Archives for October 2024

Kronologjia e epokës së Bronzit dhe Hekurit në Shqipëri

October 7, 2024 by s p

Dr. Ervin Kujtila/

Studimet e fundit mbi prehistorinë kanë treguar se periudha e hershme e epokës së Bronzit në Shqipëri (faza Maliq IIIa-b) përputhet Helladikun e Hershëm dhe përfshin gati të gjithë mijëvjeçarin III para Kr. ose vitet 3000 – 2100 para Kr. Hapësira e Shqipërisë gjatë kësaj periudhe përfshihet në provincën metalurgjike anatolo-karpato-danubiane, e cila karakterizohet nga përhapja e sëpatës së sheshtë prej bakri me vrimë tranversale. Ndërsa periudha e mesme e Bronzit, Maliq IIIc, përputhet me të gjithë HM I-III (2100 – 1550 para Kr.) dhe HV I-IIa-b (1550 – 1400 para Kr.) duke përfshirë vitet 2100 – 1400 para Kr. Në Bronzin e Mesëm kemi një konsolidim të raporteve me kulturat fqinje, ndërsa dobësohen ato me kulturat e largëta. Periudha e Bronzit të Vonë, Maliq IIId, përputhet me HVIIIa-c (1400-1100 para Kr.) dhe përfshin vitet 1400-1100 para Kr., periodizim i konfirmuar edhe nga datimet radiokarbonike në Sovjan.
Në Shqipëri në pikëpamje kronologjike, periudha e hershme e epokës së Hekurit, përfshin gjithë periudhën kalimtare nga epoka e Bronzit në atë të Hekurit.
Duke filluar pas shkatërrimit të qytetërimit mikenas, rreth shek. XI para Kr., dhe sipas kronologjisë egjeane,përfshin periudhën submikene (1100 – 1000 para Kr.), atë protogjeometrike(1000 – 900 para Kr.)dhe gjeometrike të hershme (900-800 para Kr.), ndërsa në rajon ajo përputhet me fazën e hershme të hekurit në Serbi (1200/1100 – 800 para Kr.) dhe në vija kryesore me fazën Trebenisht I (1150-800 para Kr.). Në raport me kronologjinë europiano-qëndrore ajo përputhet me periudhën HaA2-HaB1-2 të sistemit Reinecke, që në terma absolut përfshijnë vitet 1100-800 para Kr.Kufijtë kronologjikë të Hekurit të Hershëm, së fundmijanë konfirmuar nga datimet me radiokarbon në shtresat 4, 5a dhe 5b të Sovjanit, që mbulojnë të gjithë periudhën e hershme të Hekurit. Periudha e zhvilluar e epokës së Hekurit përfshin shek. VIII-VII para kr. ose periudhën e mesme dhe të vonë gjeometrike dhe atë subgjeometrike (800 – 700 para Kr.) dhe do të përputhej me fazat Trebenisht IIa-b (800-600 para Kr.), ndërsa në sistemin e kronologjisë europiane me fazat HaB3-C (800-600 para Kr). Periudha e vonë e epokës së Hekurit, e njohur ndryshe edhe si periudhë arkaike, përfshin shek. VI-V para Kr. dhe përputhet me fazën arkaike dhe atë klasike të kronologjisë egjeane, fazat Trebenisht IIIa-b (600 – 425 para Kr) dhe tejkalon atë HaD të Sistemit Reinecke (600-500 para Kr.).
Vitet e fundit,lidhur me kronologjinë e periudhës së hershme të epokës sëhekuritështë propozuar edhe nje kronologji e re, ebazuar në disa datime radiokarbonike në pellgun e Korçës, sipas të cilës, periudha e hershme e Hekurit, fillon reth shek. VIII para Kr.(rreth viteve 800 para Kr), datë që përputhet edhe me datimet e kësaj periudhe në Thesali e Greqi. Ky kufi kronologjik shënon fundin e një periudhe tëgjatë thatësire, gjatë të cilës nuk janë konstatuar gjurmë banimi në pellgun e Korçës. Kjo datë e fillimeve të fazës së hershme të periudhës së hekurit aktualisht nuk është verifikuar me C14 në hapësirën tjetërshqiptare dhe ka nevojë për mbështetje më të madhe, arkeologike dheradiokarbonike.Ne jemi të prirur të mbështetemi në këtë kronologji të re për përcaktimin kronologjik të fortifikimeve të luginës së Shkumbinit.

Sipas kësaj kronologjie, epoka e Hekurit përbëhet nga dy periudha zhvillimi:

Periudha e hershme e epokës së Hekurit, që i përgjigjet periudhës së zhvilluar të saj sipas kronologjisë së mëparshme. Në terma kronologjik ajo përfshin shek. VIII-VII para Kr. ose periudhën e mesme dhe të vonë gjeometrike dhe atë subgjeometrike (800-700 para Kr.), që do të përputhej me fazat Trebenisht IIa-b (800-700 para Kr.), Glasinac IVb (750-625 para Kr.), ndërsa në sistemin e kronologjisë evropiane me fazat HaB3-C (800-600 para Kr.).

Periudha e zhvilluar e epokës së Hekurit, që i përgjigjet periudhës së vonë të saj sipas kronologjisë së mëparshme e njohur si periudhë arkaike. Në terma kronologjik kjo periudhë përfshin shek. VI-V para Kr. dhe përputhet me fazën arkaike dhe atë klasike të kronologjisë egjeane, fazat Trebenisht Illa-b (600-425 para Kr.), atë Glasinac IVc (625-500 para Kr.) dhe HaD të sistemit Reinecke (600-500 para Kr.)

Ditë e trishtë për futbollin shqiptar…

October 7, 2024 by s p

Saimir Kadiu/

Ka ndërruar jetë në moshën 71 vjeçare futbollisti i madh Sefedin Braho…”shigjeta” gjirokastrite….

Mbi 15 vjet në fushën e blertë duke luajtur për Luftëtarin, Partizanin dhe ekipin përfaqësues (9 ndeshje; 1 gol)

Me fat që e kam parë këtë talent të madh të futbollit shqiptar.

Në vitet 70′ në futbollin shqiptar luani tre ” shtata” të mëdha:

Pernaska – Braho – Dibra

Të tre të jashtëzakonshëm…Pernaska më i madhi, Dibra më i shpejti dhe më aristokrati, kurse Braho padyshim më spektakolari…një mikro Garincha shqiptar.

Kur shikoj Mo Salah ne Premiere League gjthmone mendoj per Sefedin Brahon… per me teper mendoj qe Braho ishte me spektakular.

Ne se do te pranonte oferten milioneshe te Celtic ne vitin 1979… krahasimi me Salah nuk do te ishte me hipotetik…

Braho, padyshim talenti me i madh i Jugut te Shqiperise, do te kujtohet per elegancen, driblimin, shpejtesine ne fushe…

Nuk mund te harrohet trinomi BRAHO-KALLUCI-SEITI

Sulmuesi fisnik ishte me i “sulmuari” nga nderhyrjet brutale ne fushen e lojes. Por asnjehere nuk u tremb apo u terhoq…

Do te ishte ne nderin e Bashkise Gjirokaster qe stadiumi i qytetit te mbaje emrin SEFEDIN BRAHO.

Emri aktual nuk ka asnje lidhje me futbollin.

Lamtumire Sefedin Braho!

Shkolla Shqipe nga Vatra Tampa Bay

October 7, 2024 by s p

Të dashur Bashkëatdhetarë dhe Bashkëatdhetare,

Vatra Tampa Bay dëshiron t’ju kujtojë se shkolla shqipe Vatra do të rihapet më 12 Tetor 2024. Të gjithë prindërit që kanë regjistruar fëmijët e tyre në shkollë kanë marrë tashmë një mesazh në telefon në lidhje me këtë temë.

Mësimi do të fillojë nga ora 02:00p.m. deri në orën 04:00p.m. nën drejtimin e mësuesve Lida Zaimi, Luan Goxhaj, Ana Kullaj, Haki Veliu, Ariana Poloska, and Aurora Deda. Pas mësimit të gjuhes shqipe, nxënësit do të vazhdojnë me mësimin e valleve shqiptare nën drejtimin e zonjave Linda Zaimi dhe Aurora Deda. Për aktivitetet artistike do të ndihmojë edhe profesori i nderuar i muzikës z. Armand Zaçeliç.

Adresa e shkollës është: 1200 S. Keen Rd., Clearëater, FL 33756.

Për më shumë informacion, ju lutemi të kontaktoni administratorin e shkollës, z. Tasim Ruko, drejtuesen, znj. Meri Kodra, dhe sekretarin, z. Bledar Prifti, respektivisht, në numrat 727-647-2091, 727-249-4207, dhe 727-512,4701. Si ndihmëse për problemet e përditshme të shkollës do të jetë znj. Jonida Selic. Gjithashtu, në bordin e shkollës do të marrin pjesë prindërit Klejdia Dhimo dhe Ilir Sako.

Sponsorët kryesor i shkollës shqipe do të jetë Vatra Tampa Bay, bizneset, dhe çdo individ i cili është i interesuar të mbështesë këtë iniciativë patriotike. Vatra do të sigurojë që çdo sponsor dhe kontribues të falenderohet dhe promovohet publikisht si në faqen tonë në Facebook ashtu edhe në eventet e organizuara. Dera e shkollës sonë është e hapur për të gjithë vullnetarët që duan të ndihmojnë.

Ju mirëpresim së shpejti!

Bordi i Vatra Tampa Bay

“Udhëtim pa mbarim”

October 7, 2024 by s p

Agim Baçi/

Të udhëtosh, thotë Claudio Magris në librin e tij “Udhëtim pa mbarim”, është të kuptosh se ke qenë edhe “nga ana tjetër”, në anën ku s’ke shkuar më parë e nuk e njeh ende “tjetrin”. Por kthimi – ama vetëm kthimi- është rivendosja e një kufiri më të qartë mes asaj që ke dashur të shohësh, asaj që ke dashur të njohësh, dhe asaj që ja vlen gjithnjë ta mbash si pjesë të vetes tënde duke mos e ndryshuar kurrë.

“Nuk ka udhëtim pa kapërcim kufijsh – politikë, gjuhësorë, social, kulturorë, psikologjikë, qoftë edhe kufij të padukshëm që ndajnë një lagje nga një tjetër në po të njëjtin qytet, apo ato mes njerëzve, deri tek ata më të mundimshmit që mbijnë nga skëterrat tona e na zënë rrugën. T’i kapërcesh kufijtë; edhe t’i duash – gjersa përcaktojnë një realitet, një individualitet, i japin trajtë duke e shpëtuar kësisoj nga e padallueshmja – por pa i himnizuar, pa i kthyer në idhuj që kërkojnë therori gjaku. T’i kuptosh si të ndryshëm, si të përkohshëm e kalimtarë, si trupi i njeriut, e si të tillë të denjë për t’i dashur; të vdekshëm, në kuptimin që t’i nënshtrohen vdekjes, ashtu si udhëtarët, e jo të bëhen rast e shkak për vdekje, siç kanë qenë e janë shpeshherë”. (“Udhëtim pa mbarim”, Claudio Magris).

Magris nis një udhëtim siç jemi të gjithë në udhëtimin ku parakalojmë me njerëz të ndryshëm, me tradita e histori ndryshe nga e jona. Ai niset për një dëshirë njohjehe mbi botën, madje pa fshehur bindjen si Don Kishot se do të arrijë atje ku duhet. Nuk e zbehin dyshimet e Sanço Panços, që vjen si rrëzim përditshëm i së menduarës mbi një vend, mbi një gjuhë, mbi një autor, mbi një histori. Jo, ai ka dëshirë të udhëtojë me njeriun, me atë që ka mbijetuar në shekuj, po ku moderniteti apo postmoderniteti prej kohësh tenton ta rrëzojë në tapetin e harresës.

“Besnik ndaj vlerave mbetet jo ai që ka mall për lashtësinë dhe ngatëron të përjetshmen me të shkuarën, as ai që struket në vetmi aristokratike e arkaike, shterpë e patetike, por ai që pranon me përulësi të zhytet në rrëmujën e përditshme gjithfarë, në ndryshimet e gjithçkaje relative, të zakoneve dhe hierarkive, sepse kështu mëson të njohë e të respektojë dinjitetin njerëzor edhe kur i paraqet në forma dhe mënyra me të cilat nuk është mësuar dhe që mund edhe ta përjashtojnë apo trubullojnë atë vetë”. (“Udhëtim pa mbarim”, Claudio Magris)

Më dëshirën për të njohur tjetrin, për të kaluar në lëkurën e tij, Magris ka udhëtuar përmes letërsisë, me historinë, dhe sjell pamje të gjithë llojeve të kufijve në Europën Qëndore, në Skandinavi, në Iran, në Kinë e Vietnam, e deri në pyjet në Kanada. Ka përshkruar ata që mbijetojnë si të jenë të vetmit- sorbët, istranët, çiçët e çiribirët.

Novalis, Josep Roth, Kundera, Jamek, Gunter Grass e poetët Shirazi e Sadiu janë pika ku shpesh ai kërkon të mbështesë “pamjen e dujur për njeriun”. Nuk mund të shmangë Niçen kur kërkon të kuptojë prej tij se “pas pisit është vetëm pis”, çka i vihet përballë asaj që vjen nga Ungjilli, ku citohet se “pas të pastrit vjen i pastri”.

Magris kalon kufij, ngre lart raportin e përkujdesjes ndaj atyre që kanë ditur të rrisin fëmijë e nipër dhe që vijojnë të mbajnë flamurin e njerëzores, e na fton si në përralla që pas një pylli pikëpyetjesh për mbijetesën, për tjetrin, të ktheheni te Njeriu. Magris sugjeron se është “qielli në lëvizje” ai që i jep udhëtarit një ndjesi sikur di t’i paraprijë vdekjes. Por cilës vdekje? Ajo fizike mundet të vijë herët ose vonë, nga një tjetër caktim. Ajo shpirtërore varer prej mesh. Dhe të shmangësh një vdekje të tillë është këmbëngulja se secili duhet të nisë që të udhëtojë, duke mos mbetur pjesë e një mosnjohjeje të kufijve me tjetrin dhe botën– e kufijve të dukshëm e të padukshëm.

Don Kishoti, Shvejku, Pinoku, Fausti nuk janë thjesht personazhe, por janë bashkëshoqërues të këtij rrugëtimi, për t’u ndalur më pas edhe me Hajdegerin, Kafkën, Niçen, Gëten, edhe me mjaft emra të tjerë, të cilët janë udhëtarë nëpër shumë kufinj.

Udhëtimi është pjesa ku bota rimerr përmasa të tjera. Mund të qëllojë të jesh Odise, Don Kishot apo Robinson Kruzo. Mund të duhet të sillesh si Xhepeto e të ndërtosh Pinokun tënd, ose të përgjigjesh, pasi ke vënë në dyshim gjithçka që ke menduar apo ëndërruar, si Don Kishoti Sanço Panços: “Edhe bën vaki”!

Udhëtimet shpesh kemi dëshirë t’i kujtojmë e t’i rikujtojmë. Na ndodh të hapim fotot. Kalojmë nëpër duar suveniret. Mendojmë edhe një herë rikthimin për ta shijuar edhe me dikë që kemi për zemër e që nuk e pa dot bashkë me ne atë pjesë të rrugës që deshëm ta bënim.

Magris, një nga shkrimtarët dhe esseistët ndër me të vlerësuarit për botën të cilën sugjeron, duket sikur përsërit përmes gjithë ndjesive të njëjtën moto: “udhëtimi nuk mbaron kurrë!”. I ardhur në shqip nga Mimoza Hysa, libri “Udhëtim pa mbarim” mbetet një kontakt i jashtëzakonshëm me të dëshirueshmen e përhershme – atë të botës që duam ta shohim, njohim e ta përshkruajmë vetë.

“SHKOLLA ILIRIA”, GJUHË SHQIPE DHE IDENTITET KOMBËTAR TE SHQIPTARËT NË LONDËR

October 7, 2024 by s p

Djana Koçiaj themeluese e shkollës shqipe “Iliria” në Londër, Angli, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Londër, Angli, nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, historisë, traditës e kulturës shqiptare dhe aktiviteteve patriotiko- kulturore. Me mësuesen Djana Koçiaj bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

SHKOLLA SHQIPE “ILIRIA” NË LONDËR

Shkolla shqipe “Iliria” është ideuar kohë më parë, prej afro 2 vitesh dhe u bë e mundur të hapet më 14 Shtator 2024. Është një sipërmarrje personale dhe e financuar nga familja ime! Shkalla e vështirësisë dihet, kur je në një vend të huaj dhe me një anglishte të çalë…por me një dashuri dhe pasion të jashtëzakonshëm për profesionin gjithçka realizohet me sukses. E vetëdijshme për misionin që ne kemi, shkolla është e organizuar në fundjavë, pasi gjithë javën nxënësit janë në shkollë. Është një mundësi e shkëlqyer për fëmijët e prindërit që të gjithë bashkë të bashkëpunojmë e të fuqizohemi si komunitet në Londër. Orari i mësimit të shkollës është : çdo të shtunë nga ora 10 – 1.30. Aktualisht janë rreth 40 nxënës dhe akoma shumë të tjerë që kanë treguar interes. Kam edhe 3 mësuese ndihmëse si edhe një valltare që vjen 1 ose 2 herë në javë nga 1 orë për t’u mësuar vallet shqiptare fëmijëve që frekuentojnë shkollën shqipe. Mësueset Arjeta, Difja dhe Mara i presin me shumë dashuri e kënaqësi fëmijët në shkollë. Për fëmijët tanë ia vlen çdo sakrificë. Baza e kombit është gjuha, trashëgimi i kombit janë fëmijët. Për të gjithë prindërit e interesuar për fëmijët e tyre, adresa e shkollës është: 3 Stapylton Rd, Barnet EN5 4QT, Chipping Barnet, ndërsa kontakti cel: +44 7555 126064, email: djana.kociaj67@gmail.com

PRINDËRIT MBËSHTESIN MËSIMIN SHQIP

Për mësimdhënie në shkollën tonë ne përdorim : Abetaren e miratuar nga MASH dhe MAK( për nxënësit në diasporë) gjithashtu, shumë libra dhe materiale plotësuese të marra nga Shqipëria për nivelin e nxënësve. Kemi një bashkëpunim të frytshëm me prindërit dhe komunitetin shqiptar në Londër. Këtu gjej rastin t’u shpreh mirënjohjen time me përulësi për çdo përpjekje që ata bëjnë për të qëndruar fort pas rrënjëve identitare, gjenezës sonë kombëtare!

PËRPJEKJET DHE VËSHTIRËSITË

Dihet vështirësia e cila është prezente, fëmijët janë lindur dhe rritur në Angli, që do të thotë se nuk janë në kontakt me gjuhën amë, por ne do të bëjmë të pamundurën për ta ruajtur gjuhën, kulturën, identitetin, traditën dhe trashëgiminë tonë kombëtare. Të gjithë së bashku do t’ja dalim me sukses e krenari!

LONDRA MIRËPRET SHKOLLËN E SHQIPTARËVE

Për hirë të së vërtetës, jam e surprizuar nga pritja dhe bashkëpunimi me organet shtetërore këtu në Londër! Ata ishin prezent që në ditën e hapjes së shkollës shqipe “Iliria”. Ata u shprehen shumë pozitivisht dhe ishin të lumtur që në komunën “Barnet” në Londër po hapej një shkollë e tillë. Ata u surprizuan gjithashtu nga dëshira e nxënësve për të mësuar gjuhën mëmë si dhe nga gjithçka tjetër, për ne si komunitet i angazhuar. Ata kënduan dhe kërcyen shqip, bashkë me ne. Një mbështetje dhe entuziazëm për ne në këtë rrugëtim patriotik e komunitar. Ndihmesa e komunitetit shqiptar është evidente. Prindër mbështetës që përmes sfidave të ndryshme (emigrantë në dhe të huaj) janë të gatshëm t’u krijojnë mundësinë fëmijëve për të mësuar gjuhën tonë të shenjtë shqipe.

FËMIJË QË PREMTOJNË SHUMË

Vështirësia në mësimdhënie për fëmijët me dy gjuhësi është prezente për vetë specifikat delikate të mësimdhënies si proces dhe të kushteve të fëmijëve në emigracion. Ata janë lindur dhe rritur larg atdheut, nuk kanë kontakte të rregullta me gjuhën shqipe (veç kur shkojnë tek të afërmit e tyre në Shqipëri) pastaj gjithë kohën janë në kontakt me anglishten dhe ndodh jo rrallëherë që shkronjat përzihen e procesi i të nxënit vështirësohet te fëmijët. Jam e bindur në progresin e fëmijëve dhe barrierat do thyejmë shpejt e progresi do të jetë i dukshëm nga java në javë.

PUNA ME FËMIJËT NJË EMOCION I VEÇANTË

Ndihem e privilegjuar sepse kam nxënës kaq të zellshëm për të mësuar gjuhën e kulturën kombëtare shqiptare. Me sytë e kthjellët si qielli i vendlindjes sonë e me shpirtin e sakrificës prindërore, fëmijët të emocionojnë sa bukur e kanë pritur mësimin shqip! Ata çdo ditë e më shumë po përshtaten e vijnë dëshirëplotë për të mësuar gjëra të reja. Ata më falin kënaqësi të jashtëzakonshme me çdo shkronjë që mësojnë, çdo fjalë që shkruajnë apo gjithçka tjetër që ata bëjnë në klasë. Impakti i mësimit gjithëpërfshirës, integruar tek ata, ka një impakt shumë pozitiv. Jam e lumtur dhe e emocionuar për këtë!

KUSH ËSHTË MËSUESE DJANA KOÇIAJ?

Kam lindur në Fier dhe kam studiuar për gjuhë – letërsi në Universitetin “Eqrem Çabej” të Gjirokastrës, më pas kam kryer edhe master për menaxhim dhe administrim arsimi në Universitetin “AleksandërXhuvan” në Elbasan. Kam një karrierë prej 30 vitesh si mësimdhënëse në disa shkolla të qytetit të Fierit. Në disa prej tyre kam qenë drejtuese! Për disa vite kam qenë pjesë e administratës së arsimit si inspektore dhe specialiste e burimeve njerëzore. Në Londër kam kryer trajnime të ndryshme ku jam vlerësuar me Certifikatë në Lidership, program firmimi i Parlamentit Anglez. Prej 4 viteve jemi zhvendosur me familjen në Londër! Që në fillimet e mia këtu, kërkova të jepja mësim për fëmijët e emigrantëve shqiptarë. Pasi dhashë mesim online (për shkak të covid-19) më pas vijova të jap mësim në shkollë larg vendbanimit tim. Gjej rastin të falënderoj znj.Luljeta Nuzi për suportin e jashtëzakonshëm emicional që më ka dhënë në rrugëtimin tim! Mirënjohje pafund që kurrë nuk u lodh duke bërë maksimumun që unë të gjeja ekuilibrat në këtë shtet ku gjithçka funksinonte ndryshe nga vendi që unë vija. Në përgjithësi unë kam kurajë dhe shpirt luftarak, kam vullnet dhe këmbëngulje për të realizuar gjërat që unë marr përsipër të bëj. Ky është një rast i tillë. Kam disa njerëz që më kanë mbështetur duke më udhëzuar, duke më dhënë kohën e tyre të çmuar për të finalizuar këtë sipermarrje atdhetare e komunitare të vështirë por të bukur! Me përulësi falenderoj znj.Merita Isufi e cila nuk u lodh dhe ishte gjithmonë e gatshme për të mu gjendur pranë në çdo hap. Ftoj çdo patriot shqiptar në Londër, të bëhemi të gjithë së bashku për të kontribuar për më të mirën e fëmijëve tanë! Të gjithë së bashku për gjuhën tonë! Për gjenezën tonë identitare kombëtare.