleku Gjetan. –Dhe po e shani Kankanin pa të drejtë. Paroditë e tij i mësojnë dhe i këndojnë të gjithë. Ju u prekët se ai bën humor me fisin tuaj por po të kishte folur për një shpend tjetër, edhe ju do të kishit qeshur dhe do ta lavdëronit.

-Të tilla bejte janë marrëzira. Të gjithë e dinë se Kali i Qyqes është shkabë dhe… – tha me seriozitet Kali i Qyqes.

-Mos u bëj qesharak, – e këshilloi lejleku. – Talenti i Kankanit është i paarritshëm. Ashtu siç është edhe pamja e madhështia e tij në ujë dhe në tokë.

-Ti e lavdëron se rri gjithë ditën me të, – vërejti Kali i Qyqes.

-Ti duhet ta kesh për nder që një humorist si ai të ka kushtuar disa vargje. Unë po të isha në vendin tënd do isha shumë i kënaqur.

Dhe për t’i bindur të gjithë që ishin aty se kush ishte pelikani, lejleku shtoi edhe një fakt.

-As vezën që bën Kankani s’e bën dot asnjë nga ne.

Kjo ishte e vërtetë dhe të gjithë shpendët e dinin madhësinë e hatashme të vezëve të pelikanit. Kali i Qyqes e mbylli squpin.

Lejleku i përshëndeti dhe u largua drejt folesë së vet. Pas pak edhe shpendët e tjerë u shpërndanë duke u menduar për ato që iu tha lejleku.

Bishttundësi, që nuk mund të qëndronte gjatë në asnjë vend, shpinte e merrte të rejat që ngjisnin në kënetë dhe rreth saj.

Ai i tregoi pelikanit sesi lejleku i kishte dalë në mbrojtje dhe sesa shumë e adhuronte.

-Lejleku është i këndshëm,- tha Kankani.

-Po si të duket si poet? – e shtyu Bishttundësi.

– Si poet nuk vlen! Kot e harxhon kohën me poezi. Sqepi i lejlekut nuk ia thotë fare asaj ane,– tha pelikani.

Bishttundësin nuk e mbante më vendi. Kjo qe e reja më interesante e ditës dhe ai me padurim e shpërndau ku mundi.

Nuk kaloi shumë dhe Kumrija, Kali i Qyqes dhe Cinxamiu u bënë tok përsëri. Aty pranë lejlek Gjetani qëndronte mbi një këmbë i menduar.

Kur u dëgjua krokërrima e Kankanit që mesa duket po i shkonte mbarë gjuetia atë ditë te kallamishtja. Kumria, për t’i bërë qejfin Gjetanit, tha:

-Kankani ka zë të mirë!

Cinxamiu s’e duroi këtë lajkë dhe hopkërceu në një degë tjetër.

-Ti, ç’është e vërteta, e ke zërin më të mirë se ai, – tha Kali i Qyqes.

-Ku zëri im, e ku ai i Kankanit! – ia ktheu ajo.

Atëherë ndërhyri lejleku që duke e lëshuar edhe këmbën tjetër në tokë, tha:

-Pelikani s’ka ndonjë zë për t’ia pasur zili. Kërkërimat e tij s’mund të quhen këngë.

Kumria duke kujtuar lëvdatat e kaluara të lejlekut për pelikanin, vazhdoi me të njëjtin avaz.

-Pelikani edhe pamjen e ka te hijshme! Madhështia e tij nuk ka të krahasuar me shpendët e tjerë.

Lejleku Gjetan kërciti sqepin me nervozizëm.

-Edhe ndonjë bukuri të madhe nuk ka. Po t’ia shikosh krahët nga afër, e di sa të shtrembër i ka? Pastaj po të ishte i bukur, do kishim dëgjuar vajza të quajtuara me atë emër. Të ka zënë veshi ndonjë Pelikane? Asnjë! Kurse Kumrie ka plot, si në jug dhe në veri. Të vjen krupë kur shikon atë gushën e tij si qeskë. Kur përtypet, e kërcet sqepin krap e krrup si purteka në dërrasë, aq sa nuk mund t’i qëndrosh pranë. Pa le sa i babëzitur që është, s’ndien të ngopur…

Kali i Qyqes dëgjonte i hutuar ndërsa Cinxamiu kërceu një degë më poshtë që të mos i shpëtonte asnjë fjalë.

Gjetan Lejleku po e shante pelikanin sikur të mos ishte ai që e kishte lavdëruar dhe ngritur në qiell herën e kaluar.

-Epo nuk i duhet t’i ketë të tjerat se ai ka talentin që se ka askush, – tha Kali i Qyqes me mllef. – Paroditë e tij i pëlqejnë të gjithë dhe gjithandej veç për të flasin.

-Mos fol kot, – ia preu lejlek Gjetani i nxehur. –Me miq e me të njohur i ka botuar poezitë. Dhe çdo herë ua mbush botuesve gushën me peshk aq sa ata ngatërrojnë vlerat e peshkut me të poezisë. Ka të tjerë më të talentuar se ai…

Shpendët nuk dinin si t’i kuptonin këto akuza për pelikanin nga lejleku që deri atëherë vetëm mburrej duke thënë se edhe familjet e tyre i përkitnin një fisi.

Lejleku hapi krahët, u prapësua disa hapa dhe pastaj u ngrit me hov mbi kënetë.

-Po ky, si e ndërroi fletën kështu? – pyeti Kumria e habitur. – Ky na mburrej që e kishte shok pa lëre ç’na thoshte për talent e hijeshi.

Bishttundësi sapo e pa të largohej lejleku iu afrua me ngazëllim grupit dhe u tregoi se ç’kishte thënë pelikan Kankani për të.

Kumria që dukej se u frymëzua në moment filloi të këndonte me shpoti:

“Dje e mburre, sot e shan,

S’ka lezet kështu, Gjetan!”

Albanian Riviera Postcard

March 8, 2021 by dgreca

Take a virtual tour of the Albanian coastline along the Northern Ionian Sea in a special celebration of Naum Prifti’s 89th birthday. This year the restrictions associated with the coronavirus prompted the idea of going on a trip down memory lane. A 25 year old journalist at the time, Naum Prifti, was excited to be assigned to write about Albania’s Ionian Sea Coast. It was his first visit there. More than 60 years later, his voyage relates as a virtual experience of driving through the Llogara Pass and relishing the charms of villages like Dukat, Palase, Dhermi, Vuno, Himare, Spile, Qeparo, Borsh, Lukove, Shengjin, Saranda, marveling at the rugged terrain, the mountains, the bays and coves, the orange and olive groves, the turquoise waters of Ionian Sea, and especially the uniqueness of its history and people.

Naum Prifti’s Travel Memoirs

As a young journalist, I was fully aware that I had only read about the marvelous riviera from Vlora to Saranda. So much so that when asked if I had visited, I avoided the embarrassment by muttering quickly: “The seacoast? Of course. Very beautiful.”

One feels even a bit sour when considering that tourists from around the world tour our riviera and write their impressions from the journey while some of my fellow journalists and I, who are locals, had not visited, or worse, read stories about the seacoast written by guests. Some lovely passages were printed about the lives of villagers and farming and about the incomparable natural panoramas of these parts.

A depiction was penned by the inspired and sympathetic hand of a master poet who left behind the dampness of his fog-wrapped country, and sailed by boat to a port in Spain. He then visited the entire delightful coast of the blue Mediterranean. Upon coming to our shores, his wondrous pen memorialized the unforgettable lines about Albania and Albanians. To read Byron’s pilgrimage of Childe Harold is to be enthralled by the desire to experience the breathtaking landscapes described in his poems.

As nature’s volcanic amphitheater,

Chimaera’s Alps extend from left to right:

Beneath, a living valley seems to stir;

Flocks play, trees wave, streams flow, the mountain-fir…..

At last I was assigned to go there. Aware that my report would not compare in capturing a description of the charms of our seacoast and its people, no matter how well-written my piece would be, I wondered anxiously if I would be capable of relating accurately all that I saw and felt about the natural beauty.

I do not travel by sedan, or taxi. Instead I ride a mail truck on its daily run from Vlora to Himara. The driver, a young man of pleasant looks and curly hair, warm cheerful eyes, may have seemed more sympathetic to me simply because he does not object to letting me ride up front with him.

We left Vlora close to noon time; yet it seemed even later, on account of the overcast sky and a light autumn rain. It was one of those bleak November days when you feel desolate even sitting at home. In the waiting room of a transportation agency, you feel more like a bear in an iron cage. Whenever I travel I take a book along to read when I stop in places where I don’t have any friends or relatives. But on that particular day, the book was not holding my attention and I could not help swearing a few times at its author.

The road from Vlora to the Llogara seems long and even dull save for the landscape strewn with year-round green shrubs that take away the general somber appearance of autumn in these parts.

Now we are about to drive uphill to Dukat. Before starting the climb, the driver stopped the truck to check the tires and tighten the bolts on them. I am conflicted between patting him on the back for being careful and feeling apprehensive that taking all that precaution meant that he feared something might go wrong. I must admit that the traveler would be way off the mark for thinking the drivers on this route are afraid! The narrow, dangerous country road to Llogara, would make most people dizzy walking on foot. To these hero drivers, like any job that gets to be commonplace, it doesn’t seem like much. And by now, they regard this as a run-of-the-mill route and, hold on to the wheel, as they hum or sing as if they had nothing to worry about.

The truck jolts riding over pebbles and potholes. Fiercely wailing winds that rush through the cabin and all around signal that we are getting closer to the Lloraga pass. The raging wind grows mightier causing the tarpaulin cover of the truck to swell like bellows, and Jako-the driver– almost casually steadies the wheel with one hand, and with the other reaches out the window to hold down a corner of the tarpaulin.

I ask myself to remember why the place is called Llogara. I have a notion that the word derives from a Greek word llagar that means clean, clear.

This notion is supported from some inhabitants of Himara, who tell me that several years ago a summer camp was put up here for tourists, just to admire the panoramic view and enjoy the fresh turquoise waters and crispy clean air.

“That place will either cure you or kill you,” they tell you. And they’re right, as far as I can tell.

The Fury of the wind intensifies the closer we get to the Llogara pass, where winds never cease year around. The dark pine trees that grow nearby are not coniferous, and nothing that shoots up high in the air would survive the winds, so they appear shriveled and stunted, as if a sword lopped their heads off.

The driver tells me with relish that in these parts many years ago a powerful blizzard blew off a donkey loaded with corn, along with its master, and dashed them against a rock some twenty meters away. Jako even pointed out the rock, as if he had personally witnessed those terrible moments.

The sky is overcast and bleak. Beneath clusters of rolling gray clouds, a few small, pitch black clouds similar to the smoke from a dynamite blast, fly away. Presently you look up and are surprised to see the gray clouds swell and turn menacingly black. At last, we reach the Llogara pass.

It appears as if all of a sudden a gigantic curtain goes up, revealing a marvelous scene. My heart throbbed with such rapture captivated by the beauty of my homeland. Such a miraculous view is beyond the capacity of man to imagine. Just picture yourself traveling along a long vexing road, going up a mountain with little to distract the eye, and then reaching a lofty pass where suddenly you discover a new world with an awe-inspiring presence.

Below your feet, some 900 to 1000 meters down the ravine, the sea stretches in all its majesty, and on the surface of the sea, beams of light like the one artists paint on icons to depict the holy spirit, come down from chinks in the clouds. It’s as if the light did not want to abandon the sea in the face of the approaching storm. Elsewhere the sea has taken on the color of the clouds and appears bleak, agitated, stern. From high up it appears like a plain full of cracks, but from a closeup look you realize the analogy does not hold up. The surface is alive, vibrant and noisy. Look closely, at the coastline, and you will see an ever moving bright line like liquid silver, that kisses the shore and then retreats as if embarrassed. But driven by passion, it comes back, and the sea with its silvery lips kisses again and again the sacred soil of the shore.

Along the entire coastline where the sea meets the land, a greenish blue line runs like an infinite band as a light border between land and the sea. Beyond that line the sea has a stern and angry look. The rays of the sun, the water surface like a mirror, and the sea all play in the threatening storm with the mocking pose of the powerful. Farther away a veil of mist, and the sea fuses with the gray clouds that let the rain down.

Read the rest of the Riviera travel memoirs in the March issue of Dielli