Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for November 2021

Ministri Mehaj: Kosova e vendosur fuqishëm në rrugën e demokracisë perëndimore dhe orientimin e qartë të saj euroatlantik

by

Me ftesë të homologut të tij kroat, ministri i Mbrojtjes, Armend Mehaj, mori pjesë në konferencën vjetore të Kartës së Adriatikut-SHBA, në nivel të ministrave të mbrojtjes, të mbajtur më 9-10 nëntor, në Split të Kroacisë.

Paraprakisht, ministri Mehaj përveç takimit me ministrin kroat të Mbrojtjes, Mario Banozic, realizoi takime edhe me: zv.ndihmës Sekretarin e Mbrojtjes për Rusi, Ukrainë dhe Euroazi, Nathaniel Adler, zv.ministrin e Mbrojtjes së Maqedonisë së Veriut, Bashkim Hasani dhe drejtorin e Politikave të Mbrojtjes në Ministrinë e Mbrojtjes së Malit të Zi, gjeneral major Rajko Pesic.

Gjatë punimeve të konferencës, në sesionin kryesor “Sfidat e reja të sigurisë-nxitje për bashkëpunimin e zgjeruar të sigurisë dhe mbrojtjes së A-5”, ministri Mehaj në ekspozenë e tij foli për nevojën e bashkëpunimit në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes, si në rastin e pandemisë me Covid-19 si dhe intensifikimin e këtij bashkëpunimi për rimëkëmbjen rajonale post-covid.

Ai gjithashtu u fokusua edhe për shqetësimin në rritje nga ndërhyrjet e huaja në Ballkanin Perëndimor, me theks të veçantë atë të Rusisë dhe Kinës, përmes Serbisë.

Ministri Mehaj potencoi të pranishmëve rrezikun e madh të këtyre kërcënimeve ruse dhe rolit destabilizues të Serbisë si në rastet e fundit në Mal të Zi dhe Bosnjë e Hercegovinë dhe tentimit për krijimin e tensioneve në kufi me Kosovën, duke rikujtuar tragjeditë e shkaktuara nga regjimi i Millosheviqit në Kosovë, Bosnjë dhe Kroaci.

Lidhur me synimin e Republikës së Kosovës për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare, ministri Mehaj ftoi të gjitha vendet anëtare të Kartës së Adriatikut që të pajtohen me kërkesën e Kosovës për anëtarësim të plotë në këtë iniciativë të sigurisë rajonale.

“Anëtarësimi ynë në Kartën e Adriatikut-SHBA do të na ofronte një mundësi më të madhe për të kontribuar drejtpërdrejtë në paqen, sigurinë dhe stabilitetin rajonal dhe më gjerë”, theksoi ndër të tjera ministri Mehaj.

U përurua vëllimi i 6-të i veprës së zgjedhur të Mid’hat Frashërit

by


Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skendo”

U përurua sot vëllimi i 6-të i veprës së zgjedhur të Mid’hat Frashërit.Të pranishëm ishin themeluesit e Institutit “Lumo Skëndo”, z. Uran Butka, z. Agron Shehaj, kumtueset znj. Persida Asllani dhe znj. Lindita Komani si edhe të ftuar të tjerë. Vëllimi i 6-të, një kryevepër e letërsisë epistolare shqiptare dhe evropiane. Letërkëmbimi i Mid’hat Frashërit dhe përballja e tij me personalitetet më të shquara të kombit dhe më të pushtetshem të Evropës në shërbim të çështjes shqiptare, si edhe një letërkëmbim dashuror i jashtëzakonshëm. Letërkëmbimi i Mid’hat Frashërit, që nis qysh në vitin 1896, kur ishte 16 vjeç me letrën e mençur dërguar Dr.Ibrahim Temos, veprimtar i Rilindjes, përbën kurorën e meditimit, të veprimtarisë shkrimore dhe krijimtarisë së tij: aty shfaqen idetë e reja iluministe të tij në çdo fushë të jetës e të mendimit, sfidat dhe vendimmarrja e tij në ngjarjet kyçe të historisë së kombit, shqiptarizmi si platformë dhe veprim, përpjekjet titanike në mbrojtje të çështjes shqiptare në krizë, këmbëngulja e palodhur për zgjidhjen më pozitive të saj, humanizmi dhe evropianizmi si frymë e model, diplomacia si mjeshtëri dhe art, debati me argumente dhe logjikë të pakundërshtueshme, elokuenca dhe sjellja fisnike, bashkëbisedimi dhe polemikat me personalitete të shquara historike shqiptare e të huaja, përfshirë presidentë shtetesh, kryeministra, ministra, kryetarë forumesh kombëtarë e ndërkombëtarë, bashkëpunimi e bashkimi kombëtar, haxhiqamilizmi shqiptar, rreziku komunist, lufta për shtet ligjor dhe demokraci, miqësia dhe dashuria, por edhe kritika ekzistenciale, largpamësia, kultura sipërore, informacioni i gjerë dhe sensi zyrtar, por edhe intim dhe artistik i këtij letërkëmbimi. Tre janë kulmet e kësaj pasurie epistolare: periudha e Rilindjes, që mbaron me shpalljen e Pavarësisë; koha kur ishte anëtar dhe kryetar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris dhe në Lidhen e kombeve në Gjenevë në mbrojtje të identitetit dhe tërësisë teritoriale të Shqipërisë përkundër politikave pushtuese serbe, greke dhe italiane, por edhe kundër politikave imperialiste të Fuqive të Mëdha shpesh në mbështetje të tyre, si edhe në mbrojtje të popullsisë shqiptare të Kosovës dhe të Shqipërisë jug-lindore të okupuara padrejtësisht dhe të persekutuara deri në asgjësim; letërkëmbimi kur ishte ambasador i Shqipërisë në Greqi, ku mbrojti si askush tjetër çështjen çame, duke u përballur me politikat antishqiptare dhe antinjerëzore të helenizmit për shpërnguljen barbare dhe shpronësimin e popullsisë shqiptare nga trojet e tyre në vitet 1923-1926.Mid’hati pati një letërkëmbim të pazakontë, nga përmbajtja e thuktë, por edhe nga shumësia e letrave, që arrijnë në mijëra e mijëra. Të habit fakti që ku e ka gjetur kohën të shkruajë letra pa fund, kur ka pasur një veprimtari tejet intensive atdhetare, politike, diplomatike, pedagogjike, kulturore, studimore, albanologjike, kritike, botuese, letrare, memoriale, bibliografike dhe përshkrime udhëtimesh brenda dhe jashtë Shqipërisë. Ai ka shkruar dhe këmbyer letra nga nevoja e kohës, me personalitete, por edhe njerëz të thjeshtë të botës shqiptare si Ismail Qemali, Luigj Gurakuqi, Faik Konica, Mehmet Konica, Kristo Luarasi, Gaetano Petrota, Dr. I.Temo, Dr. M. Turtulli, Fan Noli, Sulejman Delvina, Shtjefën Gjeçovi, Gjergj Fishta, Gjergj Pekmezi, Ahmet Zogu, Sotir Kolea, Rexhep Mitrovica, Bedri Pejani, Dhimitër Berati, Aqif Pashë Elbasani, Eshref Frashëri, Pandeli Evangjeli, Arif Dino, Asdreni, Kolë Tromara, Kostë Çekrezi, Mihal Grameno, Avni Rustemi, Samin Visoka, Branko Merxhani, Mirash Ivanaj, Seit Kemal, Hil Mosi, Kolë Kamsi, Karl Gurakuqi, Musine Kokalari, Emine Frashëri, Abaz Kupi, Dhimitër Falo, Safet Butka, Sali Mani etj; por edhe me personalitete te shquara të politikës e diplomacisë botërore si presidenti Ëilson, Lord Robert Cecil, kryetar i Konferencës së Paqes në Paris, Jules Cambon, kryetar i Konferencës së Ambasadorëve, Eric Drumond, sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve, D’Estornuelles de Constand, Lloyd George, Aristide Briand, Aubrey Herbert, Edit Durham, Justin Godart, Baron Hayashi, Telford Erickson, Jean Pelissier, I.S. Barnes, Morton Eden, A.J.Balfour, Rene Vivian, K.Ishii, Bill Maklin, Alexandër Kirk, Julian Emer etj. si edhe ministra, deputetë, këshilltarë, ambasadorë, shkrimtarë, kryeredaktorë agjencish, gazetash e revistash, miq dhe armiq të Shqiperisë dhe të Mid’hat Frashërit. Po ashtu, pati letërkëmbim me personalitete te shkencës evropiane si M.Shuflai, G. Weigand, E.Pittard, M.Roques, M. Tomasie, H. Pedersen, N. Jokli, Prof.Meillet, E.Legrand etj Letërkembimi është hulumtuar dhe nxjerrë në Arkivin Qendror të Shtetit, Arkivin e Ministrisë së Jashtme, dhe arkivat e bibliotekat e Turqisë, Francës, Britanisë së Madhe, SHBA, Greqisë, Rumanisë, Bullgarisë, Zvicrës, Gjermanisë, Italisë, etj, kryesisht në gjuhët shqip, frëngjisht, anglisht.

DR. AIDA MARAJ, NJË KRENARI SHQIPTARE NË UNIVERSITETIN E MICHIGANIT

by

Dr. Aida Maraj, Pedagoge e Matematikës në Universitetin e Michiganit rrëfen ekskluzivisht për gazetën ‟Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, eksperiencën e saj në mësimdhënie, projektin me përmasa ndërkombëtare ku Dr. Aida është bashkë-iniciatore e shkollës ndërkombëtare verore për metodat matematike në analizen e të dhënave që do të mbahet më 18-29 Korrik 2022 në Universitetin e Tiranës, analizon sistemin arsimor dhe kërkimin shkencor në Shqipëri dhe shprehet se eksperienca ndërkombëtare është një domosdoshmëri. Me Dr. Aida Maraj bisedoi Editori i ‟Diellit” Sokol PAJA.

KËRKIMI SHKENCOR NË STATISTIKË ALGJEBRIKE

Puna ime është në statistikë algjebrike. Kjo është një fushë e algjebres që ndërthur disiplina të ndryshme e frymëzuar nga nevoja për metoda të reja efikase në statistikë kur ato klasiket nuk funksionojnë. Një gjë e tille ndodh shpesh kur modeli statistikor është mjaftueshëm i komplikuar apo kur modeli është me një numër të lartë të panjohurash (ndryshoresh). Ekspertiza ime është në të dyten, ku me anë të algjebres, kërkoj rregullin në modelet me dimensione të pafundme. Përqendrohem në zbulimin e veçorive algjebrike dhe gjeometrike të modeleve hierarkike dhe ato të Gausit.

NDARJA E NJOHURIVE ME BREZAT E RINJ

Pjesë e rëndësishme e jetës akademike është ndarja e njohurive me brezat e rinj, gjë që e bëj me kënaqësi. Eksperienca e parë vjen me studentë shqiptarë në Universitetin e Vlorës. Në Kentucky, dedikimi im ndaj studentit u njoh dhe vlerësua me një çmim nga universiteti. Hapat e ardhshëm janë që të udhëheq studentë masteri e doktorature. Uroj që mes tyre të kem studentë shqiptarë.

SHKOLLA VERORE “METODA MATEMATIKE NË ANALIZË TË DHËNASH” NË SHQIPËRI

Së bashku me dy matematiciene nga diaspora, Prof. Fioralba Cakoni dhe Dr. Mirjeta Pasha, morëm iniciativen për shkollën verore “Metoda Matematike në Analizë të Dhënash” që do të ndodhë me 18-29 Korrik, 2022 në Tiranë. Projekti është me përmasa ndërkombëtare. Lektorët janë profesorë të njohur në fushat respektive. Tema lëviz nga aplikime të algjebres e kombinatorikes, tek modelet në sistemet dinamike, problemet e anasjellta, dhe tomografi me rreze X, këto të shoqëruara me programim. Shkolla mbështetet nga shoqata e mirënjohur franceze CIMPA (Centre International de Mathématiques Pures et Appliquées). Sponsorët lokal janë Akademia e Shkencave të Shqipërisë dhe Fakulteti i Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës, me këtë të fundit si institucion mikpritës. Gjej rastin ti bëj thirrje të fortë studentëve të matematikës, informatikës, dhe të inxhinierisë në universitetet shqiptare te regjistrohen nëpërmjet faqes sonë zyrtare: https://sites.google.com/vieë/mathschoolinalbania/home. Shkolla është falas. Ne po ju mirepresim! Qëllimi kryesor i këtij projekti është që studenti nga Shqipëria të dijë që mundësitë janë një aplikim larg. Bazuar nga eksperienca personale, kjo, aq e thjeshtë duket, aq e vështirë është kur të mungojnë burimet dhe shembujt. Shkolla është një hap serioz që takon studentët dhe profesorët me këto mundësi në një mjedis miqësor.

NEVOJA E REFORMIMIT TË SISTEMIT ARSIMOR SHQIPTAR DHE PËRSHTATJA ME MODELET E PERËNDIMIT

Ndihem e pasigurtë të jap përgjigje të gjata rreth sistemit arsimor në Shqipëri. Këshilla që do të jepja për sistemin universitar dhe atë pasuniversitar, kjo në shkallën institucionale dhe individuale, është mos izolimi. Eksperienca ndërkombëtare është kritike për avancimin e shkencës duke filluar nga impakti që ka në punime shkencore deri tek njohja dhe këshillimi i studentëve për një karrierë të suksesshme. Kjo është një pikë ku lidhjet me diasporen bëhen shumë të dobishme.

NJË KËSHILLË: SHEMBUJT KANË GJITHMONË RËNDESI

Praktika e zbulimit të teoremave në matematikë është me anë të shembujve. Në moment kur llogaritjet ecin, ne e lejojmë shembullin të na drejtojë në zgjidhjen e përgjithshme. E njëjta praktikë vlen më gjërë. Në vit të fundit të masterit në Shqipëri mësova për herë të parë për arritjet e Prof. Cakonit në USA dhe më gjërë. Kjo mjaftoi të ëndërroja nëse unë mund të vazhdoja studimet jashtë shtetit. E kuptova rëndësinë e shembujve dhe mundohem të jem një shembull i mirë. Të dy institucionet ku kam punuar tanimë kanë studentë shumë të mirë doktorature nga Shqipëria: Edison Mucllari në Universitetin e Kentucky-it, dhe Elima Shehu në Institutin Max Planck për Matematikë në Shkenca.

NË PRITJE TË STUDENTËVE SHQIPTARË

Pres me padurim të takoj studentët shqiptarë këtë verë dhe ti njoh të ftuarit në shkollën tonë në Shqipërinë mikpritëse. Jam e lumtur që në këtë projekt që do të takoj dhe punoj me profesorët e mi dhe me matematicien të rinj të talentuar në Shqipëri. Shpresoj që shkolla ti forcoi këto lidhje. Në fund dëshiroj të përmend prindërit Hajdine dhe Agim. Si prindër të shumë bashkëmoshatarëve të mi në Shqipëri, ata kanë edukim 8-vjeçar. Megjithatë të dy e dinë vlerën e librave dhe shkollës, dhe unë i dedikoj plotësisht dashurinë për dijen nënës sime.

KUSH ËSHTË DR. AIDA MARAJ

Dr. Aida Maraj ka lindur në fshatin Lavdan të Mallakastres,ndërsa sot punon si pedagoge matematike në Universitetin e Michigan-it, ndan me krenari se është një produkt i Universitetit të Tiranës ku zhvilloi studimet e larta (2009-2012) dhe master shkencor në matematikë (2012-2014). Dr. Maraj punoi një vit si pedagoge e brendshme në Universitetin e Vlorës. Ne Gusht të 2015-es, me inkurajimin e profesorit të saj të algjebres Prof. Elton Paskut dhe mbështetje me letra rekomandimi nga Prof. Artur Baxhaku dhe Prof. Ligor Nikolla, ajo filloi doktoraturen në Universitetin e Kentucky-it, në të cilin njëkohësisht punoi si asistente mësimdhënëse. Pas doktoratures Dr. Maraj u bë pjesë e institutit të njohur gjerman Max Planck për Matematikë në Shkenca si kërkuese shkencore në algjeber. Në Universitetin e Michiganit ajo vazhdon kërkimin shkencor dhe jep mësim.

Presidentja Osmani takoi administratoren e USAID-it, Samantha Power

by

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani është takuar me administratoren e USAID-it, Samantha Power, të cilën e ka falënderuar për kontributin e kësaj organizate jo vetëm në mbështetjen e institucioneve të Kosovës, por edhe në ofrimin e asistencës në shumë fusha e sektorë. Sipas Presidentes Osmani, Republika e Kosovës do të vazhdojë të mbetet partner i ngushtë i USAID-it, ndërkohë që ka uruar këtë organizatë në 60-vjetorin e themelimit të saj. Në takim me znj.Power, Presidentja Omani e ka falënderuar edhe për marrëveshjen e Grantit për Objektivat Zhvillimore dhe tre Amendamentet, në vlerë prej më shumë se 41 milionë dollarë.

“Jam e lumtur që programet e USAID-it janë në sinkron me planin zhvillimor të institucioneve të Kosovës. Sundimi i ligjit është prioriteti ynë kryesor. Ne mirëpresim dhe mbështesim çdo iniciativë që forcon shtetin e së drejtës, rritë besimin dhe mbështetjen e publikut ndaj sistemit të drejtësisë”, është shprehur Presidentja Osmani.

Më tej, Presidentja Osmani ka theksuar se potenciali më i madh i Kosovës janë njerëzit e saj, veçanërisht rinia, teksa ka përmendur se fuqizimi i grave, agjenda mjedisore dhe projektet që lidhen me sektorin e teknologjisë janë ndër prioritetet kryesore.

Ajo ka falënderuar shtetin amerikan për mbështetjen e vazhdueshme ndaj Kosovës.

“Republika e Kosovës dhe populli i saj do t’i jenë përgjithmonë mirënjohës Shteteve të Bashkuara dhe popullit të saj, që qëndruan me ne në kohët më të errëta dhe që na ndihmojnë të zhvillohemi e  të rritemi”, ka theksuar Presidentja Osmani.

LIFE (1939) / FOTO-INTERVISTA E PARË E LEKA ZOGUT I

by

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 12 Nëntor 2021

“Life” ka botuar, me 9 tetor 1939, në faqen n°79, fotografinë e veçantë (bashkangjitur me një shkrim) të Mbretëreshës Geraldinë me djalin e saj Leka Zogun I në Versajë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

“Skënderi (Leka Zogu I), i lindur si Princi i Kurorës së Shqipërisë më 5 prill, tre ditë para se Musolini të merrte mbretërinë e babait të tij, dha foto-intervistën e tij të parë për kameramanët francezë disa javë më parë.

Nëna e tij, mbretëresha Geraldinë (që mban Skënderin) qëndroi e sëmurë në Greqi disa ditë pas lindjes së tij.

Në qershor, Zogu dhe Geraldina morën me qira një vilë në Versajë.

Thuhet se ata mund të vijnë në SHBA.”