Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for November 2024

PAVARËSIA E SHQIPËRISË, VATRA KRENARI KOMBËTARE DHE MBROJTËSE E INTERESIT KOMBËTAR NË SHTETET E BASHKUARA TË AMERIKËS

by

Dr. Elmi Berisha*/

Më lejoni që përzemërsisht në emrin tim personal dhe të Federatës Panshqiptare VATRA të ju dëshiroj mirëseardhje në këtë ditë të madhe për kombin tonë, ditën e bekuar të flamurit kombëtar dhe shpalljen e pavarësisë së shtetit shqiptar. Urime 112 vjetori, dita e madhe e pavarësisë së Shqipërisë dhe flamurit kombëtar.

Jam shumë krenar që sot në këtë festë të madhe të shqiptarëve që festohet anembanë globit ku frymohet shqip, të ju informoj për angazhimet dhe veprimtarinë e organizatës më të vjetër dhe më prestigjioze shqiptare në Amerikë – VATRA, tani në rrethanat e reja kohore për kombin tonë dhe në zhvillimet e trendeve bashkëkohore politike, socio-ekonomike dhe transformimeve të mëdha shoqërore dhe teknologjike që na imponojnë angazhime dhe koncepte rë reja menaxhimi dhe veprimi por edhe qasje të re dhe proaktive që të jemi në hap me trendet e kohës.

Edhe në këtë vit një nga angazhimet mw serioze të VATRËS ishte çështja e Kosovës në aspekt politik dhe diplomatik në situatën e re politike dhe gjeopolitike në të cilën ndodhet bota, krizat globale dhe impakti i tyre në trevat shqiptare, vecanërisht në Kosovë. Kemi rritur intensitetin dhe angazhimet tona si VATËR në avansimin kualitativ me përfaqësuesit e institucioneve të shtetit amerikan dhe qarqet e tjera me ndikim si ato mediale, publicistike dhe akademike në funksion të avansimit dhe promovimit të vlerave tona kombëtare dhe interesit nacional.

Vizitat që kishim në Shtëpinë e Bardhë, Departamentin e Shtetit dhe takimet me institucionet e sigurisë të shtetit amerikan ishin në këtë funksion. Kam përcjellur mesazhet e bashkpunimit dhe koordinimit te institucionet relevante në Kosovë përfshirë edhe ato të sigurisë gjatë vizitës sime të fundit të vetëm para disa ditëve. Nga kjo ditë e shënuar, dua ta falënderoj ambasadorin tonë në Prishtinë z. Jeffry Hovenier për punën, përkushtimin dhe angazhimin profesional dhe të sinqertë në forcimin e marrëdhënieve SHBA-Kosovë si dhe bashkëpunimin tejet të ngushtë me organizatën tonë. Së bashku me bashkpunëtorët e mij kemi realizuar për këtë kohë të shkurtër vizita të shumta në Shqipëri, Kosovë dhe trojet tjera etnike shqiptare në funksion të afirmimit të interesave të bashkëkombasve tonë.

Kemi vazhduar me intensitet të shtuar angazhimet tona të gjithanshme në afirmimin dhe mbështetjen për të gjitha trojet etnike shqiptare. Kemi zhvilluar takime të rëndësishme me përfaqësues të shtetit amerikan, jemi koordinuar me udhëheqjen e Kosovës në mbështetje të procesit të përmbylljes së dialogut me Serbinë, kam nënshkruar Memorandum Bashkëpunimi me Kryetarin e Kuvendit të Republikës së Kosovës me pajtim të gjitha grupeve politike, jemi në në proces që një memorandum të tillë ta nënshkruajm edhe me Kuvendin e Republikës së Shqipërisë. Gjatë kësaj periudhe kohore kemi pritur në selinë e VATRËS President, Kryeministra, Ministra, Deputet dhe Kryetar Komunash, shkenctar, krijues, klerik dhe njerëz të tjerë më ndikim nga të gjitha trojet etnike shqiptare. VATRA kurrë nuk ka qenë më e vizituar dhe më e frekuentuar nga të gjitha profilet se sa në këto 5 vitet e fundit. Nuk ka ditë që në VATRËN tonë nuk organizohet një aktivitet.

Këtyre angazhimeve, sukseseve dhe afirmimit të vlerave tona kombëtare jo të gjithë ju gëzohen. Ka zëra ndryshe, pengesa dhe obstruksione në angazhimin dhe punën tonë. Unë jam i hapur dhe i gatshëm për mendime dhe ide ndryshe, por jo edhe obstruksione e shantazhe të mentalitetit të vjetër. Por ne nuk do të ndalemi së punuari dhe do të vazhdojmë me vendosmëri misionin tonë. Ne jemi në shekullin 21 dhe do vazhdojmë me punë, reforma, të inkurajojmë brezin e ri dhe të krijojmë hapsirë për ta që të jenë pjesë e veprimtarisë së organizatës sonë. Kjo organizatë e madhe dhe me traditë ka vend për të gjithë shqiptarët, andaj nga ky event festiv i ftoj të rinjtë dhe të rejat të na bashkohen në rrugën e bashkimit, prespektivës, triumfit dhe afirmimin të vlerave dhe interesit tonë nacional.

Me krenari mund të deklaroj se lidershipi aktual i VATRËS është shumë i përkushtuar në angazhimet dhe aktivitetet e ndryshme që organizohen pothuajse çdo ditë në VATËR. Vetëm në këtë vit janë formuar dhjetra degë të organizatës sonë, janë në përfundim pregaditjet për formimin edhe të degëve të tjera, njerëz që kanë vullnet dhe energji pozitive dhe që e duan kombin tonë. Janë gra dhe burra të përkushtuar, me integritet dhe kredibilitet moral dhe profesional si dhe pjestarë të familjeve të shquara dhe me traditë atdhetare, me kontribute të jashtëzakonshme, në trojet etnike dhe vendi i tyre i origjinës. Jam i nderuar të jem në krye të një ekipi të tillë, i falënderoj publikisht të gjithë që ndajnë kohën e çmuar por edhe mjete financiare që VATRA të jetë ajo që duhet të jetë.

Jam i lumtur të deklaroj solemnisht që premtimin tim që VATRA ta ketë një seli të veten dinjitoze që i plotëson të gjitha kriteret dhe nevojat e komunitetit tonë, po bëhët realitet. Nga vizita ime e para disa ditëve në Shqipëri dhe Kosovë, kemi zotimin e parë nga afaristi dhe bamirësi i shquar z. Kadri Morinaj që do i dhuron për këtë projekt të rëndësishëm një milion dollar. Dua ta falënderoj nga zemra në emrin tim dhe të VATRËS publikisht edhe nga ky manifestim madhështor. Jam duke punuar bashkë me ekipin tim, që në pranverën e vitit të ardhshëm, ta fillojmë këtë projekt që do e trashëgojnë breza me radhë të bashkëkombasve tanë në këtë vend të bekuar.

Të nderuar zonja dhe zotërinjë,

Rruga e ime si kryetar dhe i VATRËS si organizatë vetëm se po forcohet çdo ditë e më shumë drejt Vashingtonit, institucioneve të shtetit amerikan në të gjitha instancat. Me knaqësi mund të konkludoj se lidhja e VATRËS me Vahingtonin – Tiranën – Prishtinën – Shkupin – Podgoricën – Preshevën nuk ka qenë kurrë më e fortë dhe më e lidhur në aspektin politik, të bashkëpunimit dhe koordinimit në interes të afirmimit dhe progresit të interesit tonë nacional.

Në shtator të këtij viti kam vizituar edhe trevat etnike në Qamërinë martire. Kam takuar dhjetra motra e vëllëzër të asaj treve, kam bërë një deklaratë publike në emrin e VATRËS dhe zotohem se do e ngris në Kongres dhe Senat të drejtën themelore për qasje në pronë dhe konform kartës së OKB-së dhe Konventave ndërkombëtare për te drejtat elementare njerëzore, VATRA dhe unë do avokojmë fuqishëm për bashkëkombasit tonë në Qamëri që ti gëzojnë të gjitha të drejtat njerëzore dhe qytetare.

Ju zotohem se nuk do të ndalem dhe do të vazhdojmë fuqishëm ta zhvillojmë dhe trasojmë këtë lidhje dhe traditë në interes të prespektivës dhe prosperimit të kombit tonë. Më lejoni që nga kjo ngjarje e vecantë për kombin tonë, ti uroj rizgjedhjen Presidentit Trump, ti dëshirojmë shumë shëndet dhe suksese në realizimin e vizionit të tij për këtë vend të bekuar. Zotohemi se do të punojmë ngushtë me administratën e re të SHBA-ve, me miqtë e shumtë të VATRËS që tani vetëm se janë emeruar në pozita të rëndësishme në funksion të forcimit, avansimit dhe afirmimit të cështjes shqiptare dhe interesit tonë kombëtar.

Urime 112 vjetori i pavarësisë së Shqipërisë dhe dita e flamurit kombëtar,

Zoti e bekoftë Shqipërinë dhe shqiptarët kudo që janë,

Zoti e bekoftë Amerikën,

Ju faleminderit.

* Fjala e kryetarit të Vatrës Dr Elmi Berisha në festën e Flamurit Kombëtar mbajtur në New York më 22 Nëntor 2024.

VATRA SHTROI DREKË FALENDERIMI PËR VATRANËT E MICHIGANIT, FLORIDËS E BOSTONIT

by

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra shtroi një drekë falënderimi në restorant Çakor në Bronx, për vatranët që erdhën prej Michiganit, Floridas e Bostonit për të festuar në New York festën madhështore të Flamurit Kombëtar. Mirënjohje për patriotët Alfons Grishaj, Kolec Ndoja, Mondi Rakaj(familjarisht), Mentor Maksutaj, Hirësi Theofan Koja, Ben Pllumaj, Ervis Dhima, Albert Maksutaj, Ramazan Çeka dhe diplomatin e shquar, ish-kryetarin dinjitoz të Vatrës z.Dritan Mishto. Vatra i ka bashkuar çdo herë shqiptarët e Amerikës nën tingujt e magjishëm të himnit kombëtar e ngjyrat e flamurit shqiptar. Me krenari e dinjitet, Vatra udhëheq prej 112 vitesh formacionin patriotik e atdhetar më të shkëlqyer në mërgatën shqiptare të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

SHQIPTARËT NË STATEN ISLAND FESTUAN DITËN E FLAMURIT KOMBËTAR

by

Sokol Paja/

Staten Island, 23 Nëntor 2024 – Shqiptarët në Staten Island, New York, festuan 112 vjetorin e Pavarësisë së Republikës së Shqipërisë. Nën organizimin e shkëlqyer patriotik e atdhetar të shoqatës “Kraja”, “Besi” dhe “Muriqi”, me miq e të ftuar nga të gjitha trevat shqiptare, shoqëruar me një koncert recital të fëmijëve të shkollave shqipe të këtyre shoqatave krajane “Mëso Shqip” dhe “Fol Shqip”, mbrëmja patriotike ishte një spektakël mbresëlënës për të gjithë pjesëmarrësit që nderuan ngjarjen më të shënuar në historinë moderne të shtetit shqiptar, pavarësinë e Shqipërisë.

Në fjalën e mirëseardhjes kryetarja e shoqatës “Kraja” znj.Venera Gjenashaj u shpreh se kjo ditë shënon jo vetëm shpalljen e lirisë sonë, por shërben edhe si një kujtesë e qëndrueshmërisë dhe shpirtit të të parëve tanë që luftuan pa ndërprerë për të drejtat dhe sovranitetin tonë. Në këtë frymë uniteti shoqata “Kraja”, “Muriqi” dhe “Besi” janë bashkuar për të festuar kulturën tonë të pasur, vlerat tona të përbashkëta dhe vendosmërinë tonë të palëkundur për të mbështetur idealet e pavarësisë dhe bashkimit të trojeve shqiptare. Na frymëzoftë kjo ditë për të punuar krah për krah, duke nxitur ndjenja krenarie për trashëgiminë tonë dhe duke shprehur përkushtim e pa lëkundur për lirinë e kombit tonë, u shpreh znj.Gjenashaj.

Kryetari i shoqatës “Besi” z.Sejdin Xhaferaj në fjalën e rastit deklaroi se kjo natë është e veçantë për të gjithë shqiptarët, dhe sidomos për rajonin tonë, sepse na ofron mundësinë të tregojmë traditat tona dhe t’i mësojmë fëmijëve tanë të jenë krenarë për rrënjët e tyre. Nuk është thjeshtë një natë me këngë dhe valle, por një moment për të ndarë krenarinë tonë për kulturën dhe historinë që na bashkon si një komunitet i fortë, theksoi z.Xhaferaj. Takimin festiv e përshëndeti edhe këshilltari i shoqatës Muriqi, z.Xhevat Vela.

Pas fjalimeve zyrtare mbrëmja festive në nder të pavarësisë së Shqipërisë vazhdoi deri në orët e vona të mbrëmjes me programin artistik të shkollave shqipe “Mëso Shqip” dhe “Fol Shqip”. Fëmijët e shkollës “Mëso Shqip” në Staten Island, të përgatitur nga mësueset e gjuhës shqipe Arlinda Sukaliq dhe Merita Gjokaj, Grupi Barbana, të përgatitur nga koreografi Sebastian Tinaj, shkolla “Fol Shqip” në Queens, të përgatitur nga mësueset e gjuhës shqipe Nevila Kraja dhe Fatbardha Dibra, si dhe grupi i valltarëve të shkollës “Fol Shqip,” të përgatitur nga Amela Xhaferaj, Aylla Hoxha dhe Miranda Murataj dhuruan shumë emocione me performancën e shkëlqyer artistike e patriotike. Alberije Hadërgjonaj, Ylli Demaj dhe Taulant Bajraliu ekzaltuan me këngë patriotike të gjithë të pranishmit.

Programi artistik: 1. Adam Lekperi dhe Gentjan Gjeqbritaj– poezi kushtuar “Flamurit”.

2. Neilla Asanaj– poezi “O Flamur i dashur”. 3.Grupi “Barbana”, moshat 14 deri 22, me “Vallja e Krajes”, koreografuar nga Sebastjan Tinaj. 4. Grupi Barbana me moshat 5 dhe 6 vjeçe “Vallja e Vogëlushëve”, koreografuar nga Sebastjan Tinaj. 5.Grupi “Barbana” moshat 7 deri 9 vjeç me vallen “Xhemile”, koreografuar nga Sebastjan Tinaj. 6.Grupi “Barbana”, moshat 10 deri 14 vjeç, me vallen “Valle Ulqini”, koreografuar nga Sebastjan Tinaj. 7.Grupi 3-të nga “Fol Shqip” koreografuar nga Miranda Murataj, 8. Grupi “Barbana”, moshat 14 deri 22 vjeç me vallen “Valle Tropoje”, koreografuar nga Sebastjan Tinaj. Mbrëmja festive patriotike u mundësua prej organizatorëve dhe sponsorëve: Hysen Kraja, Nexhad Xhaferaj, Mujo Muriqi, Florina Lekperi, Halil Hoxha, Lulzim Popi, Muhamed Pali, Medina Xhaferaj, Sabrina Xhaferaj dhe Xhevat Vela.

LANGUAGE MUST FIND ITS PLACE IN THE CONDITIONS OF GLOBALIZATION AND DIGITALIZATION

by

From Skender ASANI/

The patriot and publicist of the National Revival, Petro Nini Luarasi, rightly emphasized that the unification of the alphabet that was achieved at the Congress of Manastir in 1908, it was called an emergency by the patriots of the early years of the 20th century. After exhaustive and sometimes bitter discussions, the Congress of Manastir approved a unique alphabet, which was based on the Istanbul’s alphabet with a few changes (ë, e, p, x) and along with those letters, the congress decided to use another Latin alphabet, uniting the two alphabets for those sounds that are missing in the Latin alphabet.

The newspapers and magazines of the time also wrote about the importance and resonance of the decisions of the Congress of Manastir. For example, the “National Calendar” of 1909 wrote: “It is one of the greatest events for the Albanian nation… This congress was convened to put an end to the issue of the “ABC”, to decide that the Albanian language should be written with a pair of letters and not like before when everyone built the ABC as they pleased…”

The press of the time also widely reported on the practical effects that the adoption of a common alphabet in Manastir, and as a result, many initiatives were launched by the Albanian elite to open schools, associations, clubs and newspapers, which would be based on the alphabet newly approved at the Congress of Manastir.

Initially, the first school was opened in Elbasan, followed by the one in Tirana, continuing with the opening of schools in Korça, Berat, Kolonja, etc. Several large clubs were also opened in Istanbul, Thessaloniki, Skopje, Egypt, Manastir, Ioannina, as well as several smaller ones in other Albanian cities. Immediately after the Congress of Manastir, many newspapers in the Albanian language were also opened, such as: “Liria”, “Shkupi”, “Drita”, “Bashkimi”, “Korça”, “Rrufeja”, etc.

At the Congress of Manastir, 116 years ago, not only was the Albanian alphabet standardized, but a great compromise was also reached between the different layers of the Albanian intellectual elite of that time, which, although coming from different religious and regional origins, found the perfect formula of coexistence and harmony among themselves. This formula produced the Western vision in the cultural and educational consciousness of the Albanians, separating the Albanian wagon of Euro-Atlantic aspirations from the Asian train.

With the unified alphabet of the Albanian language, where Latin letters dominated, the Albanians, although suffering in recent years under Ottoman captivity, put an end to the dilemmas and hesitations about where their ethno-cultural identity should be oriented.

Freed from identity dilemmas, Albanians found it very easy to establish bridges of cooperation and communication with their neighbors and with more distant peoples. This was made possible primarily by the Latin alphabet, which over time produced a cooperative cultural climate with other languages ​​and cultures. In the pages of magazines and newspapers of the time published in Albanian, journalistic and literary articles by Balkan and European authors began to be published, and this enabled the ice of prejudices and stereotypes to melt, at least a little, on the thick surface created by the policy of Balkan alliances, guided by the ideas of hegemony and chauvinism.

Now, 116 years after the Congress of Manastir, when the Albanian language has been consolidated and standardized within the codes of communication and public interactivity, we still have a lot of work to do to ensure that this language finds its place in the conditions when the world is increasingly moving towards globalization and digitalization. This fact increases the responsibility of users of the Albanian language, both in the private and public and official spheres, creating an efficient mechanism to protec the Albanian language from the effects produced by major languages, such as English and other languages.

Today, when we are celebrating a double holiday – the 116th anniversary of the Congress of Manastir and the 17th anniversary of the founding of the ISCHA, we would like the future of the Albanian language to be closely linked to our common goals for a Euro-Atlantic future.

I wish that we can also build our individual and collective destinies on this future!

Skopje, 22. 11. 2024

IBRAHIM THEMO, PATRIOTI SHQIPTAR ME KONTRIBUTE TË VYERA PËR PAVARËSINË E SHQIPËRISË

by

Dr. Luan Topçiu/

“…brezi që vjen do të na bekojë që kemi vendosur një gur themeli për ndërtesën që kemi ngritur…” Ibrahim Themo.

Dr. Ibrahim Themo është një nga figurat më të rëndësishme të historisë shqiptare dhe ballkanike, një personalitet që, fatkeqësisht, po lihet në harresë nga historiografia moderne. Për Themon dhe për bashkëkohësin e tij, Nikolla Naçon (i cili ndërroi jetë në vitin 1913), për këta veprimtarë të shquar të çështjes kombëtare, flitet shumë më pak sesa do të meritonte vepra e tyre. Duke qenë se Dr. Themo jetoi deri në vitin 1945, ai luajti një rol të rëndësishëm edhe në ngjarjet pas Pavarësisë.

Dr. Ibrahim Themo spikati si organizator, edukator dhe lider i shquar. Ai luajti një rol të pazëvendësueshëm në Rilindjen Kombëtare Shqiptare dhe në përpjekjet për pavarësinë e Shqipërisë, duke përfaqësuar lidhjen e fuqishme midis diasporës shqiptare dhe përpjekjeve të pandërprera për liri dhe pavarësi në atdhe. Përkushtimi i tij i palëkundur ndaj çështjes kombëtare la një trashëgimi të çmuar, duke ndihmuar në hedhjen e themeleve të një Shqipërie të lirë dhe të bashkuar.

Sqarojmë se ky artikull nuk synon të jetë një studim shkencor, por një homazh dhe një përshpirtje për jetën dhe veprën e këtij personaliteti kompleks në vigjilje të Ditës së Flamurit – 28 Nëntorit. Në nder të këtij patrioti të shquar, Lidhja e Shqiptarëve të Rumanisë (ALAR) ka vendosur, në vitin 2016, një bust të Dr. Ibrahim Themos në qytetin e Mexhidias.

Kontributet në Ballkan dhe përtej tij

Ibrahim Themo nuk është vetëm një figurë e rëndësishme në historinë shqiptare, por edhe një emër me ndikim në disa vende dhe popuj. Si intelektual i shquar, poliglot dhe njohës i thellë i disa gjuhëve dhe kulturave, si të atyre lindore ashtu edhe perëndimore, Dr. Themo u dallua edhe si një mjek i zoti, politikan reformator, si dijetar, publicist dhe senator i Parlamentit të Rumanisë. Ai ishte i njohur jo vetëm për aftësitë e tij profesionale, por edhe për aktet e pafundme të bamirësisë.

Si ideolog dhe reformator, ai kontribuoi në modernizimin e Turqisë dhe emancipimin e popujve të Ballkanit, duke qenë një lider i spikatur i shoqatave shqiptare në Rumani. Përkushtimi i tij ndaj drejtësisë, lirisë dhe emancipimit shoqëror e bëri Dr. Themon një shembull të intelektualit të angazhuar, që luftonte pa reshtur për përparimin e shoqërisë dhe mbrojtjen e të drejtave të popujve të shtypur.

Puna dhe vizioni i tij mbeten janë dhe sot aktuale Në një kohë kur personalitete të tilla rrezikojnë të bien në harresë, është detyra jonë të kujtojmë dhe të nderojmë kontributin e tyre të jashtëzakonshëm për kombin dhe përparimin njerëzor.

Rinia dhe Edukimi

Sipas të dhënave biografike, prindërit e Ibrahim Themos ishin me origjinë nga Mati, por më vonë u vendosën pranë liqenit të Ohrit, në Strugë, në Maqedoninë e Veriut, ku Themo lindi në mars të vitit 1865. Emri i tij i vërtetë ishte Ibrahim Ethemi. Arsimin fillor dhe një pjesë të arsimit të mesëm ai e kreu në qytetin e lindjes, ku mësoi gjuhët turke dhe arabe.

Më pas, Themo vijoi studimet në Shkollën Ushtarake të Mjekësisë në Stamboll, ku ra në kontakt me ide revolucionare dhe shkrime që kundërshtonin regjimin e sulltanit Abdul Hamidit të II. Ai përfundoi studimet në Fakultetin e Mjekësisë Ushtarake “Gühane,” duke u specializuar si mjek okulist. Pikërisht gjatë kësaj periudhe, ai themeloi organizatën revolucionare të njohur si “Xhonturqit.”

Aktiviteti politik dhe mjekësor

Pas diplomimit në vitin 1892, Themo filloi punën si mjek në spitalin Haydarpasha të Stambollit, ndërsa vijoi aktivitetin e tij revolucionar. Për shkak të bindjeve dhe veprimtarive të tij, ai u arrestua katër herë. Në vitin 1895, për të shmangur përndjekjet nga regjimi osman, me ndihmën e miqve të tij shqiptarë, Themo u strehua në Rumani, ku vazhdoi misionin e tij politik dhe profesional.

Në Rumani, ai ushtroi për një periudhë të shkurtër profesionin e mjekut okulist në spitalin “Colțea” të Bukureshtit dhe fitoi të drejtën për të praktikuar si mjek i lirë. Ai u bë gjithashtu shtetas rumun. Më vonë, u vendos në qytetin e Mexhidias pranë Detit të Zi, ku punoi si mjek zyrtar dhe vijoi aktivitetin në kuadër të organizatës “Xhonturqit.” Gjatë kësaj periudhe, ai botoi broshurën “Haraket” (Lëvizja) dhe periodikun “Sada‐yi Millet” (Zëri i Kombit).

Përndjekjet dhe përpjekjet për progres

Dr. Themo u përball me përpjekje të shumta për asgjësimin e tij fizik, si dhe me atentate nga agjentët e sulltanit, çka e detyroi të ndryshonte emrin në Ibrahim Themo. Megjithë persekutimet, ai vazhdoi të luftonte për idealet e tij patriotike dhe për përhapjen e ideve reformiste. Në vitin 1902, pas një dënimi me vdekje nga një gjykatë ushtarake turke, ai dha dorëheqjen nga pozicioni i tij në spitalin e Mexhidias dhe kaloi një vit në Paris, ku studioi praktikat më të përparuara të mjekësisë.

Pas kthimit në Rumani, në vitin 1903, Themo u emërua mjek në spitalin e Hârșovës, ku themeloi një shkollë për komunitetin vendas. Po në atë vit, ai u transferua në qytetin e Konstancës, ku vijoi të kontribuonte në shoqatat shqiptare dhe në jetën politike e shoqërore të diasporës. Dr. Themo ishte një nga promovuesit e idesë së bashkimit mes shqiptarëve, pavarësisht nga përkatësia fetare, krahinore apo gjendja shoqërore të akëcilit. Ai gjakonte një Shqipëri të bashkuar nën një gjuhë dhe nën të njëtat simbole, një Shqipëri moderne dhe europiane. Ai besonte në edukimin dhe qytetërimin e popullit shqiptar, idetë ilumiste të filozofëve francezë. Sipas Rilindasve të komunitetit shqiptar të Rumanisë, përpos kufijve dhe pavarësisë së shtetit shqiptar, duhet të krijohet një Shqipëri shpirtërore.

Përkushtimi për Edukimin dhe Kulturën Shqiptare

Në vitin 1906, Themo u zgjodh nënkryetar i shoqatës shqiptare “Bashkimi” në Konstancë, e cila organizonte aktivitete kulturore dhe kombëtare për të ruajtur identitetin shqiptar në diasporë. Me ndikimin e tij, Komuniteti Shqiptar i Dobruxhës diversifikoi aktivitetet kulturore dhe përgatiti një statut për Shoqërinë “Bashkimi” në vitin 1910, duke rritur organizimin dhe formalizimin e veprimtarive kombëtare. Një nga momentet më të rëndësishme të aktivitetit të tij ka qenë themelimi i shkollës shqipe “Drita.”

Shoqëria Kulturore Shqiptare “Drita” ishte themeluar në vitin 1884 në Konstancë. Në vitin 1905, me nismën dhe këmbënguljen e komunitetit shqiptar të qytetit bregdetar, u hap Shkolla Shqiptare “Drita,” kaq e nevojshme për ata që vinin nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia, të cilët nuk dinin të shkruanin dhe lexonin në gjuhën shqipe. Për këtë shkollë u krijua Komiteti i Pleqësisë, i përbërë nga 17 anëtarë, ku Dr. Themo ishte kryetar. Në një letër të botuar në revistën “Drita” në Sofje, shkruhej:

“Nën drejtimin e patriotit të shkëlqyer Ibrahim Themo, Peter Gherasim, Mircea dhe Zaharia Zamfir… me vështirësi të mëdha dhe me dashuri të madhe për atdhe kemi kapërcyer çdo pengesë… arritëm të themelonim një shkollë për të rritur, ku punëtorët dhe fëmijët mund të mësojnë në gjuhën e tyre. Vetëm shkolla dhe mësimi i gjuhës do të zhdukin të gjitha pengesat që kanë penguar shqiptarët të përparojnë… brezi që vjen do të na bekojë për këtë gur themeli që kemi vendosur”

Përveç gjuhës shqipe, në këtë shkollë mësohej edhe gjuha rumune, duke ndihmuar nxënësit të integroheshin në shoqërinë e vendit ku jetonin, ndërsa ruanin identitetin e tyre kombëtar.

Pjesëmarrja në Kuvendin e Bukureshtit

Në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912, një moment kyç ku dha një ndihmesë të çmuar edhe lëvizja e udhëhequr nga Ibrahim Themo. Ky komunitet ishte ndër më të rëndësishmit në diasporën shqiptare dhe ofroi mbështetje morale dhe financiare për realizimin e këtij akti madhor.

Kuvendi i parë që ka luajtur një rol të rëndësishëm për mbështetje ndaj Pavarësisë së Shqipërisë filloi më 5 nëntor 1912 në hotelin “Continental” të Bukureshtit. Mbledhjen e drejtoi Ismail Qemali. Rendi i ditës mund të mblidhet me këto fjalë: Si mund t’i bëhej ballë gjendjes kritike të Shqipërisë dhe çfarë masash duheshin marrë për të parandaluar armiqtë që të shkelnin të drejtat e kombit dhe të atdheut? Ismail Qemali foli mbi gjendjen kritike në të cilën ndodhej Shqipëria në ato çaste dhe propozoi masa konkrete për të mbrojtur të drejtat e kombit shqiptar.

Vendimet e mbledhjes së Bukureshtit patën një rëndësi të madhe për zgjidhjen e detyrave që shtronte momenti historik. Kolonia patriotike e shqiptarëve të Bukureshtit i dha Ismail Qemalit dhe shokëve të tij gjithë mbështetjen dhe përkrahjen që mundi. Në mbledhje, Ismail Qemali ngriti nevojën për një bashkim të shqiptarëve nga të gjitha krahinat dhe besimet për t’i dhënë fund njëherë e mirë dominimit të huaj.

Sipas kujtimeve të anëtarëve të komunitetit shqiptar të Rumanisë, Dr. Themo ka kontribuar thelbësisht në ndihmën financiare të organizimit Mbledhjes së Bukureshtit, por dhe përmes lidhjeve të afërta me qeveritarët rumunë. Përmes afërisë që pati me Ministrin e Jashtëm të Rumanisë (1912-1914) së asaj kohe Take Ionescu, siguroi që Qeveria e parë shqiptare të marrë dhe një shumë të hollash nga Rumania, që do të shërbenin si buxhet i parë i shtetit shqiptar. Në fakt, më 3 dhjetor 1912, Ibrahim Themo kryesoi një mbledhje të veçantë në Sallën Eforie në Bukuresht, ku shqiptarët e Bukureshtit festuan shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë. Dy vite më vonë, Themo mori pjesë në banketin me rastin e hyrjes së princit Wied në Durrës, të cilin e shihte me simpati, duke shpresuar se do të ndërtohej një Shqipëri Europiane, ku nderoi ata që u flijuan për lirinë e Shqipërisë dhe përçoi mesazhin e unitetit kombëtar.

Trashëgimia patriotike

Ibrahim Themo mbetet një figurë emblematike e komunitetit shqiptar të Rumanisë dhe një model frymëzimi për të gjithë ata që luftojnë për drejtësi dhe liri. Përkushtimi i tij i pashtershëm, idetë përparimtare dhe dashuria për popullin e tij përbëjnë një trashëgimi të vyer për historinë shqiptare dhe ballkanike.

Trashëgimia e Ibrahim Themo-s është një ndër trashëgimitë më të shquara të diasporës shqiptare në Rumani dhe jo vetëm. Veprimtaria e tij nuk u kufizua vetëm në ndihmën për pavarësinë e Shqipërisë, por gjithashtu ai e përdori ndikimin e tij për të siguruar të drejtat dhe arsimimin e shqiptarëve në Rumani. Përpjekjet e tij për të siguruar bursa dhe për të ndihmuar komunitetet shqiptare të integroheshin në shoqërinë rumune, pa humbur identitetin e tyre kombëtar, i dhanë një ndihmesë të madhe zhvillimit të një shoqërie të bashkuar dhe të barabartë.

Si pjesë e angazhimit të tij për mirëqenien e shqiptarëve, ai shpalli dhe botoi vepra që dëshmojnë pasionin e tij për arsimin, historinë dhe përpjekjet për një Shqipëri të pavarur dhe të zhvilluar. Kjo trashëgimi do të mbetet një model të vlefshëm sot dhe gjithë ditën, që të kujtojmë se si duhet të luftohet për kulturën, arsimimin dhe dinjitetin kombëtar.

Aktiviteti Politik dhe Diplomatik

Ibrahim Themo vazhdoi të luante një rol të rëndësishëm në çështjet kombëtare dhe ndërkombëtare. Ai ishte pjesë e delegacionit shqiptar që mori pjesë në Konferencën e Paqes në Paris (1919–1920), një ngjarje historike ku fuqitë aleate përcaktuan kufijtë e rinj të Europës pas Luftës së Parë Botërore. Dr. Themo punoi për të mbrojtur interesat e Shqipërisë, duke kërkuar një përcaktim të drejtë të kufijve të vendit dhe duke kontribuar në përpjekjet për njohjen ndërkombëtare të shtetit shqiptar. Aktiviteti i tij në këtë forum diplomatik dëshmoi përkushtimin e tij të vazhdueshëm ndaj kauzës kombëtare dhe të drejtave të shqiptarëve.

Ibrahim Themo vdiq në vitin 1945, por kontributi i tij dhe ndikimi i tij në jetën politike dhe kulturore të shqiptarëve në Rumani do të mbeten të gjalla. Dëshmia e tij për forcimin e lidhjeve midis shqiptarëve të diasporës dhe atdheut do të shërbejë gjithmonë si një udhërrëfyes për të ardhmen. Ai mbolli frymën e bashkëjetesës dhe mirëkupimin në rradhët e popullsisë multietnike të Dobruxhës, zonës në të cilën punoi dhe jetoi. Edhe sot ai mbetet një nga personalitet më të respektuara të kësaj krahine.

Bibliografia:

Shih për më tepër: revista Lavinia Gheorghe, “Albanica” nr 1/ dimër 2018/2019 “Albanezo‐românul Ibrahim Themo”; Lavinia Gheorghe, „Etnici turci şi tătari în administraţia şi viaţa politică a Constanţei după revenirea Dobrogei la Ro‐ mânia”, în Apulum, Alba Iulia, XLVII, 2010, p. 197–217; Idem, „Aspecte privind integrarea intelectuală a turcilor şi tătarilor din Dobrogea, în perioada 1878–1914”, în Din istoria tătari‐ lor. Contribuţii istoriografice, vol. 1, UDTTMR, Universitatea „Ovidius”, Constanța, 2010

Muzeul de Istorie Naţională şi Arheologie Constanţa, Depozitul de Istorie Medie–Modernă– Contemporană, fond Ibrahim Themo (în continuare, MINAC, fond Themo), inv. 6338. Stavro Skendi, The Albanian National Awakening 1828 – 1912, Princeton University Press, Princenton, New Jersey, 1967.

Tănase Bujduveanu, Ibrahim Themo, personalitate a lumii balcanice, Editura Ex Ponto, Constanţa, 2012, p. 22

Ibrahim Themo, Ittihat Ve Terakki, Medgidia, 1939.

Petru Vulcan, Albumul naţional al Dobrogei 1866–1877–1906, Tipografia Regală, București, 1906. 4 Stavro Stendi, op. cit.

Ismet Dermaku, „Școala albaneză «Lumina» de la Constanţa (1905 – 1912)”, în Anuarul Albanezul, nr. 403, Bucureşti, 1998, p. 66–69.

Stoica Lascu, „Crearea şi activitatea organizaţiilor judeţene Constanţa ale partidelor politice (1908–1916)”, în Comunicări de istorie a Dobrogei, nr. 2, Constanța, 1983, p. 187.

Atmosfera înflăcărată, discursul şi „excursia” sunt descrise, detaliat, în caietele amintite din MINAC, fond Themo, inv. 6338.

Gelcu Maksutovici, Istoria comunităţii albaneze din România, Ed. Kriterion, București, 1992.

Stoica Lascu, Independenţa Albaniei în percepţia opiniei publice româneşti (1912‐1913), Editura Cetatea de Scaun, Târgovişte, 2012,

MINAC, fond Themo, inv. 6338; Ibrahim Themo