Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for February 2025

THE ILLUSTRATED LONDON NEWS (1934) / FOTOGRAFITË EKSKLUZIVE TË NJË KOLONIE PELIKANËSH NË SHQIPËRI, REALIZUAR NGA NATYRALISTI I NJOHUR AUSTRIAK, HUGO ADOLF BERNATZIK

by

Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi të © Hugo Adolf Bernatzik.
Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi të © Hugo Adolf Bernatzik.

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 26 Shkurt 2025

“The Illustrated London News” ka botuar, me 24 mars 1934, në faqet n°442 – 443”, fotografitë ekskluzive të një kolonie pelikanësh në Shqipëri, realizuar asokohe nga natyralisti i njohur austriak, Hugo Adolf Bernatzik, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Zogj pothuajse në zhdukje në Evropë : një koloni pelikanësh në Shqipëri

Të dhëna të reja të fluturimit, të zakoneve të ndërtimit të foleve dhe mënyrës së tyre të ushqyerit të të vegjëlve.

Fotografi të © Dr. Hugo A. Bernatzik, Vjenë

Në një shkresë përshkruese bashkangjitur me këto fotografi interesante, lexojmë :

“Natyralisti i njohur austriak, doktor Hugo Adolf Bernatzik, ka arritur të hetojë në vështirësi të mëdha, në malësitë shqiptare, pjellat e fundit evropiane të mbijetuara të atij shpendi gjigant, pelikanit. Këta zogj, më të shquarit nga të gjithë, kanë ngjallur interes për mijëra vjet dhe janë objekt legjendash dhe mitesh. Ata janë me përmasa të mëdha, me gjerësinë e krahëve të tyre që arrin deri në 4 metra tek një zog të rritur; dhe me sqepat e tyre të fuqishëm dhe grykën madhështore, ata të kujtojnë krijesat parahistorike. Legjenda e pelikanit që çan gjoksin për t’i dhënë gjakun e zemrës të vegjëlve të tij dhe që u bë kështu simboli i dashurisë amtare, është megjithatë vetëm një histori prekëse. Metoda e tyre aktuale për të ushqyer të vegjlit e tyre nuk është më pak patetike kur mendojmë se, pavarësisht nga ky shqetësim prindëror për fëmijët e tyre, ata mezi po i rezistojnë fushatës së shkatërrimit që po bëhet kundër tyre. Tani pelikani është pothuajse i harruar dhe zogjtë pothuajse kanë ngordhur në Evropë, si krijesa që nuk ‘i përshtaten’ epokës sonë të zymtë dhe materiale. Fatmirësisht, vitet e fundit është zbuluar të vjedhësh natyrën është një aktivitet steril dhe i padobishëm. Vëzhguesi ka zënë vendin e gjahtarit. Ai nuk shkon më të mbajë një armë për të vrarë krijesa të rralla në mënyrë që t’u tregojë pasardhësve të tij se si dukeshin ato me anë të një karikature të ballacamosur. Aparati fotografik ka zënë vendin e armës dhe tani na zbulon historinë misterioze të jetës së kafshëve të fundit “përrallore”.”

Mund të kujtojmë se në numrin tonë të 15 prillit 1933, ne botuam disa fotografi po aq të mrekullueshme nga Dr. Bernatzik që ilustrojnë zbulimin e tij, jo shumë larg Vjenës, të një kolonie të shumimit (riprodhimit) të spoonbills-ëve, zogj që atëherë besohej se ishin zhdukur në Evropën Qendrore.

Roje dhe i kujdesshëm ndaj shushurimës më të vogël që dëgjohet aty pranë : një pelikan i vjetër pranë folesë dhe shikon në drejtim të një zhurme, por nuk mund të shohë asgjë. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Një nënë pelikane ushqen të vegjlit e saj : xhepi i madh i ngjitur në pjesën e poshtme të sqepit shtyhet nga koka e të voglit brenda, pothuajse duke shpuar zverkun e qafës së të voglit me sqepin e saj. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Shfaqja e shtrirjes së madhe të krahëve të pelikanit gjatë fluturimit dhe mënyra e uljes : mbërritjet në një vend shumimi (riprodhimi), me fole aq afër njëra-tjetrës sa të rinjtë luajnë me fqinjët e tyre. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

“Streha e fshehtë” e fotografit : një strukturë me kallamishte e ndërtuar mbi një varkë të palosshme me një vrimë të vogël për vëzhgim – një objekt me të cilin zogjtë duhet të mësohen përpara se ai të mund të qëndrojë në të. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Si një nënë pelikane ushqen të vegjlit e saj – një proces që supozohet se nuk është fotografuar kurrë më pare : koka e zogut të ri shtyhet në grykën e fytit të prindit për të marrë ushqimin që përmban. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Pelikanët janë zogj shumë paqësorë, por nëse një i huaj afrohet shumë, ai mund të marrë një shtytje me sqepin për t’i mësuar sjelljet më të mira : një shqetësim i lehtë në koloni. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Një fole tipike pelikani, e ndërtuar me kallamishte të vjetra, që përmban një vezë dhe një “fëmijë” një ditor tashmë i aftë për të pare : (në të majtë) një vezë që është rrokullisur nga foleja, por që zogjtë e vjetër nuk përpiqen kurrë ta kthejnë. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Në një fluturim fillestar, pelikanët nuk e tërheqin (siç thuhet ndonjëherë) qafën mbrapa dhe e mbështesin kokën mbi shpatulla, por e shtyjnë atë dhe trupin përpara dhe, me mbylljen e pendëve të krahëve, ngrihen pa mundim. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Një familje e uritur dhe në pritje : pelikanë të rinj gjysmë të rritur që presin kthimin e prindërve me ushqim – i riu më i vjetër shikon lart në ajër ku nëna po fluturon sipër. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Një pamje më e qartë e metodës së nënës pelikane për të ushqyer fëmijët e saj : një zog i ri kërkon ushqim brenda të grykës së fytit së prindit, me fytin e tij që përpëlitet si një gjarpër në sqepin e tij të poshtëm të gjerë. — Burimi : The Illustrated London News, 24 mars 1934, faqe n°442 – 443 / Fotografi e © Hugo Adolf Bernatzik.

Nxënësit e Shkollës Shqipe “Children of the Eagle” shpalosin krenarinë shqiptare në Ditën Ndërkombëtare të Gjuhës Amtare

by

Drita Gjongecaj

New York, 23 shkurt, 2025/

Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare është kthyer në një ditë manifestimi të gjuhës sonë të bukur për Shkollën Shqipe “Children of the Eagle” në zemër të Nju Jorkut. Mësues, nxënës, prindër dhe miq të kësaj shkolle prej vitesh mblidhen së bashku në njě festë ku krenaria e identitetit shfaqet fuqishëm nëpërmjet këngës, recitimeve, e valleve shqiptare interpretuar nga vetë nxënësit e saj.

Lindur e rritur larg trojeve të origjinës dhe në një mjedis ku mbizotërojnë gjuhë të tjera, mësimi i shqipes nuk është i lehtë për ta. Por sot, duke dëgjuar zërat e tyre kuptojmë se ata e mbajnë këtë gjuhë të gjallë. Prandaj, kjo nuk është vetëm një festë për ta, por edhe për prindërit dhe mësuesit që punojnë çdo ditë për ta mbajtur shqipen pjesë të identitetit të tyre.

Tre nga kontribuesit e palodhur në misionin e shenjtë të ruajtjes së gjuhës dhe identitetit u vlerësuan me mirënjohje nga z. David Tubiolo, Westchester Board Legislator dhe Organizata e Dy Gjuhëve dhe Kulturave Paralele Shqiptaro Amerikane (AADLC).

-Life Buzhiqi, mësuese dhe bashkëdrejtuese e Shkollës Shqipe “Children of the Eagle” në Yorktown Heights.

-Blerim Gjocaj, Koordinatori i Shkollës Shqipe “Children of the Eagle” në Bronx, njëkohësisht Luftëtar i UÇK.

-Majlinda Tafaj, mbështetëse e vazhdueshme dhe ish mësuese e Shkollës Shqipe “Children of the Eagle” në Bronx.

Duke falenderuar pjesêmarrêsit, znj. Drita Gjongecaj, drejtuese dhe njëkohësisht themeluese e shkollës, theksoi rëndësinë e ruajtjes dhe kultivimit të gjuhës shqipe tek fëmijët dhe të rinjtë jashtë kufijve të atdheut. “Gjuha është thesari ynë i përbashkët dhe lidhja jonë e përjetshme me identitetin, kulturën dhe historinë tonë,” u shpreh ajo.

Në mënyrë simbolike, fëmijët u dhuruan nga një trëndafil mësueseve Mirjana Lukiç, Yllka Gashi, Zeta Gjonbalaj, Merita Gosturani, Life Buzhiqi, Shqipe Shabaj, Drilona Sadikaj, Arlinda Hysenukaj, dhe Myzejene Sadikaj. Janë këto mësuese që punojnë me shumë profesionalizëm, dashuri e përkushtim (disa prej vitesh) që gjuha të mos mbetet vetëm kujtim i së kaluarës, por të jetë një pjesë e fortë e të ardhmes së fëmijëve tanë, pavarësisht se ku ndodhen në botë.

Programi artistik solli një kombinim të mrekullueshëm të këngëve dhe poezive shqipe, të interpretuara me pasion nga nxënësit e të gjitha moshave. Poezitë e recituara nga Fatjon Gjocaj, Fatjona, Joana, Forta, Niko, Anesa, Alfons, Anja, Ina, Janina, Aulona, Roela, Altea, Michelle, Miana, dhe Adam u shoqëruan me duartrokitje inkurajuese nga të gjithë të pranishmit.

Nxënësi Arsi Buzhiqi shoqëroi me daulle kërcimet e bukura të grupit të valleve dhe solisteve Anja Buzhiqi me Vallen Matjane, Anesa Leci dhe Fatjona Gjocaj me Vallen e Rugovës, dhe Joana e Klaudia Koka me Vallen Mirditore.

Ajo që binte në sy ishin gjithashtu veshjet tradicioanale, shumëngjyrëshe e shumë të bukura të krahinave të ndryshme që shtonin krenarinë në fytyrat e nxënësve. Përgatitur nga mësuesja Drilona Sadikaj dhe me një interpretim shumë të bukur, vajzat kërcyen nën tingujt e këngës “Shqipe me Dy Krena”, vallen Pogonishte, etj, si dhe Vallen e Tropojës, përgatitur nga mësuese Majlinda Tafaj. Fjalët domethënëse të këngës “Po Festojnë Shqiponjat” kënduar nga nxënësja Ina Papa me zërin e saj të bukur sollën një emocion tjetër tek të pranishmit.

Grupi muzikor me artistët profesionistë Novi dhe Klodiana Hasani të shoqëruar nga Dritan Papa mbajtën gjallë një atmosferë festive me ritmet magjike të muzikës popullore e deri tek modernet, ritme që u shoqëruan me pasion nga vallëzimet e të pranishëmve në aktivitetin festiv.

Ky event tregoi se gjuha shqipe nuk është thjesht një mjet komunikimi, por një pasuri shpirtërore që mbledh breza dhe forcon ndjenjën e përkatësisë. Në sytë e nxënësve, mësuesve dhe prindërve reflektohej një dritë krenarie, një dritë që premton një të ardhme ku shqipja do të vazhdojë të dëgjohet dhe të ruhet me dashuri dhe përkushtim.

Faleminderit të gjithë fëmijëve që na frymëzojnë me talentin dhe entuziazmin e tyre.

Faleminderit prindërve që i mbështesin në këtë rrugëtim dhe mësuesve që me dashuri e përkushtim e bëjnë këtë mision të mundur.

Një falënderim i veçantë për vendin ku jetojmë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që na japin mundësinë dhe lirinë për të ruajtur dhe trashëguar gjuhën e identitetin tonë. Është pikërisht kjo liri dhe diversiteti kulturor që na mundëson të organizojmë programe të shkollës shqipe, të festojmë traditat tona dhe t’u mësojmë brezave të rinj krenarinë e të qenit shqiptar. Ky është një shembull i bukur i bashkëjetesës dhe respektit për kulturat e ndryshme, për të cilin jemi mirënjohës.

Gëzuar Ditën Ndërkombëtare të Gjuhës së Nënës!

SHKOLLA SHQIPE “PJETËR BUDI”, GJUHË SHQIPE DHE IDENTITET KOMBËTAR TE SHQIPTARËT NË BRITANINË E MADHE

by

Pranvera Laçi, themeluesja dhe drejtoresha e shkollës shqipe “Pjetër Budi” në Liverpool, në Britaninë e Madhe, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Liverpool, në Britaninë e Madhe, nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, historisë, traditës e kulturës shqiptare dhe aktiviteteve patriotiko- kulturore. Me themeluesen dhe drejtoreshën e shkollës shqipe “Pjetër Budi” Pranvera Laçi bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

HISTORIA E SHKOLLËS SHQIPE “PJETËR BUDI” NË LIVERPOOL

Shkolla Shqipe “Pjetër Budi” në Liverpool është një projekt i veçantë dhe i rëndësishem për komunitetin shqiptar. Ajo u themelua me qellimin për t’iu ofruar fëmijëve shqiptarë mundësinë të mësojnë gjuhën, historinë dhe kulturën shqiptare, duke ruajtur kështu identitetin e tyre kombëtar. Hapat e parë për hapjen e shkollës nisën më 1 qershor 2024, me një projekt pilot 6 javor, një date simbolike e zgjedhur për të përkuar me Ditën Ndërkombëtare të Fëmijëve. Kjo ishte një mënyrë për të festuar këtë ditë me fëmijët dhe të drejtën e çdo fëmije për arsim dhe kulturë. Kjo ditë shënoi një moment të rëndësishëm, pasi për herë të parë në Liverpool, fëmijët shqiptarë dhe familjet e tyre patën një hapësirë të dedikuar për të mësuar gjuhen shqipe dhe për t’u lidhur me trashëgimine e tyre. Pas një përgatitjeje intensive dhe një pune të palodhur nga mësuesit, vullnetarët dhe prindërit, shkolla u hap zyrtarisht me 7 shtator 2024. Në hapjen zyrtare të shkollës sonë kishim të pranishem kryetarin e Bashkisë së Liverpulit, Ambasadorin e Shqiperise z.Uran Ferizi dhe zj. Ardjana Gjoni themeluese e shkolles shqipe “Bright Eagles” në Birmingham. Për herë të parë fëmijët tanë u pajisen me librat të dhuruara nga Ambasada e Shqipërisë të cilës i jemi mirënjohës për mbështetjen që ka treguar për komunitetin tonë në Liverpul.

ORGANIZIMI I MËSIMIT SHQIP

Mësimi organizohet çdo të shtunë ora 13:00-15:00, për fëmijët nga mosha 5 deri në 15 vjeç. duke përfshirë lënde si Gjuha shqipe, historia, kultura, valle tradicionale dhe aktivitete kreative me temë kulturore. Një nga aspektet më të rëndësishme të shkollës është festimi i festave kombëtare, të cilat shërbejnë si momente të veçanta për të forcuar ndjenjën e përkatësisë kombëtare dhe për të edukuar fëmijët mbi historinë dhe vlerat e kombit shqiptar. Për herë të parë në Liverpool, shkolla organizoi një festë madhështore për 28-29 Nëntorin, Ditën e Pavarësisë dhe të Çlirimit të Shqipërisë. Ky ishte një moment historik, pasi komuniteti shqiptar u mblodh për herë të parë për të përkujtuar këto ngjarje të rëndësishme me këngë, valle, poezi dhe aktivitete artistike nga fëmijët. Ishte një emocion i veçantë të shihje brezin e ri të angazhuar me historinë dhe kulturën e tyre. Një tjetër moment historik për shkollën ishte organizimi i festës për Pavarësinë e Kosovës. Ishte eventi me i madh i organizuar për herë të parë nga komuniteti shqiptar në Liverpool. Ate ditë u bënë bashkë më shumë se 100 prindër, fëmijë. Na nderuan me pjesëmarrjen kryetari i bashkisë së Liverpulit, Ambasadori i Kosovës, Ambasadori i Shqipërisë, dhe përfaqësuese të organizatave shqiptare në Angli.

SHKOLLA SHQIPE “PJETËR BUDI” DHE AKTIVITETET KOMBËTARE

Shkolla Shqipe “Pjetër Budi” është më shumë se një institucion arsimor; një vend ku fëmijët mësojnë, luajnë dhe ndihen krenarë për origjinën e tyre. Ky projekt ka fituar mbështetjen e madhe të prindërve, të cilët sakrifikojnë çdo të shtunë për të sjellë fëmijët e tyre, disa duke udhëtuar nga larg si Chester dhe North Ëales. Me mbështetjen e komunitetit, synimi është që shkolla të zgjerohet dhe të vazhdojë të rritet, duke sjellë më shumë aktivitete dhe festa që forcojnë lidhjen mes fëmijëve dhe trashëgimisë së tyre shqiptare. Në Shkollën Shqipe “Pjetër Budi”, ne ndjekim një kurrikulë të përshtatur për fëmijët e diasporës, duke u bazuar në modelet e mësimdhënies së gjuhës shqipe si gjuhë e dytë. Konkretisht në bazë të njohurive gjuhësore të fëmijëve ne punojmë me Abetaren dhe paketen e Librave te Gjuha Shqipe dhe Kultura Shqiptare niveli 1 të botuara nga Qendra e Botimeve për Diasporën. Qëllimi kryesor është që fëmijët të zhvillojnë aftësitë bazë në të folur, të lexuar dhe të shkruar në shqip, si dhe të njihen me historinë dhe kulturën shqiptare. Falë profesionalizmit të mësuesve tanë dhe punës së palodhur, ora mësimore planifikohet në përputhje me nivelin gjuhësor të fëmijëve në mënyrë që të jetë e lehtë për t’u ndjekur dhe kuptuar nga ata. Mësimi përfshin ushtrime për shqiptimin dhe fjalorin baze për fëmijët fillestarë, leximi i tekteve të thjeshta dhe përpunimi i tyre për nivelin më të avancuar, shkrimi i fjalëve dhe fjalive të thjeshta për të nxitur komunikimin me shkrim. Dialoge praktike për të ndihmuar fëmijët të përdorin shqipen në jetën e përditshme. Njohja me figurat dhe ngjarjet historike, mësimi i valleve tradicionale etj. Suksesi i shkollës sonë nuk varet vetëm nga mësuesit, por edhe nga angazhimi i prindërve dhe komunitetit. Prindërit janë pjese kyçe e këtij rrugëtimi, dhe ne i inkurajojmë ata që të vazhdojnë të punojnë me femijët e tyre edhe jashtë orëve mësimore.

SHKOLLA SHQIPE “PJETËR BUDI” ËSHTË NJË PROJEKT I NDËRTUAR ME DASHURI DHE PËRKUSHTIM

Shkolla Shqipe “Pjetër Budi” është një projekt i ndërtuar me dashuri dhe përkushtim, por që kërkon mbështetjen e të gjithë komunitetit për të mbijetuar dhe për t’u zhvilluar më tej. Femijët tanë janë e ardhmja jonë dhe ne kemi përgjegjësinë që t’u japim atyre mjetet e duhura për të ruajtur dhe forcuar gjuhën dhe kulturën tonë. Ju ftojmë të bëheni pjesë e kësaj nisme, të kontribuoni me ndihmën tuaj, qoftë përmes pjesëmarrjes, vullnetarizmit apo mbështetjes morale dhe materiale. Së bashku mund të krijojmë një themel të fortë për gjeneratat e ardhshme shqiptare në diasporë!

GJUHA ËSHTË SHTYLLA KRYESORE E IDENTITETIT KOMBËTAR

Gjuha është shtylla kryesore e identitetit kombëtar. Për shqiptarët që jetojnë në diasporë, veçanërisht për komunitetin në Liverpool, ruajtja e gjuhës shqipe është një sfidë e madhe, por edhe një detyrë e rëndësishme për të ruajtur lidhjen me rrënjët tona. Në këtë kontekst, Shkolla Shqipe “Pjetër Budi” luan një rol jetik në edukimin e brezave të rinj dhe në forcimin e ndjenjës së përkatësisë kombëtare. Mësimi i shqipes nuk është vetëm një proces arsimor, por edhe një mënyrë për të mbajtur gjallë historinë, traditat dhe kulturën tonë. Fëmijët që mësojnë shqip jo vetëm që mund të komunikojnë me familjet e tyre në vendlindje, por gjithashtu zhvillojnë një ndjenjë krenarie për origjinën e tyre. Shpesh, fëmijët e lindur jashtë Shaipërisë dhe Kosovës kanë më pak ekspozim ndaj gjuhës amtare dhe rrezikojnë ta humbasin atë. Prandaj, Shkolla Shqipe “Pjeter Budi” ka një mision të qartë: të ndihmojë fëmijët të mësojnë, të flasin dhe të shkruajnë shqip në mënyrë që identiteti i tyre të mos zbehet me kalimin e kohës.

MËSIMI I SHQIPES SHIHET SI NJË PASURI QË NDIHMON NË RUAJTJEN E IDENTITETIT DHE DIVERSITETIT GJUHËSOR

Në një qytet multikulturor si Liverpool, mësimi i shqipes shihet si një pasuri që ndihmon në ruajtjen e identitetit dhe diversitetit gjuhësor. Shoqëria angleze është përgjithësisht e hapur ndaj shkollave komunitare, duke i parë ato si një mundësi për fëmijët që të rriten me dy gjuhë dhe të njohin trashëgiminë e tyre. Në këtë rrugëtim kemi patur mbështetje nga kryetari i bashkisë së Liverpulit si edhe nga Ambasada e Shqipërisë dhe e Kosovës duke marrë pjesë në eventet që kemi organizuar duke filluar me hapjen zyrtare të shkollës dhe me rastin e Pavarësisë së Kosovës ku mbajtëm një koncert festiv, si dhe na kanë dhuruar librat kaq të nevojshëm për mbarëvajtjen e orës mësimore dhe ju jemi mirënjohës për këtë. Në koncertin festiv që organizuam për Pavarësinë e Kosovës, kemi pasur kënaqësinë të mirëpresim edhe autoren e librave dy-gjuhësh për fëmijë znj. Merita Isufi, e cila ka kontribuar në mënyrë domethënëse në promovimin e leximit dhe ruajtjen e gjuhës shqipe. Me këtë rast, ajo dhuroi për shkollën tonë dy librat e saj dygjuhësh, “Dea fillon shkollen” dhe “ Eja Dea” duke pasuruar bibliotekën tonë dhe duke ofruar një mundësi të shkëlqyer për nxënësit që të mësojnë shqipen përmes leximit. Ky gjest jo vetëm që ndihmon fëmijët të zhvillojnë aftësitë gjuhësore, por edhe forcon lidhjen e tyre me kulturën dhe identitetin shqiptar.

MIRËNJOHJE PËR MBËSHTETËSIT

Gjithashtu, kemi pasur mbështetjen e zj. Ardjana Gjoni, themeluese e shkollës shqipe “Bright Eagles” në Birmingham, e cila që nga dita e parë ka vënë në dispozicion përvojën dhe ekspertizën e saj për të kontribuar në zhvillimin e shkollës sonë. Zj Gjoni ka qenë e pranishme në të gjitha aktivitetet tona, duke demonstruar një mbështetje të pakushtëzuar dhe një angazhim të vazhdueshëm në promovimin dhe ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare në diasporë. Bashkëpunimi mes shkollave shqipe jashtë atdheut luan një rol kyç në forcimin e lidhjeve mes komuniteteve dhe shkëmbimin e praktikave më të mira në mësimdhënie. Kjo ndihmon jo vetëm në përmirësimin e cilësisë së edukimit, por edhe në ruajtjen dhe transmetimin e trashëgimisë sonë kulturore te brezat e rinj, duke forcuar identitetin kombëtar dhe ndjenjën e përkatësisë ndaj rrënjëve tona.

SHKOLLA SHQIPE “PJETËR BUDI” DHE NEVOJA PËR MBËSHTETJE NGA KOMUNITETI

Shkolla Shqipe “Pjetër Budi” u themelua si një iniciative personale, e financuar fillimisht nga shpenzimet e familjes sime. Sot, shkolla mbahet falë kontributit të prindërve, të cilët paguajnë një tarifë modeste për të mbuluar shpenzimet bazë. Një thirrje për bashkëpunim për të siguruar vazhdimësinë e shkollës dhe për ta forcuar atë, nevojitet një angazhim më i madh nga komuniteti shqiptar. Mësimi i shqipes është një përgjegjësi e përbashkët, dhe çdo ndihmë, qoftë financiare apo logjistike, do të ndihmonte në rritjen dhe zgjerimin e kësaj shkolle. Ruajtja e gjuhës është ruajtja e identitetit! Le të punojmë së bashku për të mbajtur shqipen gjallë për brezat e ardhshëm! Mësimi në shkollën Shqipe “Pjetër Budi” zhvillohet në mënyrë efektive falë dy mësueseve tona profesioniste, Pranvera Laçi dhe Shkurte Xhafa të kualifikuara dhe me përvojë, të cilat përdorin metoda bashkëkohore për të ndihmuar fëmijët të mësojnë shqip. Teknologjia luan një rol te rëndësishem në këtë proces, monitorët ndihmojnë në përvetësimin e gjuhës në mënyre interaktive dhe tërheqëse. Video, këngë dhe lojëra gjuhësore bëjnë që fëmijët të mësojnë shqip në një mjedis argëtues dhe të natyrshëm. Një kontribut të madh për shkollën tonë kanë dhënë edhe vullnetaret e përkushtuara Edlira Bunga dhe Arjola Fera të cilat japin ndihmën e tyre çdo javë gjatë orës së mësimit si dhe me Organizimin e eventeve.

PUNA E SHKËLQYER ME FËMIJËT SHQIPTARË

Megjithatë, fëmijët e lindur në diasporë përballen me sfida të ndryshme, si dominimi i anglishtes, përzierja e gjuhëve dhe mungesa e praktikës në shtëpi. Për këtë arsye, angazhimi i prindërve është thelbësor për të forcuar gjuhën shqipe dhe për ta ruajtur atë për brezat e ardhshëm. Për të përforcuar më tej këtë synim ne po krijojmë një mini-bibliotekë me libra kryesisht dy gjuhësh ku fëmijët mund ti lexojnë në shtëpi me ndihmën e prindërve. Aktivitetet kulturore, festimet e datave historike dhe këngët e vallet tradicionale i ndihmojnë ata të lidhen më shumë me vendin e tyre të origjinës. Përfshirja në këto aktivitete ka bërë që shumë fëmijë të tregojnë më shumë interes për gjuhën dhe kulturën shiptare, duke e përdorur shqipen me shpesh edhe jashtë shkollës. Ky proces jo vetëm që ndihmon në ruajjen e identitetit kombëtar, por edhe forcon lidhjen e brezave të rinj me atdheun e tyre.

KUSH ËSHTË THEMELUESJA E SHKOLLES SHQIPE “PJETER BUDI” PRANVERA LAÇI?

Themeluesja e shkolles shqipe “Pjeter Budi” në Liverpool. Kam mbaruar studimet e larta për mësuesi në degën Biologji – Kimi në Shqipëri si dhe kam punuar si mësuese prej disa vitesh në arsimin 9-vjeçar dhe të mesëm. Prej 13 vitesh jetoj në Liverpool, një qytet që më ka dhënë mundësinë të zhvillohem profesionalisht dhe të ndjekë pasionet e mia. Gjatë kësaj kohe, kam përmiresuar gjuhën angleze në Liverpool në International Language Academy (LILA) dhe kam kryer kualifikime të ndryshme, përfshirë “Ndihmës Mësuese Niveli 3” në kolegjin Stonebridge. Ndërkohë që rrisja fëmijët, investova në zhvillimin tim profesional përmes trajnimeve dhe seminareve të ndryshme dhe punës vullnetare në disa shkolla të Liverpool. Pasioni im për objektet antike dhe vintage u shndërrua nga një hobi në një profesion me kohë të plotë. Sot, menaxhoj një biznes të dedikuar për mobilie dhe objekte me histori, duke sjellë në jetë copëza të së shkuarës me një prekje unike dhe autentike. Për mua, çdo objekt ka një histori për të treguar, dhe më pëlqen të ndihmoj njerëzit të gjejnë pjesën e duhur që pasuron hapësirat e tyre.

Adem Demaçi, in memoriam…

by

Prof. Dr. Skender Asani/

Më 26 shkurt kujtojmë ditëlindjen e Adem Demaçit, simbolit të qëndresës dhe sakrificës për lirinë e Kosovës. I njohur si “Nelson Mandela i Kosovës”, Demaçi kaloi 28 vjet në burgjet jugosllave për shkak të bindjeve të tij atdhetare dhe luftës së tij për të drejtat e popullit shqiptar.

Historia e një kombi ndërtohet mbi sakrificën dhe përkushtimin e individëve që nuk lëkunden përballë sfidave. Adem Demaçi është një nga figurat më të ndritura të qëndresës shqiptare, një simbol i palëkundur i lirisë dhe drejtësisë. Për 28 vjet, ai e pagoi idealin e tij me burgime të gjata dhe vuajtje të panumërta, por asnjëherë nuk u dorëzua para shtypjes.

Demaçi nuk ishte vetëm një i burgosur politik, por një zë që jehonte për të drejtat e shqiptarëve, edhe kur ishte prapa hekurave. Pas lirimit, ai nuk kërkoi hakmarrje, por vijoi të kontribuonte për të ardhmen e Kosovës me urtësi dhe vizion politik. Ai u bë simbol i pajtimit, lirisë dhe unitetit, duke dëshmuar se idealet e mëdha nuk mund të shuhen nga asnjë regjim.

Jeta dhe vepra e Adem Demaçit janë një thirrje për brezat e ardhshëm që të mos harrojnë sakrificat e bëra për liri. Ai mbetet një model i rrallë i guximit dhe përkushtimit ndaj atdheut, një emër që historia do ta mbajë gjithmonë me nder.

Viktor Hygo, humanisti që skaliti me shkronja zjarri fatet tragjike të kohës

by

Nga Albert Vataj/

Krejtçka na lidh me Viktor Hygoin, këtë personalitet të njimendtë të letërsisë, është ajo afri delikate e një shpirti rrapëllitës, i një pene tragjike që predikoi humanizmin si fe e gjithëkohësisë. Akti i krijimit, u shugurua prej tij si shërbesa e perëndishme e romantizmit. Ai u lind më 26 shkurt të vitit 1802. Franca e stuhishme priste atë që do të prekte zenitin si poet, dramaturg, novelist, eseist, artist vizual, burrë shteti, Viktor Hygoin, deshtazi, aktivistin e zellshëm të të drejtave dhe lirive të njeriut. Përpos të gjithash, ligjëruesin buzëhollë, poetin e patëdytë, vazhduesin e spikatun të romantizmit.

Në galerinë e veprës, përcjellim kjartësisht si figurë qendrore njeriun e mitizuar në Sizif. Ngarëndi për të rrëmuar mes rrënojave të kohës, e për të ç’burgosur së andejmi Golgotën e mundimshme të njeriut që gjen tek sekush, për ta vendosur atë gjithnjë mes rrëfimtarëve ngadhnjyes dhe përjetuesve fatkeq. Tipat, karakteret, figurat, episodet, etapat, datimet dhe rëndiet historike, janë jo vetëm lënda e parë e asaj përmendore shtatlartë, por edhe brumi i një doktrine që me romantizmin dhe me emrin e Viktor Hygoit, kërkuan dhe përftuan përjetësinë.

Edhe sot ndërsa matim kohën tone, në këtë turravrap të çmendur përnga zdiseku, përgjojmë pa shumë qëmtesë, praninë mes nesh të personazheve që skaliti mendja, zemra dhe pena e një prej shkrimtarëve më të rëndësishëm të shkullit XIX, këtij dishepulli të njimendtë të romantizmit. Në këtë 214-vjetor të lindjes së Viktor Hygoit, pakkush ka mbetur jashtë asaj bote ngjethëse që sendërtoi ai me landën e një vullkani. Kurrkush nuk bitisi atë realitet cingëritës, atë univers ku hovte një mllef dhe si një llavë flatëron gjithëkohësinë e gjëmimeve të brenshme të çdo shpirti. E gjithë kjo për t’i dhënë përmasat e qiellit vullnesës për të drejtë dhe liri, dinjitet dhe dashuri. Vepra, personazhet dhe trillet e një ngulmi reagues, u bënë udhërrëfyes të rëndjes së gjatë të një kreature letrare të tjetërqyshtë, që do ta ngjiste shumë shpejt të zotin e saj në fronin e famës.

Gjithëkjo ka në thelb njeriun, atë brenda dhe jashtë nesh, atë më fatkeqin në kohësinë e vet. Hygo e trajton njeriun në një mënyrë të tjetërsojtë nga sa e kishin mëtuar dhë qenë rrekur mbamëndjet kohore letrare të deatëhershme. Veçmas kur gjen shteg dhe depërton në brendinë e tij të mistershme, mëdyshjet që ka njeriu rreth zgjedhjeve në jetë, konfliktin që gjallon në vetëdije, dhe metamorfoza që e përndjek në të gjithë hapat në të gjallë.

Ai sheh anën vlertë të qënies, qëllimshëm për të nxjerrë që andej të virtytshmin. Nuk resht së lartësuar i shpirtin dhe dhimbjen, ndërgjegjes i jep kahje hyjnore duke e naltësuar dhehimnizuar këtë krijesë si gjithnjë të njëmendtë në mirësi. Sipas shkrimtaritnjeri mund të bëhet i madh, i urtë, i dobishëm për shoqërinë, pavarësisht sesika qenë ai më parë. Ai depërton më në thellësi, ndoshta shumë më shumë sekishte mbërritur tjetërkush më heret.

Lindja dhe rritja e një miti

Viktor Marie Hygo u lind në provincën Besanccon më 26 shkurt 1802 në Francë. Ai ishte i biri i Leopold-Sigisberg, një gjeneral i ushtrisë së Napoleonit dhe u inkurajua nga e ëma, Sofia Trebuchet, në kultivimin e talentit të tij letrar pranë oborrit të Burbonëve në Francë. Në moshën 18-vjeçare u bë i njohur dhe i rëndësishëm falë fitores në një konkurs kombëtar poezie dhe emri i tij tashmë u shënua në qarqet intelektuale franceze të kohës. Kjo famë e menjëhershme i siguroi atij mbështetjen nga familja mbretërore, për shumë vargje të krijuara prej tij në raste zyrtare. Në moshën 23-vjeçare hyn në Legjionin e Nderit. Ndërkohë, në vitin 1926 nxjerr për botim vëllimin poetik “Ode e balada”, në të cilat për herë të parë del në pah përjetimi mbi figurën e Napoleon Bonapartit dhe në mjedisin teatral drama “Kromuell” në 1927-ën, është vepra që e shquan atë drejt romantizmit.

Me parathënien e kësaj drame, Hygo propozon ndarjen nga norma klasiciste e harmonisë Kohë dhe Vend dhe mbështet me forcë dykuptimësinë historike në aksionin skenik. Kjo parathënie kthehet në një lloj manifesti letrar për francezët e kohës dhe deklarata e tij shquhet për ngjyrat dhe bindjet e tij të thella romantike. Në vitin 1823, teksa ishte martuar me Adele Foucher, martesë nga e cila pati katër fëmijë, por që pas njohjes dhe marrëdhënies dashurore me Juliette Drouet, mikesha e tij për 50 vjet me radhë, të cilës i ka kushtuar një epistolar të panumërt ndjenjash, ai ndahet përfundimisht prej gruas së tij. Në vitin 1830 u prezantua për herë të parë vepra teatrale “Hernani”, i cili provokoi një mosmarrëveshje, që solli ndërprerjen e ridhënies së shfaqjes në sallën e Komedisë Franceze. Një vit më vonë u publikua në shtyp vepra “Notre-Dame de Paris” (“Katedralja e Parisit”), e cila bën që nga ky moment shkrimtari i madh t‘i kushtohet teatrit romantik. Gjatë këtyre viteve, ai shkroi shumë nga dramat e tij historike si “Mbreti dëfrehet” (1832), “Lukrecia Borgia” (1833), “Engjëlli tiran i Padovas” (1835), “Rui Blas” (1838) etj. Vdekja e vajzës së tij, Léopoldine, dhe mossuksesi i dramës “I Burgravi”, i cili e bëri të heqë dorë përfundimisht nga teatri, ndërprenë për një periudhë dhjetëvjeçare aktivitetin e tij letrar.

Pavdeksimi i personazheve

Viktor Hygo krijoi novela dhe poema, të cilat përfshinin çështje të epërme dhe vorbulluese, ato politike dhe filozofike të historisë së asokohëshmes. I trajtoi ato me një stil të lartë dhe finesë, dritëpamësi dhe fondament. Ai shtjellon me një stilistikë aspak të mërzitshme edhe pse shpesh ndalet në detaje që dlirin dyshimin në trill dhe mishërojnë çdo çast me shkëlqimin e vet të ngrysët dhe trishtimin pikëllues. Gjithmonë në këtë lojë ligjëruese, ka ndopak andje dhe hir për tu përfshirë, gjithëpoaq ke diçka për të reflektuar mbi atë që trajtonme aq mjeshteri Viktor Hygoi. Mjafton vetem një sentencë që ka fuqinë e një bërthame shpërthimi brendie, që të ngas me forcën dhe magjinë e një Circe dhe të përfshijë në vorbullën e përjetimit.

Për formësimin e një botëkuptimi letrar, përvoja me kryeveprat e shkrimtarit të madh, “Njeriu qëqesh”, “Katedralja e Parisit” dhe “Të mjerët”, është kryekëput një ndikesë për nga përfundimet dalldisëse, të cilat lënë në gjurmëne kohës dhe në përcjelljen kundruese, gjurmë që drithërojnë. Gjithsesi këto tre vepra, dhe jo vetëm, ishin njëkohësisht dhe pasaporta ndërkombëtare e Hygoit. Mbeten sakaq emblematike për galerinë e shkrimtarit. Njëherash janë realitete letrare që paraprijnë në yshtjen e stuhishme drejt kreut këtë penë. Kohësia e këtyre veprave mëtoi në sentimentet e një qëmtese kushtruese. Pas personazhevetë skalitur me daltën e këtij dimensioni të gjithmonshëm letrar, asohere kur u botuan spariherë, u bënë yshtje e netëve pagjumë. Në të sotmen e përgjithkohë, mbeten të jashtëzakonshëm. Kuazimodo, Guinpleni dhe Gavroshi janë të përjetime që e bashkëshoqërojnë njeriun atëkohë e sot. Kumti i tyre ishte, është dhe mbetet në kohësinë e gjithë shtresime shoqërore, një shkundje nga themelet, një ndërmëndje që udhëton dhe jeton me elemnetin thelbësor të jetësores, njeriun, asohere, tash e në të përgjithmonshmen. Manteli që veshi këto personazhe është reja e zezë që noton edhe në qiejt modern, duke gërmushur me nervin e hakërrisë paqen e rrejshme sociale, patosin dhe shtrirjen jargavitëse ndjesore.

Viktor Hygo diti dhe ia doli t’i ikte modeleve të pështira dhe melankolike që mëkoi shpirtin kumtues të asokohjes së tekstshkruesve. Nuk hezitoi të hidhej në rrapëllimën e kohës, të përballet fyta-fytas me peripecitë, me jetësoren gjithnjë në zgrip të personazheve, për ti shndrruar ato hove në shkëndija të qenësishme të ndryshesave epokale historike.

Kreatura shkrimore dhe padyshim thellësisht ndjesore, arritën të mbulonin të gjitha gjinitë letrare, nga lirika tek tragjedia, nga zakonet tek satira politike, nga romani historik e social tek themelimi i një doktrine, duke ngjallur kësisoj një lloj njëmendësie të patjetërt evropiane.

Në kacarritjet drejt apogjeut të shkrimtarit, nga shumësia e faqeve që mëtojnë atë dhe veprën lexojmë se: Më 1827 do të merrte jetë një prej regëtimeve tekstshkruese të allasojta. Në këtë sprovë Hygoi orvatet të shtjellojë dramën historike për teatrin Kromuell, vepër e cila u konsiderua si manifestimi i teorive të reja romantike. Më 1843 mbytet e bija Leopoldinë dhe bashkëshorti i saj, lajm me të cilin shkrimtari u njoh nëpërmjet gazetës Siecle (Shekulli). Kjo humbje dhe rrëzimi me “I Burgravi”-n 1845, zymëtia që do ta mbanin qiellin e tij letrar për dhjetë vjet në natë ferri. Më 1848 Hygo e sheh veten si deputet në Asamblenë Konstitutive. Grushti i shtetit më1851 do të kurorëzonte në pushtet Napoleonin e III duke e vënë këtë në një pozitë duale. Lekundjet në politikë dhe qëmtesat oponente, nga njëra anë, reagimet që mbartnin zemëratë për regjimin, nga kahu tjetër, e detyruan të arratiset në ishullin Guernsey, ku jetoi me vragën e mërgimtarit 15 vjet. Këto vite i dhanë Hygoit statusin e babait të atdheut në mërgim. Sakaq kyçet një etapë me kontraste të forta për tu hapur një tjetër, e cila merret meformësimin e figurës së tij mitike, si poet dhe në të mëvonshmen, dorzania në traditën historike letrare. Sakaq është në fillesat e saj rëndia drejt famës, e cila ndiqet kronologjikisht me satirën “Napoleoni i vogël”, (1852),”Ndëshkimet” (1853) në vargje, për të vijuar me ndikesat humanitare te “Mendimet” (1856) dhe me ” Legjenda e shekujve”. Në këtë Viktor Hygo përshkoi mespërmes historinë e njerëzimit nga gjeneza deri në shekullin e XIX, trepjesësh që u mundësua për publikun, respektivisht(1859-1877-1883).

Në këtë të gjallë të tij përplot vrull letrar dhe kumte veshpërthyese do të merrni jetë kryeveprat e përbotshme “Të mjerët”(1862), “Punëtorët e detit” (1866), dhe “Njeriu që qesh”(1863). Këto kapërthime në lartësitë e krijimit do të përziheshin me një radhë fatesh të kobta që i krisën zemrën.

Romantizmi, rrymë letrarë që ushqeu me vetveten, Hygoi, ishte një lëvizje komplekse shpirtërore dhe kulturore që prodhoi një rinovim të thellë në letërsi, në art dhe në mendim, në politike dhe në zakone. Ishte në kryeherën e vet, një vullnesë për të ndryshuar, një rrjeshtim i zëshëm për të dëshmuar dhe për të mëtuar vetvetes dhe botës, kjartazi, gjithëkohësisë, të drejtën për të rendur gjithnjë përpara, për njeriun, brenda, thellë brendatijë. Romantizmi u zhvillua nga ai mutacion i shijeve dhe i ndjeshmërisë që u verifikua në Evropë në fund të shekullit të XVII, erdhi si domosdo dhe dishepull.

Mes poeteve të rinj të përfshire në rrymën e romantizmit spikaste Viktor Hygo, që atëherë ishte 25 vjeç. Në publikimet e tija lirike,diçka rreth 50 mije vargje, manifestohet Hygoi i rinisë dhe i theksimit të romantizmit, idhull i gjeneratës së re në vargjet shpreh brendësinë eshpirtit. Kumti i Hygoit shfaqet në mënyrën e trajtimit të materialit historik konkret. Ai bëhet mbrojtës i madh i të drejtave të njerëzve dhe shpreh “revoltëne shpirtit” për shtypjen e padurueshme të popullit të thjeshte. Hygoi kjo ajkë e këtij sistemi vlerash përfaqëson një sinteze fatesh të shekullit XIX. Krejt në mënyrë të beftë do ta shihte veten në shtjellën e “militantëve romantikë”, të cilët grupohen për ti dhënë shpirt drejtësisë, revolucionit.

Epilogu

Ai ishte dhe mbeti përjetuesi dhe kumtuesi më i pashoq i personazheve emblematike, jetëve dhe fateve të përgjithmonshme. Ata ishin në kohën e tij, në të atyren, në tonën, dhe ne do ti lejojmë të jenë të gjithkujt, jo vetëm si portrete, si personazhe, si ai, ata, ato që kemi njohur, nga Guimplen te Gavroshi, nga Kuazimodo te Tribuleti, nga Dea te Ursusi, nga Esmeralta te Xhoziana. Kuazimodot janë dukshëm në tashmën moderne teksa mëtojnë deri në plotësinë e personazhit që Hygoi e vendosi në shumëkohësi. Kjo ndoshta jo dhe aq nga ndonjë yshtje prej orakulli se sa një përkim ojnak që realitetet mveshin në të tashmen e tyne në gjithëkohësi. Përplotëson vetëvetja e epokës hygoiane, me Gavroshin që spërkat dhe njollos shkëlqimin mondan të qendrave urbane dhe ngrihet në kultin e periferisë, nën këmbët e vërshimit të një botë që ka në filozofinë e vet bërjen e maskave dhë çjerrjen e fytyrave, në një farë qasje prej Guimpleni.

Ndryshe nga pararëndës dhe passhkues, ai nuk ishte tragjik, thjeshtë jeta tek-tuk e çukiste me rrufe kreshtën e tij të fatit, përzhitje të cilat ai nuk i fshehu, përkundrazi i bëri limfë përmbajtësore të veprës. Viktor Hygo mbylli sytë më 22 mars 1885 në shtëpinë e tij në Paris. Trupi i tij uv endos për një natë nën Harkun e Triumfit dhe u shoqërua nga 12 poetë. Në ceremoninë e varrimit morën pjesë më shumë se dy milionë persona të ardhur nga çdo cep i Francës. Ishte dhe mbeti për shumë kohë një ceremoni lamtumire madhështore, si e meritonte Viktor Hygoi. Iku për të mbetur jo vetëm në bibliotekë, në mëndje dhe në përjetime, por edhe në të tashmen, si i përgjithmonshëm.