Archives for March 2024

Prof. Dr. Sylë Ukshini/

Që prej krijimit si shtet me 1878, Serbia asnjëherë nuk e ka gjetur rehatinë e saj brenda kufijve të njohur ndërkombëtarisht, madje edhe kur territorin i saj është zgjeruar më së shumti në Ballkan. Synimi afatgjatë e serbëve ishte ngritja e një perandorie që do të shtrihej nga Deti Adriatik e deri në Detin e Zi, me qëllim serbët, të bëhen kombi numerikisht më i fortë në rajon, që do të merrnin rolin kryesor. Brenda vetëm disa viteve, Serbia arriti të serbizonte territoret shqiptare në Toplicë, si dhe në dekadat e ardhshme edhe territoret tjera në Novi Pazar dhe Vojvodinë. ishte zhvilluar në një fuqi vendimtare rajonale. Tipike për furinë e entuziazmit kombëtar i fitoreve në Luftën e Parë Ballkanike 1912, ishte ideja e elitës politike dhe ushtarake serbe për pushtimin e Durrësit dhe daljes në Adriatik me qëllim që në të ardhmen të ndërtonte një flotë detare dhe të hapte shtegun e dominimit rus në Ballkan.

Kur trupat serbe pushtuan Durrësin në nëntor 1912 dhe futën nën kontroll portin e qytetit, ekzaltimi serb nuk kishte kufij, që është afishuar edhe në artikullin e gazetës “Politika” të datës 24 nëntor 1912, në të cilin populli i vetëm qiellor deklaronte se Adriatiku shqiptar u bë “deti i serbëve”: Por, kjo mbeti një ëndërr e parealizuar, edhe pse Beogradi asnjëherë nuk hoqi dorë nga ky synim.

Kjo ëndërr dukej e afërte edhe gjatë viteve të Luftës së Parë Botërore, kur shtetet e Antantës me Traktatin e Londrës të vitit 1915 i ofruan Serbisë territoret e gjysmës së Shqipërisë, duke përfshirë edhe pjesën e Adriatikut. Dhe në fund të Luftës së Parë Botërore, përkatësisht në Konferencën e Paqes në Paris, ishte presidenti amerikan Woodrow Wilson politikani që prishi planet serbe për dalje në detin Adriatik. Pas vendimit për krijimin e shtetit të sllavëve të jugut, Mbretërisë Serbe Kroate dhe Sllovene, Wilson u tregua i vëmendshëm ndaj ambicieve të pa frenuara të Serbisë dhe për këtë ai do të paraqiste argumente. Do të ishte gabim t’u jepet serb[ve flotë ushtarake –detare, mendoi Wilsoni: “Do të bëhet një kombe i harbuar, meqë edhe kështu ata janë popull turbullues, dhe nuk duhet të kenë një flotë që të luajnë mendsh.”

Politika serbe iu rikthye ambicieve për dalje në Adriatik edhe gjatë luftërave të viteve 1990-të.Sipas dokumentit (Gjashtë Objektivat Strategjike) të miratuar në maj 1992 nga Kuvendi i “Republikës Serbe” serbët kërkonin që “Republikës Srpska” t’i sigurohej një korridor midis Serbisë dhe Krajinës si dhe dala në detin Adriatik.

Përpjekjet serbe për dalje në Adriatik kishin për qëllim të realizonin projektin e një Serbie si një fuqie rajonale. Andaj, cilësimi i Adriatikut si “territor serb” në bazë të rëndësisë strategjike dhe jo të përbërjes etnike, do të thoshte se ky territor jo serb duhej të pushtohej dhe serbizohej me forcë. Pavarësisht dështimit të kësaj ëndrre, përpjekjet e popullit të vetëm qiellor vazhdojnë, por është e njohur tashmë se “sa herë që një popull i vogël është përpjekur luaj rolin e një fuqie në Ballkan, kjo ka përfunduar me tragjedinë e vet.”

Nga Frank Shkreli

Në një njoftim të Shoqatës së Studentëve Shqiptarë të Universitetit Harvard, i njohur në Shtetet e Bashkuara por edhe me famë botërore për vlerat akademike, thuhet se me rastin e 59-vjetorit të ndarjes nga jeta të Fan S. Nolit, Dega Boston e Federatës Pan-Shqiptare Vatra së bashku me Shoqatën e Studentëve Shqiptarë të Harvardit organizojnë promovimin e Librit më të fundit, “Fan Noli- Apostulli”, të autorit Ilir Ikonomi, tanimë të mirënjohur për lexuesit shqiptarë kudo, ish gazetarit dhe kolegut tim në Zërin e Amerikës.  Një rast ky shumë i mirë për tu paraqitur studentëve shqiptaro-amerikanë – shqiptaro-amerikanin më të njohur të shekullit të kaluar, së bashku me Faik Konicën – edhe si një frymëzim dhe shembëll për brezin më të ri të studentëve shqiptaro-amerikanë të Harvardit sot.

Paraqitja e librit më të ri të Ilirit do të bëhet ditën e shtunë, me 16 mars, 2024 nga ora 12PM deri në 2PM. Në ftesë komunikohet se ky tubim do mbahet në hapësirën e Harvardit e quajtur Boylston Hall, 103 Harvard Yard, Cambridge, MA  02138.  

Kështuqë, në 59-vjetorin e kalimit të tij në amshim, apostulli i shqiptarizmës dhe i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, Fan Noli – me veprën e autorit Ilir Ikonomi “rikthehet” të shtunën që vjen, në Universitetin Harvard, pikërisht, aty ku kishte studiuar, nga 1909-1912, Fan S. Noli. “Emzot Noli nji ndër njerzit ma të mëdhej që ka gjinikue fisi arbnuer.  Poet, letrar, fletorar, diplomat, themelues i Kishës Autoqefale Orthodokse Shqiptare. Ai radhitet në rendin e breznis vigane të Rilindjes së kombit, për të cilën u përpoq sa mujt me vepër e shkrim”, do të shkruante Ernest Koliqi, në revistën Shëjzat, me rastin e kalimit në amshim të Nolit me 13 mars, 1965. Frank SHKRELI/ Fan Noli, diplomati që përfaqësoi denjësisht Shqipërinë në arenën ndërkombëtare | Gazeta Telegraf   

Duke njoftuar promovimin e radhës të librit të tij më të fundit, autori Ilir Ikonomi shkruan në faqën e tij “facebook”, se kushtet e rrethanat, nën të cilat ai frekventonte studimet në Harvard, nuk ishin aspak të lehta, por mjaft sfiduese. Ndryshe nga studentët e sotëm shqiptarë në Universitetin Harvard, që po organizojnë të shtunën që vjen promovimin e vëllimit të parë të Ilir Ikonomit mbi jetën dhe veprimtarinë e Fan Nolit, “Në atë kohë (Noli) jetonte me rrogën që i jepte Kisha Shqipe, rreth 60 dollarë në muaj (rreth 2000 dollarë sot) dhe me borxhe që merrte nga Kisha dhe nga miqtë. Universiteti i dha një kredi vitin e parë, pastaj u kualifikua për bursë. Kredinë nuk e ktheu kurrë dhe mund të thuhet se e bëri universitetin falas”, shkruan ndër të tjera Ikonomi.

Natyrisht se për nga përgatitjet akademike dhe të dijes, përfshir njohurinë e një numër gjuhësh të huaja, Fan Noli qëndronte shumë më lart në krahasim me studentët e tjerë të kurseve të ndryshme universitare.  Ikonomi shkruan se Noli është diplomuar me 20 qershor, 1912 me gradën “Bachelor of Arts”, me vlersimin më të lart, “cum Laude”. Ikonomi sjell, ndër të tjera, një fakt interesant duke shkruar se në të njëjtën ditë, të diplomimit të Nolit edhe Faik Konica mori gradën “Master of Arts”, në fushën e gjuhëve romane, në një ceremoni të përbashkët me Nolin dhe dhjetëra studentë të tjerë, atë ditë qershori të vitit 1912 në hapësirat e “Sanders Theatre”, shumë afër sallës ku do bëhet promovimi – këtë të shtunë – i librit: Fan Noli-Apostulli, shënon autori, Ilir Ikonomi.

Jam i bindur se ky “takim”, i një brezi të ri studentësh shqiptaro-amerikanë, do të jetë një përvojë e paharrueshme për ta — ndonëse do të mësojnë shumë fakte mbi jetën dhe veprimtarinë e një shquptaro-amerikane që e filloi jetën si sudent, pikërisht aty në Harvard, më shumë se një shekull më parë. 

Me leximin e librit të Ilir Ikonomit mbi Fan Nolin — brezit të ri i studentëve shqiptarë të Harvardit, në atë institucion të dijes me famë botërore por edhe të gjithë lexuesve — autori Ilir Ikonomi u paraqet të gjithëve “Nolin e pafiltruar”.  “Ndonëse, e vërteta është e komplikuar dhe e dhimbshme”, autori shprehet se, vëllimi i parë: Fan Noli -Apostulli, do ta njohë lexuesin me Nolin e vërtetë: “Me pasionet, ambiciet, egon, rrëmbimet, oratorinë, inatet dhe cilësitë e tjera që nuk kanë vdekëtarët e kësaj bote”. Të bazuara në fakte dhe dokumentacione, me shpresën për të “shuar dyshimet për subjektivizëm”, me qëllim gjithashtu “që filmi të jetë i plotë dhe i paprerë”, i saktë mbi jetën dhe veprimtarinë e njërit prej patriotëve më të flakët të Kombit, brenda dhe jasht trojeve shqiptare. 

Promovimet e deritanishme të librit, Fan Noli -Apostulli, të autorit Ilir Ikonomi – si në trojet shqiptare ashtu edhe në mërgatë, janë dëshmi se ky botim, ashtu si edhe veprat e tjera të këtij autori – është një botim për t’u shënuar në mënyrë të veçantë. Është një kontribut i shënueshëm që autori i sjell historiografisë shqiptare por që, njëkohësisht, kryen edhe një detyrë ndaj vet Fan Nolit – bazuar në fakte e dokumentacion — që dëshmojnë edhe për një periudhë plot lëvizje politike, mendore dhe shoqërore ndër shqiptarët në trojet e veta por edhe këtu në komunitetin e vjetër shqiptaro-amerikan, fillim shekullin e kaluar – me plot të dhëna të panjohura deri më tani.  Një konsideratë e thellë për veprën e amdhe të Fan Nolit në shërbim të Shqipërisë dhe Kombit shqiptar.  Këtë ia detyrojmë pendës – a po më mirë të themi – kompjuterit të ish-gazetarit të Zërit të Amerikës, të palodhurit, Ilir Ikonomi.

Frank Shkreli