• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Me shkas-Rreth ish Spiunëve të Sigurimit të Shtetit

October 15, 2020 by dgreca

Nga Elida Buçpapaj – Këto ditë në shtypin shqiptar janë botuar disa dokumenta të bëra publike nga Agron Tufa që dëshmojnë se Profesor Nasho Jorgaqi në moshën 23 vjeçare është rekrutuar nga ish-Sigurimin e Shtetit me pseudonimin Dragoi dhe kish spiunuar miqtë e tij.

Ka reaguar përkthyesja Rezarta Reso që e ka marrë në mbrojtje Profesor Nashon duke sulmuar Agron Tufën.

Kjo është historia tridhjetëvjeçare. Ndjeshmëria e madhe posa flitej se do të hapeshin dosjet e ish spiunëve. Nga ajo pjesë e elitës që, sikur thotë populli, e kishte mizën nën kësulë. Mjerisht ish spiunët, prej tri dekadash të integruar në të gjitha qelizat e shtetit shqiptar, ia vunë flakën sistemit.

Është e drejta e Rezarta Resos të mbrojë Profesor Nashon, të dëshmojë se si e njeh ajo dhe familja e saj, pa sulmuar Agron Tufën që i ka bërë dokumentat publike.

Por publike duhet të bëhen të gjithë emrat e ish të rekrutuarve të ish Sigurimit, veçanërisht të atyre që gjatë këtyre 30 viteve janë pjesë e kastës me poste të zyrtarit të lartë publik apo e elitës politike që ka pushtuar gjithë televizionet, mediat dhe jetën kulturore e publike të shoqërisë, që bën moral, ndërsa Shqipëria dergjet dhe shqiptarët janë kthyer në një shoqëri e gjitha vulnerabël.

Preç Zogaj dihet se ka qenë ish spiun i Sigurimit. Po kështu në vitet ’90 kanë qarkulluar dokumenta që dëshmojnë se ka marrë njerëz në qafë edhe Rudolf Marku. A janë të vërteta ato që qarkullojnë në publik si thashethemnaja? Agron Tufa mund t’i sqarojë.

Shqipëria nuk e pati një Vasili Mitrokhin që t’i zbulonte të gjitha dosjet e ish Sigurimit të Shtetit shqiptar. Një pjesë e të cilave janë zhdukur. Janë zhdukur dosjet e ish spiunëve dhe po ashtu edhe dosjet e viktimave për të marrë në mbrojtje ish spiunët.

Kam kërkuar Dosjen e poetit Vehbi Skënderi si viktimë e diktaturës dhe më kanë thanë që im atë nuk paska Dosje. Diçka e pamundur, sepse im atë është dënuar dy herë me gjyqe politike që i bëheshin në KQPPSH dhe gjyqe publike. Herën e parë më 1967 si “grup antiparti” dhe të dytën më 1974 si i përfshirë në një “grup korrupsioni”, herën e parë midis emrash të shquar akademikësh, si Prof.Selman Riza, Prof.Zija Shkodra, prof.Dhimitër Pilika etj dhe  herën e dytë midis emra gjeneralësh.

Që Profesor Nasho Jorgaqi, autori i librit “Mërgata e qyqeve” kushtuar emigracionit, politik gjatë periudhës të diktaturës kishte qenë në ish Sigurim, kjo pak a shumë dihej.

Por jo të gjithë ata që kanë qenë në ish Sigurim kanë kryer krime.

Në rrethet letrare dihej se Profesor Nasho bashkëpunonte me Sigurimin e Shtetit, aq më tepër kur arma e partisë e kishte rrjetin e vet mjaft të gjërë, pasi mbulonte dhe përgjonte çdo qelizë të shoqërisë.

Ishte kthyer në anekdotë, që në Shqipëri 1 milionë shqiptarë kishin qenë ish të rekrutuar të ish Sigurimit, dmth në çdo tre shqiptarë të popullsisë së asaj kohe, njëri ishte spiun.

Kështu shpjegohej edhe lufta e klasave deri në familje. Natyrisht që ishte një luftë klase e ushqyer nga regjimi diktatorial.

Moszbardhja e së shkuarës ka një qëllim shumë të zi. Sepse kësisoj fshihen krimet e diktaturës.

Sot elita europiane po kërkon një Nuremberg për krimet e komunizmit. Prandaj kasta në Shqipëri, që ka uzurpuar shtetin në çdo qelizë, nuk lejon as katharsis, as pajtim, as shërim të plagëve duke mbajtur peng të djeshmen, të sotshmen dhe të ardhmen e vendit. Janë mizorë, pa ndërgjegje, të kalbur.

Vijon të mbetet në fuqi stili që baba Çeni i mësoi Enver Hoshës se si t’i mposhtte shqiptarët. Kalit të ushqyer nuk i hypet dot, i kishte thënë baba Çeni Enverit. Lere pa bukë, pa ujë, që të ngordhë urije dhe pastaj hypi. Këtë histori e ka treguar Dritero Agolli.

Kjo kastë me integritet të cënuar, që nuk e di se çfarë do të thotë vlerë dhe meritokraci, pasi njeh vetëm katapultim nga ish PPSH, PS, PD etj, është shkaku që Shqipëria ka mbetur pa shtet të së drejtës dhe pa hierarki, ose thjesht ku këmbët i bien kokës.

Hapja e Dosjeve dhe zbardhja e krimeve të diktaturës është obligim kushtetues.

Përse shqiptarëve u vjen keq për ish Spiunët dhe nuk u vjen keq për viktimat?

Përse Ardian Vehbiu me ca komita hapi si temë debati publik rilinçimin e Martin Camajt dhe Ernest Koliqit nën akuzën si gjoja spiunë të Perëndimit, ndërsa bëhen kaq zemërgjërë me ish të rekrutuarit e ish sigurimit shqiptar që kanë çuar viktima nëpër burgje, pushkatim e varje ?!

E vërteta duhet të zbardhet, sidomos për ata që kanë marrë njerëz në qafë.

Zbardhja e të vërtetës është themeli për të ndërtuar shtetin e së drejtës.

Që kërkon paanësi, integritet dhe kurrsesi që të spostohet vëmendja tek klasa e të persekutuarve, për t’i zbuluar ish spunët tek kjo klasë, të cilët mund të kenë bashkëpunuar me ish Sigurimin nën frikë, terror, nën tortura, internime apo burgje.

Ndaj viktimave të diktaturës kasta politike prej 30 vitesh vijon persekutimin, duke patur në krah ata shkrimtarë dhe poetë të partisë, që këta janë pjesë e integruar e pushtetit politik dhe jetës publike.

Ka plot shkrimtarë dhe artistë që prej 30 vjetësh ndihen të pafuqishëm, sepse politika i ka ekskomunikuar. Politikës shqiptare gjithmonë i kanë interesuar figurat me integritet të ndotur, sepse kështu njëra palë ka mbuluar pislliqet e palës tjetër.

Është e qartë që ish Sigurimi për të ushtruar presion ndaj shtresës së intelektualëve ka përdorur vetë intelektualët. Por gjithçka është varur nga ndërgjegja personale e secilit. Një pjesë nuk ka pranuar të bashkëpunojë dhe ka patur pasoja drastike në jetën profesionale, sociale e familjare. Një pjesë ka pranuar prej presionit t’i spiunojë kolegët, por nuk i ka dëmtuar. Ndërsa një pjesë i ka marrë në qafë. Me dëshmitë dhe firmat e tyre janë pushkatuar apo burgosur njerëz të pafajshëm.

Këtyre ditëve është përmendur se Profesor Nasho ka spiunuar Skënder Luarasin. Nga tregimet e tim eti që e kishte mik, kam dëgjuar se Skënder Luarasi ishte një natyrë rebele, që goja i shkiste lehtë. Babait tim Skënder Luarasi i thosh se e kish shpëtuar nga burgu Mehmet Shehu, pasi kishin qenë bashkë në Spanjë, por Mehmet Shehu nuk e kishte shpëtuar nga burgu të birin e Petro Markos, Jamarbër Markon me të cilin po ashtu kishte qenë në Spanjë.

Faji nuk është kolektiv. Faji është individual. Shoqëria shqiptare nuk do të shërohet kurrë pa katharsis apo nëse ky katharsis do të jetë selektiv, si triag, si qërrim hesapesh, stil tërësisht mafioz, sipas formës që ka shteti shqiptar sot.

Duke iu kthyer dokumentave që Agron Tufa ka bërë publike për Profesor Nasho Jorgaqin. Këto nuk janë të vetmet. Agron Tufa me shumë kurajo civile ka bërë publike edhe ekspertizën ku Diana Çuli ka firmosur de facto ekzekutimin e poetëve Genc Leka dhe Vilson Blloshmi. Nuk e di se çfarë do të thosh Rezarta Reso për Diana Çulin.

Përse nuk flasin shkrimtarët asnjëri për Diana Çulin? Përse heshin?

Tmerri është se elita e Tiranës zyrtare dhe nëntoka e saj, ajo që vjen direkt nga superstruktura e djeshme, në vend që t’i dilte në mbrojtje Agron Tufës, mori në mbrojtje Diana Çulin duke i dhënë hapësira nëpër mediat vizive dhe të shkruara, duke e zgjedhur kryetare jurish për ndarje çmimesh letrare për të nderuar me çmime të tjerë shkrimtarë të ish Sigurimit të shtetit me ndergjegje të ndragura.

Kanë kaluar 30 vjet nga përralla e rrëzimit të diktaturës dhe nuk ka dalë asnjë shkrimtar që ishte pjesë e superstrukturës të regjimit të bëjë një mea culpa.

Vetëm Bashkim Shehu ka dënuar dhe denoncuar krimet e diktaturës dhe të jatit Mehmet Shehu!

Shqipëria po rrezikon shpërbërjen dhe shoqëria shqiptare po dergjet për fajin e elitës shqiptare që është pjesë e integruar e kastës të politikës që konformohet dhe shitet për lluks, vila, poste, çmime dhe dekorata.

Natyrisht në Tiranë jeton edhe elita e pastër, ajo që ka jetuar gjithmonë me aftësitë e saj dhe me dinjitet, por kjo elitë nuk ka fuqi, sepse kasta e ka përjashtuar nga jeta publike dhe e ka lënë të jetojë në varfëri. Dje u mbushën dy vjet nga vdekja e poetit Fatos Arapi, i harruar në gjallje dhe në vdekje. Dhe kështu shuhen njerëz të nderuar çdo ditë. Para disa ditësh u largua nga kjo jetë Rozmari Jorganxhi, dirigjentja e parë shqiptare, mbretëreshë e muzikës lirike që vetëm përpara tre vjetësh, në moshën 80 vjeçare mezi i dhanë dekoratën Mjeshtri i Madh!

Po të shohim Profesorët, Doktorët e Shkencave, Akademikët apo ata që kanë marrë dekorata Nder i Kombit, Ambasador i Kombit, Skënderbe i Kombit që janë me mijra e mijra, Shqipëria duhej të ishte Zvicra e Ballkanit, në fakt vazhdon të mbetet Afganistani i Ballkanit.

“Zvicër apo Afganistan”*, ka pyetur Ismet Toto që në vitin 1936 për fatin që do të ketë Shqipëria, gjithmonë në udhëkryqe! Ismet Toton e vrau Zogu më 1937.

Mjerisht, 84 vjet më pas, Shqipëria vazhdon të jetë në udhëkryq. Nuk janë armiqtë e jashtëm, por armike e Shqipërisë është kjo kastë politike pa integritet, e korruptuar që nuk pranon të bëjë katharsis, që ka uzurpuar pushtetin duke shkelur meritokracinë, hierarkinë dhe dinjitetin e çdo shqiptari të ndershëm..
———————

“Zvicër apo Afganistan”, këtë fakt, se çfarë ka thënë Ismet Toto në një shkrim të tij të1936 e ka përmendur në kumtesën e saj në konferencën “50 vjet marrëdhënie diplomatike Zvicër-Shqipëri” Prof. Nevila Nika…..

Filed Under: Analiza Tagged With: Agron Tufa, Dragoi, Elida Buçpapaj, PROF.NASHO JORGAQI, Rezarta Reso, SKËNDER LUARASI, VEHBI SKËNDERI

SAMI REPISHTI – JU LUTEMI, MOS LËNDONI PLAGËT TONA TË HAPUNA!

October 15, 2020 by dgreca

Është ndoshta personaliteti më i shquar dhe më i urtë që shqiptarët kanë sot në SHBA. Sami Repishti është ish-i dënuar politik, i arratisur nga Shqipëria në kohën kur komunistët gëzonin pushtetin…..

Veprimtari i njohur nuk e ka kaluar në heshtje deklaratën e Kryeministrit shqiptar, Edi Rama, në mbrojtje të komunistëve dhe babit të vet si pjesë e tyre. Repishti i referohet deklaratës kur Rama mbronte të atin në një debat në Kuvend.

“Im atë, po, ka qenë komunist si shumë të tjerë, dhe kanë qenë në anën e duhur të histories…”, theksonte Kryeministri në debatin me deputetët e opozitës kuvendore.

Në një analizë të gjatë dërguar gazetës, me titullin “Ju lutemi, mos lëndoni plagët tona të hapuna!”, Repishti tregon me fakte se përse komunistët nuk kanë qenë asnjëherë në anën e duhur të historisë.

Në të kundërt, ata kanë qenë pjesa më fatkeqe e vendit, trashëgimtare e krimeve dhe dhunës së pashoqe. Repishti përmend me data ngjarjet e udhëhequra nga komunistët që kanë sjellë regresin shoqëror të Shqipërisë.

Dhe, si finale, i kujton Ramës, si mbrojtës i komunistëve, një ndryshim thelbësor, gati tragjik në pakrahasueshmërinë kulturore, qytetare për ngjarjet e vitit 1990 kur komunizmi u rrëzua: “Për fatin e madh të popullit tonë, rrugët e sheshet e Shqipërisë nuk u mbuluen me gjak, ashtu siç ngjau me 28 nandor 1944… Na nuk kerkuem varjen në litar të Byrosë Politike”.

 SHKRUAN: SAMI REPISHTI, PHD-

Ridgefield, CT.-Z. Vëllazën, motra, ju lutemi, mos lëndoni plagët tona të hapuna, sepse me thye zemrën e nji viktime të pafajshme ashtë dështimi ma i madh në jetë! Sot, me deklaratën e KM Rama: “Im atë, po, ka qenë komunist, dhe, si shumë të tjerë, komunistët kanë qenë në anën e duhur të historisë”, ai ka dështue në mënyrë të pareparueshme. Ky ashtë gjykimi i nji zemre të thyeme nga vuejtjet e regjimit komunist 45-vjeçar në Shqipëri që NUK ka qenë “… në anën e duhun të historisë!”. Sot, ju lutem, për shumë arsye; ajo ma kryesorja sepse plagët tona janë ende të hapuna. Akoma rrjedhin gjak, akoma nuk shërohen, sepse në vendin tim e të parëve të mi, qeveri mbas qeverie nuk kanë lejue shërimin e dëshirueshëm, qoftë për mungesën e nevojshme, urgjente dhe humanitare, me kuptue thellësinë e këtyne plagëve, qoftë për frymën e hakmarrjes së ushqyeme me kujdes shkencor të nji sistemi politik kriminel mbështetun në urrejtje, dhunë e mashtrim.

E kam fjalën për tragjedinë e shekullit njizet, komunizmin “ndërkombëtar” të ndertuem në ish-Rusinë cariste e në Bashkimin Sovjetik, e fatkeqësisht edhe në Shqipërinë tonë ma vonë, nji ndërmarrje kriminale që synonte “fitoren finale të pansllavizmit” në botë. Akoma sot më kujtohen fjalët e humanistit Karl Marks, që mbasi vizitoi Rusinë cariste të viteve 1840, si korrespondent londinez i fletores së vjetër “The New York Daily Tribune”, arriti përfundimin e pakundërshtueshëm të aventurës politike ruse të dominimit botënor: “Politika ruse ashtë e pandryshueshme. Metodat, taktikat, manovrimet mund të ndryshojnë; por Ylli Polar i politikës ruse – me sundue mbi të gjithë botën- ashtë nji yll i fiksuem. Ka vetëm nji mënyrë me trajtue nji fuqi të madhe si Rusia, dhe kjo mënyrë ashtë rruga që nuk njeh frikën”. (“Raport mbi politikën e Lindjes”, riprodhue në “The New York Times”, 10 maj 1972, faqe 43).

Komunistët shqiptarë përqafuen politikën ruse, jo në anën e duhur të historisë! Kjo politikë ruse vazhdon edhe sot. “Drejtori i FBI-së, (SHBA), Christopher Wray paralajmëroi ligjvënësit se Rusia nuk heq dorë nga përpjekjet për të ndikuar te rezultati i zgjedhjeve të 3 nëntorit (2020), duke u munduar të dëmtojë shanset e fushatës së kandidatit demokrat, ish-nën-presidentit Joe Biden, një përfundim që duket se nuk po i shkon për shtat Presidentit Donald J. Trump”.(VoA, 18 shtator 2020) Që në fillim të ekzistencës së tij në arenën ndërkombëtare, me revolucionin e vitit 1917 në Rusinë cariste deri me ndryshimet e vitit 1989 e shthurjen e imperatorisë sovjetike me 1991, prania në arenën ndërkombëtare e komunizmit si parti politike dhe instrumenti i saj, “shteti sovjetik”, si “organ-fasadë publike Bashkimi Sovjetik”, jemi dëshmitarë të përpjekjeve të vazhdueshme të Kominternit sovjetik me nenshtrue popujt e tjerë me anë të revolucioneve gjakatare në shumë vende të Europës, model i të cilëve ka qenë revolucioni hungarez i vitit 1918, i kryesuem nga terroristi ndërkombëtar, Bakunin; kryengritjet e Poznanit dhe Berlinit, 1953, ajo hungareze 1956 u shtypën simbas doktrinës Krushçev që nuk lejonte frymëmarrje të lirë; si dhe nji proces, sidomos që nga viti 1980, i nji dezintegrimi të brendshëm- nga 16 ish-republikat “sovjetike” të inkuadrueme me dhunë, trazime që sollën pavarësinë e plotë nga nji “federatë” e imponueme me dhunë, proces që u konkretizue me reformat rranjësore të Presidentit Mikhail Gorbaçev.

Më 26 dhjetor 1991, Sovieti Suprem vendosi shpërndamjen e Bashkimit Sovjetik. Gjatë gjithë kësaj periudhe 74-vjeçare, komunizmi u tregue nji sistem politik policor, i cili në esencë udhëhiqej nga nji program në rritje të vazhdueshme terroriale, qoftë me propagandë mashtruese, qoftë nga presioni ushtarak para, gjatë dhe mbas Luftës 2 Botënore. Ky qëndrim “…nuk ka qenë në anën e duhur të historisë!”. Nënshtroja ideologjike e politikës sovjetike u demaskue plotësisht në gusht 1939 me Traktatin e përfunduem me Gjermaninë hitleriane, që solli ndamjen e shtetit polak (për të katërtën herë në histori nga Rusët!), nji grabitje kriminele e pavarësisë dhe territorit polak. Në përfundim të Luftës 2 Botënore, Polonia u riformue, por Bashkimi Sovjetik refuzoi kthimin e territorit polak. Në vitin 1940, Bashkimi Sovjetik sulmoi Finlandën e vogël që rezistoi heroikisht dhe u detyrue me u dhanë territore të tjera fqiut grabitçar.

Ky akt “…nuk ka qenë në anën e duhur të historisë!” Më 22 qershor 1941, Hitleri sulmoi Bashkimin Sovjetik pa provokim. Ashtu si Napoleon Bonaparti 127 vjet ma parë u gabue tue mos llogaritë vështirësitë e dimnit “gjenerali ma i mirë rus”. Patriotizmi i popujve të Bashkimit Sovjetik rezistoi me heroizëm. Në këte situatë shumë kritike, erdhi ndihma ushtarake e fuqive perëndimore, Anglia dhe SHBA-ja, potenciali industrial e ushtarak i të cilëve ishte i pakrahasueshëm. U krijue kështu boshti i aleancës antihitleriane, loalicioni anglo-sovjeto-amerikan, që përfundoi me fitoren finale të 5 majit 1945! Bashkimi Sovjetik dhe Jugosllavia e Titos kanë qenë dy vende fitimtare që okupuen territore të hueja, si “shpërblim” i sakrificave të luftës, nji metodë e vjetrueme kolonialiste.

Shtetet kufitare të Europës Lindore ranë nën influencën ruse, me ndihmën e partive komuniste vendëse që luejtën rolin e “kalit të Trojës”, sherbëtorë servilë të padronit sovjetik dhe krijuen kampin e shteteve socialiste – nji grup shtetesh satelite të komandueme nga Moska. Jugosllavia fitoi territore nga Italia e Austria. Nji akt i këtillë “…nuk ka qenë në anën e duhur të historisë”. Për afër dyzet e pesë vjet, gjysma e Europës vuente nën kambën ruse, e shkëputun nga bota perëndimore dhe arritjet e saj. Vendet e okupueme të Europës Lindore u quejtën “the captive nations” (kombet e robënueme”). Nji nga ato ka qenë deri në fund edhe Shqipëria e jonë, viktimë e katastrofës kontinentale, si rezultat i veprimtarive klandestine, terroriste dhe pozitës poshtënuese të nënshtrimit të pranuem nga udhëheqsit servilë të ashtu-quejtunës Partia Komuniste Shqiptare, ma vonë Partia e Punës së Shqipërisë.

Nji grup aventurierësh, agjentë të Kominternit Sovietik dhe të Partisë Komuniste Jugosllave që në fillim mori në duer përfaqësimin e Shqipërisë në botën e jashtme, ndërpreu marrëdhanjet tona me SHBA-në dhe Anglinë, nji akt që izoloi vendin tonë nga bota e jashtme. Oferta e ndihmës së Planit Marshall u denoncue nga Moska dy ditë para se të bahej zyrtarisht nga Tirana. Gjatë Konferencës së Parisit, KM Enver Hoxha, KM i Shqipërisë, nuk qëndroi në nji hotel, por në banesën e Ambasadës Jugosllave në Paris, tue inkurajue kështu akuzat e nji nënshtrimi politik të vendit. Andrra e Shqipërisë së pavarun u vra nga komunistët! Në këté vorbull të zhvillimeve ndërkombëtare, Shqipëria hyni nga pozita të dobëta. Mungesa e rezistencës serioze, josimbolike, në plazhet e bregdetit shqiptar më 7 prill 1939 tregoi dobësinë e sistemit monarkist shqiptar dhe paaftësinë e nji elite shqiptare me organizue nji popull emocionalisht i përgatitun me rezistue.

U humb kështu nji rast i veçantë me tregue traditën e trashëgueme gjatë shekujve: me mbrojt lirinë, pavarësinë dhe integritetin tokësor të atdheut shqiptar. Sakrifica e kapterit Mujo Ulqinaku dhe e nji grupi ushtarësh e vullnetarësh nën komandën e Majorit Abas Kupi nuk mjaftuen me krijue përshtypjen e nji rezistence serioze! Kjo e metë rrjedh edhe nga fakti se mbas vitit 1912, Shqipëria nuk u konsolidue si shtet i të gjithë shqiptarëve që jetojnë në nji atdhe të përbashkët, por mbeti nji grumull fisesh e zona nën influencën e “prijësve” lokalë, me pushtet të kufizuem mbrenda territorit ku njihej “autoriteti” i tyre. Mbështetja e popullsisë ndaj “bajraktarit” nuk kalonte kufijtë e provincës së “fisit”.

Kjo mungesë u tregue ma e theksueme ditën e 7 prillit para disorganizimit të ushtrisë invaduese italiane. Lavdia mbeti në duert e Greqisë me qëndresën e saj gjashtëmujore (tetor 1940-prill 1941). Rezistenca greke shkaktoi pezullimin e ofensivës gjermane kundër Rusisë deri më datën 22 qershor 1941. Koha e humbun nga nazistët u ba faktor me randësi në planet ushtarake gjermane me arrijtë Moskën para ardhjes se dimnit të plotë dhe rezultoi në dështimin e parë ushtarak nazist në fushën e betejës europiane. Greqia u ba “the darling” e botës antifashiste dhe siguroi nji pozicion të favorshëm mbas lufte, që përdoroi edhe kundër Shqipërisë. Në Shqipëri, kolaboracioni me pushtuesin u ba nji fakt i ditës dhe shteti shqiptar u transformue në nji administratë pa perspektiva politike. Emnimi i Dr. Omer Nishanit, ish-anëtar i Këshillit Fashist Korporativ në Shqipëri, në vitin 1945, në postin e Presidentit të Shqipërisë komuniste, la vendin e hapun për sulmet greke në Konferencën e Paqes, Paris, 1946. Më 22 qershor 1941, gjendja ndërkombëtare pësoi nji ndryshim radikal. Kominterni në Moskë mobilizoi të gjitha agjenturat e simpatizuesët e Bashkimit Sovjetik dhe filloi luftën e armatosun të udhëhequn nga partitë komuniste vendëse.

Åshtë fakt i pamohueshëm se komunistët shqiptarë kanë mirëpritë traktatin sovjeto-nazist të vitit 1939 si “nji akt historik” që bashkoi “punën kundër kapitalit”, kryesisht Franca, Ånglia e SHBA, prandej nji hap në drejtimin e duhun për proletariatin. Deri më 22 qershor 1941, asnji pushkë nuk ashtë zbrazë kundër fashisto-nazistëve. Mbas vendimit të Kominternit filloi mobilizimi për kryengritje në të gjithë Europën. Deri në atë ditë barra e randë e luftës kundër Gjermanisë mbeti në krahët e Britanisë së Madhe, sidomos mbas kapitullimit të Francës, qershor 1940. Britania e Madhe, e udhëhequn nga KM W. Churchill, meriton mirënjohjen e botës mbar për qëndrimin e saj heroik!

Në Shqipëri, ky qëndrim u muer në nandor 1941 me formimin nga agjentët jugosllavë, M.Popoviq dhe D. Mugosha, të Partisë Komuniste Shqiptare. Në atë kohë, PKSH kishte 108 anëtarë. Konfuzioni në mes të anëtarëve ka qenë i madh. Edhe ardhja e fashizmit në Shqipëri u konsiderue si nji hap përpara në ndërtimin e Shqipërisë komuniste. Fashizmi, u tha atëherë, do të industrializojë Shqipërinë, do të krijojë klasën punëtore, bazë e revolucionit socialist, në nji vend ku nuk ekzistonte. Me nderhymjen e “shokëve” jugosllavë, kryesisht Popoviq e Mugosha, u vendos disiplina e hekurt ushtarake në radhët e PKSH-s, u imponue programi, u ba e detyrueshme bindja e verbët dhe u pranue pa diskutim nevoja absolute për bindje -”pa hezitim, pa kondita, pa rezerva me punue dhe me luftue për Bashkimin Sovjetik dhe shokun Stalin-”.

PKSH u shfaq në fillim si lëvizje Nacionalçlirimtare e Shqipërisë si dhe Fronti Demokratik simbas udhëzimeve jugosllave. U krijue nji front i përbashkët lufte me elementë të “rezistencës”, front që u mbajt deri në gusht 1943, kur PKSH e ndjeu veten të fortë mjaft me imponue me forcën e armëve programin e vet mbi të tjerët. Në këte atmosferë u zhvillue dhe dështoi Mbledhja e Mukajt, gusht 1943, në dam të interesave shqiptare. Nga këtu deri në ditën e “çlirimit”, 28 nandor 1944, PKSH ndërmori nji fushatë gjithëshqiptare për eliminimin e elementit kundërshtar, ose të pakënaqun. Mbasi mori në dorë pushtetin absolut të vendit, shpronësoi latifondistët dhe tregtarët me taksa të jashtëzakonshme, dhe sidomos filloi koordinimin e përbashkët ekonomik të Shqipërisë si aneks i ekonomisë kombëtare jugosllave me rrjedhime katastrofike. Patriotizëm komunist!

PKSH u nënshtrue para Lidhjes Komuniste Jugosllave dhe pranoi programin për bashkimin me Jugosllavinë e Mareshalit Tito. Sekretari i Përgjithshëm i PKSH, Enver Hoxha, pranoi se ky post ishte i Mareshalit Tito, dhe se ai ishte sekretar i parë i republikës, ashtu siç ishin sekretarët e parë të gjashtë republikave socialiste jugosllave. PKSH nuk kishte lidhje direkte me PK të Bashkimit Sovjetik, por nëpërmjet Beogradit, nji nensatelit i satelitit jugosllav. Në këto ditë konfuzioni politik, afër tre mijë rekrutë kosovarë u masakruen në afërsitë e qytetit Tivar, Mal i Zi. Lajmi u mbajt i fshehtë. Ministria e Jashtme shqiptare ruen këte dokument: “Me mijëra kosovarë të pafajshëm janë pushkatue në masë. Ka marrë pjesë Koçi Xoxe, në fillim të vitit 1945, kur me cilësinë e ministrit të Brendshëm i Shqipërisë, ai autorizoi oficerët e UDB-së të pushkatojshin pa gjyq në tokën shqiptare ma shumë se 1.000 kosovarë të pafajshëm (Arkivi i MPJ të Shqipërisë, Dosje 191,1949) (Në të vërtetë, kur UDB-ja bani masakrat e Tivarit, Ministër i Punëve të Brendshme ka qenë “anadollaku” Haxhi Lleshi, jo Koçi Xoxe. I pyetun për këtë, Lleshi u përgjegj: “Të gjithë kanë qenë reaksionarë. Përsëri do të veprojshe nji lloj”). Kjo nuk ishte “…në anën e duhur të historisë”.

Aq e plotë ka qenë varësia e PKSH ndaj LKJ saqë në bashkëbisedimet Roosevelt-Churchill, Yalta 1945, Presidenti amerikan bani pyetje: “Ç’të bajmë me Shqipërinë”? Churchill u përgjegj se Shqipëria ashtë plotësisht e varun te Jugosllavia. Tito do të shqetësohej nëse ndërhyjmë në nji fushë që ai e konsideron si të tijën dhe interesat tona janë për nji miqësi me Titon… Në fakt, Shqipëria filloi përpunimin e planeve të zhvillimit ekonomik si nji aneks i ekonomisë jugosllave. Në fillim, të gjitha rezervat me mallna të kohës së luftës u konfiskuen dhe u derguen në Jugosllavi në shkëmbim të nji sasie misri të dorës së fundit për ushqimin popullor. Planet ekonomike të përbashkëta parashikonin edhe parifikimin e monedhës dy herë ma të fuqishme shqiptare me dinarin jugosllav. Jeta në vend u keqësue aq shumë saqë filluen raste të urisë në popullsi që u përmbajtën nën kamxhikun e Policisë dhe sidomos të Sigurimit të Shtetit. Viktima kryesore e këtij orientimi skllavërues ka qenë Nako Spiru, që paralajmëroi Qeverinë e Tiranës për rrjedhimet shkatërrimtare të kësaj politike.

Me prishjen e marrëdhanjeve sovjeto-jugosllave, qershor 1948, Mareshali Tito siguroi pavarësinë e Jugosllavisë. Shqipëria ra plotësisht në pozitat e shtetit ma të vogël dhe ma të vorfën të kampit socialist. Si rezultat, qindra teknikë dhe jo teknikë sovjetikë mbuluen boshllekun e lanun nga largimi i dhunshëm i elementit jugosllav. Shqipëria u ba anëtare e Traktatit të Varshavës, 1949, dhe pjesë e kampit ushtarak që u formue kundër formimit të NATO-s në Perëndim. Me nji gjest të këtillë varësie të plotë, Shqipëria e izolueme nga bota rrezikoi ekzistencën e vet. Ardhja e instruktorëve ushtarakë sovjetikë, ndërtimi i aeroporteve ushtarake (me fuqi punëtore të burgosunit politikë!) dhe pajisja për nëndetëse e Pashalimanit, Vlorë, u banë objektiva ushtarake dhe sulmi nuklear në rast konflikti në Europë. Botime amerikane nënvizojnë dy objektiva: “Bllokun”, lagjen e udhëheqësve në Tiranë, dhe bazën detare Pashaliman të Vlorës. Kjo nuk ka qenë “… në anën e duhur të historisë!”.

Me “ndihmën sovjetike”, PKSH, -tashti Partia e Punës së Shqipërisë- PPSH, ndërmori nji program të industrializimit të vendit me sakrifica të mëdha. Mospërfillja e bujqësisë, si dega e parë e ekonomisë së vendit, shkaktoi vështirësi në furnizimin me prodhime të jetës së përditshme. Pakënaqësia e popullit u shtyp pa mëshirë nga maqina mishngranëse e Sigurimit kriminel. Burgjet e kampet e internimit u shumëzuen, e Shqipëria u ba nji “burg i vërtetë për të gjithë!”. Parulla e ditës: “Edhe bar do të hajmë, por socializmin nuk e ndryshojmë!”. Kjo, nuk ka qenë “…në anën e duhur të historisë!”. Prishja e marrëdhanjeve “vëllazërore” me Bashkimin Sovjetik pruni përpjekjet e Shqipërisë me gjetë “përkrahje” të re. Ishte momenti kur Kina e Mao-s ishte përqendrue në anëtarësimin në OKB-ku deri tani përfaqësohej nga Formosa/Taiwani) secessionist. Shqipëria e izolueme nga bota përfitoi nga ky eveniment dhe u vue në shërbim të kauzës kineze. Kina e Mao-s u ba anëtare permanente e Këshillit të Sigurimit dhe filloi furnizimin e Shqipërisë me industri të lehtë.Si rezultat i kësaj aventure politike, Shqipëria kaloi nëpër tri faza nënshtrimi politik: nënsatelit jugosllav, satelit sovjetik dhe aleat minor i Kinës komuniste për disa vite me përfundue në izolim dhe vorfëni te përhershme. Kjo nuk ka qenë “…në anën e duhur të historisë!”.

 “Në 1990 rrugët nuk u mbushën me gjak, si në 28 nandor ‘44”

 Me lëvizjet historike studenteske të Dhjetorit 1990, ndërtesa e kalbun e regjimit kriminal komunist në Shqipëri u thye për arsye të krimeve të panumërta të kryeme nga ai regjim gjakatar që u dorëzue pa asnji pushkë…! Pritej nji valë hakmarrje nga ish-të persekutuemët, që në Shqipëri donte të thoshte i gjithë populli i përndjekun pa mëshirë. Nuk ngjau! Ajo që dëshmuem të gjithë ka qenë mungesa e nji fryme hakmarrëse që rrjedh nga urrejtja. Për fatin e madh të popullit tonë, rrugët e sheshet e Shqipërisë nuk u mbuluen me gjak, ashtu siç ngjau me 28 nandor 1944… Na nuk kerkuem varjen në litar të Byrosë Politike. U derdhën lot, por ishin lot gëzimi që solli çlirimi i vendit nga diktatura e proletariatit, monstruoziteti ma i madh i shekullit njizet. Nuk u vra njeri, nuk u var në litar njeri, nuk u burgos njeri, nuk shkoi në kampe internimi nji familje e vetme dhe jeta filloi ritmin e nji shoqënie të qytetnueme.

U këput zinxhiri i hakmarrjes e kundërhakmarrjes që ndoqi vendin tonë për dekada të gjata. Bota shqiptare filloi me marrë frymë pa frikë dhe me punë të evitojë urinë, pa frikë. Kjo fitore historike ashtë vepra madhore e “Reaksionarëve”…të persekutuem! Për këtë fitore të madhe historike, na, ish-të persekutuemët jemi kryenaltë! Këte shembull historik urojmë ta kthejmë në nji traditë morale dhe patriotike që na nderon para vehtes sonë dhe para botës së qytetnueme. Na jemi sot brumi i shoqënisë së re, pa peshën e krimit të kryem mbi popullsinë e pafaj, dhe pionerë të nji shoqënie të re: të lirë nga frika dhe të lirë nga uria! Kjo ashtë merita e jonë e madhe! Dhe kjo, o ju të mashtruem e të indoktrinuem nga ideologjia komuniste ka qenë dhe do të mbetet në anën e duhun të historisë! Fitorja e jonë ashtë fitorja permanente e shpirtit shqiptar, dhe trashëgimi ma i pasun që do të gëzojnë breznitë ardhme shqiptare…!

1. Kryeministër: Në fillim të këtij shkrimi theksova lutjen tonë të mos lëndohen plagët tona të hapuna dhe në përfundim të këtij shkrimi përsëris lutjen tonë. Mos harroni se nji kalvar i vërtetë 45- vjeçar ashtë përjetue nga nji popullsi disamilionëshe nën tiraninë e murtajës komuniste. Mijëra të pushkatuem pa faj, të arrestuem, të torturuem, të gjykuem e të burgosun pa faj, të shpronësuem pa të drejtë me plotësue dëshirat satanike të udhëheqësve injorantë e maniakë komunistë, ose me plotësue forcën punëtore të nevojitun nga projektet e çmenduna.

Për 45 vjet me radhë u përjetue gjendja ekonomike e padëshirueshme me të meta për nevojat thelbësore, jetike, në heshtje nën kërbaçin e policit të kuq. Në vitin 1991, Shqipëria kishte vetëm shtatë ditë bukë rezervë… mbas nji pune kockëthyese pesëdekadash. E tmerrshme! Sot, në çdo shtëpi, lagje e katund, ka zemra që vajtojnë, të thyeme nga vuejtjet e padurueshme të terrorit qeveritar e politik komunist. Sot, në çdo votër shqiptare kujtohen me dhimbje viktimët e kësaj vuejtjeje që akoma randon mbi kurrizët e tyne. Ajo që pritej, sidomos nga autoritetet e nalta që qeverisin vendin tonë, ashtë të paktën nji fjalë ngushëllimi, nji përkëdhelje për fëmijët pa prindë, për të vejat pa burrë, për prindët pa djalin e pa vajzën të zhdukun në qelitë e errëta mesjetare të Sigurimit kriminel… e kampe përqendrimi.

Kur kjo nuk vjen, dëshpërimi arrin kulmin. Mendoni, ju lutem, si ndihen këto vëllazën e motra tona të së vetmes racë njerëzore, shumë prej tyne akoma të sakatuem mendërisht e fizikishtkur lexojnë gjykimet e Kryeministrit se kriminelët komunistë kanë qenë në anën e duhur të historisë! E na, të gjithë kundërshtarët e regjimit, kemi qenë në anën e gabueme të historisë…… E pabesueshme! Makabre! Zbritje në fundin e ferrit dantesk!

Mijëra të tjerë si unë kemi zemrën e thyeme pa shërim! Babai, viktimë e fashizmit italian; kushërini i parë, viktimë e terrorit nazist; nana, motra e vëllau minorenë, víktima të regjimit komunist të internuem në Berat e Tepelenë …aty ku motra ime 14-vjeçare u detyrue me tërheqë karrocën e bukës për policët në tatëpjetat e rrugës… në vend të kalit dhe unë i arrestuem, torturuem e i burgosun për dhjetë vjet të gjata sepse deklarova besnikërinë time për demokracinë liberale perëndimore; shtëpinë e zanun nga të huejt …… e të tjera! Dëshiroj të veçoj nji rast: ditën e “lirimit” nga burgu, në mbramje, nana plakë, e shqetësueme, më tha: Nuk kemi të holla me ble bukën!… Ishte dita e ime e parë në “liri”…

Filed Under: Ekonomi Tagged With: MOS LËNDONI PLAGËT, Sami Repishti PhD

𝐈𝐁𝐀𝐋𝐋𝐉𝐀 𝐃𝐇𝐄 𝐅𝐈𝐒𝐈 𝐈 𝐓𝐇𝐀𝐐𝐈𝐓…

October 15, 2020 by dgreca

IBALLJA-PHOTO-ARBEN PNISHI-

Shkruan Elidon Lekë Nika prej Iballes Pukës/*

Kol Bib Miraka bashkë me Ernest Koliqin, me malsorë iballsa e klerikë.

Fisi i lashtë i Thaqit, pasardhës të fisit të Brigjëve të lashtësisë si pjesëmârrës në Luftën e Trojës e gjithashtu vazhdimësi (pasardhës) të Pirustëve metalpunues e të pathyeshëm që jetuen kryesisht n’malet e Pukës së sotme, bregut Drinit.

Dalë para shkolle: Mësuesi i shkollës, malsore iballsa edhe prifti i fshatit me qenin e tij.

📷HERALDIKA e THAQIT. nga Vittorio Gifra, 2014.

(Shkrimi â gegnisht, se gegnîsht foli Thaqnjâni At Gjergj Fishta, At Shtjefen Gjeçovi dhe Imzot Gaspër Thaçi. Tetân me prejardhje në Prêgjeç të Iballes.)

S’pari nji sqarim: na në Pukë e shqiptojmë Thaqi e jo Thaçi. Pra me “Q” e jo me “Ç”, prandaj n’shkrim do e gjeni në këtë trajtë: THAQI.
Ky shkrim do ketë nji qasje ndryshe nga ajo çfarë jemi mësue të lexojmë për Thaqin. …Pra, të njëjtat kallxime të përsëritshme, bajate e deri diku të rëndomta që nuk kallxojnë lodhje apo përkushtim të autorëve përkatës të cilët mârrin përsipër e shkruejnë për këtë fis antik e që na e nxjerrin 50, 200, apo 500-600 vjeçar. Jo-njâni vlla hangër mish thiu, tjetri jo, e këso gjânash bajate.

Maqedonia e Lashte…

Shkrimi do përqëndrohet tek gjeneza, lashtësia dhe identifikimi i Thaqit me fiset antike prej nga rrjedh, autoktonia, vijimësia-pra geni i pandryshueshëm i popullsisë thaqnjâne, zhvillimi-shtrirja, dokë, zakone, besim, etj.

Fisi i Skritoneve…

Fisi i THAQIT ka 4 vllazni: Buqa (Buqgjeqajt); Prêndi (Prêndgjeqajt/Prêgjeqt); Gega (Gegëgjeqajt); Doda (Dodëgjeqajt). Përqëndrimi hapësinor e krahinor mâ i madh i këtij fisi âsht Puka dhe epiqendra historike e tij âsht IBALLJA.
Prej Prêgjeçit vjen edhe trungu jem, i cili te Prêndi mbërrin në 13 breza, të cilët breza po i bí këtu t’u ia fillu prej te im bir, Troiylli. 1) Troiyll Elidoni, 2) Elidon Leka, 3) Lekë Marashi, 4) Marash Nika, 5) Nikë Zeqiri, 6) Zeqir Uka, 7) Ukë Mema, 8) Memë Hysa, 9) Hysë Basha, 10) Bashë Arifi, 11) Arif Biba, 12) Bibë Prêndi, 13) Prênd Gjeçi, 14) Gjeç Gjoni, 15) Gjon Prêndi, 16) Prê’ Biba, 17) Bib Loli, 18) Lol Bitri, 19) Bitër Bushati, 20) Bushat Cili, 21) Cil Vili, 22) Vil Kola, 23) Kolë Palushi, 24) Palush Pjetri, 25) Pjetër Leci, 26) Lec Alia, 27) Ali Begu, 28) Beg Piruni, 29) Pirun Mula, 30) Mulë Daka, 31) Dakë Ndreu, 32) Ndre Pogu, 33) Pog Murri, 34) Murr Deti.
Sa për me e cek, sepse vlen, asnji fis tjetër të cilët mbajnë paraardhës real apo fiktiv MURR DETIN, nuk i çojnë brezat kaq shumë në numër sa Thaqi. Berisha, Shala, etj., i numërojnë diku 18-20 breza deri tek Murr Deti.

Iballja-Google Mape…

*Tek Bushati lidhena me dinastinë Thaqnjâne të Bushatllijve të Shkodrës, por nuk do zgjatena këtu…
Nuk jam as i pari e as i fundit që ka shkrue apo do shkruajë apo do përmbledhë mâ mirë me thânë (pasi unë nuk jam historian), fakte e të dhâna historike rreth Iballes e fisit zâmadh të Thaqit të cilat bashkë jânë NJI.
Këtë përmbledhje do e bâj prej dashnie e krenarie që kam për Iballen teme ku lêva, e fisin zâmadh t’cilit unë i përkas: THAQIT.
Përmbledhja do jetë me ato njohuri që unë kam nga studimet e shumta mbi Iballen dhe Thaqin e normalisht që do bazohet në autorë të ndryshëm, historianë, albanologë, studiues, harta, libra shqipe e të huej, etj.
• ÇKA ÂSHT FISI?
“Gjak e fis janë të tân ata që brez mbas brezi i përkasin nji kryeati të vetëm prej kohësh që s’mbahen mend.” – Nikollë Gazulli.

Nikollë Gazulli shprehet se: “Për shka mujta me diktue unë, s’ka familje në Prefekturë të Shkodrës, në Kosovë, Lumë e Dibër, qi mos ta dijë fisin kúi përket”.
Po ashtu Bernadin Palaj thotë se: “Ai qi s’njeh fisin e vet, nuk â shqiptar.”
Atëhere, mos me njoftë fisin ku ti përket, i takon mos me njoftë baben as gjyshin e as babgjyshin, sepse tetân këta rrjedhin prej atij KRYEATI të përbashkët. Mos me njoftë fisin tând, nuk njeh gjakun prej nga buron (ti). Krahina ndërrohet; dikush lind në Pukë, dikush Shkodër, Tropojë, Mirditë, Korçë apo Kosovë, Amerikë e Kinë por fisi âsht NJI!
Pra, âsht i pandryshueshëm. Krahina e vendi ndryshohet, GJAKU E FISI JO!!!

Veshja bregdrinase…

FISI I THAQIT.
(Lashtësia, historia, etimologjia, prejardhja e rrugëtimi, gojëdhâna, etj.)   Fisi i Thaqit âsht nji ndër 12 fiset e Kanûnit të Lek Dukagjinit, e madje shpesh herë nga disa studiues e historianë, sidomos ata të Kosovës, Thaqi haset si fisi kryesor i Kanûnit Lek’s.

“Fisi mbi të cilin e për të cilin na do të bisedojmë këtu âsht nga mâ të kulluemit, nga ma të fortit e të shëndoshtit, nga mâ bukë dhânësit e bujarët dhe nga mâ trimat e armës dhe të çfaqunit të mendimeve të arësyeshme.” ¹
Dokumentet shtetnore gjithashtu edhe ato kishtare, dihet se sidomos në zonën e Iballes, janë djegë, stërdjegë e përrzhitë, kjo nga luftërat e shumëta që Iballja zhvilloi vit për vit kundër osmanëve.

Imzot Frang Bardhi…

Këtë e vërteton edhe Frang Bardhi kur thotë: “Këto pak katunde të vogla t’Iballes kurrë nuk ka mujtë t’i shtrojë nën tiraninë turke, megjithëse, pothuajse vjet për vjet ka dërgue sanxhakët e vezirët e vet tash me 5-mijë, tash me 6-mijë, tash me 10-mijë ushtarë për të muejt me ja shtrue furisé së vet dhe kurr nuk ka mujtë me u bâmë atyne ndonjë dâm, veçse me ua rrënue ato kishët e tyne dhe me ua kall shtëpitë, që me qëllim Iballsit i kanë bâmë me pak vleftë, dmth të mblueme me byk, pa mur, pa pullaz, pa asnjë stoli për shkak se përherë në gjendje lufte me osmanët.“ ²
Do të na interesonte për momentin sa i kaherëshem âsht fisi “Thaq” si dhe toponimi “Thaq” që deri më sot nuk ka marrë përgjigje të saktë. Mâ poshtë po citojmë: ….O Zot çfarë është kjo mrekulli që po ndërton princi në Butrintin tonë!!?? – Tha një ditë një plak duke kaluar më nipin për dore pranë vend punimeve, ku po ndërtohej pirgu (Obelisku) që kishte lëshuar shtat rreth 50 m i lartë. Rojtari që qëlloi  dhe e dëgjoi pytjen e plakut duke buzëqeshur i tha: Xhaxha, punët e shtetit i din vetëm Zoti dhe Princi, e ti ec më nipin për dore e shiko punën tënde. O Zot, o Zot tha plaku me vete njeriu nuk guxon të mendojë as të flasi më veten. Eja nipash eja më shpejt.. e tërheq gjyshi për dore Dritanin e vogël të habitur që të iknin sa më parë nga rrethimi (rrethorja) e punimeve. Por roja nuk e kishte më të keq, ai i foli plakut më tepër nga kërshëria që të nisë bisedën më të. Ky ishte një plak simpatik më mjekër e flokë të bardha si bora, më tirçe zhguni të zi e shokë (brez) kuq e zi dhe më qeleshe të bardhë si bora. Rojës nuk ju durua pa e pyetur plakun. Nga të patëm o gjysh? – Nga Dardania iu përgjigj plaku. Aaa ! Po nga cili fis jeni xhaxha? I fisit të “Thaqit” përgjigjet më zë të lartë plaku. Edhe nipashi a ? – U mahit (bani shaka) rojtari. I gjakut tim është ia kthen më gjithë mend plaku dhe e shpejtoi hapin. Princ Loriku ka jetuar 300-400 vjet para Krishtit.³

Pra, toponimi “Thaq“ na del që para 2400 vjetësh.

Shtrirja e Fisit Thaqi…

“Rrânjët e Thaqëve janë thellë në të kaluemën e largët, në lashtësinë e formimit të fiseve të popullit tonë. Fisi i Thaqit ishte nga gegët e Shqipnisë veriore të Dardanisë së lashtë.” Prof. Bedri Pejani e shikon mâ ndyshe çështjen. Ai mendon së Thaqët bashkë me fiset e tjera u dyndën nga Dalmacia dhe Bosnjë-Hercegovina gjatë dhe mbas kryengritjes së Ilirve kundër romakëve nën prijësit ilir “BATO” i Desidiatëve dhe i Dasaretëve në vitet 6 dhe 9 të erës së re.’’⁴
“Fisi i Vokshit, që në të vertetë nuk âsht fis, por nënfis ose një vllazni e fisit Thaq. Fisi i Thaqit kishte zënë vend në Barbullush, Zadrimë, Bushat, Lezhë dhe një pjesë e madhe bregut të lumit të Drinit dhe në Postrripë. Në migrimin e parë Vokshi u nda prej Thaqit dhe u vendos në Postrripë në katundin Vorfë. Në migrimin e dytë që fillon prej viteve 40-50 mbas Krishtit, fisi Voksh përveç vendeve që përmendëm më sipër, tani futet në anën jugore të Drinit deri afër Vaut-Spas (Pukë) dhe kështu themelon katundin IBALLE si qendër të vetën. Kështu Vokshi i ndihmuar prej fistarve të Thaqit kalon nëpër Iballë dhe zbret në Drin duke e kaluar atë.”⁵
Po kështu e thotë edhe Prof. Dr. Shevqet Sahit Canhasi që e përmendëm mâ sipër.

Baroni Franz Nopcsa ne Shqiperi..

Versionin e Franz Nopcsa-s nuk po e përmendi hiç, sepse të njâjten gjâ që autorët e mâsipërm thonë, përmend edhe Nopcsa, por nuk e nis nga lashtësia udhëtimin e këtij fisi legjendar, por e nis direkt nga Anamali i Malësisë së Madhe çka na kurrë nuk e kemi ndigjue prej të parëve tonë.
Të shumtë janë ata autorë, albanologë, studiues e historianë që Thaqin e lidhin me Maqedoninë e lashtë dhe Thrakinë (kujto Murr Deti tek brezat e mi… Deti i murrëm/Deti i Zi), lidhje të cilat do mundohem t’i përcjell këtu. Popullsia thrakase e Thrakia janë pellazgë, për t’mos thânë bash zemra.. apo vetë pellazgjia. Gjakun e njëjtë të popullsisë tonë pellazge: thrako-ilire-dardane-maqedone-epirjote-dalmate, etj., nuk mund t’a cungojmë me hartën shqipfolëse të sotmen, POR, me atë çka ishim në lashtësi, pra, para se të fillojnë dyndjet prej tâna anëvet. E kjo përban nji hartë nga Sllovenia e Kroacia e deri aty ku fillon Azia e Vogël (në Turqinë e sotme) apo mâ thjesht me e thânë, bash aty ku ish TROJA e vjetër. (shih hartën)

📷Hartë e lashtësisë ku dallohet qartë ndërthurja Iliri-Maqedoni-Thraki. Të tân popuj Pellazgë = Pellazgji.

Të dhânat dhe teoritë që e lidhin fisin e Thaqit me Maqedoninë e lashtë e cila dikur shtrihej deri në Dri e Adriatik, e që dikur ishin krejtësisht nji popullsi pellazge, deri në Thraki e madje Azi të Vogël (Trojë), janë disa:
Simbas shumicës së historianëve, arkeologëve, dokumenteve apo librave, të huej e shqiptarë, po të lexojmë e thellohemi, thuhet se popullsia e shqiptarëve të sotshëm nuk âsht gjâ tjetër <<…Veçse mbetëzat e fiseve Thrako-Ilire.>> – At Shtjefen Gjeçovi / “Trashëgimi trako-ilire.”
Të njâjten gjâ pohon me vëndosmëri edhe Nikollë Gazulli ku thotë: “Kush i thotë vedit se din diçka, fiset shqiptare i njehë mbetëzat e trungut të madh iliro-thrak. Makedonët e Epirasit si me fis si me êmëna njerëzish përpiqen me ilirë e thrakë.”

Ekziston nji kompleksitet i mâdh (në shumicën e njerëzve prej pádijes) që na, shqiptarët e sotëm të quhena Thrakë apo le të themi edhe thrako-ilirë. Dmth, simbas ndjenjave dhe formimit të shumicës dërmuese, na jena ILIRË edhe pikë. Nuk dinë e as NUK donë me ditë mâ thellë, pavarsisht se të dhânat historike kallxojnë që sidomos Gegnia e fiset e saj mâ shumë anojmë nga thrakët sesa ilirët. Pra, ne s’jena as mâ të mençur se historianët e lashtësisë si Straboni, Tukiditi, etj., e as ata mâ të vonë. E as mâ të mençur se Gjeçovi apo Gazulli, etj., që i kushtuen tân jetën kulturës, origjinës e dokëve të origjinës e rracës tonë thrako-iliro-shqiptare. “Shqiptarët janë teprica të popullsive ilire e thrake” – Cvijq (albanolog kroat).
“Të drejtat mâ të hershme u përkasin, pa dyshim, shqiptarëvet, tue qenë se ata janë pasardhësit e drejtpërdrejtshëm të Trakëve e t’Ilirëvet.”
“Kur ilirët erdhen prej veriu, ata, në Shqipninë e sotme gjeten fise e popullsi thrake” – Hueppe(albanolog).
“Bashkëz
ânimi pra i auktorëve të çdo kombi përkah xânâfillja ilire a trako-ilire e shqiptarëve âsht i plotë, e s’mund të ndryshej. Pse? 1. Në njen’ anë shqiptarët na dalin para si nji popull në vehte, me shenja fisnike të veçanta, me gjuhë të veten, me dokë, me tradita të ndryshme nga fëqinjt e në luftë gjithmonë me ta. N’anë tjetër, historija qi na kallxon ardhjen e kalimin e sa e sa popujve ndër këto skajé të Ballkanit, nuk na thotë gjâ për ardhjen e popullit shqiptar. Pranija e tij pra s’ka spjegim tjetër veçse tue thânë se ky komb ishte ndër këto vende qysh herët, qysh para se historija të fillojë me regjistrue dyndjet barbare, dmth. qysh në kohën e romano-ilire. E mbasi historjakët e popullsitë e atëhershme të këtyne vendeve i qujshin ilirë kah perendimi e trakë kah lindja, nuk mbetet veçse të thomi se shqiptarët janë pasardhësit e Iliro-Trakëve. Gjuha shqipe paraqet me aq përkime me ilirishten e trakishten, sidomos ndër vokalizma e ndër mbrapashtesa, sa me i a mbushë menden edhe dijetarëve si Mayer, Pederson, Holger, Kretschmer, Jokl, Ribezzo, Tagliavini, etj., se shqipja âsht vjanimi i trako-ilirishtes.” – At Shtjefën Gjeçovi (Xânâfilla e Shqiptarëvet).


📷Hartë ku dallohet se Maqedonia e Lashtë hynte deri në Dri. Pukë, Lezhë, Mat, etj. merreshin me Maqedoninë, ndërsa Iliria apo ilirët janë diku te Kroacia e sotme.

📷Fisi pirust i Skirtonëve (Skirtari/Skyptari/Shkyptari) në Pukën e sotme. Maqedonia dhe Dardania që shtrihen deri në Dri.
Pra, kuptohet thjesht se etnitë e mëdha jânë ato Thrake dhe Ilire.

Maqedon, dardan, epirjot, dalmat, etj., janë tâna nândegë të këtyne dy trungjeve të mëdhaja.
Po qysh lidhet Thaqi me origjinën thrake apo thrako-ilire?!
Apo, mâ mirë me thânë qysh lidhet fisi i Thaqit me fisin e BRIGJËVE (Frigjë/Brigjë) që jetuen në Maqedoninë e Lashtë dhe Thrakinë e dikurshme? Këtë na e shpjegon gjuhëtari i përsosun dhe i madh, Dom Nikollë Gazulli, i cili me shkrimet e tij edhe m’ka shty të thellohem mâ shumë.
“Fisi i Thaqit në Iballe, ruen nji gojëdhânë qi tregon se janë të bijtë e GJÍBALES.

Janë pasardhës të Murr Detit, sipas brezave e gjithashtu gojëdhânave, por tëtân janë të bijtë e Gjíbales. Populli që besonte këtë Hyjneshë? …E tue e lidhë me hyjnin pagane: Kybéle nderue në Frygi (nga Frigjët).. me kaq fisi i Thaqit më lidhet me makedon.” “Kabashët lidhen me thrakë njashtû sikursé edhe Berishë.” “Êmëni THAQ âsht në veri i vetëmi êmën fisi e i kurrnji katundit a lagjes, a nierit.”⁶..”Kallxojnë se kur hînë Turqit së pari në Shkodër, pos armësh e mishit, lypshin edhe çikat mâ të mirat. I erdh rradha Thaqit. Këta ishin shumë vllazen e kishin edhe nji motër. Njâni vëllazënish, i hijshëm fëtyret (Thaqi janë në zâ për pashí t’burrnimît) .. u vesh si çikë, mshefi në gjî nji thikë të mprehtë, hîn te komandari turk, e ther, e vret e kthehet megjith fisin në Dukagjin (Pukë). Në kët gojëdhânë përsëritet shka na kallxon Herodoti në libër të vet Terzikore: Aleksandri, i biri i Amyntës, Mbretit të Makedonisë, ther të dërguemit e generalit persjan Megabizit, pse këta deshten me u dhunue gratë.”⁷
Simbas Herodotit, Frigjët në fillim quheshin Brigjë  dhe fillimisht jetonin në Maqedoni. Maqedonia shtrihej deri në Dri e Adriatik po nuk e kalonte Drinin, pra linte jashtë Shkodrën.(Kushtojini vëmendje këtu.)
Mâ mbas duket se ata u përhapën nëpër Thraki e deri Frigji (Azia e Vogël sot/Troja e lashtë), gjithkund duke jetue brigjeve të liqêjve (psh. Ohri) apo deteve (psh. Deti i Zi) dhe lumenjëve (psh. Brigjeve të Drinit).
“Edhe Peonët edhe Frigjët, të cilët mâ parë në Maqedoni quheshin me êmënin BRIGJË (breg dhe bregorët) ishin po ashtu të ardhun nga Evropa në Trojë (Azinë e Vogël-Frigji). Brigjët, nga Maqedonia, kur erdhen në Trojë (Azi të Vogël) aty e moren êmënin Frigjë dhe popullonin nji pjesë t’madhe të Thrakisë, i cili vend mâ vonë do quhej Maqedoni.”⁸
Asnjëherë nuk janë gjetë prova (fakte, dokumente, të dhâna arkeologjike) që të dëshmojnë se Brigjët të kenë banue mâ parë në Azi të Vogël, por e kundërta ka ndodhë, se ata n’fakt nga Thrakia (Maqedonia) janë vëndosë në Azi të Vogël (Trojë).⁹
Pra, thânë shkurt, ashtu sikurse Brigjët, edhe Frigjët, Teukrët, Dardanët, dhe Trojanët, ishin vllazen dhe popullsi e nji origjine të njâjtë, e kjo do të thotë se këto fise popullore i përkisnin nji familje të madhe të popujve PELLAZGË, të cilët quheshin me êmënin THRAKAS.¹⁰
Të tân autorët e huej gjermanofonë, frankofonë e italofonë, kanë ardhë në nji përfundim të njâjtë e të vërtetë shkencor, se shqiptarët e sotëm janë pasardhës të thrako-ilirëve, por kjo dihet se edhe ilirët edhe thrakët/thrakasit ishin popull pellazg.¹¹
Në librin me titull: “Herodots Geschichte – Frankfurt 1790” shënohet se Frigjët (Brigjët) ishin popullsi thrako-ilire, të cilët dikur banonin jo larg Maqedonisë. Nji pjesë (pra jo krejt) e këtij populli, ishin shpërngulë për n’Azinë e Vogël (Trojë) e atje quhej popullsi frigje. Të parët e Frigjëve të Azisë Vogël ishin nga Thrakia dhe quheshin me êmënin Brigjë. Grekët i qujshin Thrakasit me êmënin “Thirras” dhe “Theirris”. Autori Petro Katanesih në librin me titull: “De Istro eiusque ad colis, Comentatio in qua Autochtones Illyri ex genere Thracio” shkruan se fjala “thrakas” rrjedh nga fjala “thirra” (therrë) dhe ishin të bijtë e Japetit.¹²
Japeti ishte i biri i Qiellit (Vrânit) dhe Tokës. (Kujto bènë “Pashá Tokë e Qīll”. – Shënimi im E.L.N)
Brigjët apo Frigjët ishin popullsi ilire (thrako-ilire) nga malet e Sharrit. Shteti Trojan mâ parë u quejt Frigjia e Vogël e cila ish e banume nga pellazgë, të cilët erdhën nga Samothraka, Thraki. Brigjët (Frigjët) mbaheshin si popullsia mâ e vjetër e botës rreth tyne.
”¹³
Thashë që të kushtohej vëmendje këtu, sepse: Edhe sot e këso dite, territori i fisit të Thaqit në Pukë ka nji pseudonim të vetin, pikërisht me êmënin “BRIGJÉ”!
Nuk âsht mahí!

J. Von Hahn, albanolog, shprehet se: “Shpati qi sheh nga lumi Drin mban êmënin BRIGJA, (nji formë shumësi e fjalës “breg” në kuptimin “kodër”. Ai banohet nga fisi Thaqi që numëron 5700 pjesëtarë, fisi mâ i madh në Pukë, të tân katolikë, i ndamë në dy bajrakë: Iballe e Bugjon.”
Pra, lumi Drin lag shume vende e krahina, por BRIGJA apo BRIGJET quhet vetem vendi çka lag në territorin e Thaqit.
Simbas Iliadës së Homerit, kush e ka lexue, dihet që Brigjët (apo Frigjët), morën pjesë në Luften e Trojës si aleatë të ngushtë të Trojanëve kundër Akejve. Pra, kallxohet qartë që Thaqjânët morën pjesë në luftën e Trojës, âni pse atëhere quheshim BRIGJE (pasi edhe sot si pseudonim, kët êmën kena.) Edhe Hekuba, gruaja e mbretit trojan Priamit, ishte nji princeshë frigjiane (brigjëse). Këto fakte janë shumë lehtë me u vërtetue kush dëshiron me lexue sadopak.
“Vëllau i Hekubës, quhej Asi, i cili qeveriste mbi vendin e quejtun Arisbe. Simbas shënimeve të Eurupidit, Hekuba-grueja e Priamit (mbretit fundit të Trojës) ishte bija e Kiseut i cili ishte mbret në Thraki (tek Brigjët). Mbas rânjes së Trojës, nji pjesë e Trojanëve mbesin nëpër malet e tyne, nji pjesë shkon në Thraki prapë e nji pjesë e tyne shkon në Epir (Shqipnî). ¹⁴
Pra, siç u tha nga Gazulli pak  mâ nelt, êmënat e fiseve tona lidhen ngushtë me këto fise thrako-maqedonase.
“Popujt e lashtësisë êmënat e e vendeve të tyne i vendosnin simbas ndonji êmëni të Zotave të tyne apo herojve. Kështu ndodh edhe me nji pjesë të Maqedonisë e banueme me popullsi thrako-ilire ku udhëhoqi Oresti, quhej “Orestia” (Arest / Orestium).¹⁵
Kujto këtu êmënin DUKAGJIN që muer Puka në mesjetë nga dinastia e famshme e Dukagjinëve që prejardhjen e kanë nga fshati Dukagjin i Malziut të Pukës. Gjithashtu edhe êmëni i mâsipërm i heroit pellazg (thrako-ilir) “Oresti” që u cek në librin e prof. dr. Eqrem Zenelaj, e gjejmë në dy vende në Pukë: Arësti (Fushë Arrëzi) dhe Arsti (Arst-Miliská).
Kjo vërtetohet nga autorë e huej e shqiptarë të cilët thonë se: “Në çdo vend ku ka pasë popullsi pellazge (thrakase) aty e gjejmë edhe êmënin dhe nderimin për “Orestin”. Káhdo që këto popullsi lëvizen, muren me veti êmënat e Zotave, herojve, vendeve e besimeve të tyne.”
Disa ndër këto êmna që duhen veçue, janë: Gordioni, mbret i frigjëve. (Nyja e Gordionit  lidhet edhe me Lekën e Madh të Maqedonisë së Lashtë, por këtu nuk po ndalem). Mos të iu duken përralla tetana këto, por studiojini dhe vërtetojini.
Êmëni i dytë âsht Midha. Midha ishte i biri i Gordionit.
Mida (Midha) ish perendesha që çka prekte, e kthente në ar (flori). Midhë ka edhe sot qé mijëra vjet në Pukë. Pra, kena fshatin Midhë, që edhe banorët e këtuhit e njohin veten pasardhës të Murr Detit.
Nikollë Gazulli âsht ai që ka gjetë para kûnd 80 vjetësh në Midhë të Pukës pikërisht monedha me nânshkrimin e Mbretit Gordion, të cilat asokohe ruheshin në muzeun e Shkodrës por edhe dergue nëpër muzetë jashtë shtetit. Pra deri tash pikërisht në Pukë vërtetohet edhe êmëni Midhë edhe Gordion.
Këto shembuj nuk kanë lidhje drejt për s’drejti me Iballen apo Thaqin, por ama Puka apo Pirusti i lashtë apo Dukagjini i Vjetër, duhet me u pá si nji “puzzle” ku çdo fshat apo copë e kësaj toke të lashtë, e çdo fis, toponim e êmën, përbân nji mozaik t’madh, t’larmishëm, KUPTIMPLOTË e jo të rastësishëm historiko-kulturor.
“Sibela“ apo “Kybele” që u përmend mâ nelt nga të dhânat e Nikollë Gazullit, ishte Kryeperendesha e Brigjëve/Frigjëve.
“Kybele-Sibaele, konsiderohej si perëndeshë e tokës. Qysh në shek. XIX para erës së re e hasim këtë êmën si Kybele…”¹⁶
Pra, ishte “nâna”, shêjtnesha e popullit të Brigjëve/Frigjëve. Tash kujto mâ nelt, ku gojëdhâna për fisin e Thaqit, thotë së “…janë të bijtë e Gjíbales.” = Sibela= Sibaele = Kybele.
Kujto edhe se Kybele/Sibaele âsht Kryeperëndesha e Brigjëve pra, ose Frigjëve e se tash Ibalea/Cybala/Sibaele/Kybele (pra Iballja) âsht edhe kryeqëndra dhe epiqendra, fshati âmë i Thaqit apo atyne që njihen si BRIGJET në Pukë.
Përsëri rikujtoni çka sapo u tha mâ nelt, se: “Popujt e lashtësisë êmënat e vendeve të tyne i vendosnin simbas ndonji êmëni të Zotave të tyne apo herojve.”¹⁷
Pra, “IBALLE” âsht êmën PERËNDIE – HYJNESHE PAGANE, që i njëjti popull, me të njëtin gen, fis e gjak, trashëgoi me mijëra vjet. Na vetë ia ngjitëm kët êmën prej n’krye t’herës e nuk na e ngjiti apo dha kush.
Bile-bile, Iballja, âsht edhe kryeqëndra e krejt atyne fshatrave e vendeve jo vetëm thaqnjâne, por e tân atyne që mbajnë paraardhës konkret apo mitik, Murr Detin. Madje në harta, shpesh herë të tâna këto fshatra (Berisha, Midha, Bugjoni, Fierza, Arsti, Truen, Dardhë, Xâth, Sakat, Blerim, Kulumri, Flet, etj.) dalin nën nënshkrimin “Ibali Popoli” = Popujt e Iballes.
📷IBALI POPOLI = POPUJT (katundet apo fiset) E IBALLES.
Tek nji numër i revistës prestigjoze “Hylli i Dritës”, shkruhet: “Popujt e Iballes e mârrin kët êmën prej katundit s’Iballes qi âsht qândra e atyne fisevet e kjuhen “3 Bajrakët e Epërm”. Fisi qi zotnon këtu âsht Thaqi mâ i pari, e fisi i Berishës i dyti, pse mâ i pakët.”
Pra, të bijtë e Gjíbales/Kybele/Kybala/Sibaele… popujt që dikur nderuen Perëndeshën Kybelen/Sibaela? E që jetuan rreth Detit Murrëm apo Murr Detit?
Lidhja dhe vijimësia prej genit Thrako-Ilir e deri tek Thaqi i sotëm mund të mbështetet edhe në ADN-në EV-13 që m’ka dalë mue përsonalisht në analizat e ADN-së zhvillue këtu në Amerikë, e tân atyne që i përkasin fisit Thaq në Pukë e mâ gjân.
Në veprën e madhe “Fjalori Klasik: Êmënat e përmendur nga autorët antikë.” të botuem në vitin 1820 në Londër, disa êmëna shpjegohen kështu:
– PHRYGIA: Frigja, nji shtet në Azinë e Vogël i cili e muer êmënin nga Brigjët, nji komb apo etni në Thraki e Maqedoni, të cilët u ngulitën atje (pra në Azi të Vogël pasi migruan nga Maqedonia).
– Cybele: (Sibaele/Kibela/Ibalea/Iballja): Ishte Kryehyjnesha e këtij populli/kësaj etnie.
– Cybele: Perëndeshë. Nâna e Perëndive. E bija e Ceulus dhe Terra. (Tokës e Qilles/Qiellit)
(Vëreni etimologjinë këtu: pra, Cybela/Cybala/Sibela/Ibalea/Iballja ishte e bija e “Ceulus”, pra Qiellit dhe Tokës (Terra).
Ceulus kuptohet qartë që vjen nga fjala shqip “qiell”, por kjo bâhet edhe mâ e vertetueshme, sepse Ceulus në mitologji âsht i barabartë me Uranin (Vrâni), i cili (Urani) gjithashtu âsht Perëndia që përsonifikon Qiellin. Vrâni âsht qielli sepse qielli vrâhet.. prej reve.
Pra, nëse vutë re, diku nga fillimi i shkrimit, edhe Japeti, ati i thrakëve e gjithashtu edhe Cybele (Sibaele/Kibela/Ibalea), nânmadhja apo Kryeperendesha e Brigjëve (Frigjëve) po ashtu popullsi thrakase, të dy pra, rrjedhin apo janë bijtë e QIELLIT dhe TOKËS. Këtu kujto prapë bènë (betimin) që bâjnë Thaqnjânët e pukjanët në përgjithësi, që i dallon nga çdo krahinë tjetër e Shqiptarisë, bèja: “Pashá Tokë e Qīll”. Kjo bè padyshim që lidhet me prejardhjen, besimin, e trashëgiminë tonë thaqjane kulturore.


– Cybele: gruaja e Saturnit e cila adhurohej nga Frygët/Brigjët.

vijon.. “Kësaj Perëndeshe i kushtohen festimë e festivale tepër të mëdha, ku burrat kalonin në delir..” (e ka fjalën, se këtë natë, si nji natë hyjnore, mâ shumë se netëve të tjera, burrat jepeshin apo i kushtoheshin mâ fort grave e tyne…. mos t’u duket shaka apo banalitet, pasi âsht e vërtetë dhe do e shtjelloj mâ poshtë.)
– Cybélus: nji mal në Frygi, ku Perëndesha Cybele/Sibaele adhurohej. Bâheshin festa, flijime në kafshë, karnavale, etj., për hir të saj.
Meqë jena këtu tek malet dhe adhurimi në male, dua t’përmênd nji shpjegim interesant të prof. Kin Gegës prej Berishe, i cili nga gjuhësia dhe etimologjia âsht tepër i dijshëm i cili thotë: “Ubaldo, festa e tre qirave.. (U bâ lé ty) (Balë – rit i kryer në majen e malit Bales në Iballë, Pukë, Shqipëri), festime traditash teper të moçme pagane nga të cilat çdo gjë rikujton RISHPALOSJEN e JETËS dhe VIJIMIN e CIKLEVE TË SAJ.” – mbyll komentin prof. Kini.
Pra, ri-shihni çka shkruajta mâ sipër, rreth adhurimit ndaj Perëndeshës Cybele/Sibaele në mal, festivaleve… dhe përkushtimit të meshkujve pikërisht në këtë natë mâ shumë se kurdo herë.Në asnjë mënyrë kjo që sapo thashë nuk duhet tu duket banale apo qesharake, pasi në lashtësi, problemi dhe preokupimi kryesor ishte ripërtëritja, shumimi, shtimi. Këtu futet ripërtërimi në njerëz, me u shtu e me bâ fëmijë, pasi duhej krah pune dhe lufte; shtimi në kafshë të ndryshme (bêrré, dhênë e dhí, etj.), pasi duhej të kishin me çfarë me mbajtë robt; dhe ripërtëritja në bujqësi, edhe kjo për nevojat jetësore.

Pra, rreth shtimit, shumimit dhe ripërtëritjes zhvilloheshin edhe kulte, zhvilloheshin edhe festa apo netë e ditë të caktueme që i kushtoheshin nji Perëndie apo Perëndeshe, në këtë rast edhe në malin Cybela tek Brigjët/Frygët dhe tek mali Bale në Iballe tek Thaqjanët.
Të njâjtën gjâ pohon edhe profesor Kin Gega simbas shpjegimit të tij, thjesht kushtojini vëmendje.

Edhe êmënat janë po me të njâjtat rrânjë kuptimore.. (Ubaldo=U bâ lé ty) dhe (Cybele/Sibela=Si bâ lé)
Çfarë âsht shkrue deri tash, mund të thuhet se ka nji përputhshmëri të tejplotë në çdo êmën, rit, dokë, zakone, etimologji, kulturë, etj. Nuk munden të tâna këto çfarë folëm deri tash, të jenë rastësi.
Libri “Fjalori Klasik: Êmënat e përmendur nga autorët antikë.” vazhdon mâ tej…:
“Qytetet mâ të shqueme të Brigjëve/Frygëve përveç (1) TROJËS, ishte edhe (2) Laodicé (Ludrica?), (3) Herapoli dhe (4) Sinada. *Ludrica âsht lagje e Iballes edhe sot me fis Berishë.
(5) Cybele ose Cybala ose Sibaele: (Ibalea…Iballe) Nji qytet në Frygi, i ashtuquejtun prej Perëndeshës Cybele.“
 “Shpikja e fyellit dhe e punimeve të tjera qëndismtare (artit të të qëndisunit) i atribuohen kësaj popullsie, Brigjëve/Frigjëve, që nga shumë autorë paraqiten si shumë kryefortë.’’

Virgjili si të gjithë popujt e tjerë thrako-ilirë dhe jo grekë, thotë se edhe këta quheshin “barbarë” nga grekët.“

Pra, çka s’âsht grek, dihet që âsht ilir.. thrako-ilir.. maqedono-epirjot.. thrako-dardan.. dardano-ilir.

Edhe gjuhën e kishin ndryshe nga grekët.
Duhet mos të kalojmë në injorancë apo idiotizëm sikur disa autorë përtacë shqipfolësa e të mendojmë se Thaqi në këto anë erdh’ para 5 vjetësh, 50 apo 500 vjetësh, por bâhet fjalë për vazhdimësi të mirëfilltë, pasi në atë kohë jetuen Brigjët e mandej vimë tek Pirustët që jetuen në shek. I mbas Krishtit e mbrapa… e deri tek Dukagjini i Vjetër në mesjetë e tek Puka e sotme. Gjithçka folëm deri tash, vërteton se ka nji vazhdimësi në njerëz (nji gjak e fis) me të njëjtat dokë, êmëna, zakone e kulturë, që adhurojnë e besojnë njëjtë, e se sillen, pra kanë nji kulturë të njëjtë.
Siç e citova mâ nelt, Homeri në Iliadë, thotë se Hekuba, gruaja e Priamit – mbretit të Trojës, ishte brigjase/frigjase. Kjo bâni që Trojanët të mbajnë nji lidhje tepër të ngushtë me Brigjët/Frigjët përgjatë tân historisë e Brigjët siç e thotë Homeri, “..të luftojnë me ENTUZIAZËM kundër grekëve”.
Që dikush mos t’gabojë t’i quajnë Brigjët/Frigjët aziatikë, por pellazgë thrako-ilirë  e vërteton edhe gjuha që ata flisnin. Gjuha e tyne simbas Homerit ishte indoeuropiane. Pra, njisoj si shqipja e sotme. Edhe autorët Claude Brixhe dhe Elia Bolaris në veprat e tyne, thonë se gjuha e Brigjëve padyshim që nuk i përkiste gjuhëve anatolike por indoeuropiane. Kjo pra, sipas shumicës së studiuesëve dhe shkolltarëve, e vërteton se origjina e Brigjëve/Frigjëve ishte europiane, nga Maqedonia e lashtë, të cilët emigruen në Anatoli (Trojë), dhe jo anasjelltas.
Brigjët shpesh herë na dalin nga historianët e antikitetit si popullsi edhe në Durrës e bile nga autori i mâvonë, J. Wilkes në veprën e tij “Ilirët” (The Illyrians), shprehet se “Brigjët e rrethuen dhe zotnuen Durrësin dhe territoret përreth”. Pra, çdokund afër brigjeve të ujit…… det, liqe, lumenj…
Gjithçka folëm mâ nelt, len me kuptue që nji degë pasardhëse e Brigjëve pra, ishte edhe ajo që sot njihet si Brigjet apo Thaqët në Pukë, bregut Drinit që përmendi mâ nelt edhe J. Von Hahn.
Prandaj në këto anë jena të lashtë, autoktonë, pasi dimë që Maqedonia e lashtë shtrihej deri në Dri here-herë, edhe pse ndarjet administrative kanë ndryshue vazhdimisht. Nuk jena të ardhun rishtaz sikur mundohen me na bâ disa autorë që nuk e lodhin veten të thellohen mâ shumë se 200-300 vjet, ose nga dashakeqësia ose nga pádija. Këto toka janë tonat me mijëra vjet. Ka pas migrime, vajtje e ardhje, por tokat kurrë nuk i kena lëshue përfundimisht e lânë PA ZOT!!! Edhe diçka, e cila vlen.. Pleqtë tonë, kurrë nuk i kemi ndie, as kurrë nuk mbajnë mend t’kenë ndie që dikush tjetër të ketë jetue në tokat e ne Thaqjânëve përveç pirustëve të para 2000 vjetve.

Ky fakt, që jena moti këtyne anëve e BRIGJEVE (të Drinit) vërtetohet edhe në bazë të numrit të madh të popullsisë që Thaqi ka kryesisht në Pukë, por edhe në Mirditë, Shkodër, Zadrimë, Has e deri në Kosovë.

Kjo popullsi e kjo mbushje masive e fshatrave nuk bâhet as për 5 vjet, as për 50 vjet e madje as për 500 vjet. Këtu mund të bâhet nji matematikë e thjeshtë e brezave, numrit të tejmadh të fshatnave me përkatësi fisnore THAQ, e të nxjerrim rezultatet.
Pra, tân kemi emigru, përgjatë krejt historisë së njerëzimit. Edhe unë sot jetoj në Amerikë, por gjaku dhe ADN e gjakut tem, mbetet shqiptar, ilir apo thrako-ilir, EV13: e cila mbizotënon në veri t’Shqipnîsë. Prandaj, edhe lëvizjet kanë ndodhë… largim-kthim-rikthim, etj., por, THAQI mbetet ai fis i lashtë me rrânjë thrake (pellazge) apo thrako-ilire që ka ardhë si gen i pandryshueshëm deri sot, autokton, në toka shqiptarësh, thrakësh, ilirësh apo pellazgësh, pavarsisht a në Maqedoni, Dardani, Thraki, Trojë, Durrës, apo BRIGJEVE TË DRINIT në Pukë ku edhe sot gjendet masivisht dhe mbetet origjina dhe përqëndrimi mâ i madh i fisit THAQ që i ka dhânë kombit BURRA BESE, PUSHKE, PENDE, MENDJE, ARTI, FLAMURI DHE KANUNI.

Pra, kaq përsa i përket lidhjes së Thaqit me Brigjët/Frigjët dhe genin Thrako-Iliro-PELLAZG.

Mâ tej tek vepra: “Fjalori Klasik: Êmënat e përmendur nga autorët antikë.’’ thuhet:

“PIRUS: Êmën i nji kapiteni të Thrakëve gjatë luftë së Trojës (aleat i trojanëve).”
“PIRUSTÆ: Popull që mâ vonë përmendet në Iliri. Shek. II para Krishtit.”

PIRUSTËT

📷Ku â Pukë, â Pirust.

Këtu tash, mbasi jena tek Pirustët, do argumentoj, që n’bazë të t’dhânave historike rezulton se fiset e Pukës së sotme janë popullsia kryesore Piruste.

E di se shumë-kush ka qef me ua ndërru vendshtrimjen dhe zemrën e tyne Pirustëve por ajo padyshim që mbetet Puka e sotme, ose thânë ndryshi, bregu i majtë i lumit Drin.

Dikush i çon në Mal të Zi, dikush deri në Prishtinë e dikush deri në Mat.

Asgjâ të keqe nuk ka nga ana dashamirëse për me e zmadhu ket’ fis por ama kur vjen puna tek t’dhânat historike e ato hartografike atëhere puna ndërron krejtësisht e duhet të jena KORREKT!!!

Pirustët nuk u shtrinë n’Mal t’Zi edhe pse Mali i Zi ish popullsi shqiptare dikur, e as deri n’Mat.

Deri në Prishtinë…? S’ka të dhâna!

Zemra e Pirustit antik, pra përqëndrimi mâ i mâdh, âsht Puka e sotme me fiset e Thaqit, Berishës, Komanit, (pra zona e Komanit) dhe zona e Spasit.

“Në lindje nga Liqeni i Shkodrës, afër Lumit Drin, FILLIMISHT, jetoi fisi Ilir i Pirustëve, që mâ pas, me kalimin e kohës migroi në rajone të ndryshme.” – Vladimir Pesic & Gordan Karaman: “Mjedisi i Liqenit të Shkodrës.”

📷Pirustae, ekzaktësisht mbi Pukën e sotme. Ana e majtë e Drinit – Dukagjini i Vjetër.

”Pirustët, ishin nji fis, shpesh aleatë me Romën që banonin luginën e Drinit.” – “Luftërat Galike të Çezarit” botue nga Allen & Greenough’s Latin Series, në vitin e largët 1887.)

Fisi kryesor që mund të identifikohet sot nga ajo popullsi Piruste âsht veçanërisht fisi i Thaqit që gjithnjâ simbas të dhânave historike, âsht fisi kryesor i asaj popullsie apo fisi çka dikur quhej PIRUST.

Phrygians-Pryzh-Prush-Pirus-Prush-Prushtatët?
Sikur e cekëm disa herë mâ sipër, zakonisht êmnat e tyne – vendet, fshatnat, familjet e fiset i merrnin n’bazë të veçorive dhe karakteristikave dalluese etno-kulturore të tyne. Në bazë të Perëndive, herojve, kulturës, etj.
Pra, njerëzit e prushit: Prushtarët.
Po cilat janë të dhânat që vërtetojnë se fisi i Thaqit âsht gjeneza mâ kryesore piruste?

Âsht shumë e thjeshtë. Thjesht shih se kush i ka banue tokat e Pirustëve me shekuj.
E ai fis kryesor nga bregu i Drinit (Brigje, siç citova mâ nelt J. Von Hahn me 5700 banorë vetëm në rrethin e Pukës) e deri në bregun e lumit Fan e gjithashtu fshati Fan në Mirditë, janë shumica dërmuese Thaqnjânë. As nuk janë suljotë, as Krasniqe, as Shkrel, as Kelmend.. por janë Thaqnjânë pra.
Fshatra të cilat do i përmend mâ poshtë.
Nga ajo popullsi e dikurshme e Pirustëve, sot rrjedh fisi i Thaqit.
Edhe simbas antropologëve A. Dhima (shqiptar) dhe C. Coon (amerikan), vazhdimësia e popullsisë së Pukës duket në tiparet antropologjike të arbërve të shek. VI-VIII gjetë nëpër vorrezat e Komanit me ato të banorëve të sotëm të Pukës në masën mbi 70%. Pra, nuk dulem faret, vijimësia e jetës dhe së njëjtës popullsi nëpër malet e Pukës, âsht e qartë!!!
Fisi i Thaqit në Pukë e ruajti êmënin e tij mâ fort, gjâ që ndodh edhe sot ku tân ndihen krenar për fisin qysh nga Bugjoni, Gralishti, Fierzë, Arst-Miliska, Iballe, Mzi, Xâth, Kulumri, Truen, Sakat, Blerim, Flet dhe Gojan.
Kështu shprehet Karl Patsch në veprën “Gjëndja ekonomike e kulturore e Shqipnis në kohën e kalueme” përkthyer prej Karl Gurakuqit, profesor në shkollën teknike, Tiranë:
“Dashûnîja e Pirustëvet për gërmime malesh dhe zotsija e tyne në këtë mjeshtri na kallxojnë kjarisht se, se në viset e tyne në Shqipni gjindej ár i mjaftë. Ky fis kishte ndêjen e vet në hinterlandin e Lezhës, e përfshinte Malësinë e sotme të Lezhës, Mirditën (Fandin)  e Dukagjinin (âsht fjala për Pukën, pra Dukagjini i Vjetër e jo Dukagjinët tjerë), deri në bashkimin e Drinavet në veri e deri në Drinin e Zi në lindje, të cillët formojshin kufinin natyror të Pirustëvet.“ Pra, këtu nuk u përmend as Mal i Zi, as Prishtinë e as Mat, se krejt s’kanë pasë me kânë Pirustë.
Kjo dashûnî ndaj metalit, e për me mbajtë ar apo argjend nëpër trup vërtetohet edhe tek veshjet e grave të Pukës, tek Xhubleta e ngushtë. Gjithashtu, vërtetohet edhe prej raportit që na sjell Frang Bardhi gjate vizitës tij në Dukagjin (Pukë) më 1637, i cili shprehet ekzaktësisht kështu:
“Të tân mâshkujt, të mëdhaj e të vegjël, mbajnë vâthë, kush argjânti, kush argjânti të praruem, si të jetë gjendja dhe fuqia e tyne, dhe nga kjo njihen se janë të krishtenë, dhe të ndryshëm prej turqve.”... Karl Patsch “Gjëndja ekonomike e kulturore e Shqipnis në kohën e kalueme” vijon…
“Gjatë rrugëvet themeloheshin qytete të reja ose zmâdhoheshin të vjetrat: të cillat, në pjesën mâ të madhe të tyne, jetojshin me mârrëdhânje. Këtu gjêjshin jetesën karrocarë, farktarë, shalbâsa, pronarë restaurantash, pêmshitës, etj., etj. Përveç kësaj, për sigurimin e marrëdhânjevet, qeveria ngrehte kështjelle, të cillat i ruente me garnizone të mdhaja e të vogla. Disa ndër këto kështjelle janë zbuluem si ajo në Iballe, ajo në Pukë mbrendë (në qytet) dhe ajo në Vig t’Mirditës.”..Kurse në Mirditë, me kalimin e kohës banorët e ruajtën êmënin e fisit vetëm në kujtesen e tyne por ama u quajtën Fandamâdhi ose Fandamdhéj (që në shqipen e vjetër dmth autokton/anas: pra, Thaqjanët në këto katunde të Fanit janë autoktonë e jo të ardhun, siç disa kanë dëshirë t’i bâjnë disa). Të tâna fshatrat e Fanit, pa dyshim, të tâna, origjinën dhe përkatësinë e tyne fisnore e dinë.
Këtu mund t’përmendim: Thirra, Sangu, Bishëza/Mishëza, Sholthi, Molla e Kuqe, Hebëja, Ferrëthi, Shtrungaja, Klosi, Bisakët e Domgjoni, të cilët të tân pa përjashtim mbahen me fis THAQ.
Fandamâdhi
 pra, u quejt kjo popullsi AUTOKTONE-piruste-thaqjane me fis, që vetë rrjedhat e historisë, shkaktuan që të distancohen sado pak nga pjesa tjetër e fisit dhe jo se këta muren êmënin nga lumi Fan, por nga autoktonia, sikur e tân pjesa tjetër e Thaqit nëpër Pukë e Mirditë. Pra, Fandamâdhi ishin Thaqjanë nga çka pamë në fshatrat mâ sipër e jo fis tjetër. E si mund të jetë Thaqi i ardhun rishtaz atëhere nëpër Pukë e Fan kur pikërisht këta (thaqjanët) janë Fandamâdhi e autoktonët në Mirditë? E se këta mbizotënojnë popullsinë e Fanit..!! Popullsia e Thaqit as në Pukë e as në Mirditë nuk njeh të ketë pasë njerëz e popullsi tjetër në tokat e tyne përpara tyne. Atëhere pse mundohen aq shumë t’na bâjnë sa mâ “t’ri” e sa mâ vonë t’ardhun ? Na jem autoktonë në këto toka e nuk njohim kând tjetër para nesh.
Êmëni i lumit Fan nuk ka lidhje me emërtimin e popullsisë si {Fandas}. Duhet sqarue dhe KUPTUE se lumi e muer êmënin prej popullsisë e jo popullsia prej lumit. Se njeriu êmënon lumejtë e jo lumejtë njerëzit.
Qé si i sjell Gazulli këto fakte interesante:
Pra, nuk du, as nuk po ja hjeku Mirditës së sotme kët’ pjesë, por thjesht për të nënvizue çka përmban historia, duhet ditë se lumi Fanë buron në malet e Pukës. Gjithashtu edhe për të kuptue që Fani nuk âsht Mirdita e fisit (Morinë: Orosh, Spaç apo Kuzhnen) por âsht popullsi vendase thaqnjâne-piruste dhe jo e ardhun po sjell këtë copëz shkrim prej gjuhëtarit Nikollë Gazulli.
“Fandi nuk âsht Merdita e fisit por i âsht mbështetë Merditës. Lumi Fandi i Madh xên fill në bjeshkë të Dardhës së Pukës, hin me nji herë në Kryezi, i shtuem prej shumë krojesh, prei Lumit të Zi, Lejthizës, e Lëpatit qi ulet prej Qafës Malit, rrjedh Fushës s’Arstit, nëpër Sh’mijë, Shkozë e Gojan, e mandej bashkohet me vëllan e vet Fandin e Vogel në katundin Ndërfandëna.” “Fandamâdhi: Fis ilir që e pat banimin, mbas goje së popullit, në Pukë e Merditë.”

(
Lexo me kujdes! Pukë e Merditë thotë Gazulli. Pra Thaqjanët e Pukës dhe Mirditës. Rreth lumit që buron në Pukë e shtrihet në Pukë e Mirditë.)
…
“…Popull punëtuer metalash: u gjetënë shtonat e punueme ndën dhé kû grryejshinë rêmin e hekurin, e farkët kû punuenë shifën edhe sod në Bjeshkë të Kryeziut dhe të Kërrabit Pukës. Kjenë njerëz shtatmëdhaj, kersini i kâmbës së tyne mbërrijte në 70 qindësha metri. Vendi i tyne siç thamë përfshinte Merditën e Pukën. Dmth tokën shka e rrjedhinë luméjt Drini e Fandi, prandaj edhe nji pjesë të Lumës. Punimet e tyne janë të dishëmueme në sende të metalëta qi u gjetën në Kodër-vorrezë në Koman të Pukës. Historia s’na i përmend me këtë êmën (Fandamâdhi) qi ndoshta u kje ngjitë mâ vonë por me êmënin “Pirustë.”” Prei Fandamëdhajsh ka mbetë: 1) Shtangu i Konejvet të Fandit. 2) i dyti banues në Pukë e Merditë. 3) Gjithçka shka ngjeti e kjuejnë “Kaurri”. Në Pukë kujto Shpellën e Kaurrit.
¹⁸
Konejt e Fanit dihet botënisht që me fis jânë 100% Berishë.
Pra, kujto se Thaçi e Berisha, në këto troje (nga Drini deri n’Fanë) janë fiset mâ të mëdha, pavarsisht se shtrirja e tyne kap dy krahina: Pukë e Mirditë.

Prandaj këto fise janë fiset kryesore PIRUSTE bashkë me zonën e Komanit që ka nji qytetnim t’lashtë e bashkë me zonën e Spasit (apo Malziut) që âsht edhe kufini i vjetër natyror i Pukës lashtë.

“Pra, me pak fjalë, êmënat “Barbar, Kaurri, Fandamâdhi”, për të diftue banorët e parë të tokës shqiptare, s’duen me thânë tjetër veç se “të moçëmit”.¹⁹
Lidhja e gjakut mes thaqjanëve të Pukës e Mirditës vërtetohet edhe se asnji thaqjan i Pukës nuk martohet me thaqjanët e Mirditës.
Kaq sa për Pirustët.

Përpilimi/shpjegimi i fjalës IBALLE.

Prapë, nga gjuhëtari i madh Nikollë Gazulli, vjen ky shpjegim.
“Iballe-Iballja: katund e flamur (bajrak) në Pukë. Si toponym êmëni Iballe, gjindet edhe në Postrripë. Krahasimi me illyrishten “Sibalis” ecë për arsye se ajo “S” përpara s’ka vështirësi mbasi êmëni i nji fisit illyr shkruhet “Vardae për Sardeates”, “Anderba për Sanderba/Sanderua), etj. Edhe në shqipen e sotme gjejmë psh: i sâmet, i âmet, pa u ndërrue kuptimi i fjalës. Skoçinë=koçitë; i skujmë=i lëkuqun. Këtë “S” parashtesë e gjejmë edhe te Skodra (Shkodra) që mbas gjitha gjasash mbëshef (fsheh) substantivin shqipe: Kodra. Dikush kujton se êmëni Iballe ka të bâjë me êmënin e mâlit: Bale (aty afër, në Iballe) por këtij i thonë zhvillim populluer. Nga ana tjetër njaqë të shumëta janë ngjasimet ndërmjet toponymevet të Shqipëtarisë e të Illyrishtes sa mos me mbetë dyshim aspak që shumë êmëna i kemi trashëgue prei so. (Prej Ilirisë).”²⁰

📷IBALLJA ORËMADHE!

Në Iballe, me fis Thaq: Pnîshi, Mushkaj e Cenaj, Buçaj, Kodërbuçi, Kodërmushku, Ndërlymëna, Shahin, Mirakaj, Gerja, Çurku, etj.
Fis Toplane: Koprat (Pemataj, Vataj e Papaj, Maquta, Vilë.
Fis Berishe: Ludrica, Arapi.
Fis Kabashi: Zotnitë.
Lagjet pra: Pnîshi, Arapi, Çuku, Gerajt, Gojani, Illija (êmën illlyr), Kodërbuçi, Kodërmushku, Koprati, Maçuta, Zotënit, Ndërlymëna, Prozhëmi, Qarrishta, Sapaçi, Vâthëzi dhe Tepëja. Banorët quhen Iballësa/Iballësit.
Toponimet janë: Qytetëza (çka kallxon ekzistencën nji qytezë (kështjelle) të lashtë.); Brraka e Qytetëzës; Mali i Qarramisë; Qafa e Qarramisë; Podi i Qarramisë; Mj. e Qopégut. Kroni i Tplânit; Kroni i Palajt; Kroni i Dilë Ukes; Hurdha e Vogël; Hurdha e Madhe; Qarrishte; Maja e Bales; Shpati i Dërrasavet; Krrut; Kneta; Fusha e Laçit; Prroni i Laçit; Kodra e Kishës; Kisha e Thaqit (e vjetra) e cila daton të paktën qysh nga shek. V mbas Krishtit; Shpati i Bojës; Qafa e Sharit; Bokat e Kopratit; Shalëza e Gojanit; Livadhi i Agrushit; Maja e Artkatit; Kryethiu; Bjeshka e Arapit; Sula e Arapit; Podi i Gavigjes; Livadhet e Bugjonit; Kryeqzat; Qafa e Hysen Markut; Livadhi i Priftit; Kodra e Fratit (gjindet midis fushës s’Iballes, kû moti Turkija ka pasë vra nji prift. Këtu edhe â kânë vorrue).; Podi i Qorromisë; Prêgjeç; Guri i Gjergj Ukës; Rrasa e Madhe; Pjâ; Podi i Brigjes (kujto Brigjët/Frigjët); Lumi i Bosetës; Shala e Vogël; Guri i Xhudhisë; Kisha e Jeremisë (truell); Kisha e Sh’Masjanit (dikur famullitare); âsht midis trojevet të Kalasë së Lekës e asaj të Pirustëvet, (mâ vonë quhet Kalaja e Skandërbegut); Sofra e Lekës (sofer guri për 10 vetë, shkâmb i gjallë). Kisha e Sh’Lleshtrit (Sh’Llezhdrit).
Rreshti i disa famullitarëve të Iballes: Dom Ndue Gega, mâ i vjetri me tirqë e xhurdi. Dom Gjon Naraci, Dom Shtjefen Naraçi, Patër Dedë Pasi, Patër Zef Mesi O.F.M., Patër Severin Lushaj, Patër Gjentil Biella, Patër Metod Mjekajsh, Patër Sebastian Hila, Patër Marjan Prêla, Patër Ndue Topalli, Patër Gjon Dema, Patër Mati Prendushi, Patër Pal Dodaj, Patër Gjon Di Salvo, Patër Bernadin Llupi, Patër Loro Mileta, Patër Nikollë Kolej.

Mârrë nga Gjon Karma “Ndër malet tona” dhe nga Revista Hylli i Dritës.

Për iballsit e Thaqnjânët âsht thânë:

“Iballja simbas disa historianëve të mesjetës, përbânte qëndren e dukagjinasëve të veriut dhe ishte njâ ndër malësitë kryesore në atë çka quhej “Malësia e Dukagjinit” (Pukës). Malësia e Dukagjinit përbâhej prej maleve Pukë-Iballe-Malzi.” – V. Hahnn.

📷Puka si Dukagjini i Vjetër e Iballja si kryeqëndra e Dukagjinit Vjetër (Pukës).

📷Stili i flokëve që dukagjinasit e mesjetës (pukjanët) mbajshin. I njëjti stil pak a shumë që edhe Lek Dukagjini na paraqitet nëpër portrete. Në foto: Malsorë t’Iballes.
“Malet e Thaqit dhe të Berishës ishin pronë e familjes së famshme të Dukagjinëve, ku tradita kallxon se kishin nji shtëpi a kullë e se ku ai vetë (Leka) kish zhvillue beteja me rivalët e tij” – At Giuseppe Valentini.
📷Princi ynë: LEK DUKAGJINI.
“Fisi i Thaqit, âsht nga mâ të kulluemit, nga ma të fortit e të shëndoshtit, nga mâ bukë dhânësit e bujarët dhe nga mâ trimat e armës dhe të çfaqunit të mendimeve të arësyeshme.” – Prof. Mehmet Vokshi, Fisi Voksh viti 1931 fq. 6.
📷Vnojmë oroe, djaloshin në të djathtë, i armatosun, pavarsisht se në moshe të vogël. Kreshnikë Iballje.
“Fisi i panënshtruem i Thaqit dëshmoi se sa vështirë ishte të nânshtrohej ky fis në periudhën osmane. Herë mbas here, pushteti turk i mbyllun në kalanë e Pukës, dërgonte ekspedita ndëshkuese kundër tyne, me 8000-10.000 ushtarë. Më 1744 u rrafshuan me tokë 105 shpi të familjeve të Iballes, e fisi u sistemua në rajonin e Gjakovës. Mirëpo, s’shpejti, Thaqët u kthyen në vendlindjen e të parëve (Iballe).

Rivendosjet e këtilla të ekspeditave ndëshkuese (ushtrive) turke rrallë paten sukses.” – Robert Elsie (albanolog).
📷Malsorë / Luftëtarë Iballje. Vigâj…
“Këto pak katunde të vogla t’Iballes, kurrë nuk ka mujtë t’i shtrojë nën tiraninë e vet Turkia, megjithëse, pothuejse vjet për vjet ka dërgue sanxhakët e vezirët e vet tash me 5, tash me 6, tash me 10 mijë ushtarë për të muejt me ja shtrue furisë së vet dhe kurrë nuk ka muejt me u bâmë atyne ndonji dâm, veçse me ua rrënue ato kishat e tyne dhe me ua ndezë shtëpitë, qi me qëllim ata (iballsit) i kanë bâmë me pak vleftë, sepse janë vazhdimsisht në luftë me turq.

Ata të Iballes i presin turqit, qi shkojnë kundër tyne, ndër rrugët e vendet fort të ngushta dhe i vrasin e i plagosin. Kështu turqit… të thyem… vêhen në ikje dhe malsorët i zhveshin (u marrin) petkash, armësh, kuajsh e çdo gjâje si triumfues.”

……

“Nân zotnimin e turkut në Evropë nuk gjinden as nuk janë kund burrat si këta qi kaq trazim dhe kaq rrenim t’u kenë sjellë turqvë sa këta popuj të Dukagjinit (Pukës) dhe prandaj besohet së në Evropë nuk mund të gjnden burra armësh mâ të mire së këta kundër turkut sepse 100 kësish vlejnë sa 1000 turq dhe jo fshehtas ose për së largut me zjarr por ballë për ballë dhe shpatë për shpatë, nji i vetëm shkon me guxim e futet në mes të 15-20 vetavë.” – Ipeshkv Frang Bardhi. Iballe 1637.

 “
Nëpër popujt e Pukës kalon për Serbi një rrugë e madhe e përbashkët tregtare, kështu prej rrugës ka marrë emnin populli, sepse (Puka) në gjuhën shqipe (të cilën e flet Puka dhe të gjithë popujt e vendet e sipërthanuna) don me thanë rrugët e rrahun e përbashkët. Ka shumë kohë që kjo rrugë asht mbyllë prej të krishtenëve shqiptarë, që kanë çue krye kundra turçvet, tu plaçkitun tregtarët turq, përndryshej sasi e madhe mallnash do të vinte nga Serbia dhe do të dilte nga Shqipnia për Serbi. Këta të krishtenë kryengritës kanë qenë sidomos ata t’Iballes, të vendosun ndër vende e male shumë të forta.” – Ipeshkv Frang Bardhi. Iballe 1637.

“Në tetor 1610, Ahmet Beg Cucca [Ahmet bej Kuka] mblodhi 1500 njerëz për të kryer nji sulm të befasishëm në Iballe, por meqenëse këta mësuen paraprakisht për sulmin, ata mblodhën thjesht 500 nga njerëzit e tyne dhe e detyruen anmikun të futet në nji grykë të ngushtë të vështirë, ku ata as nuk mund të iknin e as të luftonin. Ata ishin mbërthye atje të rrethuem nga burra që ose donin t’i vrisnin ose t’i zinin rob për të tregue fitoren e tyne. Këta burra të guximshëm të Iballes vranë kaq shumë ushtarë të hutuem dhe të mundur, duke i plagosur fillimisht nga larg me shigjetat e tyne dhe më pas duke i sulmue në luftime trup me trup, sa që edhe sanxhak beu u vra. Pak prej ushtarëve osmanë mbijetuen. Do të mbahet mend përgjithmonë se me atë rast, një kalë turk u ishte shitë fitimtarëve për dy bajoki [monedha papale] dhe një shpatë tejet me vlerë u shit për një bajok. Burrat e Dukagjinit (Pukës) kanë fitore të tjera të shumta të tilla, të mjaftueshme për të mbushë nji libër me aventurat e tyne të lavdishme.”– Pjetër Mazreku, viti 1633.
“Malsorët e Iballes e urrejnë tiraninë e turkut e nuk i paguejnë taksë. Turku këtu nuk ka shkelë kurrë.” – Gjergj Bardhi 1630.
“Iballja âsht e përmendun në Shqipni jo vetëm për shkak të pozitës ndaj Shkodrës, Prizrenit dhe Gjakovës, por edhe për shkak të banorëve, të fuqishëm dhe guximtar. Iballja âsht “oaz” rrafshnaltë në bjeshkët shqiptare. Banorët, janë njerëz të vlefshëm dhe guximtarë, dashamirë të paqës, mirëkuptimit vëllazëror dhe arësimit.”– P. Lovro Mihacevic, “Po Albaniji – dojmovi s puta”, Zagreb, Kroaci, 1911.
“Malsorët e Iballes janë kânë edhe jânë gjallnikë që kanë jetue në rrasë të gjall딓 – At Gjergj Fishta.

Fisi i Thaqit ka si festë fisi që e feston me miq e bija e dashamirë natën e madhe të SH’MASJANIT me datë 19 janar.
Thonë se t’parët tonë, lodhë nga bora e shumtë dhe e përhershme që binte n’malet tona (edhe kah 2-3m), se mikun do e pritshe mirë, në çfarëdo kohe, borë-shi-brêshen e gurë n’raftë.. u mblodhën e pleqnuen që festen e tyne midis dîmnît, pra me 19 Janar, ta kalojshin në Gusht, se në Gusht nuk bjé borë e se do u lehtësohej puna e pritja. Ashtu u bâ! Sh’mâsjanin e kaluen me 19 Gusht, filluen përgatitjet për natën e madhe, e miq, bija e dashamirë me ardhë.. e t’filloi me rā borë qysh do Zoti vetë, midis Gushtit. Kët’ shêj e murën si hyjnore thaqnjânët e prapë u mblodhen krent e fisit e pleqnuen që festen me e kalu prapë me 19 Janar, qysh ish kânë, se borë rā se rā për Sh’mâsjan edhe me 19 t’Gushtit verës… Prandaj, Sh’mâsjani gjithmonë vjen me borë.
📷Kisha e THAQIT, IBALLE. Ndërtue mbi rrënojat e Kalasë së Pirustëve, mâ vonë Kalaja e Lek Dukagjinit e mâ vonë merr êmënin Kalaja e Skanderbegut.
Iballja âsht ajo që zyrtarisht ka hapë shkollën e parë shqipe në Pukë e ndër të parat në veri qysh mbas pushtimit turk.
https://www.facebook.com/pellazg.ilir.pirust.arber.pukjanodukagjinas.pukjan/photos/a.625311374634222/834321347066556/
📷Dalë para shkolle: Mësuesi i shkollës, malsore iballsa edhe prifti i fshatit me qenin e tij.

📷Kol Bib Miraka bashkë me Ernest Koliqin, me malsorë iballsa e klerikë.
Do burra t’mêndjes, t’pêndës, fesë e Atdheut e t’fortë e t’përmendun Thaqnjânë të Iballes: At Gjergj Fishta, At Shtjefen Gjeçovi, Imzot Gaspër Thaçi, Prêlë Mehmeti (pjesëmârrës ne Lidhjen e Prizrenit), Bibë Ndoja (prijës lufte, 1912), Sulejman Vokshi me origjinë nga Iballja, Ramush Haradinaj me origjinë nga Iballja, Kol Bib Miraka (ministër), Fran Miraka (martir), Anton Dukagjini, etj.
Tash edhe diçka përfundi, me e mbyll.
E di që dikuj ndoshta i pelqen ky shkrim, e dikujt jo, por këto janë përmbledhje që unë përsonalisht kam bâ për fisin e vendin têm në bazë të tâna leximeve e studimeve që kam bâ. Kush ka ndoj ankesë, byrëm…
Nuk po ja vnoj vulen kësaj teme dhe nëse dikush ka mâ shumë informacion, apo informacion mâ të saktë e të besueshëm, atëhere bâjini publike e mos i mbani në sirtar.
Ju përshëndes tânve kush ta lexojnë.

Elidon Lekë Nikë THAQI-IBALLJA.
New York, Tetor, 2020.
Bibliografia:

1) Prof. Mehmet Vokshi, Fisi Voksh viti 1931 fq. 6.
2) Ipeshkv Frang Bardhi, relacion 1637.
3) Kadrush Sulejmani, Udhëtimet e Princ Lorikut të Dardanisë, “Për besëlidhjen e fiseve dhe viseve Ilire” faqe 34.
4) Prof.Bedri Pejani, Strategu xhenial “Krisobulat”, bulat e arta, (Akt- dhurimet) Faqe 35-36;  Prof. Dr.Shevqet Sahit Canhasi, Flakadani i Lirisë; Bajram Daklani, botim i revistës “DRITA” TRELEBORG – SUEDI” shtator 2017.
5) Prof. Mehmet Vokshi, Fisi -Voksh, viti 1931 faqe 28-30.
6) Nikollë Gazulli: Hylli i Dritës/Mars-Prill 1941. Fq. 178.
7) Hylli i Dritës / Marc – Máj 1941. Fq. 186.
8) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve”. Fq 41-42. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
9) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve”. Fq 42. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
10) Po aty.
11) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve”. Fq 42-43. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
12) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve”. Fq 43. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
13)  Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve”. Fq 44. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
14) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve.” Fq 69. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
15) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve.” Fq 82. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
16) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve.” Fq 40. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
17) Prof. Dr. Eqrem Zenelaj; “Lufta e Trojës sipas Diktit të Kretës dhe Darit të Frigjëve.” Fq 82. Botime Artini, Prishtinë, 2019.
18) Nikollë Gazulli, Hylli i Dritës, fq. 181. Viti 1941.
19) Po aty. 20) Nikollë Gazulli: Hylli i Dritës 11-12, 1942. Fq. 426.

* Me kerkesen e autorit Kumtesa nuk I eshet nenshtruar redaktimit dhe korrektimit Letrar…

Filed Under: Histori Tagged With: Elidon Lekë Nika, Fisi i Thaqit, Iballja

Marash Mrnaçaj edhe pas vdekjes përcjell mesazhe Jete…

October 14, 2020 by dgreca

Nga Dalip Greca-

Me 10 tetor 2020, një vit pas ikjes nga jeta toksore, Marash Mrnaçaj u përkujtua me nderim e respekt të thellë nga familja e madhe dhe miqtë. Edhe pas ikjes së tij, familja e madhe,( megjithëse Mrnaçajt e kalojnë numrin 100), ndjehet e bashkuar rreth simbolit të tyre, ikonës së Kelmendit,njeriut që sfidoi dhe u kthye në simbol qëndrushmërie. Dera e Shtëpisë së Mrnaçajve ka mbetë e hapur për miqtë falë frymës që u përcolli ai fëmijëve, mbesave dhe nipërve. Mësimet e Marashit ishin jetësore, njerëzore, përcillnin besim dhe shpresë.

Duke pasë pranë vetes gjysmën e Tij, një bashkshorte si Mrija,Shtëpia e Mrnaçajve ishte dhe mbetet dera e hapur Kelmendase në New York.

Marashi i edukoi pasardhësit e vet me frymën e besimit,miqësisë, respektit për veten dhe të tjerët, i edukoi me fryëmn e dashurisë dhe me frymën e Lutjes e Besimit në Zot!

Filozofia e tij jetsore mbështetej  në porosi të tilla si:Kembengul dhe mos u dorëzo asnjëhere!Nëse  do të arrish diçka ,puno shumë dhe kurrë mos u dorëzo!..Dhe ai vet kurrë nuk u dorëzua.

          …Përvjetori nisi me Meshën në Kishën Saint John’s në Yonkers, New York nën drejtimin e Father Danielit. Kisha u mbush plot . Njeriu i mirë respektohet edhe pas vdekjes. Father Danieli u lut për shpirtin e Marashit. Ndërkohë, në emër të familjes, e bija Vera Mrnaçaj(Gojçaj) përcolli përmes emocioneve një esse plot dhimbje dhe krenari për Atin e saj.

    Vera iu drejtua të pranishmëve në emër të Nënës së saj Mrije, të vëllezërve dhe motrave, natyrisht dhe në emër të vetes së saj.

 Edhe pse ka kaluar një vit nga ikja e babait ajo e kishte të vështirë që të frenonte dhimbjen:“Ka qënë një vit jo i lehtë për ne, një vit qe ndoshta shpesh ka lëkundur edhe besimin tonë. Të humbasësh një njeri të zemrës eshtë e vështire…Humbja e babait tonë ështe nje boshëllek i pamundur që të zëvendesohet ….”

  Marashi ishte një njeri me karakter të forte, që ia kishte hedhur vdekjes shumë herë gjatë jetës se tij.E kishte sfiduar vdekjen duke besuar fort tek jeta.Kurrë nuk qe dorëzuar, as kur i arrestuan e burgosën vëllanë Nikollën, as kur humbi jetën në emër të idealeve i biri, Nika. Ka shumë sfida në jetën e tij. Sfida me e rrezikshme ishte ajo e arratisjes pas burgosjes të vëllait Nikollës. Arratisja u bë në një mot të ashpër, me acar, erë dhe borë. Ishte 21 dhjetori i vitit 1959. U arratisën burra e gra, pleq, fëmijë e bagëti. Edhe sot Mrija e ka të vështirë të heqë nga kujtesa tablon e asaj nate me terr, të ftohtë, borë, kur ajo shtërngonte fëmijët në krah. Prindërit e Marashit që ishin në moshë të thyer dhe fëmijët e vegjël, e kishin tepër të vështirë, gati ishin ngrirë nga stuhia. Por guximi i Marashit, besimi në Zot, u dhanë fuqi që ta kapërcejnë kufirin, edhe pse u endën për shumë kohë nëpër terr e borë, në një rrugë që normalisht nuk mbante më shumë se 1 orë nga shtëpia e tyre, ata e përshkuan për një natë e një ditë.  

Sfidë tjetër ishte sigurimi i jetesës në Titograd ku e vendosën me familjen. Marashi punoi fort dhe e ndërtoi vetë shtëpinë falë forcës së krahëve, pa i hyrë në borxh kujt

  Marashi ishte si ai timonieri i mirë, që falë zotësisë, arrinë ta nxjerrë anijen në breg edhe në shtërngatë. Pas tetë vitesh në  Ish Jugosllavi, arriti të emigrojë në Itali dhe që andej më 1967 në krye të familjes mbërriti në Amerikën e ëndrrave, ku u ankorua anija e fatit të tij.

  Pa shumë shkollë, pa e ditur gjuhën angleze, me guxim iu fut biznesit dhe sërish sfidoi duke shënuar sukses. Por suksesi më i madh i Marashit ishte edukimi i fëmijëve, përcjellja e dashurisë dhe respektit për njeri-tjetrin, për mikun,fqinjin, dashuria dhe besimi i patundur në Zot. Jo vetëm fëmijët e Marashit, por dhe fëmijët e fëmijëve, e donin me shpirt, edhe sot betohen për të. Ai ishte gjithçka për ata, një gjysh frymëzues, një ikonë e gjallë.

Tek i pyesnim gjatë përvjetorit të parë të pasvdekjes, mbesat dhe nipat, na thonin:Tata ishte gjithçka për ne. Ne mezi prisnim të takoheshim me atë gjat fundjavëve.
Citoj Verën gjatë Meshës: Mëngjesin e 10 Tetorit 2019,Zoti e mori pranë vetes babain për të ju bashkuar pjesës tjeter të familjes në parajsë.Me ne fund ai u lirua nga dhimbjet dhe vuajtjet,duke u preh në paqe bashke me prindërit, vellezërit dhe djalin e tij Nik…Tani po na shikojnë të gjithë nga parajsa. Im atë nuk u dorëzua asnjëherë deri ne fund….Për të gruaja,fëmijet dhe më vonë nipërit dhe mbesat ishin krenaria dhe gëzimi më i madh në jetë.Babai im erdhi në këte vend me mendimin për të punuar shumë,për të bëre një jetë të ndershme në mënyre që të mos i detyrohej askujt një ditë…dhe ashtu bëri.Siç e dimë te gjithë,historia e jetës se tij flet vet…
Ishte shumë e vështire për të te gjente kohën e lire por çdo moment që kalonte me ne ishte shumë i veçantë.E diela ishte padiskutim dita jonë,një dite që i dedikohej vetëm familjes.
Ai thoshte gjithmonë që të punosh të dielën eshtë e ndaluar për të,ështe dita e Zotit,e familjes dhe miqve për të qendruar sëbashku.
Ai ishte një gjysh i përkushtuar dhe krenar deri ne ditën e fundit.Marashi pati fatin t’i shikonte nipërit e tij (shpirtrat e tates) tek rriteshin dhe që ishin shumë krenar që e kishin në jeten e tyre.Dhimbja qe ne perjetuam një vit me parë nuk ka kaluar,por ne e dimë dhe e pranojmë qe ai ështe në një vend shumë më te mire…Nëse secili nga ju do te mbyllte sytë për nje moment dhe të kujtonte tim atë,jam shumë e sigurtë që me të keni ndier dashuri,siguri,respekt,kënaqesi dhe krenari.
Ne si fëmijet e tij ndihemi të bekuar që kishim një baba model dhe një shembull shumë të mire per secilin nga ne. Ne mësonim jo vetëm nga fjalët e tij por edhe nga veprat.
Ai ishte një njeri që bëri çfare tha dhe fjala e tij ishte e pathyeshme.
Babai im na dha mesime shume të vyera per jeten qe kur ishim të vegjël:
-I pari dhe më i rendesishmi: Besimi, lutja dhe dashuria për zotin.
Ne ndjekim meshën çdo te dielë dhe themi rruzarën si familje.
‘’Respekti’’,siç thoshte ai,’’respekto veten dhe të tjerët’’.
‘’Je i dashur me të tjeret’’ nuk humbet asgjë të jesh i sjellshem.
‘’Kembengul dhe mos u dorëzo asnjëhere.Nese  do të arrish diçka ,puno shume dhe kurre mos u dorëzo.[Ai thoshte gjithmone që asgje ne kete jete nuk ështe falas, edhe nese ështe,do ta paguash dyfish ose më shumë më vone]….Dhe mësimi më i madh qe na dha në jetë ishte sesi të kemi besim dhe të mos gabojme me Zotin…Babai im Ishte një njeri i jashtëzakonshëm dhe fjalet nuk mjaftojnë për të folur për të. Ai ishte nje i krishterë i perkushtuar,që për të shpetuar nga një vend komunist dhe duke rrezikuar jeten e tij dhe të familjes, na bëri të besojme sesa të forte e kishte besimin.
Një bashkeshort i perkushtuar,qe thoshte shume here qe Kur të largohej një dite ,i vetmi peng i tij ishte qe po linte gruan pas.Nena ime ishte gjysma qe plotesonte tim atë.Ai ishte burri,babai,gjyshi dhe miku që nese ti kishe nevoje ai do gjendej gjithmone aty…

…Më pas mbesat kanë dalë njera pas tjetrës dhe kanë përcjellë mesazhe dashurie dhe krenarie për gjyshin e dashur.

         Pas meshës pjesmarrësit janë zhvendosur në varrezat Gate of Haeven në Westchester, ku prehet Marashi dhe pjestarët e tjerë të Mrnaçajve. Father Danieli ka përcjellë Lutjen për shpirtin e Marashit. Shumë lule e shumë dashuri për Marashin. Një portret me veshjen malsore të Kelmendit i vendosur mbi gurin e mermertë, shërbeu si sfond për të marrë fotografi dhe kujtime nga kjo ceremoni nderuse.

 Në nderim dhe për shpirtin e Marashit familja shtroi një drekë në restorantin”Zupa” në Yonkers. Për jetën e Marash Mrnaçaj foli Zef Naçi, autor i librit kushtuar vëllait të Marashit, Nikollës. Zefi, si mjeshtër i penelit, kishte sjellë dhe një portret të Marashit, të cilin, siç tha ai, kishte punuar katër muaj. Rreth portretit u mblodhën e bënë fotografi familjarë e miq, dhe çmalleshin me Marashin, sikur ta kishin të gjallë.

Familja Mrnaçaj edhe pas vdekjes të Marashit përcjell mesazhe për komunitetin shqiptar, mesazhe dashurie e respekti ….Duke përcjellë një kronikë të shkurtër për TV Albanian Culture me rastin e përvjetorit të ikjes nga jeta, thashë se nëse At Gjergj Fishta do të ishte gjallë, patjetër  Marash Mrnaçaj do të ishte personazh i “Lahutës së Malcisë” dhe se aty do të këndoheshin e hymnizoheshin bëmat e tij dhe familjes së tij. I përjetshëm kujtimi i Marash Mrnaçaj!

Filed Under: Featured Tagged With: dalip greca, edhe pas vdekjes, Marash Mrnaçaj, Mesazhe Jete

FËMIJËT DHE DY GJUHËSIA, SFIDAT E FAMILJES SHQIPTARE NË EMIGRIM

October 14, 2020 by dgreca

FËMIJËT DHE DY GJUHËSIA, SFIDAT E FAMILJES SHQIPTARE NË EMIGRIM NË RUAJTJEN E IDENTITETIT KOMBËTAR-

Merita Isufi, mësuese, themeluese e organizatë “Successful Mothers” nga Britania e Madhe, rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, sesi ndikon te fëmijët dy gjuhësia dhe sfidat e familjes shqiptare në emigracion për ruajtjen e identitetit kombëtar dhe si ka ndikuar teknologjia dhe pandemia globale në sjelljen e fëmijëve. Me Merita Isufin bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

FËMIJËT DHE DY GJUHËSIA, SFIDAT E FAMILJES SHQIPTARE NË EMIGRIM NË RUAJTJEN E IDENTITETIT KOMBËTAR

Historia ka treguar se popullsia jonë me shekuj ka emigruar nga një vend në tjetrin. Ata  moren me vete kulturën dhe gjuhën shqipe, por kryesisht pranuan edhe kulturën e vendeve ku u  vendosen po ashtu edhe gjuhën e tyre, pa të cilën do kufizoheshin në maksimum.  Prindërit punuan dhe vazhdojnë të punojnë me përkushtim që fëmijët e tyre të kenë mundësitë shkollohen,  të kenë kushte sa më të mira në shtëpi dhe të arrijnë të plotësojnë dëshirat dhe ambicjet e tyre.  Në të njëjtën kohë dedikuan kohën e tyre për të dërguar fëmijët në shkollat shqipe, ku jo  vetëm mësuan të flasin më mirë, të shkruajnë më mirë por edhe të ndihen krenar për kush janë, pa  pasur frikë se çfarë të tjerët mendojnë. Sigurisht ka edhe nga ata prindër që jo  plotësisht kanë qenë të qartë në përpjekjet e ruajtjes së gjuhës shqipe, dhe kjo si rezultat ka ndikimet e veta në  identitetin e atij që nuk e zotëron këtë gjuhë hyjnore. Kjo ndoshta ka ardhur edhe nga orari i  gjatë i punës të cilën prindërit janë detyruar të ndjekin për arsye ekonomike, duke ua veshtirësuar kohën e lirë. Gjuha është e lidhur shumë ngushtë me identitetin. Identiteti dhe gjuha janë respekti për veten. Sa më mirë të zoterojmë gjuhën dhe kulturën e vendit nga  vijmë, aq më konfident ndihemi edhe në mësimin e gjuhëve të tjera. Kjo na ndihmon të tregojmë interes dhe respekt edhe për kulturat e komuniteteve të tjera. Të qënurit kurioz,  të respektueshëm dhe të interesuar për të njohur kulturat e tjera gjithmonë gjeneron një  përgjigje pozitive ndaj asaj që ne zotërojmë. Dua të ndaj një experiencë si në nënë vitet e para të emigrimit në Londër. Para 20 viteve mora një ftesë nga mësuesja e klasës së vajzës  time, të lexoj një tregim në gjuhën shqipe në shkollën angleze ku vajza ime mësonte. Kur  i shpjegova vajzës se do lexoja në gjuhën shqipe, ajo mu përgjigj se aty flitej vetëm Anglisht.  Prezantimi i tregimit me të cilin e gjithë klasa ishin të familjarizuar, por këtë herë e dëgjonin  në një gjuhë tjetër, jo vetëm  ju mësoj të tjerëve që egziston edhe një gjuhë tjetër e bukur dhe një kulturë,  por mësoj vajzën time ta shikonte si një gjuhë të veçantë, speciale, dhe me deshirë ta mësonte sa më rrjedhshëm. Këtë e përforcojë dhe mësuesja bashkë me drejtoreshën e  shkolles së sajë, të cilat treguan entuziazmin e tyre ndaj gjuhës tonë duke e  vlerësuar publikisht pasi i kushtuan orën e mësimit. Ky është inkurajimi dhe mesazhi që vazhdimisht u  është dhënë të gjithë prindërve nga profesionistët e shkollave angleze dhe  sigurisht atyre shqiptare këtu në Angli, sepse është e rëndësishme që me fëmijët të flisnin gjuhën e nënës e cila është edhe gjuha  e parë. Pranimi i identitetit brënda nesh na jep forcë të brëndshme dhe confidencë të perballemi  me të tjerët. Gjithashtu kam punuar për shumë vite në shkollat angleze si edukatore dhe  si mësuese në shkollat shqipe në Londër dhe e them me konfidencë se fëmijët që kishin  praktikuar gjuhën me prindërit në shtëpi, jo vetëm e kishin më të lehtë, por  ishin më të interesuar për ta mësuar edhe më mirë atë. Prandaj nënat dhe baballarët,  duhet të fillojnë të ju lexojnë rregullisht fëmijëve që nga mosha 6-muajshe libra me  përralla në gjuhën shqipe të shoqëruara me figurë, për të ndihmuar fëmijët të kuptojnë fjalën sepse fjala rigjeneron gjuhën.  Prindërit e kanë detyrë të bashkëpunojnë me shkollat, sepse krijimi i një raporti të mirë mes  mëuesve dhe prindërve është sigurues për fëmijët. Ky është kontributi kryesor në ruajtjen e identitetit kombëtar sepse gjuha është thelbi i kombit. 

TEKNOLOGJIA DHE PANDEMIA GLOBALE SI KANË NDIKUAR NË SJELLJEN E FËMIJËVE 

Sikurse e dimë përdorimi i internetit është dyfishuar në vitin e fundit në pjesët më të mëdha të globit. Kjo erdhi edhe nga arsyeja se fëmijët duhet të studjonin online – shkaku pandemia. Kjo  ka ndikuar në rritjen e rrezikut të ngacmimeve online. Corona virus ka krijuar një stuhi të përshtatshme përmashtruesit online për të joshur fëmijët që janë të vetmuar, të dëshpëruar dhe  që medoemos kërkojnë vlerësim nga të tjerët. Prandaj bisedat e hapura me fëmijët janë masa më e rëndësishme e sigurisë. Fëmijët kanë nevojë për garancinë e prindërve dhe se  të jenë të bindur që ata mund të flasin me ta në çdo kohë, për çfarë po përjetojnë në jetën e tyre online dhe me kë bisedojnë. Fëmijët duhet këshilluar që të mbajnë informacionet e tyre private online, sidomos nga të panjohurit. Duhet të jemi të vemendshëm, pasi fëmijët e ndikuar negativisht nga koha e  shpenzuar në internet janë të tërhequr nga aktivitetet familjare, të merzitur,  të fshehtë ose të dëshpëruar. Të gjitha këto mund të kenë lidhje nga të qenurit gjatë online, prandaj ne si prindër duhet të jemi të vemendshem per këtë dukuri, duke qenë të vetëdijshëm për masat e sigurisë si nga ana teknike, po ashtu edhe nga vënia re në kohën e  duhur të ndryshimit të sjelljeve të fëmijëve. Kur negocjojmë me fëmijët për kohën  në mediat sociale duhet të diskutojmë në atë mënyrë që të mos bëhet situatë konflikti midis nesh, por të krijohet një  hapsirë për lidhje më të afërt mes nesh. Pra ne si prindër duhet të kemi kufijtë shëndetshëm me  mediat sociale, atëherë guxojmë të përballemi me fëmijët që edhe ata të përdorin kohën online  duke pasur efekt pozitiv dhe duke reduktuar situatat e rrezikshme. 

ÇFARË DO TË THOTË PRINDËRIM POZITIV, SFIDAT E FAMILJES SHQIPTARE NË EMIGRIM

Prindërimi pozitiv është një qasje ndaj prindërve që synojnë të promovojnë zhvillimin e fëmijëve dhe të menaxhojnë sjelljen e tyre në mënyrë konstruktive dhe jo të dëmshme.  Është bazuar në komunikim të mirë dhe vemendje pozitive si mënyra më e mirë për të ndihmuar fëmijët (fokus adoleshentet) që të zhvillojnë aftësitë që ju nevojiten për tu rritur me  besim të fortë në veten e tyre. Sfida për prindërit është të mundësojnë ambjentet e shtëpisë me  atmosferë të përshtatshme që udhëzon dhe ndihmon fëmijët ndërsa përpiqen të bëhen të rinj të pavarur dhe të stabilizuar. Si prindër ne rregullisht duhet të reflektojmë në stilin e  prindërimit. Hulumtimet sygjerojnë rëndësinë e mjedisit të sigurt familjar si bazë themelore që ndikon direkt  në mirëqëniën e fëmijës dhe sjelljen pozitive. Kur prindërit komunikojnë mirë me  fëmijët ata së bashku mund ta përqafojnë dhe ta shijojnë sfidën e emigrimit, apo  çdo sfidë tjetër gjatë rrugës së jetës. Familja shqiptare ka dhënë dhe  vazhdon të japë ndihmesë shumë të madhe në edukimin e brezave të rinj në çdo vend të botës ku ata ndodhen.  Fakti që populli ynë trashëgon vlera të mëdha materiale dhe artistike dëshmone dhe edukatën familjare që kanë përcjellur te brezat e rinj ndër shekuj edhe pse të shprendarë anëmbanë botës. Shoqëria  jonë ka  pësuar transformime të vazhdueshme dhe ndryshime të shpejta, të cilat kanë berë të ndryshohet mënyra e punës, arsimit, kujdesit si dhe organizimit të jetës së përditshme familjare. Duke  i marr të gjitha këto parasysh, me bindje them se  familjet shqiptare janë përshtatur mirë në vendet ku jetojnë dhe gjithnjë janë përpjekur të edukojnë brezat e rinj të rriten të ndershëm, të respektojnë të rriturit, të arsimohen, të duan punën dhe ta ushtrojnë atë. Mund të them se akoma  ka mosbarazi midis djemve dhe vajzave që vazhdon të përcillet si traditë por kjo është diçka që kërkon vemendje nga të gjithë ne dhe gradualisht së bashku të ndërgjegjësohemi për ndryshim. Kemi edhe konfliktin mes brezave që ka egzistuar që nga lashtësia dhe do jetë i pranishëm edhe në të ardhmen. Këtu duhet një kombinim pozitiv i dypalëve, duke marrë përvojat e brezit të vjetër dhe vrullin, guximin dhe energjinë e  brezit të ri për të krijuar një të ardhme të këndshme për gjeneratat e reja. Balancimi i raporteve mes brezave dhe emancipimi në emigrim janë sfidat me të cilat shpesh përballen familjet shqiptare.  

ÇFARË ËSHTË PLATFORMA SOCIALE ‘SUCCESSFUL MOTHERS’ 

“Successful Mothers” është një organizatë e cila ju ofron nënave një hapsirë të sigurtë ku ato kuptohen, vlersohen dhe respektohen duke ju vënë në pah kontributin, aftësitë dhe potencialin e tyre pa i gjykuar. Kjo organizatë inspiron nënat të jenë version më i mire i vetes së tyre jo  vetem si nëna, por gjithashtu si gra, si shoqe, dhe si qytetare të këtij globi. Tre vite më parë e kam krijuar këtë  organizatë dhe tani me krenari them se ne po zgjerojmë partneritetin globalisht me individ profesional dhe institucione nga vende të ndryshme të botës. Bashkëpunimi me ekspert, Universitete dhe organizata të tjera po na udhëheq në formëzimin pozitiv të së ardhmes sonë. Filozofia që ndjekim është të ndihmojmë njëri-tjetrin duke  udhëhequr pozitivisht ndryshimet me të cilat përballemi në shoqëri. ‘Successful Mothers’ është një dritare e shpresës dhe e inkurajimit për çdo shtresë të shoqërisë. Ne besojmë në krijimin e atmosferës pozitive ku pjesëmarrësit respektohen dhe vlersohen duke u dëgjuar me  kujdes për tu kuptuar. Nënat kanë aftësi të tregojnë empati pa gjykime dhe  vetëm kështu hedhet dritë në shqetësimet individuale, të cilat po nuk u trajtuan bëhen probleme në shoqëri. Vetem në këtë menyrë jepet mundësi në formimin e suksesit tek çdo njeri që hyn në këtë mjedis. Ne si nëna jemi ato që besojmë dhe masivisht kontribojmë për një botë më të mirë, prandaj duam që zëri jonë të dëgjohet, jo duke bërë zhurmë, por duke i trajtuar shqetësimet dhe problemet nga rrënjet. Një nga parimet thelbësore të ‘Successful Mothers’ është të sigurojmë që të rinjëve u është dhënë zëri në të gjitha fushat e jetës, pasi nënat janë të parat në edukimin dhe zhvillimin e  gjeneratës së ardhshme. Pikërisht për të arritur këtë ne organizojmë workshope, seminare dhe evente të ndryshme ku njëkohësisht përfshijmë edhe baballarët dhe në disa nga këto edhe vetë fëmijët, sepse së bashku arrijmë sukses. Eventet me adoleshentet kanë qenë motivuese dhe  kanë lënë mbresa në jeten e tyre, prandaj këto do vazhdojnë sapo situata të normalizohet. Në vitin e fundit aktivitetet tona në përgjithësi janë zhvilluar online pasi po kalojmë një kohë pandemie. Ne përmes këtyre uorkshopeve ‘Successful Mothers’ flet drejtperdrejt jo vetëm me nënat, por  me të gjithë familjarët, për shembujt model, konfidencen dhe ambicjet.  Gjithashtu ndihmojmë komunitetin të kuptojnë më mirë problemet dhe shqetësimet, dhe të kuptojmë se si të ndergjegjësohemi ndaj fenomeneve negative me të cilat përballemi pikërisht në situatat e  emergjencës. Angazhimi i fortë për të eksploruar, shpjeguar dhe  korrigjuar problemet sociale është rruga që ndjekim në çështjet e përmirësimit shoqëror. Problemet Sociale janë faktori kryesor që ndikojnë dhe dëmtojnë shoqërinë, prandaj synimi jonë është të ju japim një vëmendje të veçantë. Duke kërkuar mundësitë krijojmë forcë përmes vështërsive, e bëjmë të mundur udhëzimin pozitiv në ndryshimet sociale. Udhëtimi jonë filloi me biseda duke ndarë ekperiencat tona dhe përballjen me sfidat të cilat na fuqizuan më shumë drejtë suksesit. 

WORKSHOPE, SEMINARE DHE EVENTE NË NDIHMË TË KOMUNITETIT 

Disa nga workshopet janë Prindërimi Pozitiv, Komunikimi me Adoloshentët, Zhvillimi i Përformancës Personale, Këshilla Financiare. Gjithashtu po theksoj workshopin e parë- Konfidencë skills (Aftësi besimi), kemi filluar aktivitetin tonë me këtë ëorkshop të rëndësishem me qëllim që të kemi një kuptim të qartë se si të zotërojmë konfidencën në jetën personale dhe  profesionale. Pa konfidencë jeta jonë personale dhe profesionale do të vuajë. Konfidenca fillon nga besimi tek vetja. Kjo është pika që duhet dhënë shumë rëndësi pasi ka  një peshë vërtetë  të madhe. Nëse ne nuk do besojmë në veten tonë, atëherë do jetë shumë e  veshtirë për të tjerët të besojnë tek ne. Ky është një ndër workshopet që duhet përsëritur rregullisht pasi ka impakt shumë të madh tek secili nga ne. Dua të ndalem pak më gjatë edhe tek workshopi i fundit që kemi bërë online – Understanding Online Grooming (Të kuptojmë mashtrimet online). Qellimi i këtij workshopi është që prindërit të vetëdijësohen dhe të informohen me të dhënat e  fundit të rrezikut që cenohet online gjatë përdorimit të përditshëm. Paisja me informacionet e duhura,  në bazë të hulumtimeve dhe të dhënave të fundit shkencore, ndikon pozitivisht në komunitet, pasi i ndërgjegjëson familjaret të marrin masat e duhura për tu bërë pritë rreziqeve të mundshme. Fokusi është veçanarisht në sigurinë e fëmijes në internet, duke theksuar rrezikun e  mediave dixhitale pikërisht në këtë kohë të jashtëzakonshme të pandemisë ku përdorimi i internetit u rrit 50% në pjeset më të mëdha të botës. Ka boshllëqe të konsiderueshme në kuptimin tonë në lidhje me teknologjinë dixhitale dhe se si ndikon në mundësitë, rreziqet dhe mirëqënien në të gjithë globin. Zëri i prindërve dhe fëmijëve duhet dëgjuar se si ata po  balancojnë përfitimet dhe rreziqet me të cilat përballen ndërkohë që zhvillojnë shkathtësitë dixhitale. Marrja e njohurive në kuptimin e diferencës mes gabimit dhe të drejtes, po ashtu dhe  edukimi na ndihmojnë të jemi antraktiv të shoqërise, duke marrë pjesë në ndryshimet dhe  zhvillimet e vazhdueshme. Me ëorkshopet ne kemi si qëllim të ndihmojmë fëmijët dhe prindërit të ndërtojnë mendime dhe të kenë pikpamjet/opinionet e tyre në fushat e ndryshme të jetës. Në këtë mënyrë ndihmojmë komunitetin të kuptojnë shqetësimet me të cilat përballemi dhe sëbashku të krijojmë një komunitet më të sigurtë dhe paqësor. Evente speciale vjetore organizohen edhe përfesten e nënës, po ashtu edhe takimet mujore me nënat ose ndryshe këto  takime i quajmë – ‘Çaji i mbasdites’ të cilat kanë dhënë impakt kaq pozitiv në komunitet. Për  shkak të COVID-19 shumë aktivitete kanë kaluar online derisa situata të normalizohet. 

Filed Under: Featured Tagged With: FËMIJËT DHE DY GJUHËSIA, Merita Isufi, Sokol Paja

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 345
  • 346
  • 347
  • 348
  • 349
  • …
  • 5724
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NDAA i SHBA-së dhe pozicioni i Kosovës në arkitekturën e sigurisë
  • Alis Kallaçi do të çojë zërin dhe dhimbjen e “Nân”-s shqiptare në Eurovision Song
  • Garë për pushtet…
  • Njëqind vjet vetmi!
  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT