Archives for January 2025

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 15 Janar 2025

“Carmel Pine Cone” ka botuar, më 24 dhjetor 1970, në faqen n°17, një intervistë asokohe me gazetarin dhe shkrimtarin shqiptaro-amerikan Nelo Drizari, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Besnik i Amerikës, e do Shqipërinë amtare

Nga Judith A. Eisner

Nelo Drizari është një njeri me shtat të vogël, por me praninë dhe dinjitetin e një diplomati karriere. Fakti që ai flet një anglishte të përsosur me një theks të lehtë por të veçantë vetëm sa e përforcon këtë përshtypje.

Drizari, i cili e ka kaluar jetën e tij të rritur si shkrimtar, redaktor dhe mësues, lindi në Shqipëri, djali i Hysen dhe Irenea Drizarit. Babai i tij ishte një udhëheqës gueril, duke luftuar për lirinë e shqiptarëve kundër Perandorisë Osmane.

Për shkak se Amerika ishte prej kohësh simboli i lirisë për babain e tij dhe për shkak se jeta e djemve të tij ishte po aq e rrezikuar sa edhe e tija, Hyseni e dërgoi Nelon, kur ishte shtatë vjeç, të jetonte e të studionte në Amerikë.

Vetëm kontakt

Për më shumë se një vit e gjysmë, Nelo i ri ishte konvikt në një shkollë përgatitore për djem në New England. Kontakti i tij i vetëm me kulturën dhe popullin e vendit të tij ishte nëpërmjet vizitave tek pjesëtarët e kolonisë shqiptare në atë zonë.

Më në fund, ai u sëmur rëndë dhe babai i tij e dërgoi në shtëpi.

“Ishte kryesisht malli për shtëpinë”, thotë ai tani. “Unë u rrita mirë në krahët e familjes sime pa parë ndonjëherë një mjek.”

Nelo kujton se u sëmur nga malli për Shqipërinë dhe më pas i kishte marrë malli për Amerikën, sapo u kthye në shtëpi. Kështu ai u kthye në Amerikë, kësaj radhe përgjithmonë.

Nelo u arsimua në lindje të vendit, në Maine dhe Massachusetts, dhe ai mbajti një lidhje të përjetshme me New England. Ai ishte gjithashtu me fat që Bostoni kishte një popullsi të madhe shqiptare prej gati 10,000 banorësh.

Vitet e hershme

Megjithëse qëllimi i tij ishte të bëhej mjek, ai filloi t’i përkushtohej gazetarisë që në moshë të vogël. Në moshën 13 vjeçare, ai shkroi artikuj për patriotët amerikanë për Diellin, një gazetë në gjuhën shqipe e Bostonit. Ai më pas u bë kryeredaktor i saj.

Edhe pse ai aplikoi në Harvard për të studiuar mjekësi dhe u pranua, një ngjarje ndodhi ndërsa ai ishte ende në shkollën përgatitore që ndryshoi rrjedhën e jetës së tij. Ai u zgjodh kryeredaktor i gazetës së shkollës së tij dy herë radhazi, gjë që nuk kishte ndodhur kurrë më parë. “Kjo ma fryu kokën disi,” qesh ai. Dhe një profesor me qëllime të mira e inkurajoi të ndiqte gazetarinë.

Pra, në vend që të studionte mjekësi në Harvard, Nelo studioi gazetari në Universitetin e Kolumbisë. Pendimi i tij i vetëm për ndryshimin e planeve është një pyetje e paqartë, “Ndoshta mund të kisha qenë më i dobishëm për njerëzit që kishin nevojë si mjek.”

Suksesi

Nelo e gjeti suksesin si shkrimtar që herët. Ai u bë gazetar në Nju Jork dhe së shpejti filloi të shkruante artikuj me karakteristikë (më të thellë) dhe skica personalitetesh. Ai gjithashtu dha mësim për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Kolumbias. Ai ka qenë gjithmonë në kontakt të ngushtë me çështjet shqiptare, si në vendin e tij dhe në SHBA.

Lufta e Dytë Botërore e përfshiu Nelon në transmetim për herë të parë. Ai u bë kreu i njësisë shqiptare të Zyrës së Informacionit të Luftës dhe një redaktor i Zërit të Amerikës që transmetonte guerilët në Shqipërinë e pushtuar. Vetëm këtë herë nuk ishin turqit osmanë që po luftonin shqiptarët; ishte Italia fashiste dhe më vonë, pushtimi nazist gjerman.

Jeta e Nelos mund të përshkruhet si një patriotizëm i dyfishtë, pasi dashuria e tij për vendin e lindjes ka qenë po aq e fortë ndër vite sa dashuria për vendin e tij ku u adoptua. “Gjithmonë kam ëndërruar të jem në gjendje të përmirësoj racën njerëzore dhe të mund të bëj diçka për një vend si Shqipëria,” thotë ai.

Transmetimet të tij të Zërit të Amerikës në Shqipëri parapriheshin nga fragmente muzikore si “Rapsody in Blue” të George Gershwin, muzikë që Nelo e donte dhe që ishte tipike amerikane.

Pas lufte

Pas luftës, Nelo vazhdoi të merrte pjesë në aktivitetet e qeverisë. Pentagoni i kërkoi atij të organizonte një departament të gjuhës shqipe në Institutin e Mbrojtjeve të Gjuhëve në Monterey. Vazhdoi deri në vitin 1950, kur iu kthye shkrimit të pavarur, por jo mësimdhënies në Kolumbia.

“Në vend që të kthehesha në Kolumbi, u dashurova me Kaliforninë, dhe veçanërisht me Carmelin dhe vendosa që ky ishte i vetmi vend që doja të jetoja.”

Krahas shkrimit të artikujve, gjë që vazhdon ta bëjë rregullisht, Nelo ka shkruar pesë libra vitet e fundit. Dy janë biografi, një roman autobiografik dhe dy janë vepra jofiksion për gjuhën shqipe.

Biografia e tij, Skënderbeu, tregon historinë e një kalorësi shqiptar të shekullit të 15-të, i cili shpëtoi të gjithë Evropën nga pushtimi i Perandorisë Osmane. I njohur dhe i vlerësuar nga papët dhe princat, Skënderbeu ka rënë në harresë. Nelo aktualisht po ndërmerr një rishkrim “Hollywood-ian” të biografisë, me shpresën se më në fund do të njihet madhështia e këtij njeriu.

Puna e re

Puna e tij e fundit është një biografi e Jack London, një ish-karmelit, të cilën ai e shkroi pasi trashëgoi 150 letra origjinale nga Londra nga miqtë. “Më dhanë dëshirën dhe sfidën për të shkruar këtë libër,” thotë ai. “Më është dashur të respektoj letrat pa u bërë shumë i mërzitshëm, por libri bazohet në kërkime solide.”

Gjatë hulumtimit të librit, Nelo intervistoi të ndjerin Herber Heron, i cili e njihte personalisht Jack London, dhe i cili tregoi kujtime personale të kohëve të shkuara dhe i cili ishte anëtar i Klubit Bohemian. Titulli i Nelos për librin është “Dashamirët dhe bashkëpunëtorët — Lovers and Collaborators”.

Si një njeri që adoptoi Amerikën si shtëpinë e tij, sepse u rrit duke besuar se ishte një bastion i lirisë, Nelo shkroi një roman autobiografik, “Katër dete për tokën e ëndrrave — Four Seas to Dreamland”.

“Katër detet janë Adriatiku, Joni, Mesdheu dhe Atlantiku — deri në Amerikë. Letrat që shkruante vëllai im i madh që ishte në Amerikë para meje dhe mënyra se si babai im fliste për këtë vend dhe lirinë e tij më kishin krijuar një ëndërr…”

A është realizuar ëndrra ?

Përgjigjia e Nelos është e dyanshme.

“Amerika është ende vendi më i mirë në botë për të qenë,” thotë ai me besnikëri. “Por sot, unë kam frikë nga dhuna, revolucionarët dhe diversantët.”

“Shumica e të rinjve nuk kanë asnjë lidhje me dhunën. Pse nuk bëjnë dot diçka për të treguar anën tjetër të jetës në këtë vend ? Ka shumë gjëra për të cilat mund të krenohemi në Amerikë, por ka edhe shumë gjëra që duhen ndryshuar.”

Prioriteti i parë

“Unë mendoj se prioriteti ynë i parë është eliminimi i varfërisë,” thotë ai pa hezitim. “Kjo është baza e trazirave në këtë vend. Në krye ka shumë pasuri, në fund ka shumë varfëri.”

“Nuk duhet ta mashtrojmë veten”, vazhdon ai, duke folur si një njeri që di të lexojë shenjat. “Në këtë vend ka një lëvizje drejt revolucionit.” Ai nuk thotë se mendon se është e rrezikshme.

“Nëse kemi nevojë për ndryshim, duhet ta bëjmë me votim, jo me armë dhe bomba. Dhe tani që 18-vjeçarët mund të votojnë, ata mund të vendosin ndryshimin.”

“Nuk ka asgjë të keqe në sistemin tonë; nëse zgjedhim njerëzit e duhur, sistemi do të funksionojë në mënyrë perfekte.”

“Ne duhet të zgjedhim njerëz me një ndjenjë vlerash, ekuilibri dhe barazie,” përfundon ai.

Artist, gjithashtu

Nelo është njëkohësisht artist dhe shkrimtar. Ai i ka ekspozuar pikturat e tij në San Francisco dhe Oakland. Por ai tha : “Kam vetëm një ide në mendje. Kur shkruaj, më duhet të mbaroj; kur pikturoj, pikturoj. Unë nuk bëj dy gjëra në të njëjtën kohë. Tani për tani, shkrimi është në lulëzim e sipër.”

Ditëlindja

Në prag të Krishtlindjeve, Nelo dhe gruaja e tij Viki do të festojnë përvjetorin e tyre të parë të martesës. Ata u martuan vitin e kaluar në Kishën Wayfarer në Carmel.

Historia e martesës së tij duket e dalë drejtpërdrejt nga një roman. Ai u takua për herë të parë me Vikin në Panairin Botëror të Çikagos në vitin 1934, ku ai dhe ambasadori shqiptar ishin ftuar për të folur në festimet e Ditës së Shqipërisë. Viki punonte në ekspozitë, me kostumin shqiptar, për Fondacionin e Lindjes së Mesme.

Nelo u nderua duke u zgjedhur zot i ceremonisë për këtë mbrëmje. Viki u ul disa vende larg tij. Pas darkës, ai e prezantoi atë me një mik të tij që ishte avokat. Ajo u martua me këtë mik dhe mbeti e ve 24 vjet më vonë.

Pas 34 vitesh, Nelo dhe Viki u takuan sërish në një kongres shqiptar në Nju Jork. Ajo kishte dhënë mësim në Michigan; ai në Karmel, por ata kishin lexuar për njëri-tjetrin në shkrimet e aktiviteteve shqiptare ndër vite.

Këtë herë ai nuk e prezantoi me një mik. Duke i dhënë fund beqarisë, ai e mori atë në Carmel dhe u martua me të.

Dhe ata jetojnë të lumtur përgjithmonë.

Instituti për Studime të Luftës Hibride “OCTOPUS”/

Më 15 janar 1999, në ditën e dytë të Vitit të Ri Ortodoks, Serbia shënoi edhe një kapitull të errët mizorie në historinë së saj. Në fshatin Reçak të Shtimes, forcat serbe masakruan 45 burra, gra e fëmijë – të gjithë civilë dhe të paarmatosur. Ky akt barbar dëshmoi edhe një herë brutalitetin e një regjimi vrastar e gjenocidal në kuadër të projektit për shfarosjen e shqiptarëve.

Nëse deri atë ditë makineria e propagandës serbe kishte arritur të fshihte e shtrembëronte faktet e krimeve të saj në Kosovë, në Reçak triumfoi e vërteta për shkak të syve të ambasadorit William Woker. Mëngjesin e 16 janarit 1999, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë, Walker, vizitoi vendin e krimit, së bashku me një grup gazetarësh. Para tyre shtrihej një skenë tmerri: trupat e viktimave të masakruara në mënyrë çnjerëzore ishin shpërndarë nëpër luginë dhe zona të tjera të fshatit.

“Masakër” dhe “krim kundër njerëzimit”, kështu e përshkroi Walker këtë akt barbar, duke e kthyer Reçakun në simbolin e tragjedisë së popullit shqiptar nën regjimin e Sllobodan Millosheviçit. Ky krim tërhoqi vëmendjen ndërkombëtare dhe shërbeu si pikë kthese, duke zbuluar fytyrën e vërtetë të regjimit serb dhe brutalitetin e tij sistematik ndaj shqiptarëve të Kosovës.

Reçaku nuk ishte vetëm një masakër; ishte një thirrje për drejtësi dhe ndërgjegje për komunitetin ndërkombëtar. Në një kohë kur negociatat për paqe ishin në pikën më të ndjeshme, ky akt i neveritshëm e thelloi bindjen se ndërhyrja ishte e domosdoshme për të ndaluar krimet kundër njerëzimit.

Mohimi i së vërtetës dhe propaganda serbe mbi masakrën e Reçakut

Masakra e Reçakut, një akt brutal që tronditi botën, vazhdon të mohohet nga Serbia edhe sot, pavarësisht fakteve të pamohueshme dhe dëshmive ndërkombëtare. Në krye të shtetit serb sot qëndron Aleksandar Vuçiq, ish-ministri i Informacionit në regjimin e Millosheviçit, një figurë që ka qenë drejtpërdrejt e përfshirë në propagandën e asaj kohe dhe që zotëron informacione të sakta mbi krimet e kryera.

Në vitin 2021, Vuçiq e quajti Masakrën e Reçakut një “fabrikim” nga aktorët ndërkombëtarë, ndërsa William Walker-in e përshkroi si një “njeri të frustruar”. Ministri serb Aleksandar Vulin, në të njëjtën linjë mohimi, e cilësoi ngjarjen një “gënjeshtër dhe falsifikim të tmerrshëm.” Ky refuzim i realitetit nuk është vetëm një përpjekje për të mbrojtur imazhin e regjimit të kaluar, por edhe për të vazhduar narrativen propagandistike të Serbisë.

Në vitin 1999, Ministria e Punëve të Brendshme e Serbisë pretendonte se “njësitë e saj policore ishin sulmuar nga grupe terroriste shqiptare”, duke pohuar se viktimat nuk ishin civilë, por pjesëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Ky version i ngjarjeve u përforcua nga një raport i hartuar nga një ekip mjekësor jugosllavo-bjellorus, i cili pretendonte se të gjithë viktimat, përfshirë një fëmijë 12-vjeçar, ishin “separatistë guerilas”.

Megjithatë, një hetim i dytë i udhëhequr nga antropologia finlandeze Dr. Helena Ranta, përfaqësuese e Bashkimit Evropian, konkludoi se viktimat ishin civilë të paarmatosur dhe masakra ishte një “krim kundër njerëzimit”. Për fat të keq, publikimi i këtij raporti u vonua për dy vite, duke lejuar Serbinë të manipulonte faktet dhe të përhapte dezinformata. Pavarësisht përpjekjeve për të fshehur të vërtetën, mediat e pavarura ndërkombëtare dokumentuan mizorinë e Reçakut dhe zbuluan tentativat e regjimit serb për të fshehur këtë krim monstruoz.

Në përpjekje për të vazhduar mohimin dhe për të justifikuar veprimet e saj, Serbia prodhoi një dokumentar nëpërmjet Radio Televizionit Shtetëror të Serbisë, duke e përdorur median si një mjet propagande për të shtrembëruar të vërtetën.

Përpjekjet për mohimin e masakrës së Reçakut dhe strategjia e manipulimit serb

Serbia nuk u ndal vetëm me mohimin dhe propagandën, por përdori edhe spiunë dhe operacione të fshehta për të shtrembëruar të vërtetën e Masakrës së Reçakut. Në këtë kuadër, u angazhuan individë që kishin për detyrë të bartnin fajin mbi shqiptarët dhe për të fabrikuar një narrativë të re për të diskredituar masakrën. Ndër këto përpjekje ishte edhe një plan për të krijuar një “shtëpi të verdhë” të dytë pranë Reçakut, për të forcuar akuzat e rreme ndaj Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).

Agjencia e Kosovës për Inteligjencë (AKI), në bashkëpunim me institucionet e drejtësisë dhe policisë, arriti të zbulonte dhe të arrestonte dy shqiptarë, Bedri Shabanin dhe Muharrem Qerimin, të cilët punonin për shërbimin e inteligjencës serbe BIA. Hetimet zbuluan se këta individë kishin për mision të përhapnin dezinformata mbi Masakrën e Reçakut dhe të transformonin historinë e luftës në Kosovë në favor të narrativës serbe.

Këta agjentë, nën drejtimin e Serdjan Rosiçit, kishin një agjendë të gjerë: të shtrembëronin ndërhyrjen e NATO-s në Kosovë, duke krijuar idenë se Masakra e Reçakut ishte inskenuar nga ndërkombëtarët si pretekst për ndërhyrje ushtarake në ish-Jugosllavi. Për më tepër, Bedri Shabani kishte një synim strategjik të urdhëruar nga Serbia: të krijonte një kopje të “shtëpisë së verdhë” në Mollopolc të Shtimes, një fshat pranë Reçakut. Kjo ishte një përpjekje për të lidhur ish-spitalin ushtarak të UÇK-së me fabrikime mbi trafikimin e organeve, duke përforcuar propagandën serbe.

Pavarësisht mohimeve të menjëhershme nga BIA pas arrestimeve, përgjimet e telefonatave të publikuara nga hetimet vërtetuan lidhjen e qartë të këtyre individëve me shërbimin serb. Këto dëshmi ekspozuan edhe një herë gënjeshtrën dhe përpjekjet sistematike të Serbisë për të manipuluar të vërtetën dhe për të minuar drejtësinë ndërkombëtare.

Masakra e Reçakut nuk është vetëm një krim kundër njerëzimit, por edhe një test i vazhdueshëm përballë mohimeve dhe manipulimeve të një regjimi që refuzon të përballet me të kaluarën e tij. Përpjekjet për të tjetërsuar historinë janë një kujtesë e qartë për rëndësinë e ruajtjes së së vërtetës dhe të drejtës për viktimat e pafajshme.