Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2025

We invite you to join our 37th journal club, which will take place on Friday, March 28, 2025 at 8PM EST

by

Please RSVP using the link below to receive the Zoom link: https://forms.gle/dzBXYcYwEXUdLAp46

Erigen Cela earned his bachelor’s in Health Sciences at Oakland University in 2018. He later began medical school at the American University of the Caribbean School of Medicine, where he is currently a fourth-year student. Erigen is passionate about psychiatry, with a focus on addressing gaps in mental health care. He aims to advance psychiatric support, promote awareness, and advocate for enhanced mental health resources in his community and beyond.

Gani Abazi, MD MPH, from Pejë, Kosovë/o, has a strong background in health policy and humanitarian efforts. He earned his medical degree from Prishtina University and later pursued a Master of Public Health at Harvard as a Rotary Ambassadorial Scholar. He conducted neurosurgery research at Boston Children’s Hospital and played a key role in health policy reforms in Kosovo. Dr. Abazi co-founded the Gift of Life Kosova Program, facilitating life-saving cardiac surgeries for children, and helped equip Kosovar hospitals with modern medical technology from the U.S. Dr. Abazi is currently a psychiatry resident at Bergen New Bridge Medical Center in New Jersey.

Ermal Bojdani, MD, is a board certified psychiatrist practicing in NYC. After medical school in the Midwest, Dr. Bojdani completed residency at Harvard Medical School and dual fellowships in public and emergency psychiatry at Columbia University Vagelos College of Physicians and Surgeons. He has been on the faculty and an attending at New York Presbyterian-Columbia and the Icahn School of Medicine at Mount Sinai, teaching and supervising medical students and residents in the emergency room. He more recently joined the faculty at Bellevue Hospital- NYU Grossman School of Medicine, where he provides psychiatric coverage as an attending, teaches, and supervises residents. Most recently, he founded and is the CEO of Medical of Manhattan Corporation, where he provides care in a private practice setting.

100 Vjet nga Rënia e Bajram Currit – Tribuni Popullor dhe Simboli i Qëndresës Kombëtare

by

Prof.dr Skender ASANI/

Historia e një kombi ndërtohet mbi sakrificat dhe veprat e atyre që guxojnë të sfidojnë padrejtësinë, të ngrihen mbi interesat vetjake dhe të japin gjithçka për lirinë e popullit të tyre. Një nga këto figura të shquara të historisë shqiptare është Bajram Curri, një tribun popullor, luftëtar i paepur dhe një ikonë e rezistencës kombëtare. Ai ishte njeri i malit dhe i popullit, një strateg i lindur, i cili nuk u përkul kurrë para asnjë sundimi, qoftë ai i huaj apo vendas.

Në marsin e vitit 1925, Bajram Curri u gjet i rrethuar në një shpellë të Dragobisë, vendi që sot është shndërruar në një legjendë të qëndresës. I vetëm përballë forcave të Ahmet Zogut, ai zgjodhi vdekjen para dorëzimit, duke vulosur fatin e tij si një hero kombëtar. Një shekull më vonë, kujtesa për të mbetet e gjallë, duke na kujtuar se liria nuk dhurohet, por fitohet me mund dhe sakrificë.

Bajram Curri lindi në vitin 1862 në Gjakovë, në një familje me tradita të thella patriotike. I ati, Shaqir Curri, ishte një prijës i njohur, i cili ia ngulit të birit ndjenjën e fortë të përkatësisë kombëtare dhe urrejtjen për robërinë. Që në moshë të re, Bajram Curri u gjend në mesin e lëvizjeve patriotike të kohës, duke përqafuar idealin e një Shqipërie të lirë dhe të bashkuar.

Shekulli XIX dhe fillimi i shekullit XX ishin kohë të stuhishme për shqiptarët. Perandoria Osmane po shfaqte shenjat e dobësimit, ndërsa Fuqitë e Mëdha synonin ta ndanin Ballkanin sipas interesave të tyre, shpesh në kurriz të shqiptarëve. Në këtë sfond historik, Bajram Curri doli në ballë të lëvizjeve kombëtare. Ai u bë një nga figurat kyçe të Lidhjes së Prizrenit dhe më vonë i Lidhjes së Pejës, duke kërkuar me ngulm të drejtat e shqiptarëve dhe autonominë e trojeve të tyre.

Nuk ishte thjesht një burrë pushke, por edhe një njeri me vizion politik. Ai e kuptonte se fati i kombit nuk varej vetëm nga armët, por edhe nga uniteti dhe organizimi i shqiptarëve. Për këtë arsye, ai bashkëpunoi ngushtë me figura të tjera të mëdha të kohës, si Hasan Prishtina dhe Isa Boletini, për të ndërtuar themelet e një Shqipërie të lirë.

Kur më 28 nëntor 1912, Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë, Bajram Curri ishte ndër ata që nuk e panë këtë akt si fundin e luftës, por si fillimin e një beteje të re. Pavarësia nuk ishte e garantuar; territoret shqiptare ishin të rrezikuara nga fqinjët që kërkonin copëtimin e Shqipërisë. Në këtë periudhë kritike, Bajram Curri u angazhua me gjithë fuqinë e tij për mbrojtjen e kufijve të Shqipërisë nga pushtimet serbe dhe malazeze.

Gjatë Luftës së Parë Botërore, ai nuk reshti së luftuari për çështjen shqiptare. Në kohën kur fuqitë e mëdha po ridizajnonin hartën e Europës, ai vazhdoi të mbështeste rezistencën shqiptare, duke luftuar për të ruajtur integritetin territorial të vendit.

Pas Luftës së Parë Botërore, Shqipëria u gjend përballë një realiteti të ri politik. Ahmet Zogu, një figurë ambicioze që synonte të vendoste një regjim të fortë qendror, u bë një nga kundërshtarët më të mëdhenj të Bajram Currit. Për Currin, Zogu nuk ishte thjesht një rival politik, por një njeri që rrezikonte idealin e një Shqipërie demokratike dhe të lirë nga ndikimi i jashtëm.

Kundërshtimi ndaj Zogut e vendosi Bajram Currin në një pozitë të vështirë. Ai organizoi disa kryengritje në veri të Shqipërisë, por forcat qeveritare, të mbështetura nga fuqitë e huaja, e ndoqën pa mëshirë. Në mars të vitit 1925, ai u detyrua të strehohej në një shpellë në Dragobi, ku u rrethua nga forcat e Ahmet Zogut.

Historia tregon se, përballë mundësisë së kapjes, ai zgjodhi vetëvrasjen, duke mos lejuar që armiku ta poshtëronte. Kjo vdekje tragjike e vulosi figurën e tij si një hero të vërtetë kombëtar, i cili nuk pranoi kurrë të dorëzohej.

Vdekja e Bajram Currit nuk ishte vetëm fundi i një njeriu, por edhe shuajtja e një epoke të tërë të rezistencës së armatosur shqiptare në Kosovë. Ai ishte një nga figurat kryesore që mbajti gjallë luftën për çlirimin e trojeve shqiptare nga sundimi i huaj. Me rënien e tij, u shua edhe shpresa për një kundërshtim të organizuar të pushtimit jugosllav në Kosovë, pasi mungesa e një udhëheqësi të tillë bëri që lëvizjet e mëtejshme të mos kishin të njëjtën forcë dhe drejtim. Për dekada më pas, shqiptarët në Kosovë u detyruan të kalonin nga një rezistencë e hapur në një luftë të gjatë politike dhe kulturore për të mbajtur gjallë identitetin e tyre kombëtar.

Sot, një shekull pas vdekjes së tij, emri i Bajram Currit vazhdon të mbetet një simbol i qëndresës dhe i lirisë. Qyteti Bajram Curri, qendra e Tropojës, mban me krenari emrin e tij, ndërsa historia e tij mësohet në shkolla si një shembull i sakrificës për atdheun.

Por më e rëndësishmja është se ideali i tij mbetet i gjallë. Në një kohë kur sfidat e kombit shqiptar nuk kanë përfunduar ende, fryma e Bajram Currit na kujton se liria kërkon përkushtim, guxim dhe sakrificë. Ai është një nga ata burra që nuk vdesin kurrë, sepse vazhdojnë të jetojnë në zemrat e një populli që nuk harron bijtë e tij më të mirë.

Figura e Bajram Currit është një testament i pathyeshmërisë shqiptare. Ai ishte një njeri që e kuptoi se liria nuk mund të blihet me fjalë, por duhet të fitohet me gjak dhe vendosmëri. Sot, 100 vjet pas rënies së tij, ai mbetet një frymëzim për të gjithë ata që besojnë në idealet e lirisë dhe të drejtësisë. Historia e tij na mëson se, edhe në kohët më të errëta, drita e atdhedashurisë nuk shuhet kurrë, por mbetet një fener që ndriçon rrugën e brezave të ardhshëm.

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë: Njohja e Republikës së Kosovës nga Kenia – Moment i rëndësishëm

by

Tiranë, 27 Mars 2025/

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë përshëndet vendimin e Republikës së Kenias për të njohur Republikën e Kosovës si shtet të pavarur dhe sovran, si dhe shpreh mirënjohjen dhe vlerësimin më të lartë për vizionin largpamës të autoriteteve Kenias.

Ky është një përparim i rëndësishëm diplomatik, që i jep fund një periudhe katërvjeçare pa njohje të reja dhe që duhet t’i shërbejë rivitalizimit të përpjekjeve të diplomacisë e politikës së Kosovës, Shqipërisë, shteteve mike, si dhe të gjithë atyre që mund të kontribuojnë në shtimin e njohjeve të Kosovës dhe forcimit të pozicionit të saj në arenën ndërkombëtare.

Njohja nga Kenia e Kosovës së pavarur e sovrane është një dëshmi e zbatimit korrekt të ligjit ndërkombëtar dhe drejtësisë së pavarësisë dhe sovranitetit të Kosovës, si dhe e një realiteti tashmë të pakthyeshëm, që po i shërben paqes, stabilitetit e prosperitetit në të gjithë rajonin e më gjërë.

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë nënvizon rëndësinë e kësaj njohjeje edhe për faktin se Republika e Kenias është një prej shteteve më të konsoliduara ekonomikisht dhe jo vetëm, të kontinentit të madh Afrikan, anëtare e shumë Organizatave Ndërkombëtare, si dhe një prej aleateve më të rëndësishëm, ndër vendet jo anëtare të NATO-s, të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Jemi besim plotë se kjo arritje do të nxisë hapa të tjerë në procesin e konsolidimit të mëtejshëm diplomatik të Kosovës.

Shprehim mirënjohjen tonë të thellë ndaj të gjithë atyre që kontribuan në këtë arritje. Në veçanti, falenderojmë përzemërsisht ish-Presidentin e Republikës së Kosovës, z. Behgjet Pacolli, për përkushtimin e tij të palëkundur dhe kontributin e jashtëzakonshëm në sigurimin e kësaj njohjeje. Angazhimi i tij i vazhdueshëm për fuqizimin e pozitës ndërkombëtare të Kosovës po jep rezultate konkrete.

Rivendosja e barazpeshës strategjike në NATO, mes paralajmërimeve të forta dhe paradigmave të reja doktrinore

by

Hisen Berisha/

Vizita e Mark Rutte në Poloni dhe deklarata e tij e fortë për një kundërpërgjigje “shkatërruese” ndaj çdo sulmi rus mbi ndonjë vend të NATO-s përfaqësojnë një mesazh të qartë për Kremlinin: aleanca nuk do të tolerojë asnjë akt agresioni kundër shteteve anëtare. Ky paralajmërim nuk është thjesht një deklaratë politike, por një sinjal i një rikonsolidimi strategjik të NATO-s, në përputhje me sfidat e reja të sigurisë në Europë.

Rëndësia e reformës në NATO dhe “Doktrina e Trump” mbi mbrojtjen europiane

Qasja e NATO-s ndaj kërcënimeve ruse po përthyhet edhe në kontekstin e konceptit të ri doktrinor të presidentit të SHBA-së, Donald Trump. Trump ka qenë i qartë në kërkesën e tij që vendet europiane të rrisin shpenzimet për mbrojtjen dhe të mos mbështeten tërësisht te SHBA-ja për sigurinë e tyre. Nëse kjo qasje vazhdon, vendet e BE-së, përfshirë Poloninë, Gjermaninë dhe Francën, do të duhet të investojnë më shumë në mbrojtje për të garantuar mbështetje të qëndrueshme nga SHBA-ja brenda NATO-s. Nëse nuk ndodh një reformë e tillë, atëherë mbështetja amerikane mund të mos jetë aq automatike dhe e pakushtëzuar sa ka qenë në dekadat e mëparshme.

Deklarata e Rutte në Poloni është një tregues se aleatët europianë tashmë janë duke e kuptuar këtë realitet të ri. Polonia ka qenë ndër vendet që ka investuar ndjeshëm në ushtrinë e saj dhe është ndër mbështetësit kryesorë të Ukrainës. Ajo e sheh forcimin e NATO-s dhe një qëndrim më të ashpër ndaj Rusisë si çështje ekzistenciale.

A është një marrëveshje Rusi-SHBA një fitore e maskuar për Kremlinin?

Pavarësisht përpjekjeve diplomatike për të ndalur luftën Rusi-Ukrainë, shumë vende europiane dhe veçanërisht ato të krahut lindor të NATO-s, e shohin me skepticizëm rezultatin e këtyre bisedimeve. Frika kryesore është se një marrëveshje që do të përfundonte luftën në kushte të favorshme për Moskën mund t’i lejonte Vladimir Putinit të konsolidonte kontrollin mbi territoret e pushtuara dhe të rindërtonte forcat e tij ushtarake për një kërcënim të mëvonshëm në rajon.

Këto shqetësime nuk janë të pabaza. Rusia ka përdorur më parë periudha “paqësore” për të forcuar veten dhe për të rikuperuar humbjet. Kështu ndodhi pas luftës së Gjeorgjisë në 2008 dhe pas aneksimit të Krimesë në 2014, ku Rusia shfrytëzoi mungesën e një reagimi të fortë perëndimor për të përgatitur ofensivat e saj të ardhshme.

Nga ana tjetër, një marrëveshje e mundshme nuk duhet të paragjykohet vetëm si një favor për Rusinë. Ukraina mund ta shfrytëzojë këtë periudhë për të riorganizuar mbrojtjen e saj dhe për të modernizuar arsenalin ushtarak, ashtu siç po bën Polonia dhe vendet e tjera që ndihen të kërcënuara nga Moska. Çështja është nëse Perëndimi do të jetë në gjendje të sigurojë që një marrëveshje të mos kthehet në një dështim strategjik që i jep Rusisë hapësirën për të sulmuar sërish.

Precedenti i rrezikshëm i koncesioneve ndaj agresionit

Një nga problemet më të mëdha të qasjes aktuale ndërkombëtare është rreziku i krijimit të një standardi të ri në diplomacinë globale: legjitimizimi i agresionit si një mjet për të arritur paqen. Nëse Rusia arrin të ruajë territoret e pushtuara përmes negociatave, kjo do të krijojë një precedent të rrezikshëm që mund të inkurajojë agresorë të tjerë.

Ky rrezik është i dukshëm jo vetëm në Ukrainë, por edhe në Ballkan, ku Serbia vazhdon të kërcënojë Kosovën me mbështetjen e Rusisë. Nëse Perëndimi dërgon sinjalin se agresioni mund të shpërblehet me koncesione territoriale, atëherë shtetet e vogla dhe të pambrojtura do të jenë më të ekspozuara ndaj presioneve ushtarake dhe diplomatike.

Për këtë arsye, NATO duhet të forcojë politikën e saj të parandalimit dhe të mos lejojë krijimin e një precedenti ku agresioni shpërblehet me fitime territoriale. Ky është një mesazh që duhet të kuptohet si nga Moska, ashtu edhe nga Beogradi.

Deklarata e Mark Rutte në Poloni dhe mesazhi i tij për një përgjigje “shkatërruese” ndaj çdo agresioni rus është një hap i rëndësishëm në drejtimin e duhur për mbrojtjen e Evropës Lindore. Megjithatë, ky paralajmërim duhet të mbështetet nga një reformë e thellë e NATO-s dhe nga një angazhim më i madh i vetë vendeve europiane për mbrojtjen e tyre.

Skepticizmi mbi negociatat Rusi-SHBA është i kuptueshëm, por çdo marrëveshje duhet të garantojë që Moska nuk mund të përdorë një pauzë të përkohshme për të përgatitur një ofensivë të re.

Më e rëndësishmja, NATO dhe Perëndimi nuk mund të lejojnë që agresioni ushtarak të kthehet në një normë për zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare. Kjo nuk do të kërcënonte vetëm Ukrainën, por edhe stabilitetin e Ballkanit dhe sigurinë globale në tërësi.

Në këtë kontekst, vizita e Rutte në Poloni dhe mesazhi i tij i fortë janë një sinjal i qartë që NATO nuk është e gatshme të lejojë që historia të përsëritet, ashtu siç ndodhi në Gjeorgji në 2008 dhe në Krime në 2014. Pyetja mbetet nëse vendet europiane do të marrin mësimet e duhura dhe do të përgatiten për sfidat e reja që po formësojnë arkitekturën e sigurisë globale.

Foto: koha.mk

Standartet e gruas në politikë, një reaksion zinxhir nga gjenerimi i jetës deri tek nderi i një kombi!

by

Irena Dragoti/

Nga ngjarjet më të mëdha në historinë kombëtare mbetet nënshkrimi i marreveshjes së Rambujesë, për çështjen e Kosovës. Jo pak herë kam pyetur veten nëse do mundësohej kjo pa ndihmën e një gruaje, një zonje të madhe të mendimit botëror diplomatik si Madlene Albright? Dhe po kaq herë kam gjetur përgjigje në fuqinë e asaj gruaje. Dhe fuqia e saj nuk ishte vetëm shtetërore , por prej nëne, gruaje, motre pasi gjatë gjithë përpjekjeve Ajo e trajtoi zotin Hashim Thaçi si birin e saj , jo si politikan dialogu. Asnjëherë nuk e kam kuptuar se ku fillonin dhe mbaronin kufijtë midis diplomates, sekretares së shtetit Amerikan, gruas, nënës, apo motrës në detyrat e saj. Ajo ishte grua e bukur pasi të tilla kishte idealet! Prej pranisë së saj në skenën politike kam formuar standartin e gruas në raportin “Gruaja dhe politika”. Por shoh se ky standart i rri ngushtë gruas shqiptare në politikë!

Në historinë e botës megjithë pengesat gratë kanë mundur të tregojnë fuqinë e tyre në mënyra të ndryshme. Madje mendoj se ndryshimi pozitiv i botës kryesisht ka ardhur nga politikëbërja e tyre. Shpesh ju ka munguar përfaqësimi por kjo nuk e ka zbutur forcën e tyre duke rritur ndjeshëm rolin e tyre në rrugë e mjete të tjera. Kujtojmë fuqinë e Eleanore Roosevelt , bashkëshortes së Franklin D Roosevelt , e cila pati ndikim në jetën sociale Amerikane me pozitivizmin, dashurinë për të bukurën dhe deshirat e saj për të ndryshuar botën.

Roli i gruas sot varet deri diku edhe nga vendet ku ajo jeton. Herë- herë ai është real e jo pak herë vetëm dukje. A është Ballkani Perëndimor apo vendet ish-komuniste të lindjes ilustrim i këtij dyzimi? Mjerisht po, pasi fasadat e ndërtuara bukur me gra në poste politike vetëm idenë të japin të tillë. Jopakherë ato janë kukulla që zbatojnë verbërisht vijën politike dhe interesat e liderit kryesor, përndryshe si magji” zhduken”nga skena politike. Dhe në mes të kësaj farse ato tentojnë stilin burrëror në politikëbërje duke fashitur feminilitetin, moralin e gjenerimit të jetës duke harruar modelin që duhet të përcjellin duke lënduar të bukurën, butësinë dhe balancimin e gjakrave të nxehtë në ato vende ku korrupsioni është shndërruar në religjion.

Roberto Saviano në librin e tij “Mafia dhe politika” thotë -Ndiq paranë, për të gjetur korrupsionin-Por shumë zonja në politikë kanë ndjekur korrupsionin për ta gjetur paranë me dëshirën e fuqisë dhe arrogancës politike. Në këtë pikë unë mendoj, se kemi barazi gjinore madje mund të jemi etalon evropian, pasi gratë tek ne kanë epërsi. Shembuj me vajza në gjendje të vështirë ekonomike në fillimpolitikëbërje sot i kemi pronare vilash, biznesesh milionadollarë vetëm si rrogëtare. Për herë të pas 34 vitesh ndoshta më duhet ti jap të drejtë Marksit kur thotë:” Para se bësh politikë më trego ku e fut kokën në mbrëmje dhe ku punon”.sepse kështu ekziston mundësia të mendosh edhe për mua.

A është njëjtë vizioni i politikëbërjes nga gruaja në perëndim? Statistikat e historia flasin ndryshe.

Merkel kjo grua e hekurt më jep versionin absolut të korruptimit zero në politikë. Që nga aparenca deri në mënyrën e jetesës kjo zonjë, do bindte gjithkënd pse duhet ta votojë! Ka dy lloje korrupsioni thotë gjykatësi mendimtari e filozofi francez Montesquieu në shek e 18: -1 kur njerëzit shkelin ligjet.- 2 kur ligji korrupton njerezit. A i gjejmë të dyja këto në 34 vite në gra të politikës shqiptare ? A janë tjetersuar nën magmat e sistemit duke e bërë atë strehën e arrivistëve?

A ka më feminilitet, qytetari, kur si mendim të parë në kokë sapo i afrohesh politikës, ti zonjë mendon paranë , dhe jo Eleonore Rousvelt apo Merkel?

Shumë nga ato politikane që ia kanë “parë hajrin “politikëbërjes nuk e lëshojnë më vendin e shumë nga ato që sapo i janë afruar shkallnares ku rrëzohen vlerat evërteta, shtyhen të marrin copën e tyre.

Politika e sotme, është më praktike. Bëjmë solidaritet për ideale, interesa, mendjengushtësi apo servilizëm. Edhe pse lëvizjet feministe, trumbetojnë arritje ka vend për beteja për solidaritetin femëror sidomos kur vijnë periudhat zgjedhore . Mungesa e tij është njëjtë si mungesa e nderit mes hajdutëve por nëse do ekzistonte si gjurmë e fisnikërisë femërore përfitimet do ishin akoma më të mëdha për gratë eangazhuara.

Në 34 vite prosperiteti i vetëm i shoqërisë shqiptare është reformimi i gruas nga një simbol i jetës, së bukurës, dashurisë, paqtimit në “ zbuluese thesaresh” për tu pasuruar me çdo kosto, herë deri në shkatërrim të familjes, moralit shoqëror me moton se paraja i zgjidh të gjitha hallet…

Po vërtet, hallet e tua, po ato të grave që të zgjodhën dikur, apo të atyre që sot ju kërkon votën duke buzëqeshur ëmbël kush do ti zgjidhë???

Më jep një model të së shkuarës tënde si idealiste të të besoj për të nesërmen pasi fjalët më kanë lodhur.

Ju shoh në fushatë sipas parametrave evropianë në dukje e shifra por më besoni kam frikë nga ju si gjini sepse historia e 34 viteve e ka mjeruar besimin tim.

Kam frikë edhe nga fillestaret sepse udha ku hedhin hapat, duhet pastruar më parë nga ky sekt i ndotur ! A do mundeni ju?

Femrës i rrinë mirë idealet, i shkon ti japë aromë rigjenerimi të pushtetit, pa shkelur besimin e gjinisë së saj për përfitime personale i shkon të mos plaçkitë gjininë e saj në besim në shpresë në mjete monetare. Gruaja është themeli i familjes, që ka barazinë për frymë, shpirti i një shoqërie të drejtë dhe e ardhmja e një kombi të ndershëm, është reaksion zinxhir. Askush nuk ka mbetur gjatë në histori nga mënyrat e pasurimit por nga të jetuarit me ideale!