Archives for December 2021

Don Prend Kola, Toronto

Krishtlindje-a. Lat. Christi Natalis. Festë, e cila pas Pashkës ka rëndësinë më të madhe në rrjedhën e vitit kishtar që, në Kishën katolike, e ka ruajtur një javë festimi, përkëtisisht tetëditëshin; festë e fiksuar a e ngulitur në kalendarin liturgjik, që kremtohet gjithmonë palëvizshëm, më 25 dhjetor, kur të krishterët festojnë dhe kremtojnë lindjen e Krishtit; e kremte solemne, kur krishterimi mbarë, kremton lindjen e Shpëtimtarit, mishërimin e Vetës së dytë Hyjnore, të bërë njeri për shpëtimin e botës dhe, pandërmjetësueshëm, lidhet me truallin e Betlehemit, vendin ku u lind Jezusi; kohë liturgjike, që fillon sakaq të ketë filluar Ardhja dhe, në Kishën katolike, zgjat deri në festën e Pagëzimit të Zotërisë, në të dielën pas Dëftimit (6 janar); lindja e Jezusit, e quajtur shpesh dhe në popullin tonë Nata e Krishtit dhe,bashkë me popuj të tjerë, edhe Nata e Shenjtë, Nata e bekuar a e shuguruar; festë madhështore dhe e rëndësisë së veçantë në Kishat e krishtera që fillon me mbrëmësoren me shumë emërtime shtesë në Kishën katolike: Lindja e Krishtit, festa e Lindjes së Krishtit, Lindja e Zotit, festa e Krishtlindjes, ndërsa në Kishat që ushtrojnë ritin bizantin mbizotëron shprehja: Të mishëruarit e Zotit tonë, Hyjit dhe Shpëtimtarit Jezu Krisht.

Krishtlindja nuk bën pjesë ndër festat më të vjetra të Kishës. Shën Ireneu († 202) dhe Tertuliani († 230) nuk e përmendin këtë festë në listën e festave të tyre. Është e njohur thënia e Origjenit († 254) që vetëm mëkatarët festojnë ditëlindjen, por jo shenjtërit. Fillimisht festohej, më 6 janar, vetëm festa e Dëftimit (Epifania), por nga shekulli IV filloi të kremtohej edhe Lindja e Jezusit më 25 dhjetor, kur, po në të njëjtën ditë, në Romën pagane, festohej festa shtetërore “I pamposhturi hyji i diellit”, përmes së cilës festohej solstici, diellqëndrimi a diellndalimi dimëror, dhe pikërisht kjo ditë u shndërrua në festë të krishterë; festë që nuk i përket krishterimit të menjëhershëm, por haset tek në kronografin e vitit 354 (Chronographus anni 354), kodikut më të hershëm me faqe ilustrimesh të plota, të shkruar nga Filocali sipas urdhërit të Valentinit, një artikrati të krishterë.

Në shekullin e V Ardhja filloi të jetë kohë e përgatitjes për festën e madhe të Kishës – Krishtlindjen – e trajtuar kështu nga të gjitha Kishat e krishtera. Në shekullin V dhe VI Krishtlindja qe festa e tretë e madhe e Kishës dhe fillimisht nuk ishte festë e dhuratave, sepse zakoni i shpërndarjes së dhuratave erdhi dhe u bë pjesë përbërëse e saj vetëm pas Reformacionit nën ndikimin e Martin Luterit. Në shekullin VI/VII, në Perëndim, filloi tradita që në Krishtlindje të kremtohen tri Meshë: Mesha e Natës nga 24 në 25 dhjetor në mesnatë, Mesha e agimit e quajtur “Mesha e barinjve” (Missa in aurora) dhe Mesha festive ose Mesha e ditës (Missa in die).

Kishtlindja ka parakushtin e vet antropologjik. Është lindja e një fëmije. Ky fëmijë lidhet me motive të Besëlidhjes së Vjetër: është i premtuar porsi Isaku, Samueli, Samsoni dhe Gjoni Pagëzues, është fëmijë i paralajmëruar nga engjëlli, bile ka dhe emrin e caktuar që në kraharorin e së ëmës dhe duhej të quhej Jezus (krh. Mt 1,19-22).

Në këtë festë liturgjia katolike në kremtime bën të ditur që me anën e misterit të Fjalës së mishëruar, që është vetë Krishti, është shfaqur në sytë e mendjes së njerëzve drita e re e shkëlqimit të Hyjit dhe është bërë e mundshme njohja e Hyjit në mënyrë të dukshme për t’u tërhequr nëpërmjet Krishtit kah dashuria e gjërave të padukshme (krh. Prefacioni i Krishtlindjes I). Kisha katolike, në rendin e Meshës në Meshar, e përhimnon lindjen e Krishtit, që i lindur para çdo kohe, ka filluar të jetë në kohë dhe ka ngritur gjithçka lart, ka ripërtëritur plotësisht çdo gjë, ka marrë mbi vete dobësitë njerëzore dhe, përmes tij, vetë vdekatarët kanë fituar nder të përhershëm dhe janë bërë të amshueshëm (krh. Prefacioni i Krishtlindjes II dhe III); festë e kremtuar sipas kalendarit julian, jo më 24 dhe 25 dhjetor, por më 6 dhe 7 janar në shumë Kisha ortodokse.

Studime të shumta flasin për liturgjinë e Krishtlindjes në Kuran, e qujatur Nata e Përcaktimit ose Nata e Fatit (arb.laylat al-qadr). Sureja 97, e shkruar më herët se shumë të tjera, në periudhën e parë të veprimtarisë së Muhametit në Mekë, flet, që në strofën e parë, për një të dërguar, ose diçka të dërguar në natën e forcës, dhe bëhet pyetje, nëse di njeriu se çka është kjo natë? Dhe thuhet që është nata e forcës, më e fortë se një mijë muaj, kur zdirgjen engjëjt dhe shpirti në secilin; ajo natë është paqe derisa të zbardhë agimi. Në këtë sure nuk flitet explicite se kush do të vijë. Teologët dhe shpjegimtarët islamë shfaqin mendimin të jetë fjala për Kuranin. Por përkundër kësaj, Jezusi, në Kuran, është “Fjala e Hyjit” (kalima min Allāh), “Shpirt nga Hyji” (rūh min Allâh), njeri “i ndershëm” (sālih) dhe “i bekuar” (mubārak), i zgjedhur nga Perëndia si “profet” (nabī) dhe “I dërguari” (rasūl), që sjell me vete një shpallje. Ai është besimtar shembull e shëmbullor (mathal) dhe “shërbëtor i Perëndisë” (abd Allāh). Në Medinë, Jezusi do të emërohet me emrin e vërtetë, me emrin e vet (personal): Jezusi Krisht (Jezu Krishti ose Jezus Krishti). Përfundimisht në suretë mediniane, që kanë prejardhjen nga Medina, Kurani e quan Jezusin “Mesia” (al-masīh), ndërsa në suretë: 3,45; 4,157.171; 5,17.72.75; 9.31, quhet tetë herë: “Mesia Jezus, Biri i Marisë” (al-masīh Īsā ibn Marya).

TË VAZHDOHET MISIONI HISTORIK

Nga Jusuf Buxhovi*

Me moton për liri, barazi dhe demokraci dhe në saje të përfshirjes të gjitha shtresave shoqërore dhe politike në të, Lidhja Demokratike e Kosovës, e themeluar më 23 dhjetor 1989 nga brezi i intelektualëve që mori përgjegjësinë për fatet e vendit në rrethanat vendimtare, kur Kosovës iu mor autonomia me dhunë nga Beogradi dhe federata kishte filluar shpërbërjen, shpejt u kthye në lëvizje kombëtare, që vuri në binarë dy procese historike: rrënimin e strukturës së lidhjes komuniste e me të edhe të ideologjisë së saj, si dhe shkëputjen nga pushtimi serb, zhvillime këto që ia hapen rrugën shtetndërtimit të Kosovës.Lidhja Demokratike e Kosovës në ato rrethana arriti të bëjë një kthesë edhe të mendësisë politike të deriatëhershme, e cila shquhej për orientimin totalitar, duke e kthyer nga vlerat demokratike dhe konceptet euro-atlantike. Orientimi i ri politik, i përqafuar nga të gjitha shtresat e popullatës, bëri që çështja e pazgjidhur e Kosovës të vështrohet nga një prizëm tjetër nga shtetet e perëndimit, duke kaluar në një stad të ri ndërkombëtarizmit si dhe kthimi përnjëhershëm të vëmendjes ndaj një popullatë e cila më herët shihej si politikisht e dezintegruar dhe e manipuluar. Kthimi i vëmendjes nga Kosova bëri që njëkohësisht faktori ndërkombëtar të marrë edhe obligime rreth gjetjes së një modusi të zgjidhjes së këtij problem të ndjeshëm jo vetëm ballkanik, pore dhe më gjerë.Në këtë rrugëtim historik, Lidhja Demokratike e Kosovës ka dy pamje. Atë të rezistencës institucionale, me shtetin paralel, që mori përsipër proceset e shtetndërtimit, së cilës, me shpalljen e Deklaratës për Pavarësitë 2 korrikut 1990, Kuvendit të Kaçanikut të 7 shtator 1990, dhe Referendumit për Pavarësitë 26 shtatorit1991 e deri te zgjedhjet e para parlamentare dhe presidenciale të 24 prillit 1992, iu krijua infrastruktura e legjitimiteti demokratik. Kjo pamje, që filloi më 23 dhjetor 1989 dhe zgjati deri më 12 qershor 1999, është historike. Pamja e dytë, është e partisë politike, në përputhje me rrethanat e reja që solli protektorati ndërkombëtar nga 12 qershori i vitit 1999 deri te koha jonë.Pamja si parti politike në kuadër të jetës parlamentare të vendit, po ashtu, ka dy faza të tjera: atë të suksesit – nga viti 2000 deri në 2007, me ç’rast, LDK-ja, doli fituese në zgjedhjet e para lokale në vitin 2000, ato vendore në vitin 2001 dhe 2004. Dhe, nga viti 2007 e deri te koha e fundit, ka fazën e rënies dhe të humbjes së rëndësisë së saj si parti kyçe në jetën parlamentare të vendit.Në këtë ndërkohë LDK humbi radhazi të gjitha zgjedhjet deri te këto të fundit. Tatëpjeta e LDK-së sa ka të bëjë me vdekjen e parakohshme të presidentit historik dr. Ibrahim Rugova si dhe boshllëkun drejtues që la, ka të bëjë po aq edhe me luftën e brendshme për pushtet të grupeve të ndryshme, që partinë e çuan deri te përçarja si dhe margjinalizimi i saj në jetën politike dhe shoqërore të vendit. LDK duhet ta kuptojë se është parti misionare, gjenerator i ideve dhe koncepteve demokratike, por edhe zbatuese e këtyre koncepteve në jetën institucionale shtetërore, për të cilat pati dhe ka ende përkrahjen e gjerë ndërkombëtare. Që të vazhdojë këtë mision ajo duhet të reformohet thellësisht, t’u kthehet vlerave burimore duke bërë ripërtëritje të vazhdueshme si me kuadër ashtu edhe me ide të reja, duke pranuar mendimin ndryshe, pa përjashtuar këtu edhe fraksionet e brendshme, të cilat, po qe se dalin me koncepte dhe programe të reja, pse jo, t’u mundësohet edhe garimi për timonin e partisë. Demokratizimi i brendshëm do ta lironte partinë nga hipoteka e kapjes nga grupe të caktuara ose feude rajonale, që pengojnë ndryshimin në përputhje me kërkesat e kohës. Pra, sot kur vendi po përballohet me sfidat e shuma të njëpasnjëshme, ku edhe sloganet e “ndryshimeve” mund të riciklojnë krizën po qe se një klan politik zëvendësohet me një tjetër, LDK- ja ka nevojë për një reformim të thelle bazik në të gjitha strukturat e saj në mënyrë që skenës politike t’i kthehet kredibiliteti i humbur edhe me fajin e saj. KOhëve të fundit, vëherehen disa ndryshime formale, por jo edhe përmbajtësore, gjë që le për të dëshiruar. Ndryshe do të mbetet një parti që as e ushtron misionin për të cilin është themeluar, e as lejon hapësirë për një forcë të re të këtij orientimi. Ndaj, nëse nuk ndryshon qasja e tanishme në përputhje me ndryshimet që i duhen kauzës së ardhmërisë për t’u kthyer në promotor të një ndryshimi rrënjësor, LDK do t’i takojë historisë vetëm për periudhën e aktivitetit të saj gjatë kohës së paraluftës, kur ishte faktori dominues politik dhe e vetmja lidhje me qendrat e vendosjes.

*Autori ishte Koordinator i Grupit Nismëtar për themelimin e LDK-së, hartues i dokumenteve të partisë dhe Sekretar i Përgjithshëm nga 23 dhjetori 1989 deri më 5 maj 1991 si dhe anëtar i Këshillit Qendror deri në vitin 1993.

LISTA E PJESËMARRËSVE NË KUVENDIN THEMELUES TË LIDHJES DEMOKRATIKE TË KOSOVËS më 23 dhjetor 1989:

(Dokumente autentike)Dr. Ibrahim Ruova, Jusuf Buxhovi, prof.Fehmi Agani, Akademik Idriz Ajeti, Akademik Dervish Rozhaja, Akademik Mark Krasiqi, prof. Zekeria Cana, Mehmet Kraja, Bujar Bukoshi, Zenel Kelmendi, Milazim Krasniqi, Dr. Zenel Kelmendi, Ibrahim Berisha, Xhemail Mustafa, Ajri Begu, Nekibe Kelmendi, Ali Aliu, Hasan Hajzeri, Abdyl Krasniqi, Fatmir Dalladaku, Fehmi Rexhepi, Sejdullah Hoxha, Muharrem Ramabaja, Fetah Ademi, Suzana Hajzeri, Sylejman Aliu, Iliaz Bylykbashi, Ali Ahmetaj, Sali Sefaj, Ahmet Kelmendi, Florent Nuka, Ismail Gashi, Hysen Zherka, Ramadan Sejdiu, Luljeta Buxhovi, prof. Ramiz Hoxha, Jusuf Rexhepi, Agni Dika, Hysen Matoshi, Vesta Nura, Bahrije Krasniqi, Shefqet Gashi, Mon Mulliqi,Neshet Nushi, Ymer Jaka, prof.Sadi Bexheti, Luan Pula, Daut Blakaj ,Kemjl Luci, Fatmir Peja,Ylber Hysa, Haxhi Mehmetaj, Bedri Mehmetaj, Rexh Mehmetaj, Ejup Kolica, Sylejman Syla, Nehat Sh. Hoxha, Demë Topalli, Sali Zekaj, Qamil Batalli, Behram Hoti, Rexhep Hajdaraj, Shemsi (SH) Gërguri, Ejup Latifi, zejtar, Bajrush Plakaj, Ali Krasniqi, Petrit Dushi, Abit Asllani,Lutfi Bilalli, Selman Mehaj, Isan Murati, Nehat Krasniqi, Ragip Veseli, prof. Abdyl Ramaj, Xhafer Xhaferi, Binak Kelmendi, Islam Veliu, Halil Matoshi,Mentor Jakupi, Bejtush Isufi, Salih Krasniqi, Lutfi Dërvishi, Skënder Kada, Jusuf Haklaj, Faik Polloshka, Abdyl Kadolli, Gani Mehmetaj, Islam Ejupi, Agron Haxhosaj,Ndue Kurti, Mehmet Gashi ,Skënder Zogaj, Ibrahim Kelmendi, Selajdin Krasniqi, Bujar Mirsini , Fikrije Mirsini, Behram Krasniqi, Abdullah Osmani, Xhafer Hysen, Mehmedin Rexhepi, Munish Hyseni, Arbër Xhaferi, Abdyl Mustafa, Adem Hasanaj, Rrahman Bislimi, Milaim Kelmendi, Flamur Keqa, Fatos Aliu, Rizah Krasniqi, Rifat Krasniqi, Musa Tullari, Haqif Sh. Mulliqi, Ali N. Duli, Haki Mulliqi, Abdyl Zhavelli, Basri Gojani, Zaim Istrefi, Kadri Zhuta, Mixhai Pollozhani, Ramadan (Muharrem) Maloku, Rexhep (Sami) Osmani, Rihan Ismaili, Fatime Ismaili, Evliane Bajqinovci, Ramiz Fazliu, Hazir Reka. (Radhitja është marrë nga 10 listat e shpërndara gjatë mbajtjes së Kuvendit).