• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2025

Takimet e Prespës, diaspora nuk e harron kurrë vendlindjen

July 24, 2025 by s p

Takimet e Prespës nuk janë thjeshtë festa por ritual i shpirtit kolektiv të një popullsie që nuk e harron kurrë vendlindjen, të një populli vëllezër të një gjaku, të një gjuhe dhe të një dheu. Osman Shukriu drejtori i eventit që bashkoi atdhetarët e mërguar nga Prespa shënoi një tjetër sukses komunitar të bashkimit të atdhetarëve të mërguar.

Takimet e përvitshme të Prespës zhvillohen në një copë shpirti – aty ku kujtimi takon rrënjën, ku largësia zbehet dhe shqiptarët e mërguar bëhen një.

Takimet e diasporës së Gërçarit në Prespë, i cili nuk është vetëm një fshat por simbol i asaj që Prespa përfaqëson: krenari, besë, nder, mikpritje dhe kujtim që nuk shuhet.

Në këtë vend të vogël, janë rritur gjenerata që kanë mbajtur mbi supe historinë, dijen, mallin dhe sakrificën, thuhet në njoftimin e organizatorëve. Këto “takime vjetore” sipas organizatorëve le të jenë dëshmi e dashurisë sonë për këtë tokë të bekuar. Një përulje e mirënjohjeje të thellë organizatorët shprehën për Shoqatën “Prespa” në Amerikë e cila nuk është vetëm një bashkim emrash, por një vazhdim i shpirtit shqiptar përtej oqeanit.

Sipas organizatorëve ky vit shënon një moment të rëndësishëm për eventin, pasi për herë të parë, ne investuam në një skenë dhe sistem zëri profesional – një përmirësim i qëllimshëm për të siguruar që të ruajmë standardet më të larta dhe të ofrojmë një përvojë të jashtëzakonshme për komunitetin tonë.

Takimet e diasporës në Prespë janë dëshmi e dashurisë që patriotët e mërguar ushqejnë për vendlindjen, historinë, traditat, trashëgiminë dhe kulturën e përbashkët.

Photo credentials by: Malespi Pro (Tirana)

Filed Under: Interviste

Trump, Obama dhe lufta për narrativën: një betejë që kapërcen dy presidenca

July 24, 2025 by s p

Analizë nga Rafael Floqi/

Në një akt të pazakontë, Barack Obama ka reaguar publikisht ndaj thirrjeve të Donald Trump për ta ndjekur penalisht, duke i quajtur këto akuza “të turpshme” dhe të paprecedentë në një demokraci funksionale. Kjo deklaratë erdhi në një kohë kur ish-presidenti Trump ka intensifikuar retorikën e tij politike duke akuzuar Obamën, FBI-në dhe komunitetin e inteligjencës për një “grusht shteti të brendshëm” të kryer kundër tij pas zgjedhjeve të vitit 2016. Akuza të cilat u ndezën sërish pas publikimit të raportit Durham – një hetim i gjatë i Departamentit të Drejtësisë, por i emëruar dhe udhëhequr nga një prokuror i zgjedhur gjatë presidencës Trump.

Tulsi Gabbard, drejtoresha e inteligjencës kombëtare, publikoi të mërkurën dokumente të reja që ajo tha se minonin përfundimin e agjencive të inteligjencës gjatë administratës Obama se Rusia favorizonte zgjedhjen e Donald J. Trump në vitin 2016. Znj. Gabbard publikoi një version të deklasifikuar të një raporti nga Komiteti i Inteligjencës i Dhomës së Përfaqësuesve, i hartuar fillimisht në vitin 2017, kur republikanët drejtonin komitetin. Raporti kundërshtoi përfundimin e arritur në dhjetor 2016 se Presidenti Vladimir V. Putin i Rusisë kishte favorizuar Z. Trump.

Të dielën, znj. Gabbard premtoi t’ia referonte detajet e gjetjeve të saj Departamentit të Drejtësisë. Dhe të mërkurën, ajo tha në një postim në mediat sociale se Z. Trump kishte urdhëruar deklasifikimin e raportit dhe se informacioni tregonte “armatimin dhe politizimin më të egër të inteligjencës në historinë amerikane”. Administrata Obama, shkroi znj. Gabbard, po “promovonte GËNJESHTËRËN se Vladimir Putin dhe qeveria ruse ndihmuan Presidentin Trump të fitonte zgjedhjet e vitit 2016”.

Znj. Gabbard ka fituar lëvdata nga z. Trump për hetimin e saj mbi gjetjet e inteligjencës dhe foli gjatë rreth asaj se si vlerësimi i vitit 2016 ishte pjesë e një gjuetie shtrigash kundër tij. Z. Trump është kritikuar ashpër për trajtimin e dokumenteve që lidhen me financierin e turpëruar Jeffrey Epstein, dhe sulmet e tij ndaj administratës Obama duket se janë pjesë e një strategjie “shpërqendrimi dhe shmangia e vëmendjes”.

Znj. Gabbard përsëriti pohimin e saj se vlerësimi i inteligjencës kishte për qëllim të minonte presidencën e z. Trump.

“Duke vepruar kështu, ata komplotuan për të përmbysur vullnetin e popullit amerikan”, shkroi ajo, “duke punuar me partnerët e tyre në media për të promovuar gënjeshtrën, me qëllim që të minonin legjitimitetin e Presidentit Trump, duke kryer në thelb një grusht shteti njëvjeçar kundër tij”.

Pikëpamja e përgjithshme e Komitetit të Inteligjencës së Dhomës së Përfaqësuesve ishte e njohur mirë dhe anëtarët shpesh e kundërshtuan gjetjen. Por raporti i plotë me detaje të punës së CIA-s mbi vlerësimin e inteligjencës së vitit 2016 nuk është publikuar.

Zyrtarët e administratës Trump kanë pohuar se rishikimi i inteligjencës i vitit 2016 ishte i ndotur nga informacione të paverifikuara në një dosje të përgatitur nga një ish-oficer i inteligjencës britanike, Christopher Steele. E ashtuquajtura dosja Steele u përmend në një aneks të klasifikuar të raportit, por ish-zyrtarë thanë se CIA nuk e mori seriozisht dhe nuk e lejoi atë të ndikonte në vlerësimin e tyre.

Pak, nëse ka ndonjë nga pretendimet në dosje rreth zotit Trump, janë verifikuar në vitet në vijim. Sulmi ndaj përfundimeve të vlerësimit të vitit 2016 se Rusia kërkoi të denigronte Hillary Clinton, kandidaten demokrate, dhe të mbështeste zotin Trump ka qenë një kalë hobi për disa nga mbështetësit e presidentit. Republikanët prej kohësh kanë synuar veçanërisht idenë se Kremlini favorizonte zotin Trump, duke argumentuar në vend të kësaj se Rusia thjesht po përpiqej të mbillte kaos ose të minonte institucionet demokratike.

Sulmet ndaj dokumenteve janë intensifikuar në javët e fundit, pasi së pari CIA dhe më pas zyra e znj. Gabbard kanë ngritur pyetje në lidhje me këtë përpjekje.

Rishikimet dypartiake të Senatit kanë vërtetuar punën e CIA-s në vitin 2016, dhe John H. Durham, një prokuror special i emëruar nga Prokurori i Përgjithshëm William P. Barr gjatë mandatit të parë të zotit Trump, gjithashtu nuk arriti të gjejë ndonjë provë që dëmton përfundimet e agjencive të inteligjencës. Ndërsa mbështetësit republikanë të zotit Trump e kritikuan vlerësimin gjatë mandatit të tij të parë, zoti Trump e përqendroi pjesën më të madhe të zemërimit të tij te Robert S. Mueller III, ish-drejtori i FBI-së i emëruar për të hetuar çdo lidhje midis fushatës së Trump dhe zyrtarëve rusë.

Që nga rikthimi i zotit Trump në detyrë, CIA dhe znj. Gabbard janë përpjekur të mbjellin dyshime rreth vlerësimit. Znj. Gabbard ka pohuar se puna e inteligjencës në vitin 2016 nuk ishte vetëm e gabuar, por gjithashtu përbënte një konspiracion kundër zotit Trump.

Të premten, znj. Gabbard lëshoi një raport që ajo tha se ekspozoi një “konspiracion tradhtar”, duke pretenduar se zyrtarë të lartë të administratës Obama kishin ushtruar presion mbi komitetin e inteligjencës për ta ndryshuar atë.

Nga këndvështrimi i demokratëve dhe analistëve liberalë, këto akuza përfaqësojnë një përpjekje të rrezikshme për të shënjestruar politikisht kundërshtarët dhe për të rishkruar të kaluarën. Ata argumentojnë se hetimi mbi ndërhyrjen ruse në zgjedhjet e vitit 2016 ishte i justifikuar dhe i bazuar në të dhëna reale të mbledhura nga komuniteti i inteligjencës amerikane. Raporti i Robert Muellerit, si dhe konkluzionet e komitetit të Senatit të udhëhequr nga republikanë, konfirmuan se Rusia ndërhyri në mënyrë të koordinuar për të ndihmuar Donald Trump.

Në këtë dritë, reagimi i Obamës vjen si një përpjekje për të mbrojtur integritetin e institucioneve dhe për të vënë në dukje rrezikun që paraqet normalizimi i hakmarrjes politike. “Ish-presidenti Obama nuk ka qenë kurrë i përfshirë në asnjë përpjekje për të minuar zgjedhjet ose për të fabrikuar prova,” thuhej në deklaratën e tij, duke e quajtur përpjekjen për ta bërë atë subjekt të hetimeve penale një “akt të ulët politik”.

Por, nga ana tjetër, përkrahësit e Trump dhe shumë komentues konservatorë argumentojnë se hetimi ndaj Trumpit që nga viti 2016 ishte i motivuar politikisht dhe se ka pasur një bashkërendim mes elementëve të lartë të FBI-së dhe zyrtarëve të administratës Obama për të përdorur inteligjencën si mjet për të dëmtuar një kandidat presidencial të opozitës. Raporti Durham, megjithëse nuk solli akuza të reja madhore, ngriti pikëpyetje serioze mbi vendimet fillestare të FBI-së dhe përdorimin e dosjes Steele – një dokument i financuar pjesërisht nga fushata e Hillary Clinton – për të hapur hetimin “Crossfire Hurricane”.

Ky raport u interpretua nga kampi konservator si një dëshmi se disa segmente të aparatit shtetëror ishin vendosur kundër një kandidati dhe më pas presidenti në detyrë, çka për ta përbën një shkelje të rëndë të parimeve të paanshmërisë institucionale. Trump ka përdorur këto gjetje për të forcuar narrativën e tij të “shtetit të thellë” dhe për të kërkuar drejtësi në formën e ndjekjeve penale ndaj atyre që ai i sheh si përgjegjës.

Kjo përplasje nuk është më një debat mbi faktet e vitit 2016, por një konflikt mbi interpretimin e tyre dhe përdorimin e drejtësisë në politikën amerikane. Njëra palë paralajmëron për rreziqet e autoritarizmit dhe personalizimit të drejtësisë; pala tjetër ngre shqetësimin se një kandidat presidencial u bë shënjestër e aparatit shtetëror para se të vinte në pushtet.

Në këtë sfond të polarizuar, reagimi i Obamës shihet nga demokratët si një mbrojtje e institucioneve dhe e reputacionit personal; për republikanët, kjo është një përpjekje për të shpëtuar nga përgjegjësia e mundshme morale ose institucionale për vendime të diskutueshme të administratës së tij dhe akuzat e rreme “Rusia, Rusia, Rusia”.

Përtej emrave dhe partive, mbetet pyetja thelbësore: a po shndërrohet drejtësia në një mjet për të rregulluar hesapet politike në Shtetet e Bashkuara? Nëse kështu, atëherë demokracia amerikane po përjeton një kthesë të rrezikshme, ku jo vetëm e shkuara, por edhe e ardhmja e saj do të vendoset jo më në kutitë e votimit, por në salla gjyqesh të politizuara.

Megjithatë pyetja ngelet, kush e nisi i pari? Sidomos, tani që letrat janë të hapura.

Filed Under: Analiza

“Dasma shkodrane”, monumenti që Kol Idromeno i dedikoi traditës dhe kulturës, historisë dhe pasurisë shpirtërore të Shkodrës

July 23, 2025 by s p

Albert Vataj/

Ka çaste kur një vepër arti bëhet më shumë se një dritare mbi të shkuarën; ajo kthehet në një rit të gjallë, një këngë pa zë që rreh në zemrën e kujtesës. “Dasma shkodrane”, kjo kryevepër e Kol Idromenos e vitit 1924, është një prej atyre mrekullive ku historia dhe arti bashkëjetojnë në një përqafim të rrallë. Një kanavacë ku ngjyrat janë të rrahura nga drita e një qyteti që mbartte mbi supe peshën e traditës dhe hijeshinë e një elegance qytetare, që e shndërron momentin e dasmës në një ikonë të shpirtit kombëtar.

Vështroni këtë peizazh të gjallë: oborri me kalldrëm, muret e larta, portiku që hapet si një skenë teatri, aty ku përplasen zërat e këngëve dhe hapa të veshjeve të trasha, të gjera e të hijshme. Femrat me çitjane të zeza e përparëse të bardha, me shallin e mbështjellë rreth kokës, ecin në një ritëm solemn, një koreografi e lashtë që përçon rregulla dhe krenari. Fëmijët e vegjël, të veshur me rroba festive, mbahen prej dore nga nënat apo qëndrojnë kureshtarë në skaj, duke marrë pjesë pa e ditur në një liturgji të përjetshme. Në sfond, një minare e hollë përshëndet qiellin dhe tingujt e largët të qytetit.

Idromeno nuk e pikturoi thjesht një dasmë; ai ngriti një monument të një qytetërimi të tërë, një kod të heshtur zakonesh e marrëdhëniesh që merr formë përmes veshjes, qëndrimit dhe hapit. Dhe kjo tablo, e veshur me atë tejdukshmërinë e kujtesës që na bën të ndjehemi sikur jemi të fshehur pas xhamit të një dritareje, ose hipur mbi një pemë të lagjes, është një dëshmi e rrallë se si arti shndërrohet në dokument dhe rit njëherësh.

Në të vërtetë, kjo nuk është vetëm një pikturë, por një mjet për të eksploruar shpirtin e një bashkësie. Në fjalët e antropologut Clifford Geertz, një vepër arti është një mekanizëm që forcon rregullat, vlerat, lidhjet shoqërore. Dhe “Dasma shkodrane” bën pikërisht këtë, na lejon të lexojmë kodin e heshtur të një shoqërie ku familja, nderi dhe riti janë të shenjtë.

Nga kjo tablo mësojmë se si ndërtohej marrëdhënia midis fiseve, si peshoheshin rolet gjinore, si merreshin vendimet që mbartnin peshën e një fisi të tërë. Dhe ndonëse sot emocionet tona janë të tjera, ndonëse syri ynë modern sheh më shumë folklor se sa kod social, fuqia e kësaj vepre është se ajo i tejkalon kohët, ajo na lidh me një identitet që, edhe pse i kaluar, është ende i gjallë në rrënjët e shpirtit shqiptar.

Kështu, Kol Idromeno nuk na la thjesht një pikturë; ai na la një rrëfim të përjetshëm, një akt solemn dashurie ndaj qytetit të tij dhe kulturës që e ushqeu. Dhe çdo herë që sytë tanë ndalen mbi këtë kryevepër, ne bëhemi pjesë e asaj dasme, dëgjues të këngëve të vjetra, pjesëmarrës në një vallëzim që nuk resht kurrë.

“Dasma shkodrane” mbetet kështu një dritare drejt një kohe kur arti, tradita dhe jeta ishin një, dhe ku çdo hap i nuseve e çdo vështrim i burrave ishte një poezi e shkruar me ngjyrë e dritë.

Filed Under: Kulture

Shqiptarët e Chicago-s u bashkuan në Festivalin e Byrekut 2025 në Illinois*

July 23, 2025 by s p

Chicago, IL — Muajin e kaluar, mbi 800 veta u mblodhën në rrethinën e Chicagos për Festivalin e Byrekut 2025 — një eveniment i organizuar nga Komuniteti Shqiptaro-Amerikan në Illinois (AACI). Themeluar në vitin 1998, Komuniteti Shqiptaro-Amerikan në Illinois është organizata ombrellë për të gjithë Shqiptarët në Illinois. Bordi i kësaj organizate është i strukturuar me nga dy përfaqësues nga secila prej gjashtë trevave prej nga vijnë Shqiptarët — diçka që, siç thotë kryetari i bordit Edon Shaqiri, është shtylla e fortë e lidhjes së gjerë që ka komuniteti. “Kur secili ka vend në tavolinë, çdo cep i kulturës sonë është i përfaqësuar,” tha Shaqiri. “Prandaj sheh byrek këtu nga çdo anë.” Ajo që e bën Festivalin e Byrekut të veçantë është se bashkon Shqiptarët nga të gjitha trevat — dhe nga çdo brez.

Radhët për ushqim ishin të gjata, dhe byreku, i përgatitur nga kuzhinierë që përfaqësonin çdo krahinë të Shqipërisë e Kosovës, iku shpejt. Vendi i parë këtë vit shkoi për Emine Jakupin nga Gjilani, Kosovë. Gjatë intervistës, Jakupi ishte pranë nënës së saj, që i kishte trashëguar recetën fituese — një moment që preku shumë njerëz. Vendi i dytë shkoi për Edisa Combin nga Fieri, ndërsa i treti për Migerta Radhimën nga Vlora. Përveç byrekut, në skarë piqeshin qebapa, kishte pizza për fëmijët dhe tavolina të mbushura me ëmbëlsira Shqiptare të shtëpisë. Muzika nga çdo cep i Shqipërisë — me DJ Besin — mbajti turmën në valle edhe pasi pjatat ishin boshatisur.

As fëmijët nuk mbetën pas. Dafina Rexhepi, drejtoresha e rinisë në Komunitet, u kujdes që të kishte lojëra dhe aktivitete që mbajtën familjet deri në fund të ditës. I gjithë eventi u mundësua falë mbështetjes së bizneseve Shqiptaro-Amerikane që dolën sponsorë. Eventi vazhdoi të jetë krejtësisht falas për komunitetin dhe shumë familje dhuruan nga vetja për të mbajtur Festivalin e Byrekut gjallë e në rritje.

Për shumë familje Shqiptare të zonës, momenti më i bukur ishte i thjeshtë: ushqimi i mirë, muzikë argetuese dhe një festival që tregon sa unik është ky komunitet — i bashkuar përtej trevave, brezave dhe nga një byrek i thjeshtë, që zhdukej më shpejt se sa doli nga furra. Komuniteti Shqiptaro-Amerikan në Illinois (“AACI” ose “Komuniteti”) u themelua në vitin 1998 me misionin për të bashkuar dhe përfaqësuar diasporën Shqiptare në gjithë shtetin e Illinois-it. Përmes aktiviteteve kulturore, edukimit dhe angazhimit në komunitet, AACI vijon të ruajë trashëgiminë tonë kombëtare dhe të ndërtojë ura lidhëse mes brezave.

*Botuar me shkurtime, referuar nga: www.aaciusa.org

Filed Under: Reportazh

SIGURIA DHE LUFTA HIBRIDE NË BALLKANIN PERËNDIMOR

July 23, 2025 by s p

Prof. Dr. Muhamet Racaj/

Në dekadën e fundit, Ballkani Perëndimor është shndërruar në një arenë sfidash të thella të sigurisë, ku lufta hibride ka kaluar nga një nocion teorik në një realitet konkret dhe determinues për stabilitetin e rajonit. Aktorët kryesorë të këtij fenomeni janë Rusia dhe Serbia, të cilat përmes strategjive të hartuara dhe të koordinuara synojnë të destabilizojnë mekanizmat shtetërorë, të pengojnë proceset euroatlantike dhe të imponojnë vizionin e tyre hegjemonist në hapësirat post‑jugosllave.

Fenomeni i ashtuquajtur “bota serbe” është kthyer nga retorikë historike në një projekt politik dhe operativ, i përkrahur nga instrumentet hibride të Rusisë, që sot kërcënon jo vetëm shtetet individuale të rajonit – si Maqedonia e Veriut, Kosova, Shqipëria, Mali i Zi dhe Bosnja e Hercegovina – por edhe gjithë sistemin e sigurisë evropiane. Nuk kemi të bëjmë me një konflikt të hapur klasik, por me ndërhyrje të ndërlikuara informative, struktura të fshehta, krim të organizuar, dezinformim, infiltrime në institucione, presion diplomatik dhe operacione speciale të padukshme; pra, një front të ri betejash të papara më parë në Ballkan.

1. Përkufizimi i luftës hibride

Lufta hibride është një strategji konflikti që përfshin kombinimin e mjeteve konvencionale dhe jokonvencionale, akteve të dhunës, luftës informative, presionit ekonomik, ndërhyrjes në institucione, sabotimeve kibernetike dhe krimit të organizuar, me qëllim asgjësimin ose dobësimin e sovranitetit dhe integritetit të shteteve objektiv. Ky koncept u kodifikua që në fund të viteve ’90 dhe fillim të viteve 2000 në literaturën perëndimore, ndërsa Rusia e ka institucionalizuar pas vitit 2014 si thelb të doktrinës së saj të sigurisë.

1.1 Lufta ku armikun e njohim, por nuk e shohim

Ky është thelbi i doktrinës hibride: aktori agresor shfaqet me një “fytyrë të padukshme”. Shumë operacione realizohen në “zonën gri” mes luftës dhe paqes, duke përdorur metoda që shmangin konfrontimin e drejtpërdrejtë ushtarak dhe arrijnë objektivat strategjike pa kaluar pragun klasik të luftës së hapur. Kjo përfshin:

• Operacione psikologjike, dezinformim dhe ndarje të opinionit publik;

• Sabotim të infrastrukturave, sulme kibernetike dhe ndërhyrje në zgjedhje;

• Infiltrim të rrjeteve kriminale dhe paramilitare në strukturat kyçe të institucioneve shtetërore;

• Mbështetje të protestave ose lëvizjeve opozitare për të krijuar paqëndrueshmëri sociale dhe politike.

2. Sistematika dhe Manifestimi i Ofensivës së Luftës Hibride Ruso‑Serbe

Ofensiva hibride ruso‑serbe është sistematizuar në këto mekanizma kryesorë:

• Dezinformim dhe manipulim mediatik: përhapje narrativesh pro‑serbe/pro‑ruse, që synojnë de‑legjitimimin e qeverive properëndimore dhe krijimin e klimës së mosbesimit në publik.

• Sulmet kibernetike: caktimi i objekteve kyçe shtetërore dhe publike për paralizimin e infrastrukturës, komprometimin e të dhënave dhe ndërprerjen e shërbimeve.

• Inxhinieria demografike, shoqërore dhe juridike: përmes ndryshimeve ligjore për shtetësinë dhe manipulimit të censuseve, synohet ndryshimi i peshës së komuniteteve serbe nga pozita minoritare në faktorë përcaktues lokalë.

• Krimi i organizuar si instrument politik: bashkëpunimi me rrjetet rajonale të trafiqeve të paligjshme për të financuar operacionet hibride dhe për të dobësuar institucionet vendore.

• Politizimi i identitetit dhe instrumentalizimi i miteve historike: promovimi i projektit “bota serbe”, mitizimi i figurave dhe datave historike për legjitimimin e ndërhyrjeve politike dhe territoriale.

3. Aktivitetet e Luftës Hibride Serbo‑Ruse në Ballkanin Perëndimor

Kosovë

• Sabotim i institucioneve, pengim i formimit të qeverisë dhe provokim i krizave politike, sidomos në veri.

• Demonstrime të forcës përmes protestave nacionaliste, akte të armatosura kundër sigurisë publike dhe institucioneve ndërkombëtare.

• Organizim i akteve terroriste (si sulmi në Banjskë) dhe sabotim i infrastrukturës kritike.

• Infiltrim në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe sektorët e sigurisë, ngritje të rrjeteve të spiunazhit.

• Sulme kibernetike të përsëritura dhe pengim i proceseve të rëndësishme institucionale.

Maqedonia e Veriut

Në Maqedoninë e Veriut, lufta hibride shfaqet në disa forma të ndërlidhura:

• Dezinformata dhe manipulim politik: Përhapja e narrativesh të rreme për identitetin kombëtar dhe marrëdhëniet me Bullgarinë, për të nxitur tensione dhe për të favorizuar bllokimin e integrimit evropian.

• Kriza politike dhe instrumentalizim institucional: Polarizimi i skenës politike përdoret për të vonuar reformat dhe për të komprometuar proceset euroatlantike.

• Lidhje të drejtpërdrejta me qarqe serbe dhe ruse: Raporti i Parlamentit Evropian (Neni 35) shprehu shqetësim se disa përfaqësues të qeverisë kanë marrë pjesë në takime që promovojnë konceptin e “botës serbe”. Veçanërisht, zëvendëskryeministri Ivan Stoilkoviq mori pjesë në Samitin e 11‑të të Sigurisë në Moskë së bashku me Aleksandar Vulin, Ivica Daçiq dhe Milorad Dodik, duke përdorur terminologji të Beogradit për Kosovën dhe duke refuzuar të marrë pjesë në mbledhje të përbashkëta me qeverinë e Kosovës.

• Promovim i figurave anti‑perëndimore: Ftesa e Presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik, në Teatrin Kombëtar Maqedonas në janar – ku u artikuluan mesazhe anti‑NATO dhe anti‑BE – u kritikua gjerësisht si akt që minon orientimin strategjik të vendit.

Këto zhvillime tregojnë se Maqedonia e Veriut është një target i përhershëm i luftës hibride, ku kombinimi i dezinformimit, infiltrimit politik dhe presionit diplomatik synon ta mbajë vendin në një gjendje pasigurie dhe fragmentimi të brendshëm.

Shqipëri

• Operacione të avancuara kibernetike mbi sistemet qeveritare dhe kritike, me qëllim pengimin e shërbimeve.

• Mbështetje e rrjeteve të korrupsionit dhe trafiqeve që minojnë stabilitetin institucional.

• Dezinformim dhe propagandë kundër kursit euroatlantik për të dobësuar narrativën properëndimore.

Mali i Zi

• Instrumentalizimi i “shtetësisë së dyfishtë” për të prodhuar ndryshime demografike që projektojnë potenciale referendume pro‑serbe.

• Infiltrim në komunitetin serb, manipulim i shoqatave fetare dhe kulturore për të thelluar ndasitë etnike.

• Sulme të përsëritura ndaj infrastrukturës shtetërore dhe institucioneve të sigurisë.

Bosnjë dhe Hercegovina

• Mbështetje e hapur politike e secesionizmit të Republika Srpska, bllokim funksionimi të institucioneve të përbashkëta shtetërore.

• Përhapje e propagandës destabilizuese, pengesë e reformave dhe përdorim i rrjeteve kriminale për financim të aktiviteteve të ndarjes.

4. Vlerësimi i Sfidave për Sigurinë Rajonale

• Polarizimi dhe fragmentimi shoqëror: Thellimi i ndarjeve ndëretnike përforcon dobësinë e kohezionit social, duke krijuar terren të përshtatshëm për interferencë të aktorëve të jashtëm.

• Dobësitë institucionale: Krizat politike të prodhuara qëllimisht bllokojnë reformat, pengojnë integrimin dhe shtojnë hapësirën për rritje të ndikimit ruso‑serb.

• Rreziku i humbjes së sovranitetit: Shtetet bëhen gjithnjë e më të varura nga axhenda të jashtme për shkak të infiltrimeve institucionale, ekonomike dhe informative.

• Krijimi i “zonave gri”: Humbja e kontrollit të efektshëm teritorial dhe institucional i jep avantazh grupimeve përcaktuese dhe dëmton besueshmërinë euroatlantike të rajonit.

Përfundim

Lufta hibride ruso‑serbe në Ballkanin Perëndimor nuk përbën më vetëm një kërcënim potencial, por është tashmë një realitet i institucionalizuar. Kjo strategji synon jo vetëm bllokimin e proceseve euroatlantike, por edhe fragmentarizimin e rajonit përmes taktikave të shumëfishta të manipulimit dhe destabilizimit, që zbehin themelet e shtetësisë, sovranitetit, unitetit qytetar dhe stabilitetit demokratik të Ballkanit.^1,2,3,4

Rekomandime

• Të intensifikohet bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar, veçanërisht në fushën e shkëmbimit të inteligjencës dhe koordinimit të politikave të sigurisë.^1

• Forcimi i kapaciteteve të sigurisë kibernetike dhe digjitale, rritja e transparencës institucionale dhe ndërgjegjësimi i opinionit publik.^2,4

• Ndërtimi i një narrative gjithëpërfshirëse qytetare dhe promovimi i mediave të pavarura kundër propagandës destabilizuese.^2,3

• Zbatimi rigoroz i ligjeve kundër krimit të organizuar dhe financimit të jashtëm të lëvizjeve politike.^5

• Bashkëpunim më i ngushtë me BE‑në dhe NATO‑n për të garantuar integritetin e proceseve të sigurisë rajonale dhe për neutralizimin e “zonave gri”.

Literatura e shfrytëzuar

• Journal of Liberty and International Affairs, Scopus indexed, https://e-jlia.com/index.php/jlia

• Sovremena makedonska odbrana, Revista shkencore ndërkombëtare, Ministria e Mbrojtjes së RMV

• Studimet dhe raportet e Hotopus për luftën hibride në Mal të Zi, 2024

• Prof. Dr. Muhamet Racaj, “Lufta ku armikun e njohim por nuk e shofim – Lufta Hibride”, Gazeta Bota sot, 16 prill 2020

• Dokumentet strategjike të institucioneve ndërkombëtare për sigurinë në Ballkanin Perëndimor

• Përmbledhje dhe udhëzime akademike për përgatitjen e punimeve shkencore, 2025

Fusnotat

• Shiko Journal of Liberty and International Affairs (2024), https://e-jlia.com/index.php/jlia

• Sovremena makedonska odbrana, 2024; Hotopus, 2024

• Ndikimi i politikave të shtetësisë së dyfishtë dhe inxhinierisë demografike: Hotopus, 2024

• Prof. Dr. Muhamet Racaj, “Lufta ku armikun e njohim por nuk e shofim – Lufta Hibride”, Gazeta Bota sot, 16 prill 2020

• Rrjetet kriminale dhe instrumentet hibride në Bosnjë, Mal të Zi dhe Kosovë: Sovremena makedonska odbrana, 2024; Hotopus, 2024

Filed Under: Analiza

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 11
  • 12
  • 13
  • 14
  • 15
  • …
  • 26
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”
  • 18 dhjetori është Dita Ndërkombëtare e Emigrantëve
  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT