Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for June 2025

7 senatorë për t’u ndjekur kur republikanët bëjnë ndryshime në projektligjin e madh të Trump

by

Përgatiti Rafael Floqi

A split composite of Ron Johnson, Lisa Murkowski, and Susan Collins.

Senatorët Ron Johnson, R-Wis.; Lisa Murkowski, R-Alaska; dhe Susan Collins, R-Maine. Getty Images; AP

UASHINGTON — Ndërsa udhëheqësit republikanë të Senatit shtyjnë përpara një projektligj masiv për axhendën e Presidentit Donald Trump deri më 4 korrik, ata po përballen me një mori kërkesash konkurruese.

Disa senatorë janë kërcënime të vërteta për të votuar kundër legjislacionit, ndërsa të tjerë pritet ta mbështesin atë në fund pasi të përdorin kërkesat e tyre për ta formësuar atë. Disa prej tyre kanë konsiderata politike të ndërlikuara. Republikanët që po flasin më me zë të lartë tregojnë një sërë mënyrash se si projektligji i miratuar nga Dhoma e Përfaqësuesve mund të ndryshojë në Senat, ndërsa udhëheqësit e partive kërkojnë të lehtësojnë mjaftueshëm shqetësimet e tyre. 

Me të gjithë demokratët që pritet të votojnë kundër paketës, republikanët do të kenë nevojë për të paktën 50 vota për ta miratuar atë, pasi Zëvendëspresidenti JD Vance mund të barazojë votat.

Këtu janë shtatë senatorë kryesorë për t’u ndjekur.

Rand Paul

Senatori Rand Paul, R-Ky., është i vetmi senator republikan që ka votuar kundër këtij legjislacioni në çdo hap të procesit. Ai ka kritikuar rritjen e madhe të shpenzimeve ushtarake, rritjen e madhe të deficiteve dhe, në veçanti, rritjen e limitit të borxhit prej 5 trilion dollarësh. Paul mbështet një pjesë kyçe të paketës – një zgjatje të shkurtimeve të taksave të Trump në vitin 2017 – por ai dëshiron ta kompensojë atë me triliona dollarë në shkurtime shtesë të shpenzimeve, për të cilat republikanët nuk kanë shpresë të gjejnë konsensus.

Paul zakonisht nuk luan lojëra me vijat e tij të kuqe. Përveç një ndryshimi të pazakontë të fytyrës, prisni që ai të votojë kundër projektligjit.

Susan Collins

Senatorja Susan Collins, R-Maine, është e vetmja senatore republikane që përfaqëson një shtet që demokratët fitojnë vazhdimisht në nivelin presidencial. Dhe ajo përballet me rizgjedhje këtë vit. Trajektorja e saj ka qenë zbuluese, nga mbështetja e rezolutës fillestare të buxhetit deri te votimi kundër versionit të rishikuar. Një arsye kryesore për kundërshtimin e saj? Shqetësimet se shkurtimet e Medicaid do të dëmtonin zgjedhësit me të ardhura të ulëta dhe të moshuarit.

Ajo gjithashtu shprehu rezerva në lidhje me ndjekjen e shpërdorimit dhe mashtrimit në Medicare, siç kanë filluar të marrin në konsideratë udhëheqësit republikanë. Përveç kësaj, Collins dhe të tjerë si senatori John Curtis, republikan nga Utah, do të kundërshtonin me vendosmëri rrëzimin e parlamentares, gjyqtarit të brendshëm të Senatit që zgjidh mosmarrëveshjet për rregullat, nëse ajo skualifikon disa politika.

Collins votoi për ligjin e taksave të partisë për vitin 2017, por ajo ka qenë e gatshme të votojë kundër projektligjeve të mëdha republikane në të kaluarën. Udhëheqësit e partisë do të duhet t’i marrin seriozisht kërkesat e saj për të fituar votën e saj.

Lisa Murkowski

Kur senatorja Lisa Murkowski, republikane nga Alaska, votoi për planin e buxhetit në prill që nisi procesin e shkrimit të legjislacionit, ajo shpejt e pasoi atë me një sërë ankesash që do të duhet të adresohen, përndryshe ajo nuk do të jetë “në gjendje të mbështesë” produktin përfundimtar. Ndër të tjera, ajo ngriti shqetësime për shkurtimet e Medicaid dhe një truk kontabël që partia e saj po përdor për të fshehur koston e shkurtimeve të taksave.

Dy muaj më vonë, shqetësimet e saj vazhdojnë. E pyetur të enjten nga NBC News se çfarë dëshiron të ndryshojë në projektligjin e ri, Murkowski u përgjigj thatë: “Oh, do t’ju jap një listë.”

Murkowski kritikoi heqjen graduale dhe shfuqizimin e kredive tatimore për energjinë e pastër që përfitojnë shtetin e saj, duke shkruar një letër në prill me tre kolegë të saj – senatorët Jerry Moran, republikan nga Kansas, Thom Tillis, republikan nga Karolina e Veriut dhe Curtis – duke theksuar rëndësinë e pavarësisë energjetike të Amerikës, të cilën ata argumentuan se mund të dobësohej si rezultat i këtij projektligji.

Murkowski ka treguar një prirje të pavarur dhe një gatishmëri për të pranuar shigjeta politike kur mban qëndrimin e saj.

Mike Crapo

Senatori Mike Crapo, republikan nga Idaho, është kryetar i Komitetit të Financave të Senatit dhe do të ndihmojë në… me disa nga pjesët më të mëdha dhe më të diskutueshme të projektligjit – duke përfshirë uljet e taksave dhe uljet e Medicaid. Pavarësisht stilit të tij të butë dhe jo-konfrontues, Crapo nuk do të jetë në gjendje t’i bëjë të gjithë të lumtur.

Dhe çdo ndryshim që ai bën në Senat do të duhet të jetë i pranueshëm për shumicën shumë të hollë republikane në Dhomën e Përfaqësuesve, e cila u angazhua në negociata të mundimshme përpara se të miratonte versionin e saj të projektligjit me një diferencë prej një vote.

Një shembull i shkëputjes është kufiri i zgjeruar prej 40,000 dollarësh për zbritjet e taksave shtetërore dhe lokale, për të qetësuar një grup republikanësh të Dhomës së Përfaqësuesve të shteteve blu. Por nuk ka senatorë republikanë që përfaqësojnë shtetet blu ku kjo është një çështje e madhe. Crapo tha se “nuk ka një humor të fortë në grupin republikan të Senatit tani për tani” për të zgjeruar SALT.

Projektligji përfaqëson provën e tij më të madhe që nga marrja e çekiçit të fuqishëm.

Thom Tillis

Senatori Thom Tillis, republikan nga Karolina e Veriut, tha se dëshiron të përshtasë heqjen graduale të kredive tatimore të energjisë së pastër me një qasje më të “synuar” për të mbrojtur bizneset amerikane që tashmë janë investuar në projekte ekzistuese. Ai tha se ekziston “konsensus i përgjithshëm se gjuha e propozuar e Dhomës së Përfaqësuesve do të modifikohet”. Kryetarja e Senatit për Mjedisin dhe Punët Publike, Shelley Moore Capito, republikane nga Virxhinia Perëndimore, u pajtua, duke i thënë NBC News se disa heqje graduale ka të ngjarë të shtyhen.

Një anëtar i Komitetit të Financave, Tillis është dukur përgjithësisht pozitiv në lidhje me drejtimin e projektligjit, duke e bërë atë një votë të mundshme “po”. Por ai është skeptik se Senati do të përmbushë afatin e Ditës së Pavarësisë: “Ka shumë gjëra që duhet të shkojnë në mënyrë perfekte për të përfunduar të gjitha këto dhe për të qenë gati deri më 4 korrik.”

Tillis përballet me një akt të vështirë balancimi politik: Ai është kandidat për rizgjedhje vitin e ardhshëm në një shtet që demokratët do ta synojnë; por së pari ai duhet të kalojë nëpër një zgjedhje paraprake republikane, që do të thotë të qëndrojë në anën pozitive të Trump.

Ron Johnson

Senatori Ron Johnson, republikan nga Wisconsin, është ankuar kundër projektligjit dhe kontributit të tij të vlerësuar prej 2.4 trilion dollarësh në deficit, duke këmbëngulur se nuk mund të votojë për të siç është shkruar. Ai e ka kritikuar idenë e një mega-projektligji, duke bërë thirrje për shpërbërjen e tij dhe kufizimin e rritjes së tavanit të borxhit.

Trump i kërkoi atij të ishte “më pak negativ” gjatë një takimi në Shtëpinë e Bardhë të mërkurën, tha Johnson.

“Mendoj se patëm një diskutim të mirë dhe të gjallë midis nesh të dyve,” tha Johnson për NBC News. “Ai padyshim do të donte që unë të isha pak më pak negativ, pak më pozitiv, gjë që jam i lumtur ta bëj.” 

Johnson tha se nuk po përpiqet ta vështirësojë punën e Trump dhe udhëheqësve të republikanëve. Dhe senatori eci me zigzag drejt “po”-së për ligjin e taksave të vitit 2017 pasi fillimisht doli kundër tij, kështu që udhëheqësit e partisë kanë arsye të jenë optimistë se ai nuk do ta rrëzojë këtë legjislacion.

Josh Hawley

Senatori Josh Hawley, R-Mo., ka qenë kundërshtari më i zëshëm i Senatit Republikan për shkurtimin e “përfitimeve” të Medicaid – dhe ai ka qenë specifik në lidhje me pjesët e projektligjit të Dhomës së Përfaqësuesve për të cilat është i shqetësuar, duke përmendur dispozitat e taksës së ofruesit të Medicaid dhe ndarjes së kostove.

Veçanërisht, Hawley tha se është dakord me humbjet e mbulimit që vijnë nga kërkesat e punës së Medicaid dhe dispozitat e zgjeruara të provës së pranueshmërisë. Këto përbëjnë pjesën më të madhe të kursimeve të projektligjit të Dhomës së Përfaqësuesve.

Hawley ka shprehur gjithashtu rezerva në lidhje me përfshirjen e çdo dispozite në projektligj që lidhet me Medicare, të cilën republikanët kohët e fundit thanë se do ta diskutonin në lidhje me kursimet e lidhura me të ashtuquajturat “shpërdorim, mashtrim dhe abuzim”. Hawley e quajti këtë “një ide të tmerrshme”, duke u thënë gazetarëve të enjten: “Nëse nuk doni të fitoni kurrë më zgjedhje, thjesht luani me Medicare-in e njerëzve për të cilin ata kanë punuar shumë, për të cilin kanë paguar shumë”.

100 vjet kisha ortodokse shqiptare e Shën Gjergjit në Trumbull Connecticut

by

Resmi Çorbaxhi/

Kisha e Shën Gjergjit Trumbull ( e vetme si kishë ortodokse shqiptare në shtetin Connecticut) këtë verë feston 100 vjetorin e shërbimeve për gjithë besimtarët ortodoks, por rrënjët e saj duhen kërkuar me thellë. Sipas regjistrit të emgracionit shqiptarët e parë te mbrritur në New Haven, janë Sotir Gjergjeku dhe Thoma Katundi nga zona e Vakëfeve në qarkun e Korçës. Ata kanë zbarkuar në portin e vogël pranë memorialit të Kristofor Kolombos në vendin ku ka zbarkuar për here të pare. Çdo vit aty organizohet e nje ceremoni e vecantë në kujtim të tij dhe emigrantëve të tjerë mbërritur herët në shtetin Connecticut. Sotiri dhe Thomai si fermerë të mire dhe njohës të fruti-kulturës u morën me prodhimet e tyre të cilët i shisnin nga Bridgeporti deri në New Haven. Fitimi i nxiti të tërhiqnin shqiptarë të tjerë, kryesisht familjarë dhe të aferm të tyre të cilet në dekadën e parë të shekullit të njëzetë, filluan të tërhiqnin familjet së bashku me fëmijët. Shquhen si njerëz të punës, të mirësjellur dhe të respektueshem.

Në fillim të viteve 1920 sipas regjistrave themeltarë, në këtë zonë jetonin rreth 50 familje kryesisht në Bridgeport, Trumbull, Millford, New Haven. Komunitei shqiptaro– amerikan të cilët zakonisht mblidheshin çdo të shtunë kuptuan që ishte domosdoshmëri ngritja e një shtëpie shpirtërore ku ata të shpreheshin me gjuhën e mendjes, zemrës dhe shpirtit. Në Bridgeport, në kishëzën ortodokse të qytetit, u organizua shërbesa e parë në gjuhën shqipe. Data e saktë sipas dokumentave në kishën e Shën Gjergjit, mban datën e 12 Prillit 1925. Ishte hedhur hapi i parë, por ende nuk ishte insititucionalizur si kishë ortodokse shqiptare. Luiz Theodhosi si dhe një miku i tij organizuan meshën e parë ne “St Thomas Albanian Church” me një prift të ardhur nga Ansonia, ku mesha u mbajt në gjuhën shqipe. Gjithashtu çdo të dielë, për Pashkët, por dhe në ritualet e zakonshme fetare pjesërisht jepeshin në gjuhën shqipe. Pak vite më vonë, rritja e komunitetit shqiptar bëri që shërbesat të zhvendoseshin në Fairfield në një mjedis të “St John Episcopal Church. Aty u zgjodh edhe komiteti drejtues me Luiz Theodhosin president, James Vani zv/president, Filip Kotmilo financier, dhe James Tollkuci sekretar. Vështirësia më e madhe ishte mungesa e një peshkopi shqiptar në këtë shtet per shenjtërimin e saj.

Preokupimi i komunitetit për ngritjen e kishës ortodokse shqiptare që do të mundësonte gjithë shërbimet ishte tepër i madh. Në vitin 1929 Thoma Tollkuci organizon klubin e të rinjve shqiptarë me emrin (The star) Ylli. Qëllimi kryesor i shoqatës ishte grumbullimi i të ardhurave në ngritjen e një kishe ortodokse shqiptare. Numuri i antarëve i kalonte të njëqind vetët. Veprimtaritë e ndryshme sportive dhe kulturore si dhe piknikët shërbenin për të shtuar fondet per kishën e ardhshme. Midis viteve 1928-1930 ishte rritur edhe numuri i grave që kishin ardhur me bashkim familjar. Ato ndjenin mungesën e të afërmve që kishin lënë ne Shqipëri, si dhe mungesën e bashkëshortëve të cilët punonin me orë te stërgjatura dhe larg shtëpisë. Ashtu si Thoma Tollkuçi i cili themeloi shoqërine “Ylli” ato krijuan në 1932 shoqatën e tyre me emrin “Mbretëresha Teuta”. Kornela Sotiri u zgjodh presidente e shoqatës, Dhora Polena zv/presidente, Beatrice Tollkuci sekretare dhe Kaliroi Dionisi financiere.

Dhjetë vjet plot sakrifica dhe përpjekje për të mos u shkëputur asnjëherë nga shërbesat fetare në gjuhën shqipe. Në vitet 1933-1934 At Vasil Mandi vendoset në Bridgeport për të shërbyer në një kishë lokale greke. Këtë e shfrytëzuan djemtë e shoqatës “Ylli” të cilët organizuan festimin e emrit te tij në 1 Janar të vitit 1935. At Vasili i prekur nga mikpritja dhe sinqeriteti i djemve shqiptarë, dha shpresën se në një të ardhme jo shumë të largët ata do të kishin kishen e tyre, në të cilën ai premtoi se do të shërbente pa asnjë shpërblim. Oferta e tij bujare u përshëndet dhe mireprit nga gjithë komuniteti shqiptar në këtë zonë. Premtimi i at Vasilit ngjalli shpresën dhe dha më tepër besim se kjo ditë nuk do të ishte e larget. Pa humbur kohe Filip Kotmilo u vu në kërkim të një objekti që do të shërbente për ritualet si, kremtimin e Pashkëve, Krishtlindjet, dhe ditët e shenjuara. Trokiti në derën e një mikut të tij bankier i cili në respekt të miqësisë me të dhe shqiptareve ofroi katin e dytë të Staples Bank pa pagesë qiraje për sa kohë do të qëndronin aty.

Djemtë e shoqatës “Ylli” nën drejtimin e Filip Kotmilo dhe Karl Dhimitri punuan vullnetarisht për ta kthyer katin e dytë ne “Orthodox place of worship”. Gjithcka ishte gati në prag të javës së Pashkëve në vitin 1935. Zëri i solistëve të korit kishtar Stefan Tollkuçi, Trifon Mandi e Argjir Lazari mbushi kubenë e vendit të pagëzuar “Saint Thomas Albanian Orthodox Church”. Ishin hedhur themelet e besimit orthodoks në komunitetin shqiptar me kontributin e çmuar të patriotëve Peter Athanas, Lui Theodhosi, Teodor Dionisi, Kosta Vangjeli, Jorgji Polena, e at Vasil Mandi si prifti i parë që punoi me mish dhe shpirt pa futur asnjë cent në xhep. Vendosi kushtin që rroga e tij të shkonte ne të ardhurat për ngritjen e kishës orthodokse shqiptare ne shtetin kushtetues të Connecticut. Vetëm dy vjet më vone kisha lëviz në 286 Fairfeild Ave, Bridgeport. Në shërbesen e parë besimtarët orthodoks patën rastin të takonin Metropolitanin Fan Noli i cili mbajti nje Liturgji Hierarkie. Gjatë kësaj vizite at Fan Noli shfrytëzoi rastin për ti nxitur besimtarët ortodoks në ngritjen e shtëpizes shpirtërore të tyre.

Duhej shfrytëzuar rasti i shitjes së Saint Peters Roman Catholic Church për 7500$, një shume e madhe për kohën. E gjithe shuma u pagua nga Jorgji Dionisi dhe shenjtërimi i saj u bë nga imzot Noli . Kisha u pagëzua me emrin e Saint George (Shen Gjergji). Kjo ngjarje u pershendet nga autoritete të larta kishtare duke dërguar edhe përfaqesuesit e tyre si; Jacob Grigorov nga Kisha e “Tre Shenjtorëve Rusë” ne Ansonia, Alexsandër Veniaminov i Kishës Orthodokse Ruse, Achimandriti Elia Laflonfe, përfaqesues I Kishës Orthodokse Philadelphia, Archimandriti Thimi Thedori nga Kisha Orthodokse Whorchester. Ndërsa at Fan Noli shoqërohej nga at Vasil Mandi dhe at Sotir Tollkuci. Në këtë ceremoni për të nderuar at Fan Nolin kishte ardhur edhe miku i tij Luke Bacoota, që drejtoi korin kishtar në ngritjen e kishës. Metropolitani Fan Noli nuk rreshti asnjëhere punën për të ngritur kishën e Sain George në nivelin e kishave të tjera ortodokse. Ai shkruajti dhe kompozoi posaçërisht për këtë kishë këngë kishtare në gjuhën shqipe dhe në anglisht. Tingujt e këtyre këngëve mbushnin jo vetëm kubenë e kishës por edhe qetësonte shpirtërat e tyre. Shumë shpejt këto këngë u bënë të njohura edhe në kishat e tjera ortodokse në shtetin e Connecticutit dhe Massachusets. Lutjet gjithashtu bëheshin në gjuhën shqipe dhe anglisht nga at Vasil Mandi, Kristo Kosta, dhe Aleksander Kovaçi. Ky i fundit qëndroi në krye të kishës për 17 vjet rresht, duke fituar admirimin e komunitetit shqiptaro- amerikane.

Në vitin 1965 pas vdekjes së Metropolitanit Fan Noli, kishat ortodokse shqiptare u ndodhën në një vështiresi të madhe për shkak të shatërrimit të kulteve fetare në shtetin mëmë. At Aleksandër Kovaçi i mbështetur nga sponsor të fuqishëm u përpoq të mbante gjallë besimin ortodoks. Të gjithë mbështetën idenë e ngritjes së një kishe ortodokse e cila do të shërbente për të gjithë besimtarët e komunitetit shqiptaro amerikan ne Brdgeport dhe rrethinat e saj. George dhe Aleksandra Polena menjëherë dhuruan katër shtëpi dhe truallin në Trumbull, të gjitha pjesë e pasurisë së tyre të cilat iu bashkëngjiten shumës së mbledhur nga shqiptarët e nderuar në këtë konunitet. Ka qënë një betejë e gjatë me procese të shumta gjyqësore për të marrë lejën e duhur për ngritjen e kishës së Saint George. Pas gjyqit maratonë ne 1977 u dha leja për ngritjen e kishës. Ndjekjen e punimeve iu ngarkua Stefan Lakos, i cili kishe marrë drejtimin e Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare pas vdekjes së Nolit.

Ai bashkepunoi ngushtë me klubin rinor “Ylli” dhe atë te vajzave “Mbretëresha Teuta” të cilët kishin grumbulluar nje shumë të kosiderueshme që garantonte ngritjen e kishës pa probleme financiare. Punimet vazhduan për dy vjet dhe mbaruan në vitin 1979. Bekimin e saj e bëri at Arthur Liolin duke thekësuar se kisha do të kishte nje vision të ri; si shtëpi shpirtërore jo vetëm për besimtarët e komunitetit shqiparo amerikan por edhe për komunitete të tjera ku bënin pjesë emigrantë të ardhur nga Europa Lindore. Shumë besimtarë rumunë, bullgarë, hungarezë, maqedonas pagëzuan vunë kurorën e martesës për femijët e tyre në kishën e Shën Gjergjit. Ata ishin pjesmarrës të rregullt në gjithë ceremonite dhe ritualet fetare të organizuara në shtëpizën shpirtërore me qendër në Trumbull. Në këtë mënyrë ajo u bë shtëpiza shpirtërore për të gjithë besimtarët ortodoks pa marrë parasysh kombësine e tyre. Ishe kjo një nga arsyet që vetëm 20 përqind e shërbesave në kishë bëhej në gjuhën shqipe.

Shumica e priftërinjve që kanë drejtuar kishën e Saint George kanë qënë nga komuniteti ortodoks shqiptaro-amerikan ku shquhen Ikonom Vasil Mandi, Kristo Kosta, Sotir Tollkuçi, Aleksander Kovaçi, Stefan Sinari. Kam patur rastin të takoj në vitin 2018 priftin Dennis Rhodes që kishte drejtur kishën në Trumull për tetë vjet rresht. Fliste një shqipe të pastër megjithëse nuk ishte me origjinë shqiptare. Kur e pyeta si e kishte mesuar shqipen përgjigjen e kishite në majë të gjuhës; Duke qëndruar me komunitetin shqiptar këtu në Amerikë. Asistova edhe në një shërbesë fetare, ku paralelisht me gjuhën angleze ai fliste edhe në shqip. Ai nuk di të flasë me super relativa por u është mirënjohës shqiptarëve. Duke biseduar me Dennis, më tregoi se i bënte shumë përshtypje besa, mikprtitja dhe puna e tyre. Fjalët e para në shqip që ka mësuar kanë qenë; “shtëpia është e Zotit dhe e mikut.” Ka pagëzuar dhe ka vënë kurora martese për shumë çifte shqiptarësh, por e veçantë për të ka qenë dasma e Nikos me Aidën. Pa marrë parasysh moshën, shpenzimet dhe rrugën e gjatë udhetoi deri në Korçë, dhe në Katedralen e Korçës vendosi kurorën e tyre duke lexuar pjesë nga bibla në gjuhën shqipe.

Në kishën e Shën Gjergjit para disa ditësh takova edhe Nardi Tollkuçin, nip i Sotirit, priftit që jetën ia kushtoi kishës. E gjen çdo të dielë aty mes besimtarëve ortodoks. Nardi është kordinator i takimeve të shumta të komunitetit shqiptar, ne Bridgeport dhe rrethinat e saj. Festat e Flamurit, Vitit te Ri, Krishtlindjet, nën kujdesin e tij mbushin sallën e kishës së Shën Gjergjit për tu bërë bashkë gjithë shqiptarët që jetojnë në Fairfield, Milford, Stratford, Bridgeport e deri në Seymour e New Haven. Flet pak por pas çdo fjale ka një histori të komunitetit shqiptaro amerikan. Në kishë ka ndodhur edhe historia e mëposhtme.

Vasili dhe Vanthi Nani nga Polena nuk ishin parë me njeri tjetrin për më se pesëdhjet vjet. Kishin punuar së bashku në një skuader gjatë ndërtimit të hekurudhes Elbasan – Perrenjas. Mbas aksionit nuk u takuan më. Jetonin në fshatra të ndryshme. Këtu në Stratford jetonin shumë afër pa asnjë informacion për njëri- tjetrin..

Si u takuat? – pyes Vasil Kalapon.

Këtu në kishën e Shën Gjergjit. Ne vinim dhe vijmë në kishë si familje çdo të dielë. Vanthia (tani ka nderruar jete) po ashtu. Përshëndeteshim si besimtarë pa e ditur se ishim takuar shumë dekada më parë. Gjatë një ceremonie të tillë pyet vajzën kur kishte ardhur në Amerikë dhe nga ishte me origjinë. Kur mësoi se ishte nga Rrëmbeci i Korçës e pyet për mua. Vajza vjen, më merr për dore dhe më çon te Vanthia duke i thënë me të qeshur:

– Ky është Vasil Kalapo, babai im. Ajo shtangu, edhe unë gjithashtu. Nje takim pas afro gjysem shekulli. Dhe këtë mundësi na e krijoi vetëm kisha e Shën Gjergjit. Tani fëmijet janë bërë miq, takohemi shpesh, jo vetëm të dielave në kishë për edhe në ceremonitë e shumta organizuar me rastin e festave kombëtare.

Kisha ka qenë urë lidhëse midis komunitetit shqiptar dhe komuniteteve të tjera. Laura Michael Coughlin dhe Karen Marsek, kanë lindur këtu në Amerikë. Prindërit e tyre kanë qenë nga emigrantët e parë dhe kanë ardhur nga Floqi i Korçës. Që në moshë të vogël nën shoqërinë e prindërve do ti gjeje në kishën e Shën Gjergjit. Gjithmonë çdo të nxitje ishte porosia e prindërve. Laura nuk harron asnjëherë një thënie të cilën babai e përsëriste vazhdimisht. “Dy gjëra janë të rëndësishme në jetë; besimi te Zoti, dhe dashuria për atdheun. Të dyja janë baza e familjes.”

Së bashku me Karen iu bashkangjitën korit të kishës. Nuk u ndanë asnjëherë. Sot Karen është drejtuese e korit, dhe Laura anëtare e Këshillit Drejtues të kishës së Shën Gjergjit. Qysh herët kishin një ëndërr, të vizitonin atdheun e prindërve të tyre, ëndërr që u bë realitet vetëm pas shembjes së sistemit komunist. Ka qenë gëzim i dyfishte për Lauren kur fëmijët e saj, shprehën dëshirën dhe e shoqëruan në udhëtimin e saj i cili si thotë ajo vetë ka qenë më i bukuri. Ndërsa Karen me vehte kishte një kushërirën e saj bashkë me të bijën. Ndalesën e parë e bënë në fshatin e lindjes të prindërve, në Floq.

Si ju duk Shqipëria? – pyes Lauren. Përgjigjen e kishte në majë të gjuhës, duke shoqëruar fjalët me foto të shumta në faqen e saj sociale.

“Vlora më kujton Floridën, Korça si thonë, Paris i vogel, me katedralen më të bukur në Ballkan. Shkodra gjithashtu. Keqardhje e madhe kur pamë rrënojat e kulteve fetare të shkatërruara pas vitit 1967. Jemi të lumtura që sot njerëzve u është kthyer besimi te Zoti.

Laura dhe Karen ishin nismëtare në mbledhjen e ndihmave humanitare, për kishat e sapo rindërtuara, shtëpitë e fëmijëve, njerëzve në nevojë. Kisha e Shen Gjergjit mblodhi mbi 30 ton ndihma humanitare që u nisën në Shiperi nëpërmjet shoqatës humanitare të komunitetit shqiptaro- amerikan, NEARO, pas vitit 1992.

Kulmi arriti gjatë krizës në Kosovë. Bob Lazari ish president i komunitetit shqiptaro amerikan do të shprehej; “Ishte diçka shumë e rëndësishme për mua. Ne ndihmuam njerëz qe nuk ishin të besimit ortodoks por ishim vellezër të një gjaku. Një të dielë në kishe u përhap fjala se kishin mbrritur në New Haven emigrantët e parë pas shembjes të sistemit komunist. Në një kohë të shkurtër u mblodhën ndihma ushqimore, orendi shtëpiake për të gjithë emigrantet dhe disa prej tyre u strehuan falas për tre katër muaj në familjet e besimtarëve ortodoks.

Kisha ortodokse shqiptare, e vetmja në shtetin e Connecticut nuk dallohet vetëm për arkitekturën e saj por dhe për unisonin e ikonave të shenjtorëve shqiptarë dhe amerikanë. Ndërsa sheh Shën Gjergjin, Shën Palin dhe Shën Angjelinin, përballë tyre gjenden shenjtorët ortodoks amerikanë si Shën Peter, Shën Herman, bishop Raphael of Brooklyn. Nëpërmjet tyre ne paraqesim veten tonë të kaluarën dhe të tashmen, nga vijmë dhe ku jetojmë, si një komunitet i përbashkët me besimin e palëkundur te Zoti. Duke shfletuar një nga numurat e gazetës “Dielli” dhjetë vjet më parë në një intervistë Vani Mihali djali i njërit prej priftërinjve që ka drejtuar këtë kishë do të shprehej se në kishë vinin gjithnjë e më shumë besimtare. Kishte edhe nga komunitet e huaja, por të gjithë e ndjenin vehten si në shtëpinë e tyre të bekuar nga Zoti, ku ndjenin qetësinë shpirtërore si besimtarë ortodoks. Me kishën e lidhte edhe nje fakt tjetër. Aty kishte vënë kurorën e martesës vajza e tij Diana e kishte asistuar në shumë të tjera, midis çifteve shqiptare dhe atyre midis shqiptarëve dhe komuniteteve të tjera.

Po Xhimi, burri e moshuari që nuk mungon asnjë javë në kishën ortodokse shqiptare. E kush nuk e njeh atë? E përshëndesin të gjithë dhe shumë prej tyre ne shqip. Xhimi nuk flet shqip ashtu si shumë shqiptarë nuk flasin anglisht. Por ai e kupton shqipen, belbëzon fjalë të shkëputura në shqip, i do shqiptarët. Ka vënë kurorën e martesës me nje shqiptare në këtë kishë. Është mjeshtër i përpunimit të drurit. Për miqtë e tij gjithmonë përgatit dhurata simbolike të punuara në dru nga duart e tij.

Në kishën e Sain George sot më shume dëgjohet gjuha shqipe, pasi edhe besimtarët ortodoks ardhur kohët e fundit janë të shumtë. Si e vetmja kishë ortodokse shqiptare dhe nga më të vjetrat së bashku me ato te Bostonit, Worchester, Chicago dhe Philadelphia, qëndrojnë vatra jo vetëm të bashkimit ortodoks por edhe te komuniteteve shqiptare dhe të huaja, të cilët bashkohen dhe integrohen me jetën, kulturën, traditën e përditeshme amerikane. Më së miri e tregon dhe fotoja e shkrepur në prag të 100 vjetorit të kishës ortodokse shqiptare Shën Gjergji.

AKTI BARBAR I VRASJES SË NXËNËSVE NË GRAC, DHEMBJE E MADHE  

by

 Nga: Hazir Mehmeti/

Ngushëllime Austri! Ndaj dhembjen e madhe me prindërit dhe gjithë qytetarët.  

Akti barbar i vrasjes së fëmijëve në bankat shkollore në Graz, ka shkaktuar dhembje të madhe në gjithë Austrinë. Gjerë më tani nuk mbahet mend një akt i tillë në Austri. Vrasësi, një ish nxënës i shkollës në formë perfide kriminale hynë në shkollë ku vet kishte mësuar para pak vitesh, por nuk e kishte mbaruar.  

 Vrasja e njëmbëdhjetë njerëzve, nxënës e mësuese dhe plagosja e dymbëdhjetë të tjerëve, disa prej tyre rëndë, ngjarje e trishtuar që ngriti në këmbë Austrinë dhe opinionin ndërkombëtar.   Nxënësit, prindërit, personeli i shkollës, organet e sigurimit dhe ato qeveritare janë në shok të thellë.  

      Drejtuesit e vendit nisur nga presidenti, kryeministri, ministra, e të tjera institucionesh, shprehen dhembjen e madhe për vrasjen mizore të  fëmijëve duke u zotuar se do marrin të gjitha masa në dhënien e ndihmave të plagosurve, prindërve, personelit mësimor, nxënësve dhe gjithë atyre që përjetuan në çfarëdo forme aktin barabar. 

  Vrasësi A.A. një austriak 21-vjeçar nga Kalsdorf pranë Gracit, la të vrarë të paktën njëmbëdhjetë veta, prej tyre shtatë vajza dhe katër djem. Në mesin e vajzave të vrara u gjend edhe Lea Bajrami, nxënëse pesëmbëdhjetëvjeçare me origjinë nga Kosova.  Të plagosur gjerë më tani janë dymbëdhjetë persona, prej tyre nëntë në gjendje të rëndë. Vrasësi i la nënës së tij një letër lamtumire dhe një video mesazh.

  Grazi, qytet relativisht i vogël  u përball sërish nga akte barbare vrasëse që nga viti 2015, dhjetë vjet më parë. Atëherë personi vrasës u vërsul me automobilin e tij në zonën e këmbësore të rrugës Herrengase, ku u vra një fëmijë, dy të rritur kurse rënd plagosi 36 veta dhe 120 persona tjerë të prekur nga sulmi terrorist. Aktori u dënua me burg të përjetshëm.          

Gjithë qytetarët e Austrisë ndien dhembje dhe shprehin ngushëllimet e tyre prindërve, mësueseve e gjithë qytetarëve.  Komuniteti shqiptar përmes shoqatave dhe mjeteve sociale ngushëllojnë prindërit, familjet dhe mbështesin organet austriake në përballimin e rrethanave të rënda. 

A duhet mësuar shoqëria në ndryshimin e konceptit të sigurisë?

             Ngushëllime Austri! 

“Tërbimi Ariut Polar nga breshëri i Dronëve të Ukrainës”!

by

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Në kapacitetin e angazhimeve në çështjet e Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO-s, kam ndjekur me përgjegjësi të shtuar dinamikën e 1260 ditë/netë luftime të përgjakshme për/me Ukrainën: “dhjetra konferenca të Këshillit të Atlantikut, Institutit të Luftës; panele të kolëgeve të sigurisë në USA, Bruksel, Qëndrën Marshall, Kolegjin e NATO-s; 3 Samitet e fundit, Madrid-2022, Vilnus-2023, Washington 2024, si dhe që do mbahet në Hagë, në fund të këtij muaji”!  

Së Pari, sjell në vëmendjen publike se në dhjetra vlerësime strategjike (të publikuara brënda dhe jashtë vendit), përgjatë 42 muaj luftime kam të optimizuar besimin se: “herët ose vonë, Rusia-Putiniste do ta humbas me turp, luftën për pushtimin e Ukrainës martire si dhe përmballjen me vlerat perëndimor, interesat dhe fuqinë ushtarake të Aleancës Transatlantike (USA/NATO/UK/BE)”! 

Fatmirësisht ja ku jemi. Mbas 3 vjet e gjysëm përballje stoike, në fillim të qershorit 2025 ushtria Ukrainase ka suprizuar, Kryeqytetet, kancelaritë perëndimore dhe mbare-globit duke ndërmarrë një sulm ushtarak të paparashikuar në skenarët edhe më optimistë (përfshi autorin): “bresher dronësh të gjeneratës së fundit kanë sulmuan në befasi dhe thellësi strategjike (deri 5500 Km) 5 Baza Ajrore në thellësi të territorit Rus”.  Kështu Ukraina finalizoi një nga operacionet më të guximshme, më të sofistikuara dhe më të sukseshme të luftës moderne: “Rrjeta e Merimangës (Spiderweb operation), duke gjunjëzuar krenarinë e Kombit Rus, moralin e ushtrisë, fuqinë ushtarake dhe inisjativen strategjike të Rusisë-Putiniste.

Operacioni u zhvillua nën mbikëqyrjen e Presidentit Zelenskyy dhe u ekzekutua nga Shërbimi i Sigurisë së Ukrainës (SBU), drejtuar nga Gjeneral Vasyl Malyuk. Mbas rreth 1 vit përgatitje me konsipracion të lartë, një rrjet agjentësh të Forcave Speciale arritën të fusin në thellësi të territorit Rus dronë të ngarkuara me eksploziva luftarake. Kontejnerët me “gabina druri” u vendosën deri 20 km pranë bazave ajrore Ruse, nga ku mbi 117 dronë në goditën me sukses objektiva me peshë strategjikë. 

Operacioni rezultoi në shkatërrimin e 40 bombarduesve bërthamore, përfshirë model Tu-95, Tu-160, Tu-22M3 të vendosur në 5 baza Ajrore me peshe gjeo-strategjike: “Belaya, në Siberi (5500 km nga Ukraina), në Olenya (Murmansk), në Arktik, në Ivanovo Severny (afër Moskës), në Dyagilevo (Ryazan), si dhe Ukrainka (Amur) në Lindjen e Largët të Rusisë.

Avionët e asgjësuar pêrbëjnë 1/3 e flotës bombarduse të Rusisë, ndërsa dëmi vlerësohet në rreth 7 miliardë dollarë. Përtej kostos dhe peshës operacionale, ky sulm u quajt Pearl Harbor i luftës moderne tregoi dobësitë e mbrojtjes ajrore të Rusisë përkundër aftësive të Ukrainës për të ri-marrë inisjativën strategjike.  

Së Dyti, disa reagime të pritshme të Rusisë, janë: “zhvendosjen e avionëve strategjikë në rajone më të sigurta, forcimin e mbrojtjes ajrore rreth bazave me raketa si S-400 dhe Pantsir-S1, si dhe instalimin e sistemeve elektronike kundër- dronëve (EW)”. 

Ndërsa si kundërpërgjigje ndaj sulmit ushtarak të Ukrainës (gjithësësi brënda kodeve dhe konventave të luftës), Kremlini, ka përshkallëzuar qasjen terroriste duke sulmuar me mbi 1000 dronë dhe 100 raketa jo vetëm ndaj kapaciteteve ushtarake, por edhe ndaj popullsisë civile në qytetet e medha, si Kiev dhe Lviv, pa kursyer shkollat, spitalet, si dhe infrastrukturën kritike të Ukrainës (energjia, ujesjellsat, etj).

Për shkurajuar mbështetjen e perëndimit për/me Ukrainën, ka: “rritje të retorikës bërthamore nga Moska mbi dislolikmi armëve bërthamore në Bjellorusi, Kaliningrad, si dhe provokime ajrore dhe detare në Baltik apo Detin e Zi, për të testuar reagimet e ShBA/NATO-s”. 

Ndërkohë, veçanërisht Berlini dhe Londra Zyrtare si dhe vendet e tjera të NATO-s, mbas 2 javësh në Hagë pritet të konfirmojnë vijimin e mbështetjes së pakushtëzuar, me armatime dhe sisteme moderne deri në fitoren e Ukrainës dhe ndaj të keqës së përbashkët, Rusisë – Putiniste !

Së Treti, ky operacion përbën një ngjarje madhore për fatin e luftës Ukrainë – Rusi, si dhe për fuqinë përcaktuese të teknologjisë, inteligjencës dhe taktikat e zgjuara në luftërat moderne, të cilat tashmë, privalojnë mungesën e fuqisë tradicionale ushtarake. E thënë më shkurt, mbas këtij sulmi Rusia – Putiniste u ekspozua se nuk është më e pathyeshme. 

Edhe me mbas këtij Sulmi, Kievi ka konfirmuar se: “nuk ka kurrësesi qëllim pushtimin  e as një meter² të territorit të Rusisë, por mbetet në të drejtën e doktrinës së mbrojtjes sovrane që të shkatërrojë (me çdo mjet) nyjet nervagjike të infrastrukturës për mbështjen ushtarake dhe logjistike të armikut (Rusisë) kundër sovranitetit teritorial të Ukrainës”.    

Me këtë rast, përveç peshes të këtij Sulmi sjell në vëmendje strategjike: “edhe 3 poshtërimet e tjera që Rusia ka pësuar nga Shkurti 2022 deri Qershor 2025”:

Poshtërimi i parë (Shkurt-Shtator 2022):  Tërheqja e forcave Ruse nga rrethinat e kryeqytetit; fundosja e “nëndetëses Moskva”, ose krenarisë së Flotës Ruse në Detit të Zi (nga një vend (Ukraina) me marinë, ose forca detare të limituara); kundëronfensiva e Ukrainës duke çliruar 20 % të territore të pushtuar nga Rusia, si Kharkiv dhe Kherson (2 herë territorin e RSh), të vetëshpallura nga Putini “si pjesë jetike e sovranitetit të memës Rusi”!  

Poshtërimi i dytë (Gusht 2023) i Rusisë – Putiniste ishte rebelimi i Prigozhit (Qershor 2023) dhe të mercenarëve rreth tij (Grupi Wagner), çka ekspozoi çarje të thella në elitën politike dhe kohezionit të kombit rus rreth luftës, kalbëzimin e moralit të ushtrisë si dhe brënda zinxhirit të komandimit të FA Ruse. 

Poshtërimi i tretë (Gusht 2024): Pushtimi i  Kurskut ose përparimi i forcave ukrainase (rreth 25 km) në territorin Rus, shënojë fillimin e rrokullimës që e pret Putinin në Ukrainë, si dhe të gjunjëzimit në përballjen me fuqinë ushtarake dhe interesat gjeopolitike të Aleancës Transatlantike (USA/NATO/BE)!

Në përmbledhje përtej dezinformimit, mesi i vitit 2025, makinerinë e luftës Ruse e gjen “duke u zvarritur e përgjakur dhe rraskapitur, duke mbajtur të pushtuar më pak se 19 % të territorit Ukrainas”. Po ashtu, Kremlini gjendet sot, edhe më izoluar nga vlerat dhe rendi global. Prandaj, si një organizate terroriste ose “bishe e plagosur”, kërcënon perëndimin me përdorimin e armëve berthamore!   

Në shtesë, do ishte e padrejtë të mos përshëndesnim përpjekjet dhe rolin aktiv të Shqipërisë në mbështetjen e pa kushtëzuar të vendimarrjeve të USA/NATO-s, si dhe kontributeve me shumë se modeste që i ka dhënë gjatë 42 muajve Ukrainës në këtë përballje “për jetë a vdekje” me të keqen e përbashkët. 

Gjithësesi,  nga kapaciteti ekpertit për peshimin e rreziqeve dhe oportuniteteve të luftës, do ti këshilloja faktorët relevant të Tiranës që: “humbja e luftës, diskreditimi ndërkombëtar si dhe kolapsi ekonomik që e pret Rusinë (për pasojë edhe e peshën e Serbisë në Ballkan) përbën një rrethanë (jo dhuratë) të artë gjeopolitike në dobi të faktorizimit të RSh në tavolinat e vendimarrjeve të mëdha (SHBA/NATO/BE) për të mbrojtur dhe zhvilluar interesat Kombëtare në rajon, Mesdhe, etj“! 

Sigurisht, mbetet domosdoshmëri kritike që edhe RSh të përditësojë konceptin si dhe modernizojë, strukturat, kapacitetet dhe aftësitë operacionale të Forcave të Armatosura. Kështu edhe angazhimi në Samitin e NATO-s (në Hagë në fund të këtij muaji) për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes nga 2% në mbi 3 % deri 2030, ka për qellim të përmirësojë efiçencën e Agjencive të sigurisë dhe mbrojtjes kombëtare në përmbushje të misionit kushtetues: “për të mbrojtur integritetin territorial (neni 5); zhvilluar interesat gjeopolitike të RSh në Rajon si dhe për të “merituar me dinjitet karrigen” në tavolinën e NATO/BE-së.

Zoti e bekoftë fitoren në Ukrainë, fuqinë ushtarake të NATO-s, si dhe ardhmërinë Euratlantike të Kombit Shqiptar si ShBA dhe gjithë Europa Demokratike.

Autori: * Gjeneral ® Piro Ahmetaj,

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare, 

Rajonin si dhe çështjet e USA/NATO.

GJON MILI – PARARENDËSI I “FOTOVE SELFIE”

by

KRISTAQ BALLI/

“Për Gjon Milin ka aq shumë mënyra fotografimi sa edhe njerëz. Ai e konsideron çdo foto një provë, një eksperiment”   – (Jean  Paul  Sartre, 1946). 

Fotografi shqiptaro-amerikan me famë botërore  Gjon Mili (1904-1984) me një karierë 45 vjeçare artistike në lëmin e fotografisë, i cili ka shërbyer për revistën shumë popullore amerikane “Life” në rubrikat sociale, kulturore, artistike e sportive, ka në galerinë e vet mijra foto  dhe ka provuar  e praktikuar me sukses  dhjetra eksperimentime e   sprova tekniko-teknologjike e artistike pamore, të cilat e përfshijnë atë në elitën e fotografëve që i dhuruan botës transformime radikale e  evolucioniste në aspektin e zgjerimit, përmirësimit dhe lehtësimit të aplikimit masiv dhe komercial të fotografimit dhe në veçanti të fotogazetarisë artistike. Nuk mund të ketë fushë të veprimtarisë sociale, kulturore, artistike, shkencore, sportive, mediatike, ekspozuese, madje edhe politike, ku fotografi shqiptar, i cilësuar me opinionet dhe epitetet e goditura të kritikës pozitive dhe të personaliteteve të shquara të botës artistike si promotor e protagonist i përparimeve dhe hopeve  të fotografisë disa dekada përpara, që ai të mos ketë dhënë përvojën e tij krijuese.

Pjesa më e madhe e kontributeve të tij madhore si “drita stroboskopike”, “ngrirja e kohës”, “fotografia në lëvizje” (ku ai, sipas një reference,  zbuloi mekanikën e kinetikës humane të shoqërisë së  pas Luftës II Botërore,  eksperiencat e tij me figura të famshme – kryesisht nga  bota e artit, ose edhe vetë librat e tij të mrekullueshëm mbi artin e artistët janë bërë pak a shumë të ditura edhe për publikun shqiptar, por, akoma Gjon Mili mbetet një det i thellë enigmash e  eksplorimi, pasi jo gjithçka është bërë e njohur nga krijimtaria, sidomos nga eksperimentimet e pafundme në studion e tij, në  23th Street, Manhatan, New York,  ndoshta edhe nga një pjesë e veprimtarisë së tij krijuese kur, më 1966 studioja e tij e madhe u dogj e, bashkë me të edhe një e treta e  materialeve që nuk mbijetuan nga ajo fatkeqësi.

Në optikën krijuese vizionare të Gjon Milit ndoshta qëndron edhe eksperimentimi origjinal  i autoportretit fotografik, që atëhere, në mënyrë popullore e shakaje do të quhej “duck – face” (fytyrë-rose), ndërsa  sot, rretth 75 vjet pas aplikimit novator nga Mili e të tjerë,  do të konfirmohej  me emrin “selfie”, për të  krijuar një perandori me shtrirje në të gjithë sistemin tonë planetar. Sidoqoftë detaji i veçantë, i cili e bën specifik, origjinal  dhe  identifikues parashikimin e “selfieve” është pikërisht çelësi i vogël elektrik i përshtatur për aparatin, që Gjon Mili i ka dhënë personazhit që vetëfotografohet  dhe që inkuadrohet në mënyrë të dukshme e demonstrative në kuadratin e fotos. 

Këtë detaj fotografimi  e  gjejmë shumë, shumë rrallë dhe jo me qëllime  eksperimentimi tek fotografët e tjerë. Andaj, atëhere, të shkon mendja mos,vallë,  Gjon Mili, në këtë kontekst eksperimental ka parashikuar me ndjesinë  e  një artisti nuhatës  të ardhmen e “selfies”. 

Sot fjala “Selfie” nënkupton një foto  autoportret, të bërë  me një aparat digjital ose me kamerën e një telefoni, apo webcam për të shfaqur situatën  rastësore dhe probabilisht  për ta shpërndarë atë në shërbimet e rrjeteve sociale.  

Por fotot autoportret, në të vërtetë na kthejnë në vitin 1839, pra  rreth 175 vjet më parë, kur Robert Cornelius, një prej fotografëve pionierë amerikanë realizoi një autoportret të vetin,  i cili konsiderohet, gjithshtu,  fotoja e e parë  e një personi. Aparatet ishin aq të ngadalshëm, sa që fotografi të kishte mundësi të kryente të gjitha proceset e pozimit dhe të ekspozimit ndaj pllakës negative fotografike  në kohën e duhur.

Nga vitet 1900, aparatet Kodak Brownie mundësonin foton autoportret dhe u bënë një teknikë e përhapur. Metoda bazohej tek pasqyra kundrejt së cilës vendosej aparati mbi trekëmbësh afër objektit  dhe inkuadrohej pamja në pasqyrë. Dukésha e madhe,  Anastasia Nikolajevna  e Rusisë, në moshën 13 vjeçare ishte një nga personazhet që realizoi foton e saj duke përdorur pasqyrën dhe ia dërgoi atë një mikeshe, më 1914 duke i shpjeguar në letër: “E bëra këtë foto duke vështruar në pasqyrë. Ishte shumë e vështirë pasi më dridheshin duart.”

    Fotoportretet përparuan aty nga vitet 1970 kur aparatet e çastit mundësonin një medium të vetëshprehjes. Më pas kjo praktikë tranzitive u kapërxye nëpërmjet aparateve digjitale që i zëvendësuan filmat me qarqe të  teknologjisë elektronike.

Përdorimi i  fjalës selfie është shfaqur së pari  në një  artikull apo një mjedis elektronik australian më 13 Shtator 2002, në një postim të Nathan Hope. Në vitin 2012, revista “The Time” e konsideroi fjalën ‘selfie’ “një nga 10 Top fjalët e rejatë vitit”. Ndërkaq më 2013  kjo fjalë u bë aq e zakonshme, sa u sugjerua të futej në versionin online të Oxford English Dictionary (Fjalori Anglisht i Oksfordit). Në Nëntor 2013 fjala “selfie” u shpall si “fjala e  vitit” po nga ky fjalor, i cili i konfirmoi asaj origjinën australiane. 

Përdorimi i teknikave, aparaturave dhe programeve të sofistikuara dixhitale në masë të gjerë dhe lehtësisht të komercializuara në kohët e  sotme i kanë dhënë kësaj fjale një kuptim universal, pasi në kontekstin e vet ajo përfshin gjithë hapësirën tokësore e spaciale të sistemit tonë planetar.

Nga pikëpamja sociale, krahas mundësive të mëdha të shkëmbimit dhe  shoqërizimit e shpejtësisë së informacionit imazherik  reciprok për qëllime pune, shkencore, kulturore, shoqërore, individuale, hobi, apo preferenca të karakterit e  personalitetit të brendshëm etik e estetik, në shumë raste studiuesit kanë konstatuar rrezikun e një “patologjie” humane, siç është simptoma e “narcizmit”, pra ndjesia e të ekspozuarit, e shfaqjes,  vetëkënaqësisë, apo  vetëpëlqimit aparent që të zapton kur  vetëfotografohesh dhe poston pa limite në rrjetet sociale e internet, fenomen  ndaj të cilit janë të prirura më shumë femrat për të paraqitur  format e tyre sensuale, erotike, apo edhe nudo. Sidoqoftë, le të kthehemi sërish 7 dekada më parë. Kur Gjon Mili ftonte në studion e tij njerëz të famshëm për një seancë fotoportretesh, fjala “selfie” do të duhej të priste edhe 70 vjet që të fitonte të drejtën e qytetarisë gjuhësore në  fjalorin formal të gjuhës angleze. 

Gjon Mili në veprimtarinë e tij fotografike ka qenë shumë kreativ, aq sa  nuk ka gjini e teknikë fotografimi që të mos e ketë provuar dhe aplikuar qoftë për qëllime profesionale, artistike, apo thjesht si eksperimentim inspirimi, larmi  e pasurim vlerash mjeshtërore. Janë 10 foto të panjohura të tij, ku ai, eksperimentin e autoportretit “selfie” e aplikon si një teknikë, që nuk e ka shpikur vetë (siç ka bërë psh me fotot me dritë stroboskopike), por, megjithatë, ai e ka realizuar me synimin që, pasi të ketë kuruar paraprakisht  “mizansenën”, vendosjen e pozicionit të personazhit, përputhjen e pamjes dhe personalitetit të tij psikologjik, këndin e fotografimit, ndriçimin, sfondin dhe elementët e tjerë kompozicionalë,   duke qëndruar larg kamerës, pra duke mos vështruar në momentin deçiziv të shkrepjes vetëm me syrin e  kufizuar të lentes me diafragmë parciale, ta observojë situatën e fotografimit i distancuar  nga fragmentarizmi dhe të krijojë në lenten e mendjes së tij një pamje më të plotë dhe më objektive. Për këtë arsye, ai i ka ofruar personazhit butonin “magjik” të  shkrepjes në distancë, me qëllim që vetë subjekti ta kryejë këtë autoportret i çliruar nga ”sikleti” i emocionit dhe shtangjes së  imponuar prej pranisë prapa aparatit të fotografit, që, në një farë mënyre, të ngurtëson, të hipnotizon e të bën të ndjehesh jo dinamik, jo vetvetja.

Dhe kjo, jo për koincidencë, por me paramendim   ka ndodhur në serinë e “selfie-ve” të Gjon Milit,  jo me persona të rëndomtë e  rastësore, por me artistë të njohur të skenës, si aktorët Geraldine Fitzgerald, Joyce Reynolds, Lauritz Melchior,  Larraine Day, Michael Kurtiz, Peter Lorre, Van Johnson,  S.Z. Sakall, Robert Alda, etj,.  pasi ata kanë prirjen, intuitën, reflekset por edhe aftësinë e komportimit me inskenimin, si dhe zotërimin e gjestikulacionit facial për t’i lënë “të lirë” të shfaqin vetveten. Andaj edhe këto foto kanë nota të shumta personalizimi,  lirike, larushanie, humori spontan dhe atmosferë shumë optimiste e intime. 

Kjo, mbase, ka qenë edhe arsyeja që në të gjitha  këto autoportrete “selfie”, çelsi i hapjes së diafragmës së aparatit është qëllimisht i dukshëm në dorën e personazhit dhe, ndoshta kjo përbën në këtë set fotografik risinë e pjellorisë mjeshtërore,  diversitetin e madh stilistik e teknologjik të Gjon Milit si fotograf i dimensioneve të paparashikueshme. Këto foto tregojnë se megjithëse teknologjia që ne përdorim sot ka avancuar me ritme eksponenciale, shprehja humane ka ndryshuar shumë pak gjatë kohrave.