Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for December 2023

Rruga Ismail Qemali në New York

by

Nga Mimoza Dajçi/

Për të parë nga afër Rrugën “Ismail Qemali” në Staten Island në New York udhëtuam me anije mbi lumin Hudson. Megjithëse moti ishte me shi, udhëtimi shkoi mirë e u duk interesant. Jo larg nga Manhattan-i mund të shikoje Statujën e Lirisë. Në Molin tjetër na priste patrioti dhe Kryetari i Shoqatës Shqiptaro-Amerikane “Staten Island” Naser Nika, i cili është një ndër organizatorët kryesorë të emërimit të kësaj rruge me emrin e firmëtarit të Pavarësisë së Shqipërisë Ismail Qemali. Për këtë nismë të rëndësishme Z. Nika tha se, një kontribut të veçantë ka dhënë edhe i biri i dëshmorit Mustafë Qorraj nga Kosova, Shpëtim Qorraj dhe Dr. Bahri Ceka.

Më 3 qershor 2023, komuniteti shqiptar në Staten Island, New York, festoi emërimin e rrugës “Ismail Qemali”. Moment historik ky në nderim të njërit prej udhëheqësve më të shquar të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhe kryetarit të parë të Shtetit Shqiptar. Emërimi i kësaj rruge me emrin “Ismail Qemali” në Staten Island në New York, shënoi njëherësh një sukses të veçantë edhe për komunitetin shqiptar në New York.

Sipas Z. Nika, në ceremoni morën pjesë kryetari i qytetit të New York, Eric Adams, kongresmenja Nicole Malliotakis, Asambleistët Samuel Pirozzolo, David Carr, etj. Naser Nika, i cili njihet si një veprimtar i palodhur i komunitetit në SHBA, tha se në qershor të viti 2024 në Staten Island do të emërohet edhe një rrugë me emrin e Heroit të Popullit “Isa Boletini”, i cili megjithëse i sëmurë rëndë, duke mbajtur premtimin ndaj Plakut të Urtë sëbashku me 400 luftëtarët e tij udhëtoi drejt Vlorës për të qenë i pranishëm në Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë. Për emërimin e rrugës “Ismail Qemali” dhe më pas për emërimin që do të kemi për rrugën “Isa Boletini” Z. Naser Nika tha se kemi patur bashkëpunim të mirë me Dr. Bahri Ceka, anëtarët e Shoqatës Shqiptare-Amerikane në Staten Island dhe mbështetjen e politikanëve të Zonës.

Emërtimi i rrugës “Ismail Qemali” pason me emërimin e disa rrugëve të tjera në SHBA, ku mund të përmendin Rrugët “Nënë Tereza”, “Skënderbeu”, “Fan Noli” të cilat u vendosën nën kujdesin dhe interesimin e disa përfaqësuesve të suksesshëm të komunitetit tonë në bashkëpunim të mirë me liderët e politikës amerikane. Të cilët me arritjet e tyre në fusha të ndryshme të jetës, përkushtimit, kohës që japin në jetën sociale mes komuniteteve krijuan një imazh mjaft pozitiv edhe në arenën politike e vendimmarrëse në Amerikë. Pasi asgjë nuk vjen si dhuratë nga qielli pa sakrificë e lodhje. Ne si diasporë duhet të ndihemi krenarë për këta njerëz të mirë e patriotë që shpenzojnë kohën e tyre të çmuar në dobi të çështjes kombëtare shqiptare e popullit amerikan. Njeherësh falenderojmë SHBA për mikëpritjen, mbështetjen e vlerësimin që na kanë dhënë e kanë treguar historikisht ndaj shqiptarëve qysh në kohën e Presidentit Woodrow Wilson, Presidentit Klinton, Presidentit Bush, Presidentit Obama etj. Ku mund të veçojmë përmbysjen e diktaturës komuniste më të egër në Shqipëri dhe Pavarësinë e Kosovës.

KOHËT LASGUSHIANE

by

-Sot, në datëlindjen e tij -/

Nga Visar Zhiti

Grimca vezulluese si pluhur i mbetur yjesh, – kështu më duken ato ç’mund të kujtoj unë për poetin Lasgush Poradeci, e di, janë fare të pakta, varfanjake, por ai vetë llamburit ashtu si poezia e tij…

E kisha parë vetëm dy herë, dikur, kur isha student, – po i thosha Edës time, – ndiej dhimbje që s’isha përpjekur ta shihja më shumë, se pastaj e kami takuar statujë, shpesh e më shpesh…

Desha të shtoj se kur e shohim si statujë, – s’e kam fjalën për vete, por për kohën, – kujtohemi befas që ai paskësh qenë gjallë pothuajse tani afër, bashkëkohës, ndërsa kur ishte gjallë, e dinim të vdekur si rilindasit, Naimi, Asdreni…

Siç dukej përgatitej shumëkohësia e tij, mbase kështu nis pavdekësia.

Në shkolla na e përmendnin poetin Lasgush Poradeci për ta kritikuar si poet të mbyllur në Kullën e Fildishtë, etj, etj, që s’kuptonte Realizmin Socialist, madje u përhapën rrëfimet se ai s’kuptonte shumëçka tokësore,

s’dinte ç’kohe i përkiste, më tepër ishte i qiellit ashtu si dhe poezia e tij qiellore.

Do të ishte shkrimtari Ismail Kadare që me një shkrim brilant të tij do të kthente vëmendjen e botës letrare shqiptare tek ai, Lasgushi qenkej gjallë…

Ndoshta në burg, ne, të burgosurit politikë të atëhershëm, – ata që donin poezinë dhe në ferr, – bisedonim më

hapur për atë, na ngushëllonte fosfori i mistikës së vargjeve të tij, që s’mund të kalbeshin aq kehtë në atë kohë mortore.

Diçka kam thënë në librat e mi, në burgologjitë:

1.

Miku im i atëhershëm, pastaj i burgosur politik, poeti Frederik Rreshpja më tregonte “se Fishta me Lasgushin janë takuar në Kafen e Madhe në Shkodër dhe kanë shkëmbyer libra me autograf njëri me tjetrin. I thotë Fishta Lasgushit:

– Edhe un’ mund t’baj lirika t’bukra si tuat, por kam frig se des shpejt.

Gjallë mbeti Lasgushi, por nuk shkruan më…

2.

E ftuan një ditë në Fakultetin e Letërsisë, gabuam, thanë. U pataksën ca nga studentët, kujtuan se vinte fantazmë, kur e panë ashtu të vogël e të imët, e kishin ditur të vdekur. E pyetën:

– Ç’është realizmi socialist?

– Bërtit: unë, ti, ne, ne! Ja, ky është… – tha Mjeshtri plak. Mbi leshrat e argjendtë dukej sikur i kishin ngecur yje.

– Po ju keni përkthyer Majakovskin? – e ndëpreu sekretari i rinisë.

– Për bukën e gojës, – u përgjigj kopshtari magjik i qiejve.

(Nga libri “Rrugët e Ferrit”)

3.

“Një si copëz ylberi prej druri u tund mbi kryet e botës. Ishte bastuni i Lasgush Poradecit. Po zbriste nga shkallët e Lidhjes së Shkrimtarëve, i kishin hipur xhindet, më pa të mbështetur pas murit dhe iu duka i druajtur, a bëri sikur iu duka ashtu, pa kurajë, prandaj dhe më bërtiti:

– Po ti futu, mos ki zor, e çfarë janë ata?! – dhe tregonte me bastunin nervoz andej nga salla e madhe plot me shkrimtarë. – Maskarenj janë, shko, kë do, kape!

– Pres një…

– A, kujtova se kishe turp prej tyre, turp të kenë ata, – u nervozua sërish, – duke e valëvitur shkopin e tij hakërrues.

Faber, mërmërita i mrekulluar. Ç’të thosha? Zoti Lasgush m’u duk pak, pale shoku… gjëja më e papërshtatshme, e meritoja kokës bastunin e tij. Unë latinisht s’dija, nga më erdhi kjo fjalë, farkëtar, më kishte mbetur në mendje, Faber… dhe iku, ashtu i paktë, i bardhë, duke u mbështetur në shkopin e tij. Dita fërgëllonte e ftohtë, me një diell anemik. Liriku ynë qiellor, parnasiani i vetëm, që e dinin të vdekur, kishte tundur edhe një herë shkopin e tij fantazmë, si dhunim kundër perëndive të reja. Dhe ndoshta do të ndalte pak më tej. Mos i duhej të ikte andej nga selvitë e Medresesë? Do të nxirrte nga xhepi i thellë i palltos një orë të madhe me zile, nga ato të tryezave a të murit, për ta parë. S’dihej pse e mbante ashtu, për ç’trill. Mbase për sfidë.

Ora e poetit duhet të jetë e madhe…”

(Nga libri “Ferri i çarë”)

Ishte koha kur shkoja andej nga Lidhja e Shkrimtarëve, para se të më burgosnin, çoja poezi në gazetën “Drita” e revistën “Nëntori”, po pse i botoni atij, – ankoheshin ndoca, – ai nuk e ka “biografinë të mirë”… dhe unë kërkoja të takoja Kryetarin, Dritêro Agollin, miqtë Zija Celan, Bardhyl London, etj.

4.

“Im atë guxonte dhe rrinte me të internuarit, ndjehej si ata gjithmonë, me studiuesin dhe shkrimtarin Lazër Radi, me piktorin Lek Pervizi, me poetin Pano Taçi. Më kërkonte skeçe, – tregon ky i fundit, – për t’i vënë në skenë, pa emrin tim natyrisht, por që të merrja ndonjë honorar. Një herë pritëm Lasgushin qiellor, më donte, dhe në burg më kishte sjellë cigare dhe kafe, – dëshmon Panua, – nejse, pimë nga një gotë dhallë në klub dhe “u grindëm” se kush do të paguante. Më takon mua, kishte thënë Hekurani, jam më vendas… këtu e bëj unë pazarin…”

(Nga libri “Kryengritje shqiptare në parajsë” – poezi nga Hekuran Zhiti)

* * *

Bukur! – thashë me vete. Im atë e paskësh takuar Lasgushin dhe në Lushnjë, në klubin “Myzeqeja”përballë Komitetit dhe i paska paguar ai tre gotat e dhallit… të varfër… dhe në këtë varfëri “Mahnitëse!” – shtova, përsëri me veten time, që Lasgush Poradeci, faberi, ai i hutuari i xhindisur, që dukej se s’i dinte punët tokësore, si jashtë realitetit, i paskësh çuar kafe dhe cigare poetit Pano Taçi në burg, atëhere, kur ata, të burgosurit politikë braktiseshin nga shokët dhe miqtë, madje dhe denoncoheshin prej tyre, me letra Partisë, Enverit, Degës… kurse Lasgushi i prapë, i kundër me gjithçka në socializëm… Po e adhuroja ende më shumë.

– Dëgjo ti, Shehu i Vogël, – thoshin se i kishte thënë Lasgushi shkrimtarit të ri Bashkim Shehu, djalë i Kryeministri të ashpër Mehmet Shehu, – thuaji atij tët ati, Shehut të Madh, të më çojë mua ambasador në Greqi dhe të shikosh sa mirë do të venë punët, jo me…

Ndërsa Bashkim Shehu ishte përgjigjur se, nëse do të kujtohej ndonjëherë babai i tij, do të thoshin se kishte qenë kryeministri në kohën e Lasgushit… – kështu thoshin.

Kur dola nga burgu, e kopjova me dorë gjithë poezinë e tij, të botuar në Kosovë në përmbledhjen “Vdekja e Nositit”, përgatitur nga studiuesi Sabri Hamiti, e ruaj ende bllokun e bukur, librin ma dha fshehurazi për ca ditë i internuari Bilbil Cami, ia kishin sjellë, s’e di si, njerëzit e tij nga Dibra e Madhe. Vonë më treguan se Lasgushin e gëzoi shumë ky botim, u ndje i çharruar dhe nga kopjet e pakta që pati, u dhuronte me autograf poetëve më të njohur të Realizmit Socialist, atyre që i afroheshin, ndokujt duke i shkruajtur “Nimfës shtat-hedhur të Partisë” dhe ndonjë tjetri “Borisë së Partisë”, kështu thoshin. Sa fin dhe dinak! Nuk mund ta akuzoje dot për lëvdatën… – bisedonim buzagaz.

Dhe lexoja me ëndje veprën e plotë të Lasgushit, që doli pas rënies së diktaturës, miqësinë emblematike me bashkëqytetarin e tij, Mitrush Kutelin, bashkëpunimi i tyre, ai, ai u përkujdes që në fillimet, në mërgim në Rumani, për poezinë lasgushiane, aq sa duket se e kemi dhuratë prej tij dhe të mendosh që jemi në vendin, ku duan ta rroposin njëri-tjetrin…

Më pas pashë librat me kujtime për Lasgushin, të Petraq Kolevicës, të Meri Lalaj, etj, studimin e bashkëqytetarit tjetër të tyre, Luan Topciu, gjyshi i të cilit kishte qenë mik me Lasgushin, etj, etj, rilexoja novelën e Kadaresë, portretin marramendës, të përhirësuar që i krijoi, do të shkruaja për romanin filozofik të Robert Martikos, kohën qiellore të poetit, etj, u njoha me vajzën e Lasgushit, Marien, e pyesja gjithë kërshëri duke pirë kafe në ndonjë bar dhe më ngazëllenin ato që dëgjoja. Lasgushi po sfidon harrimet e qëllimshme, – thosha, – fjala e tij e papërsëritëshme perlëzonte, – ishte poeti që Shqipëria i jepte botës, – nënvizoja atë që kishte thënë që herët Eqrem Çabej i madh.

Kërkoj nga imazhet e Lasgushit, në fytyrën e tij ka kohë poezie dhe Europë, aristokraci, rini syzjarrtë dhe pleqërim sokratik, vetmi murgu të shenjtë.

Ndërsa në shtatoren e tij në vendlidje, buzë liqenit, ku ai shëtiste me qenin, shkojnë adhurues, poetë të rinj, udhëtarë të rastësishëm, vënë lule.

Ndalëm një herë dhe ne, unë me shkrimtarin Andreas Dushi, folëm për të. Mbase në bronzin tij, më pak i gjallë, aty është Lasgushi. Më i keqkuptuar se kudo… i ridënuar në heshtje bronzi…

SI E NJOHA DHE SA NUK E NJOHA TAHIR KOLGJININ

by

Prof.Dr.Feti Mehdiu

(Hafiz i harruar… burrshteti i anashkaluar… 

– në 120 VJETORIn e  LINDJES – 

Ishte mars i vitit 1971, kur e takova sëpari herë. 

Jo rastsisht. Miku im Eqrem Kryeziu, I cili mbante korespondencë me Ernest Koliqin dhe Tahir Kolgjinin, pati mirësinë të më jepte lidhjen në Stamboll, për çka i falënderoj sinqerisht. Në fillim të mrsit, 1971 duke u kthyer nga Bagdadi pas një qëndrimi njëmujor, për vizitë shokëve të gjeneratës time që vazhdonin studimet në Universitetin e Bagdadit, u ndala edhe  në Stamboll, për disa ditë. Këtu jetonte halla ime me familje, në  një lagje, që tani nuk ekziston – këtu kalon magjistralja Rumeli-Azi – Otakçılar, në rajonin Edrene Kapı.

Me Axhën Tahir u takuam në Tahta Kale – KAPALI ÇARşI, në zyrën te ndërtesa  Davud-Han,shkova me Rushanin,herën e parë teTahir Kolgjini, një zotëri rreth shtatëdhjetave, elegant, siç ia kërkonte pozita, me simpatinë që kishte ndaj Eqrem Kryeziut më priti me kënaqësi të veçantë.

 Ky udhëhiqte shërbimin Hyrje-Dalje të financave në kompanin AHSUVAR FABRIKASI – pronë e familjarëve të Shahsivar Ali Prishtinës.

Herat tjera shkoja vetë në Tahta Kale, te Tahir Kolgjini. Në takimin e parë këmbyem njoftimin e ndërsjell: një student i filologjisë Orientale dhe një kuadër i rexhur në rrjedhat politike shqiptare e më gjerë, si edhe në hulumtime historike e filologjike. Këtë e dëshmonte me veprat që më dhuroi, në fillim vetëm SHPALIME RRETH LAHUTËS dhe PO VAJTOJMË GJON GJININ,  e më pastaj edhe veprat ESAT PASHË TOPTANI DHE AKUZAT QË I BËHEN,  këta në gjuhën shqipe, kurse më pastaj  dhe një vepër në gjuhën turke: Të vërtetat dhe të pavërtetat e marrëdhëneve Shqiptare-Greke.Nga ky takim i parë, axha Tahir Kolgjini, më përcolli me dhuratat: Türk edebiyyat tarihi, 3 vëllime, të autorit Ahmet Kabaklı, për të cilin më tha se ishte një shqiptarë, muhaxher i mëhershëm në Turqi, po edhe me dy  çanta  luksoze për studentë: njërën për mua dhe tjetrën për Eqremin, të cilit ia kishte lakmi mjekrrën rinore. 

Deri në vitin 1986, sa herë që kam shkuar në Turqi, për simpoziume, jemi takuar disa herë. Herën e fundit më priti në shtëpin e tij në Floriya, një paralagje e Stambollit. Unë, pas takimit të parë, e dija se Tahir Kolgjini ishte hafiz i Kur`anit, këtë ma pat konfirmuar mulla Sadri Prestreshi profesor, në Prishtinë, por me axhën Tahir nuk e diskutuam asnjëherë këtë çështje, për çka më vjen keq sot, që nuk e kam përfshi në leksikonin e hafizëve HAFIZËT TANË GJATË HISTORISË, që e botova në vitin 2010, Prishtinë.

Më  fliste për shërbimin e tij në Prizren, me detyrë të lartë në sigurimin e shtetit – shërbim i punëve të brendshme në periudhën e SHQYPNIS VJETËR, e ndonjë hollësi tjetër, lidhur me gazetën Besa dhe gazetën Vardar, siç më thoshte e kam ushqyer me artikuj, por gjithmonë me kujdes dhe i përmbajtur, sepse, më thoshte nuk të duhen më shumë sepse mund të rrezikojnë.Si njeri me përvojë në hetime, më kursente nga ndonjë situate e paparashikuar në ato rrethan politike shoqërore në Jugosllavi. 

Kontribut i tij është edhe pajisja ime me ENCIKLOPEDINë 6 vëllimëshe të Sami Frashërit, KAMUSU-L-A`LAM, për të cilën i bëri telefon zotëri Ibrahimit, në sahafçılar çarşısı – ngjit me Sheshin BEYAZIT, dhe ai  ma pat siguruar me një çmim simbolik – ashtu e kishte porosit TAHIR HOCA. (për 120 dollar)

Kam ditë çka kam ditë, e kam njohur si e kem njohur, por nuk kemi pas kohë apo qëllimisht zotëri Tahir Kolgjini iu ka shmangur atyre bisedave dhe unë nuk kam ditur kontributin e tij dhe rolin e tij në organizimin e mbrojtjes së vlerave kombëtare gjithëshqiptare, në xhami e në gjykata, në zyra e jasht zyrave. Nuk e kam ditë potencialin e tij në nivelin e një figure për administrim të shtetit shqiptarë. Angazhimin e tij për shtet të plotë shqiptarë.Fatmirësisht këtë vit lexuesi shqiptar mori Komlpetin e veprave te tij.

Tash e di se sa nuk e kisha pas njohur Tahir Kolgjinin, i cili për sigurinë time më pat dhënë adresën e motrës tij në Stamboll, për komunikim më të sigurt.

Sot më bën krenar dhe mburrem që pata fatin të jem një mik i Tahir Kolgjinit, por më vjen keq që nuk arrita t`ia gjejë një mik,(me porosinë e tij) i cili me dije të tij jetonte në Kroaci, M.Mborja, por mua nuk më shkoi për dore ta gjeja.

Prof.Dr.Feti Mehdiu, Montreal, Kanada  , 19, dhjetor, 2023. 

Tre libra me epigrame bashkëkohore të Viron Konës

by

-Vështrimi i studiuesit-

Fran GJOKA

        “Zgjidh rrugën tënde!” është libri i tretë me epigrame i shkrimtarit të njohur Viron Kona. Ky libër vjen pas dy librave të pëlqyer nga lexuesi “I zemëruari” dhe “Zot i fatit tim!” Libri përmban 101 epigrame, një numër ky i parapëlqyer i autorit, si të dojë të na tregojë se edhe në të ardhmen do të vijojë të shkruaj në këtë lloj letrar tepër tërheqës për lexuesit. Janë të kërkuara epigramet për disa arsye, midis të cilave po përmend shkurtësinë e tyre. Me pak vargje, autori shpreh mendime të mençura, që herë për njërin lexues e herë për tjetrin shërbejnë edhe si mësime për jetën. Duket që shkrimtari Kona me jetën interesante që ka bërë, me vështirësitë që ai ka kaluar, por edhe me talentin dhe kulturën e lartë të të shkruarit, arrin që të krijojë epigrame të atilla, që të mbeten në mendje dhe, krahas entuziazmit që shkaktojnë gjatë leximit ato admirohen nga lexuesi për bukurinë e vargut dhe mesazhet mbresëlënëse që përcjellin. 

         Siç shkrova në fillim, janë tre libra të tillë. Do të dëshiroja të qëndroja shkurtimisht pak radhë te secili prej tyre.

                                     Mesazhe dobiprurëse

            “I zemëruari”, të cilin nuk e gjejmë në tregun libror, përcjellë mesazhe për përditshmërinë e jetës, duke vënë theksin në ato probleme jetësore që na shqetësojnë më shumë. Kanë të bëjnë ato me probleme social ekonomike, kulturore – artistike apo aty – këtu edhe politike, ndërkohë që na duket sikur autori na merr për dore dhe na rrëfen herën njërën “bimë” të kopshtit të tij krijues dhe herë tjetrën. Janë përmbajtje që na shkaktojnë entuziazëm me mënyrën se si e përcjellin mesazhin, teksa na vënë edhe në mendime për çështjet e ndërlikuara që ndeshim në rrugën tonë të jetës apo që na pengojnë të ecin përpara, ashtu siç pengojnë njeriun kurthet dhe mentalitetet e dëmshme, konceptet e gabuara apo padituria dhe  injoranca. Nga libri “I zemëruari”, te shumë lexues kanë mbetur të fiksuar fort në mendje epigrami: ”Shqipëria – ëndrra dhe shpresa,/vendlindja e bukurive të Dheut, /këtu ndihem i lirë si shqiponja,/ këtu ndihem i fortë si Anteu.”(Shqipëri);”Vargjet pa mendim:/trena,/që bosh venë e vijnë”(Vargjet pa mendim);”Si qentë, /nga larg të përgjojnë,/heshtazi të ndjekin pas,/çastin presin të të kafshojnë”. (Spiunët);Ai e do popullin me një trup dhe me një fytyrë,/mundësisht me një kokë dhe me një gojë,/do që ta përdor si një makinë me kurdisje,/do që ta ndezë dhe ta fikë sa herë të dojë.(Diktatori);” Mos bëj veprime të nxituara,/kur pendohesh është vonë,/Këtë, më shumë se të tjerëve,/duhet t`ia themi vetes sonë”(Këshillë)… Kështu me ritëm dhe ide vijojnë dhjetëra epigrame si “Xhelati”, ”Mjafton një kockë”, ”Diploma e kryetarit”, ”Kur nisi beteja”, ”E keqja”, ”I ngjitur”, ”Një kovë”, ”Miqësia në provë”, ”Mos e tepro!”, ”Njeri, je apo s`je?”, ”Gjashtë profesorë”, “Forca e kohës”, ”Ca princër, ca argatë” etj. etj.

Epigramet e këtij vëllimi shprehin opinionin se “Epigrami ka në themel, edhe formën tërheqëse, po aq edhe vet mendimin  e mençur që përcjellë te lexuesi ide, motive dhe mesazhe dobiprurëse”.

                         Freski, dinamizëm dhe energji 

       Mund të them që vijim i librit të parë, janë edhe epigramet e vëllimit të dytë të titulluar “Zot i fatit tim”, ku autori sikur i bën thirrje lexuesit që ta marrë vet në dorë fatin e vetë, t’i bëj vet punët dhe detyrat që ka në jetë, të mos pres që ato t`i marrë të gatshme. Përkundrazi nëse i lë ato në rrjedhën spontane dhe nuk tregohet aktiv, atëherë vështirësitë e jetës së tij janë edhe më të mëdha e më të ndërlikuara. Mesazhi artistik shfaqet mbresëlënës  sidomos tek epigrami: ”Ca grurë e ca egjër” ku autori shkruan: “I dija se ishin të gjithë engjëj,/vija për ta dorën në zjarr e në zemër,/por, kur nisën të ndaheshin pronat,/ca dolën grurë e ca dolën egjër.”; Xixëllonjë”: ”Respektoje një xixëllonjë,/jetën ajo nuk e çon dëm,/kur natën fluturon,/një dritëz e bën.”; ”Ato që dua vetë”: ”Vite të tëra bëra ato që më thanë,/me mendjet e të tjerëve eca në jetë,/por, tani, ju lutem, mjaft më,/do të bëj ato që dua vetë!”;”Kur”: ”Kur për interesat e  tua vetjake,/tradhton shokët dhe vendin tënd,/të gjithë do të të zbojnë me neveri,/si një akrep që u lëvrin nën këmbë!”;”Mos u brengos miku im!”:”Rrugën s`ta ka zënë askush,/ka vend plot, për ty, për mua,/ec, mos ngurro, tregoje veten,/mos u tërhiq, kështu të dua!” Mesazhe mbresëlënëse shfaqen edhe tek epigrami ”Ke para, s`ke para”, ku autori shkruan: ”Ke para, je dijetar,/ke para, gjithnjë fiton,/ke para të drejta ke,/ke para, botën sundon”. “S`ke para, je budalla,/s`ke para, asgjë ti s`di,/s`ke para, kot ekziston,/s`ke para, s`ta var njeri!”. Se çfarë vlerësimi bën autori për fëmijët, që janë edhe personazhet e tij më të dashur te librat e tij për fëmijë, këtë e kuptojmë edhe tek epigrami: ”Engjëjt”. Autori shkruan: “Nëse ekzistojnë engjëjt,/me siguri ata janë fëmijët./ Nëse nuk ekzistojnë engjëjt,/engjëj kemi fëmijët,/Nëse duhet t`i krijojmë engjëjt,/ata përsëri do të jenë fëmijët!” Mesazhe po aq të fuqishme duken edhe tek epigramet: ”Mirënjohës e mosmirënjohës”, “Harrojmë veten tonë!”, ”Zot i fatit tim”, ”Me njëri-tjetrin”, ”Lojë”, ”Zhgënjimi”, ”Ironi”, ”Ti vet cili je?”, ”Vendin e minjve”, “Mendja jote si llamba”, etj. etj. Pajtohem plotësisht me njërin nga recensentët e këtij vëllimi e konkretisht z. Bujar Agalliu, i cili duke analizuar e vlerësuar epigramet e Viron Konës, mes të tjerash shkruan: “Në epigramet e vëllimit “Zot i  fatit tim”, bie në sy tematika e gjerë, por edhe fjalë dhe shprehje të figurshme, e sidomos metaforat, që janë karakteristikë e krijimtarisë së këtij autori, ashtu dhe figura të tjera letrare si metonimia, simbolet, epitetet, krahasimet, por edhe ironia e sarkazma, të cilat i japin më shumë fuqi, freski, dinamizëm dhe energji epigrameve të këtij vëllimi”. 

                      Epigrame transparente dhe të drejtpërdrejta

          Kurse tek epigramet e librit “Zgjidh rrugën tënde!” Viron Kona që në titull na  përcjell mendimin se “ti vet e ke në dorë rrugën tënde për të ecur në jetë”, ndërkohë që ai bën objekt të epigrameve edhe tema të mprehta të ditës si korrupsioni, zhvatja, shpërdorimi e vjedhja e pasurisë së popullit, padrejtësia, tjetërsimi i njeriut, ashtu dhe makinacionet për të mbuluar gjurmët e krimeve dhe të këqijave të tjera që ndodhin. Tek epigrami “Si urdhëron zotëri!, autori godet servilizmin, përuljen ndaj zyrtarëve të lartë e të korruptuar, të cilët vjedhin e pasurohen në kurriz të popullit, por kur ata zbulohen, përgjegjësinë ua lënë vartësve të përulur, që më mirë se çdo gjë tjetër përsëritin togfjalëshin “Si urdhëron zotëri!” Autori shkruan: ”Kur vjedhja dhe korrupsioni dalin në skenë,/të mëdhenjtë e shfaqin veten viktima e pa përgjegjësi,/veprojnë si gjarpërinjtë që ecin e fshijnë gjurmët me bisht,/fajet mbeten te vartësit e përulur që thonë: “Si urdhëron, zotëri!”. Kjo temë shfaqet edhe tek epigrami “Oktapod dhe kriminel”, ku autori i krahason mafiozët dhe kriminelët e rrezikshëm me oktapodin, këtë grabitqarë të njohur të deteve,  që maskohet mjeshtërisht kur ndien rrezikun: “Oktapodi tetëkëmbësh grabitqar i njohur,/sapo ndien rrezikun lëshon bojën në det,/ashtu bëjnë edhe mafiozët e kriminelët,/kur duan të fshehin krimin e vetë”. Kur shkruan për grabitësit, Kona ka parasysh jo vetëm grabitësit e pronës shtetërore apo individuale, por edhe grabitësit e punës intelektualëve të njerëzve të ditur, të cilët të përfshirë në punën e tyre ideore, shkencore, pedagogjike,  artistike e letrare harrojnë se përreth mund të kenë nga ata që ua përvetësojnë apo tjetërsojnë idetë dhe mendimet. Shkrimtari i krahason këta lloje grabitësish me minjtë e drithit në hambar. Ja se si shkruan autori tek epigrami “Grabitësit”: ”Punën dhe arritjet e njerëzve të ditur,/mundin e tyre intelektualë shumëvjeçar,/e grabitin dinakët që u vijnë rrotull,/si minjtë e drithit në një hambar!” Këtë ide, Kona e shfaq edhe tek epigrami “Miu”, duke fshikulluar fort ata gjoja “artistë” që përvetësojnë punën artistike të të tjerëve: “Rrëmbe këtu dhe rrëmbe atje,/një metaforë dhe një metonimi,/ i shton në librin tënd me vargje,/n ‘botë s`gjen tjetër “poet” si ty!/Bëhesh si miu që çdo gjë lëpin,/ushqim me aromë kudo kërkon,/por edhe nëse çarku ka defekt,/diku te qoshja macja përgjon.”

            Si dhe në librat e mëparshëm  me epigrame, “I zemëruari” dhe “Zot i fatit tim!”, edhe në këtë libër të ri, Viron Kona është transparent dhe i drejtpërdrejtë në ato çfarë shkruan. Ai dallohet për stilin e zhdërvjelltë, për çiltërsinë dhe sinqeritetin e  plotë, për botën e tij të pasur letrare e  artistike, për ndjeshmërinë ndaj jetës dhe dukurive më të qenësishme të saj. Janë disa epigrame që fokusojnë problemet që ka drejtësia shqiptare, probleme këto që kanë shqetësuar jo vetëm popullin shqiptar, por edhe Evropën dhe botën e përparuar. Autori ndalet veçanërisht tek veset e disa prej gjyqtarëve të korruptuar, por  edhe te zvarritjet e mëdha të çështjeve të drejtësisë. Janë një sërë epigramesh që pasqyrojnë  këtë dukuri, e midis tyre po përmendim epigramet: “Pa fund”, ”Nga i ri bëhesh plak” etj. Qëndrim demaskues mban autori edhe ndaj disa të rinjve, të cilët të përfshirë në botën e krimit, bëjnë allishverishe me kriminelë për të kryer vrasje me pagesë, sepse këtë ua kërkojnë “punëdhënësit”. Në epigramin “Profesion” autori shkruan: “Si në filmat me horror,/vrasja u bë profesion,/dy veta bien në ujdi,/njëri vret, tjetri paguan.” Autori i kujton me gjuhe artistike lexuesit të jetë  sa më realist dhe i vërtetë në jetë, të mos përulet as nga vet hyjnizimi i disa njerëzve  që veshin petkun e gjoja të paprekshmëve dhe  të pandëshkueshmëve: “Mos hyjnizo askënd në këtë botë,/mos u gjunjëzo para tyre, o njeri,/ata i thurin vetvetes kurora e lavdi,/s`janë perëndi!” 

                                          Epigrame  

            që shprehen përmes hidhësisë së sarkazmave  

       Viron Kona, si një shkrimtar me ndjenja të thella kombëtare fshikullon gjendjen e rënduar dhe pasigurinë sociale-ekonomike të vendit, që i detyron njerëzit, herë si individë dhe herë  familjarisht të marrin arratinë dhe ta “braktisin” Shqipërinë për një jetë më të mirë ekonomike. Tek epigrami “Dhimbje poetike!” autori shpreh dhimbjen e tij, duke përdorur një ironi të hidhur, sarkazëm: “Tani bota s`ka më porta,/mbathjani e mos ngurroni,/s`janë kurrkush para nesh,/Magelani dhe Kolombi…!”  Autori e mbyll librin me një epigram që ai e konsideron edhe “epilog” të librit. Është epigrami “Lekë të vjetra apo lekë të reja?”, që autori ua kushton pensionisteve, të keqtrajtuar nga shteti me pensione krejt të pamundura për përballimin e jetës. Ja dy strofa nga ky epigram: “-Të kërkoj falje, o bijë, ti ke shumë t ‘drejtë,/ ne me ato lekë të vjetra  merremi mirë vesh,/s`ke pulën, do hash sorrën, – thotë populli!,/ ne, na e dhanë sorrën, na e bën peshqesh!” 

         E uroj shkrimtarin e palodhur Viron Kona për kënaqësinë që na dhuron me këto tre vëllime me epigrame, të cilat na emocionojnë dhe na shërbejnë si mësime dhe mesazhe të dobishme për jetën!  

Diamante

by

Astrit Lulushi/

Diamanti është rezultat i presionit të tokës dhe kohësgjatjes ekstreme. Më e shkurtër koha, është kristal. Më pak se kaq është qymyri. Më pak se kaq janë gjethet e fosilizuara. Më pak se kaq është vetëm dhé. Këto janë jehonë e fjalëve të eseistit dhe filozofit skocez Thomas Carlyle, i cili shkroi:

“Atje ku nuk ka patur presion, është e kotë të kërkohet për diamante”.

Carlyle i referohej faktit se presioni është faktor vendimtar në krijimin e gjërave të vlefshme.

Presioni, pavarësisht nga ndjenjat shpesh negative që e shoqërojnë, mund të jetë motivues; ndihmon të ecim përpara dhe të përmbushim qëllimet tona. Siç thoshte shpesh legjenda e tenisit Billie Jean King:

“Presioni është privilegj”.

Një shkrimtar nuk punon kurrë në kushte të përsosura, përndryshe veprat e tij nuk do të ekzistonin, sepse artisti nuk jeton në vakum. Duhet të ekzistojë një lloj presioni, Por, jo pa fund.

Shpesh, presioni është një fjalë që keqpërdoret – “kur filloni të mendoni për presionin keni filluar të mendoni për dështimin”.

Për shumë njerëz, mënyra më e mirë për të harruar presionin është muzika – ajo e largon mendjen nga situata, ndërsa akti i fishkëllimës e liron presionin nga trupi.

Është e pamundur të bësh mirë nëse nuk je duke kaluar mirë. Njerëzit e suksesshëm kanë presion, por e shohin atë thjesht si argëtim, dhe vjelin të mirat e punës.

Ka shumë gjëra që e mbajnë njeriun zgjuar natën, por puna nuk është një prej tyre. Për sa kohë që beson në atë që bën, presioni nuk është gjë tjetër veçse hije e mundësive. Ndërsa Lebron Xhejms, yll basketbolli, thotë:

“Unë bëj lojën time, rezultati vjen vetë”.

Presioni krijon dramë, emocion. Krijon edhe rezistencë; duke e lëshuar, jetojmë më me kujdes, pa grindje, dhe lëvizim në rrjedhën e nevojës më të lartë në të cilën jemi më të lumtur.

Pa presion, nuk ka diamante.