Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KONFERENCA E PEZËS,QËLLIMI KULMOR DHE PSE U TRADHËTUA AJO NGA KOMUNISTËT SHQIPTAR

by

Shkruan:Eugen SHEHU/

 Është tejet e rëndësishme të rizbulosh sot idetë,vendimet dhe qëllimin kulmor të Konferencës së Pezës,e  cila ndonëse u mbajt shtatë decenie më parë,ka vlerat e saj permanente.Kjo rëndësi nuk matet askurrë me vlerat e relikeve të historisë së kombit tonë,përkundrazi është një nga segmentet më të rëndësishëm të lëvizjes kombëtare shqiptare kundër pushtuesit italian dhe si e tillë vlen të ndriçohet deri në skutën më të errët të ngjarjeve apo fakteve.Ndriçimi i plotë i saj,anipse do të nxirrte në shesh të vërteta të mëdha,të fshehura deri më sot,do t’i bënte nder krejt shqiptarëve. Mendoj se shkoj pak më përpara se 16 shtatori i vitit 1942 ( ditë kur nisi punimet Konferenca e Pezës) duke dashur t’u risjellë lexuesve të mij,truallin që shpinë në dëmosdoshmërinë e këtij kuvendi

Agresioni fashist italian,bëri që mjaft prej atdhetarëve shqiptarë të rroknin armët për të mbrojtur vatanin.Heroi i kësaj rezistence kombëtare ishte major Abaz Kupi,i cili ndonëse i zbrapsi dy herë ushtarët italian në Durrës,nuk mundi gjithsesi të ndalte vërshimin e 40 mijë ushtarëve italian,të paisur me armatim e paisje luftarake moderne.Sidoqoftë,edhe pas prillit të zisë shqiptare,rezistenca kundër okupatorit nuk u shua.E vërteta është se kjo rezistencë,përgjithësisht drejtohej nga elementë nacionalist,të cilët patën organizuar disa çeta të vogla luftëtarësh dhe kryenin aksione ndaj formacioneve të vogla luftarake italiane,duke mos patur mundësi për të hapur vija fronti të rregullta.Sipas të dhënave të komandës së Lartë Italiane në Tiarnë,në vitet 1940-1942,këto çeta që vepronin në mënyrë periodike,nuk i kalonin të 100 vetat dhe armatimi e paisja luftarake e tyre linte shumë për të dëshiruar.Të parët udhëheqës të këtyre çetave ishin :Muharrem Bajraktari,Gani Kryeziu, Ram Mujo,Myslim Peza,Ismail Petrela,Kristaq Peshtani,Mestan Ujaniku,Pëllumb Dishnica,Hysni Lepenica,Bexhet Mema etj. Prej këtyre udhëheqësve,vetëm 2-3 u bashkuan më pas me lëvizjen nacionalçlirimtare.Të tjerët mbetën deri në fund të jetës,heronj të lëvizjes antifashiste dhe idhtarë të shquar të bashkimit të krejt viseve shqiptare.Por ndërsa nacionalistët shqiptarë kishin një lloj organizmi dhe udhëheqjeje ( kuptojmë këtu traktatin mbi nacionalizmin shqiptar të firmosur nga Mid’hat Frashëri,Hasan Dosti,Faik Quku dhe Fuad Dibra në prillin e vitit 1939) Komunistët shqiptar prisnin ndihmën sllave për organizimin e tyre.Në fillim të vitit 1941,shkon në qytetin e Shkodrës,Miladin Popoviqi si dërguari personal i Titos,i cili do të krijonte lidhjet e para të komunistëve jugosllav me ato shqiptare.Në këtë mision kaq të rëndësishëm komunist,ai shoqërohej nga Fadil Hoxha,edhe ky komunist nga Kosova,mbi supet e të cilit rëndojnë mëkate dhe krime prej disa deceniesh.Menjëherë pas këtij takimi,dy komunistët shkodran Qemal Stafa dhe Vasil Shanto,i shkruajnë Komitetit Qendror të Partisë Komuniste Jugosllave një letër me anë të së cilës i kërkonin që ajo ti ndihmonte për organizimin e lëvizjes komuniste në Shqipëri.Letra u dërgua në Beograd prej Fadil Hoxhës dhe pazaret e para midis bollshevikëve jugosllav dhe atyre shqiptarë,nuk vonuan.

Më 11 tetor 1941,në Vitomiricë,janë takuar Koço Tashko,Elham Nimani,dhe Xhevdet Doda ( nga pala shqiptare) me komunistët jugosllav Boro Vukmiroviq,Dushan Mugosha,Pavle Joviçiq dhe Ali Shukriun,të cilët kanë diskutuar rreth organizimit të komunistëve të Kosovës.Madje nga ky takim siç pohohet gjërësisht në dokumentat jugosllave,është folur gjatë për organizimin dhe krijimin e Partisë Komuniste edhe në Shqipëri.Dy javë më pas,ka qenë Miladin Popoviqi,i cili me anë të një letre i drejtohet Vukmiroviqit që të shpejtohet puna për krijimin e Partisë Komuniste në Shqipëri. Tekstualisht,në këtë letër,pos të tjerave thuhet ; “Dikur shoku Tito ka thënë se P.K.Sh.,nëpërmjet partisë sonë mund të lidhej me internacionalen Komuniste.Tani egzistojnë kushtet për krijimin e PKSh dhe të lidhjes së shokëve nga Shqipëria,nëpërmjet Komitetit Krahinor të Kosmetit.Për këto arësye, kërkohet lidhja,edhe për arsye të dërgimit të informacionit të nevojshëm Komitetit tonë Qendror,për direktivat e punëve të mëtejshme”.(Gazeta “Rilindja”-Tiranë,Rreth formimit të PKSH” më 2 korrik 1995 ).

Që komunistët jugosllav u shtruan këmbëkryq në Shqipëri dhe Kosovë,kjo u duk edhe në traktet e para të krijimit të P.K.Sh. Ndonëse janë quajtur “historike” këta trakte do të mbetetn në historinë tonë kombëtare si turpi i radhës së komunistëve shqiptarë.Në këto trakte të shpërndara si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri,nuk shkruhej asnjë rresht për problemin madhor të bashkmit të trojeve etnike shqiptare por vetëm i bëhej thirrje popullit të merrte armët e të luftonte duke patur si busull orientuese “mësimet” e Titos dhe të Stalinit.Që nga vjeshta e vitit 1941 e deri në dimërin e vitit 1944,të dërguarit e Titos në Shqipëri,kanë asistuar në të gjitha takimet,konsulltat vendimet apo edhe luftime të komunistëve shqiptarë.Asistenca e tyre.ka qenë kurdoherë në rolin e “të madhit”,të pjekurit i cili kurdoherë ka të drejtë për të drejtuar e vepruar. I solla jo rastësisht këto fakte,pasi pikërisht në Konferencën e Pezës,komunistët jugosllav dualën hapur si ideatorë të shquar prapaskenash duke mbjellë jo vetëm farën e ndyrë të komunizmit bollshevik por edhe mëritë e para midis udhëheqësve komunist dhe atyre nacionalistë shqiptarë.

Në të kundërt Balli Kombëtar,si përfaqsues i vërtetë i nacionalizmit shqiptar,kërkonte organizimin e lëvizjes kundër okupatorit,vetëm mbi baza të udhëheqësve shqiptarë,pa u futur kursesi në tutelën e të huajve.Kredoja e prijësve kryesorë të Ballit Kombëtar,ishte që shqiptarët vetë të ngriteshin dhe të udhëheqnin luftën kundër pushtesve,duke luftuar vetë për fatet e tyre.Vetëm nëse ndodhte kjo,vetëm nëse i madh  e i vogël,pa dallim do të ngrihej nga thirrjet kushtrimtare,vetëm athëherë evropa do të kujtohej për të vënë në vend padrejtësitë e saj të bëra në vitin 1913.Ndërsa lidhur me problemin e Kosovës,përkundër slloganeve komuniste për internacionalizëm proletar,Balli Kombëtar,që në rezulltatet e para të tij të bëra publike,shprehej  qartë “ Çdo formë çlirimi që të mos kurorizohej me bashkimin me mëmedheun,është padyshim një zgjedhje e dytë “.

Në këto kushte u thirr Konferenca e Pezës.Në te muarën pjesë nacionalistë e komunistë të bindur se bashkimi i forcave të tyre do të ngrinte në një staf tjetër,më të lartë,luftën vendimtare kundër pushtuesit italian.U zgjodh pikërisht Peza për këtë kuvend pasi çeta e udhëhequr prej nacionalistit Myslim Peza,kishte krye disa aksione të shkëlqyera kundër italianëve.Rreth 20 kilometra në perëndim të Tiranës,vendi ishte krejtësisht i hapur dhe lejonte mundësinë e largimit të menjëhershëm të njerëzve,në rast të ndonjë sulmi italian.Midis të tjerave në Pezë,si përfaqsues të nacionalizmit shqiptar,shkuan Hysni Lepenica,Skender Muço,Ramazan Jarani,Azis Çami, Halim Begeja,Abaz Kupi,Myftar Kaloshi,Muharrem Bajrakatari,Kamber Qafmolla etj,ndërsa nacional-çlirimtarët me në krye Dushan Mugoshën,përfaqsoheshin prej Haxhi Lleshit,Ymer Dishnicës,Enver Hoxhës,Gogo Nushit,Liri Gegës etj.E shoh të udhës të sjell në këto radhë,një dokument me rëndësi ku bëhet fjalë për ndërhyrjen jugosllave në idetë dhe vendimet që do të merreshin në Pezë.Kështu,në letrën që Koço Tashko i drejton Kominternit në vjeshtën e vitit 1942,posaçërisht për Pezën shkruan: “Një ditë përpara konferencës,në mbledhjen e delegatëve komunist,shoku Miladin tregoi përsëri majtizmin e tij,tregoi dëshirën t’i maje nacionalistët në lidhje me partinë si individ,që të mos mundin nacionalistët të marrin një personalitet politik të organizuar pak a ashumë “ e nëse te na tradhëtojnë si Mihajlloviqi”… Me ate qëllim shoku Miladin propozon që konferenca të mos ketë të drejtë të krijojë këshillin e  përkohshëm Nacionalçlirimtar.”Ky këshill duhet të dalë nga lufta” dhe jo nga konferenca.Këtë e kundërshtuam të gjithë ne,përveç një antari të K.Q.Të drejtën s’mund tua marrim nacionalistëve të formojnë një Këshill,ata mund të formojnë edhe pa ne,po të bëhemi kokëfortë,se janë mbledhur dhe s’duhet të ikin duarbosh.Kur u detyrua të pranoje krijimin e  këshillit,shoku Miladin bën një tjetër propozim,po me atë qëllim : Këshilli të mos ketë të drejta gjersa të formohet shtabi madhorë i cili do të dalë nga lufta,të mbajë lidhje me çetat partizane e vullnetare,domethënë çetat vullnetare të mos lidhen përmes Këshillit,por përmes komisarëve tanë politik,përmes Partisë Komuniste Shqiptare.mbledhja s’e pranoi as këtë propozim “. ( Arkivi Qendror i shtetit – Tiranë . Fondi 14 , dosja 5 , fleta 12 ).

Mbas këtyre pohimeve të njërit prej krerëve kryesorë të komunistëve shqiptarë argumentet janë të tepërt.Ndonëse Miladin Popoviqi ka përdorur çdo  mjet për të vënë luftën mbarëkombëtare të popullit tonë,nën tutelën komuniste,ai nuk ja doli dot pasi u ndesh në rezistencën e nacionalçlirimtarëve shqiptar për bashkëpunim imediatë me forcat nacionaliste.Në këtë rrafsh është lehtë të miret me mend se udhëheqësit e nacionalizmit shqiptar,asesi nuk mund të bashkëpunonin me komunistët shqiptar,duke marrë urdhëra nga Beogradi.Për më tej nuk duhet harruar se udhëheqësit nacionalistë në ato momente shiheshin me respekt jo vetëm në popull,por edhe në pjesën dërmuese të komunistëve.Luftëtarët e të dy krahëve,kundër pushtuesit italian patën mbjellë farën e sinqertë të solidaritetit midis tyre dhe këtë llogari s’e kish bërë dot Popoviqi. Në Rezullucionin e paraqitur që në ditën e parë të Konferencës së Pezës,pasqyroheshin qartë luftërat e formacioneve politike shqiptare.Pa asnjë mëdyshje,aty pohohej se “grushti i fshizmit ka goditur dhe po godet me rreptësi,të gjithë ata,qofshin nacionalistë apo komunistë,që luftojnë me vepra zaptuesin dhe tradhëtarin”. ( Arkivi Qendror i shtetit – Tiranë. Fondi 14 , dosja 1, Rezullucioni i Konferencës së Pezës ).

Pra deri në ato momente gjithshka ishte e barabartë,në kontekst të luftës kundër pushtuesit italian.Madje po në këtë rezullucion,thuhet tekstualisht “se vetëm në luftë kundër okupatorit janë hedhur dhe do të hidhen bazat e vërteta të bashkimit kombëtar”.Pra krerët e lëvizjes politike shqiptare,parashihnin në luftën e tyre të përbashkët kundër armikut,edhe bashkimin e shenjtë për ardhmërinë e kombit të tyre.Motoja e kësaj lëvizjeje mbarëkombëtare do të ishte ;Të gjithë në luftë kundër okupatorit,pa dallim feje,krahinë,ideje dhe rryme politike.Ngase ishte konceptuar e tillë që në fillim,në Konferencën e Pezës,ku muarrën pjesë nga kleri edhe dy baballarë bektashinj,të cilët ishin vënë në krye të çetave të luftëtarëve dhe patën zhvilluar disa luftime kundër okupatorit.Këta ishin Baba Faja Martaneshi dhe Baba Ahmeti.Nëse rryma nacionaliste mbisundoi në idetë dhe vendimet e marra në Konferencën e Pezës,duhet thënë se mjaft prej vendimeve u arritën përmes debateve të zjarrta nga përfaqsuesit e të dy rrymave politike.Udhëheqësit nacionalistë kundërshtuan që formacionet e tyre luftarake,të bashkoheshin me nacionalçlirimtarët dhe të quheshin çeta partizane.Azis Çami me të drejtë vinte në dukje se çetat partizane janë të partisë,ndërsa e mira ishte që ato të quheshin thjeshtë çeta të lirisë,ashtu siç  qen quajtur që në fillim të shekullit,kudo në trevat shqiptare.Formacionet nacionaliste asesi nuk mund të quheshin tani partizane pasi ato njiheshin nga populli qysh në qëndresën heroike të prillit të vitit 1939,atëherë kur partia komuniste shqiptare nuk pat lindur akoma.Po kështu ngjalli interes edhe debati i Hysni Lepenicës me Enver Hoxhën,lidhur me yllin e kuq që duhej të vendosej në kapele dhe në Flamur.Heroi i Gerhotit,Lepenica,me ate fjalën  e tij plotë elokuiencë e logjikë,kundërshtoi vendosjen e yllit të kuq,si simbole të komunizmit botërorë.Ai theksoi se bashkëpunimi ndërmjet grupimeve politike shqiptare,ishin në rrafsh të çlirimit kombëtar dhe për këtë simbolet e shqiptarëve ishin të shenjta të ruajtura madje edhe gjatë sundimit pesë shekullorë të perandorisë osmane.Ndërsa vendosja e yllit të kuq mbi këto simbole,jo vetëm i përdhoste ato,por krijonte idenë e rreme se populli shqiptar zhvillonte luftë ideologjike,jo patriotike.Madje komunistët në Pezë,provuan të matin pulsin e nacionalistëve edhe lidhur me formën e regjimit që do të ndiqte Shqipëria.Ata nuk i kursyen lavdet e tyre për “lumturinë” e pakufishme në vendin e sovjetikëve,duke bërë thirrje të hapura që të përqafohej komunizmi ortodoks rus.Ata provuan atje lidhjet e ngushta me Kominternin si edhe ndihmesën e madhe që ky u kish dhënë,duke mbajtur kontakte me njerëz të ndryshëm,apo duke marrë ide dhe vendime “ të rëndësishme”,por kjo çështje u mbyll menjëherë pas fjalës që mbajti Abaz Kupi.Kjo fjalë,tejet e shkurtër por kuptimplotë,do të përfundonte ; “Më parë të çlirojmë atdheun,pastaj do të vendosim për regjimin politik”.(Arkivi Qendror i shtetit-Tiranë,Fondi 14 , dosja 1 , fleta 24 ).

Logjika nacionaliste triumfoi në Konferencën e Pezës,për vetë faktin se krerët e nacionalizmës shqiptare,ishin të prirë të mbanin mbi supe fatet e kombit,jo për kapitale politike të nesërme,por të zhduknin njëherë e përgjithmonë pushtuesin e të fillonin mbrothësinë kombëtare.Ata kërkonin dhe ëndërronin t’a shihnin vendin  e tyre,të shkonte drejt Evropës së qytetëruar dhe jo drejt diktaturës famëkeqe staliniste.Ata kishin ideuar dhe do të jepnin edhe jetën e tyre për shenjtërinë e Shqipërisë Etnike.Të gjitha këto çuan në një entuziazëm të rallë në Pezë,ku populli hapi dyert dhe zemrat për bijtë e vetë nacionalistë e komunistë.Kuptohet se edhe në këto momente,nuk ka heshtur për asnjë grimë ndërhyrja jugosllave.”Po Miladini s’u mjaftua me kaq,ai desh të sigurohej që si antarët e çetës,si Myslimi,të mos gaboheshin e të kujtonin që ndonjë tjetër ishte “kryetari” i Partis.Urdhërat kritikat, levdatat,qortimet që jepte shoku miladin s’lanë asnjë dyshim,as tek katundari më i humbur,përsa i përket kryesis së partisë”.(Arkivi Qendror i shtetit –Tiranë,fondi 14, dosja 5 , fleta 27 ).

Në këtë mënyrë  Peza po tradhëtohej që në djep.Ajo jo vetëm që po kontrollohej nga Beogradi,por krejt kundërshtimi që u bëhej nacionalistëve shqiptarë,buronte prej armiqësisë shekullore serbe ndaj kombit tonë.Ata që më vonë u rreshtuan me nacionalçlirimtarët shqiptarë,siç ishin Myslim Peza,Baba Faja Martaneshi,Haxhi Lleshi e ndonjë tjetër,sigurisht e kanë ndjerë peshën e madhe të përgjegjsisë ndaj kombit.Por nganjëherë komfortet dhe lukset e jetës në karakteret e dobët, dominojnë mbi moralin.Ata nuk vonuan të venë yllin e kuq në kapelet e tyre dhe në flamuj,duke dashur t’i servilosen Popoviçit e Mugoshës për të zënë vende në qeverinë e ardhshme shqiptare.Për më tej akoma,këta nacionalistë të dikurshëm,nisën të luftojnë çdo frymë kombëtare në formacionet që drejtonin,duke ecur verbërisht pas ideve bollshevike.E vërteta është se pas Konferencës së Pezës,u zhvilluan disa luftime të përbashkëta të partizanëve dhe nacionalistëve,kundër okupatorit italian.Por këto veprime luftarake,vlen të shihen më shumë se organizime të udhëheqësve lokalë midis tyre,të shtërnguar nga nevojat që paraqisnin situatat. Ndjenjat kombëtare,i bashkuan këto formacione,të luftonin duke dhënë jetën,në betejat e Gjormit,në Vlorë,në Barmash të Kolonjës,në Devoll,Pogradec etj.Ndërsa lidhur me funksionimin e këshillave popullorë që do të shërbenin më pas si baza të pushtetit demokrat,ndërhyrja jugosllave ishte e menjëhershme.Në këto këshilla ( të cilat dy muaj pas konferencës së Pezës u quajtën nacionalçlirimtare) u inskenua me mjeshtëri mëria e verbër e cila çoi në luftën civile.Veçanërisht në jug të Shqipërisë,aty ku gjenin terren,në fundvitin 1942 e vijim të 1943-shit,këshillat nacionalçlirimtare u shëndrruan në organe të diktaturës komuniste.Parimi i njohur leninist ;”O me ne,O kundra nesh “,u zbatua reptësisht në mjaft fshatra.nacionalçlirimtarët shqiptarë i komandonin këto këshilla sipas parimeve të tyre dhe jo rallë,këta shqiptarë që kërkonin të jetonin “si vëllezër” me serbosllavët,therrnin me bajoneta vëllezërit e tyre të një gjaku.Është kjo aryseja që në këtë periudhë,u ndje domosdoshmëria e fuqishme e lëvizjeve  nacionaliste shqiptare.Balli Kombëtar,po afronte reth vetes njerëz nga më patriotët,të cilët ishin në gjendje të gjenin,organizonin dhe bashkonin energjitë e kombit tonë.Madje kjo lëvizje nacionaliste u gjallërua nëpërmejet nacionalizmës edhe në Kosovë e Maqedoninë Shqiptare si dhe në Luginën e Preshevës.Prijësit e Ballit Kombëtar e shihnin se vendimet e Konferencës së Pezës,sa vinte dhe përdhoseshin prej komunistëve të beogradit dhe Tiranës,ndaj duke ndjerë përgjegjsinë historike mbi supe,bënë çështë e mundur për realizimin e ideve kombëtare,në luftë kundër okupatorit.E pandarë nga kjo lëvizje,është edhe ajo mbretërore e udhëhequr nga Abaz Kupi. Alternativa mbretërore,me vrullin e saj,donte të risillte në jetën politike shqiptare,pikërisht një nga periudhat fatlume të zhvillimit të shtetit shqiptar.Abaz Kupi,ndonëse u zgjodh në kryesinë e Këshillit të Pezës u distancua menjëherë prej tij,sapo ndjeu të nëpërkëmbeshin idetë e larta kombëtare.Ai u përpoq madje deri në Mukje,të ruante frymën e bashkëpunimit të sinqertë midis forcave politike shqiptare.Një shkëndijë shprese edhe në Mukje për t’u fikur pas dy javësh edhe kësaj radhe nën udhëheqjen e  drejtëpërdrejtë të beogradit.Peza ende sot akuzon.

Bern-Zvicër

“MORALI” I NJË REAGIMI (TË VONUAR) EKZOTIK

by

Shkruan: Fadil LUSHI/

Miqtë e mi të nderuar dhe të respektuar, këtë vështrim do ta ndërlidh me një paragraf nga jeta e poetit francez Charles Baudelaire (1821-1867), i cili në murin e dhomës së tij kishte varur një orë pa akrepa, po që punonte mirë. Nën të ai kishte shkruar: “Është më vonë sesa pandeh ti miku im”! Në do të na lejohet, kësaj filozofie do t’ia shtojmë edhe domethënien e nocionit “reagim-i”, e cila pasqyrohet përafërsisht kështu: I përgjigjem një ngacmimi të jashtëm, veproj nën ndikimin e një ngacmimi. Shpreh mendimin a qëndrimin për diçka që thuhet ose që bëhet…, kundërshtoj për diçka që bëhet etj. Ky nocion është shumë i konsumuar dhe gjithsesi më i shtrembëruar në përditshmërinë tonë, qoftë ajo politike ose kulturore, ndërkaq në aspekt moral, ka mbetur më pak i kondicionuar. Reagimet e njerëzve janë nga më të ndryshmet. Ato janë euforike, alarmuese, emotive, të pafiksuara, të paqarta, me pak arsye, reagime me vonesë, alogjike, të shpejtuara, të pjesshme, të njëtrajtshme, abuzive, reagime “aksham pazar”, reagime që i dedikohen politikës ditore dhe asaj provinciale, reagime akademike, kolektive, individuale si dhe reagime të ashtuquejtura “ekskluzive”. Të gjitha këto reagime ndërtohen në rrethana të caktuara historike. Pjesa dërrmuese e këtyre reagimeve shpesh kanë për kryefjalë folklorizmin dhe folkpatriotizmin. Kur këtyre do t’u mungojë ajo “kultura” e shprehjes së mirëfilltë, atëherë mbeten vetëm si shprehje boshe dhe gjithsesi të zbehta. A mos vallë (nuk) janë pjekur “kushtet” që ne si kolektivitet më shumë të merremi me vetveten e më pak me palën tjetër, e cila kur rebelohohet nuk na “hesapon”. A nuk është koha që më shumë të rezonojmë dhe të esëllohemi se sa të paragjykohemi e mandej të reagojmë kuturu, e më pastaj  të “biem” në gjumë a në heshtje varri.

Këtë vështrim po e fillojmë me atë “reagim emotiv dhe folkpatriotik” që dikur iu dedikua një lajmi, si: “…, persona të panjohur kanë demoluar shtëpinë e alfabetit shqiptar në qytetin e Manastirit. Sulmi ka ndodhur rreth orës katër të mëngjesit, ku janë shkaktuar dëme të mëdha materiale…, policia është në vendin e ngjarjes, ndërsa po vazhdojnë hetimet për zbardhjen e rastit”! Këtij reagimi do t’i bashkëngjiten edhe institucione të tjera si, për shembull: “Partia NN, shpreh indinjatën e thellë për dëmtimin që i është bërë Muzeut të Alfabetit në qytetin e Manastirit…, partia NN,  i bën thirrje qeverisë maqedonase të nxjerrë menjëherë përgjegjësit vandalë para drejtësisë si dhe të marrë sa më shpejt masa!?… Se “qeveria” kishte “ndriçuar këtë vaki”, kurrën e kurrës nuk u hetua asnjë provë e vetme. Shoqata e…, reagon ashpër ndaj aktit vandal të sulmit të sotëm në Muzeun e Alfabetit të Gjuhës Shqipe, njëkohësisht “vlerësojmë se ky akt i ulët qyqar i qarqeve të caktuara maqedonase, të ushqyer me albanofobi të skajshme, edhe më tepër prish marrëdhëniet ndëretnike që me aq mund po mundohemi t`i krijojmë si shoqëri shumetnike”!  

Një reagim tjetër paksa “akademik, historik po edhe alarmues” iu kushtua publikimit të së ashtuquajturës “Enciklopedia maqedonase”, një enciklopedi që më shumë ishte një provokim i hapur politik sesa një dokument akademik i mirëfilltë. Dikush për këtë tha, kjo “…, enciklopedi (e Akademisë Maqedonase të Shkencave dhe Arteve, në krye me Bllazhe Ristovskin), mbase u bë shkas që, si asnjë herë më parë, shqiptarët në Maqedoni të flasin me një zë për faktin se në disa kaptina të saj, fyhen dhe njollosën shqiptarët, kontestohet dhe mohohet prejardhja dhe etnogjeneza e tyre dhe përbuzet e gjithë historia kombëtare e shqiptarëve”! Këtij reagimi, iu bashkëngjitën edhe ca kundërshtime të tjera që vinin nga partitë politike dhe shoqatat shqiptare, përfshi aty edhe ato të historianëve, pedagogëve e të tjera të tilla simotra.

Se reagimet e lartpërmendura sa i përket demolimit të shtëpisë së alfabetit shqiptar në Manastir, apo edhe rreth enciklopedisë maqedonase  (nuk) ishin “reagime emotive, folkpatriotike, folklorike, pseudopatriotike, historike, alarmuese”…, se dikush reagoi ashtu ashpër dhe institucionalisht, se dikush këto “vaki” i heshti, se të tjerë këtë e kundërshtuan me atë dialektin dhe me nëndialektin e nahijes së tyre, se dikush reagoi duke ngritur atë zërin e paartikuluar, tjetri duke ngritur dolli, tjetri reagoi me “duart në xhep”, ai shpirtvogli me këmbët mbi tavolinë, ai tjetri duke ngritur vetullat e të tjera të tilla, janë “irelevante”!? Për ne është me rëndësi mungesa e një reagimi tonë (ndërkrahinor-ndërshqiptar) në lidhje me rrëmujën a pështjellimin që ka zaptuar arsimin shqip! A mos vallë “toptan” shqiptarët nuk kanë nevojë për një reagim akademik (qoftë të jetë edhe një reagim ekzotik) ndaj gjymtimeve që hetohen në arsimin tonë, në ndërgjegjen e kombit, a mos vallë nuk kemi nevojë të reagojmë ndaj mungesës së vetevaluimit të punës sonë, a mos vallë nuk kemi nevojë për një reagim të ashpër, të drejtë, të shpejtë a të menjëhershëm ndaj lajmit me sa vijon: “Gjashtë vite prej se në Maqedoni ka nisur të zbatohet matura shtetërore (nga ana e Qendrës shtetërore për vlerësim) shkollat me mësim në gjuhën shqipe shënojnë vetëm regres. Të paktën prej vitit 2008, kur filloi të matet cilësia e shkollave në bazë të notave mesatare të fituara nga testimi i nxënësve për lëndët e maturës shtetërore, shkollat me mësim në gjuhën shqipe e gjejnë veten të radhitura çdo vit e më keq në ranglistat përkatëse. Kështu, për shembull, gjimnazi “NN” që vitin e kaluar gjendej në pozitën e 36, këtë vit është katandisur 14 vende më poshtë. Gjimnazi që dikur ishte krenaria e shqiptarëve të… gjendet sot në vendin e 50 në ranglistën e shkollave sipas rezultateve të maturës 2013.”!? Mos vallë kjo ranglistë është e sajuar!?

A mos vallë sot ne nuk mund të ndërtojmë edhe një tjetër reagim fare dhe fare ekzotik ndaj arsimit shqip që sot e gjithë ditën ballafaqohet me atë infrastrukturën “allaturka” dhe fare pak alternuese, a mos vallë nuk kemi nevojë për një reagim serioz sa i përket arsimit shqip në të gjitha nivelet që sot e gjithë ditën e Perëndisë  ballafaqohet me shterpësi vlerash, shterpësi të pragmatizmit e të tjera shterpësi, a nuk kemi nevojë për një reagim kolektiv ndaj fenomenit “blerja e padijes”(!??) apo ndaj fjalisë më të përfolur a më të lakuar “akademik”: “nxirr paratë, lëri mbi tavolinë dhe ik”!?

A mos vallë, mungesa e një reagimi ekzotik nuk është si mungesa e moralit të asaj mbretëreshës së Danimarkës, e cila për qejfin e saj, dikur moti, kishte angazhuar një plak me mendje femër për këshilltar personal. Ajo gjithmonë ia kishte respektuar a edhe pranuar sugjerimet, po edhe këshillat, ndonëse kjo kishte qenë paksa e rrjedhur nga mendja. Një ditë plaku mendjendritur që nuk u besonte dhe nuk i shërbente çudirave, shkoi të takojë lartmadhërinë e saj për t’i thënë se populli kishte dalë në demonstratë dhe kërkonte bukë! Ajo ishte përgjigjur e çuditur: “Duan bukë!? Po pse nuk hanë biskota”! Dhe ajo vërtetë nuk dinte se ç’ishte buka, sepse as që e kishte parë me sy e lëre më t’ia kishte nuhatur erën.

Nëse këtë vështrim e filluam me atë thënien e poetit francez, atëherë neve na mbetet që  ta përfundojmë me atë mençurinë shkodrane ku, pos të tjerash, thuhet: “Me sa duket ne mbetemi viktimë e përhershme e së vërtetës, si gjithmonë, që durojmë kur duhet ngutur, e ngutemi kur duhet duruar, luftojmë dhe bëjmë zhurmë, kur duhet ndenjur urtë dhe rrimë heshtur, kur duhet thënë ‘açik’ fjala”!

 

Çamëria, vazhdimësi Pellazgo- Iliro-Shqiptare, që u masakrua nga Konferenca e Londrës

by

–         Duke shfletuar librin e Prof. Dr. Selman Sheme” Monumentet Natyrore dhe Kulturore të Çamërisë”/

–         Si u realizua Spastrim etnik nëpërmjet një genocidi të egër ndaj popullsisë shqiptare të besimit mysliman./

–         Kur nisën imigrimet, kur erdhën kolonët, shpërnguljet, masakrat…pakicat greke në Shqipëri shfaqen në fillim të Shekullit XIX/

–         Kthimi i fesë nga ortodoksë në myslimanë në Çamëri nisi në Shekullin e XIX/

Nga Dalip GRECA*/

Ne Foto: Pamje nga promovimi qe u organizua nga Federata Panshqiptare e Amerikes. Ne promovim ishte i pranishem edhe autori i librit Prof. dr. Selman SHEME/Është kënaqësi për mua që të prezantoj para jush librin e Prof . Dr. Selman Sheme”Monumente natyrore dhe kulturore të Çamërisë” që është unikal në llojin e vet. Profesor  Sheme ka arritur që të na sjellë një tablo të gjallë të Çamërisë, jo vetëm me përshkrimin gjeografik tërësor dhe rajonal të Çamërisë, por përmes albumit të ilustruar për çdo rajon, ai na ka sjellë para syve pamjet e mrekullueshme të Krahinës së Çamërisë së mohuar shqiptare. Krahas kujtimeve që popullsia çame i ruan të freskëta, krahas dokumenteve, tapive, pamjeve tragjike të të parëve të tyre të masakruar para syve, apo shtegtimi i mbramë i tyre plot dhimbje drejt Shqipërisë,në fundluftën e Dytë Botërore, studiuesi, që është vetë një bir Çamërisë martire,familja e tij është shpërngulur nga Çamëria,  na shton edhe monumentet natyrore dhe kulturore të Çamërisë, duke u ndalur veçmas në secilin rajon dhe në tërsinë gjeografike të Çamërisë. Para syve tanë kalojnë rajonet e Çamërisë si; Filati, Gumenica, Paramithia, Margëlliçi, Parga, rajonet e Prevezës, Artës e Janinës, si dhe gjeneza historike e rajoneve çame të fiksuar në hartografinë historike të Kohës.

Përmes këtij libri album, Çamëria përshkruhet si tërësia jonë Kombëtare, ndaj dhe studiuesi e ka parë atë si pjesë e trojeve shqiptare. Studiuesi ka përshkruar fillimisht trojet shqiptare në tërësi dhe regjonalizimin etnografik dhe më pas sjellë veçori të përgjithshme fiziko-Gjeografike, kufijtë natyror e gjeografiko-etnologjikë të Çamërisë, përshkrimin e peisazhit të krahinës, si një oaz Klimatik tipik mesdhetar, përshkruan ekosistemin natyror dhe gjelbërimin e përhershëm, pasurinë ujore,bregdetin, lumenjtë etj.

Monumnetet Natyrore dhe Kulturore të Çamërisë nis me një vështrim historik të trojeve shqiptare, argumenton shkencerisht autoktoninë e shqiptarëve si populli më i lashtë në Ballkan, duke e vënë theksin tek Ilirët, si trashëgimtarë të Pellazgëve. Prof Sheme sjell argumentet historikë dhe arkeologjikë që vërtetojnë autoktoninë  Ilire, që nënkupton formimin etnik në vend mbi bazën e vazhdimësisë së gjërë kulturore, e cila ka pësuar ndryshime në kohë, duke  marrë edhe nga kultura e popujve fqinjë apo popujve të ardhur në Ballkan, duke ruajtur tiparet e veta etnike. Ilirët banonin në të gjithë pjesën Perëndimore të Gadishullit Ballkanik, që nga degët e Danubit, lumenjtë Sava e Drava në veri e deri tek Gjiri i Ambrakisë në Jug, kurse në lindje banonin edhe në Maqedoninë Perëndimore.

Profesor  Selamn Sheme përshkruan fiset ilire, vendbanimet e tyre, duke u ndalur në secilin prej tyre, trojet ku banonin, si: Enkelejtë, Taulantët, Ardianët, Dardanët, Paionët, Dalmatët, Albanët, Molosët, Thesprotët etj.

Pa u ndalur në periudhat historike dhe pushtimet e ndryshme , për evolimin ndër shekuj, po qëndrojmë në të dhënat e messhekullit të XIX, ku hapësira etnike shqiptare zinte një sipërfaqe  prej 75 .000 km katrore dhe në katër vilajetet e saj banonin 1.700.000 banorë, ndërsa në vitin 1912 numëroheshin 2.354.000 banorë. E administruar në katër Vilajete, popullsia shqiptare ishte e ndarë në këtë mënyrë: Vilajeti i Kosovës kishte 909.700 banorë, ku popullsia shqiptare zinte 61,4 për qind (558.900 banorë); Manastiri 694.800, popullsia shqiptare përbënte 54,1 për qind(275.800 banorë); Janina 559.700, shqiptarët përbënin 59.1 përqind(330.800 banorë); Shkodra 190.000, shqiptarët përbënin 98.2 përqind( 186.500 banorë.

Në Vilajetin e  Janinës ndodhej edhe krahina e Çamërisë, ku shqiptarët përfaqësonin 59.1 përqind të popullsisë, grekët 24 përqind, vllehët 10.4 për qind. Krahinat e Janinës, Kosturit, Follorinës kanë qenë të banuara masivisht nga shqiptarët. Në gjysmën e parë të shekullit XX shqiptarët janë dëbuar me forcë nga trojet e tyre(veçanërisht elementi myslimanë). Pas vitit 1912 janë dëbuar me forcë nga Follorina dhe Kosturi rreth 35 .000 shqiptarë.

Trojet në jug të Vurgut të Delvinës e të Vrinës e deri në Gjirin e Artës përbëjnë viset shqiptare të Krahinës së Çamërisë. Historikisht, deri në vitin 1912 Çamëria ishte në Juridiksionin e Janinës. Pas shpalljes së Pavarësisë  më 1912 kufijtë e shtetit shqiptar u masakruan nga Konferenca e Londrës më 1913, ku vetëm një rrip verior i Çamërisë mbeti brenda kufijëve të Shqipërisë Londineze. Në kohën e Mbretërisë së Zogut, në atë zonë u krijua një njësi e vetme administrative, që u quajt”Nënprefektura e Çamërisë”. Konferenca e Ambasadorëve e ’13-tës në Londër, i hoqi Shqipërsië pjesën më të madhe të Çamërisë; rrethet Filat, Gumenicë, Margëlliç, Prevezë, Artë etj. Kjo krahinë shqiptare iu aneksua Greqisë.

Libri i Prof Shemes ndalet në ndarjen regjionale etnografike të Shqipërisë në shek  19-20. Po ndalemi vetëm tek Çamëria;  e cila përbëhet nga tre rajone:

1-    Çamëria Veriore-krahina në veri të lumit Kalama e deri në kufi me Labërinë. Gjatë mesjetës ajo është quajtur VAJONETË.

2-    Në jug të lumit Kalama deri në lumin Akeron(lumi i Zi + Gliqia) shtrihej Çamëria e Mesme në të cilën përfshihet edhe krahina e Sulit.

3-    Në Jug të lumit Akeron(Lumi i Zi) deri në gjirin e Artës shtrihej Qasopi(Çamëria Jugore) në të cilën përfshihej edhe qyteti i Nartës. Konferenca e Londrës i shkëputi trungut shqiptar Janinën dhe qarkun e saj, ku përfshihej Meçova dhe Konica,- gati e tërë Çamëria me rrethet e Filatit , të Gumenicës, të Margëlliçit(ku përmblidhej dhe qyteti i Pargës) dhe qarku i Prevezës(ku futej dhe qyteti Llurë me rrethinat e tij). Trungut të Shqipërisë iu shkëputën edhe Follorina, Kosturi, dhe tërë fshatrat përtej Gramozit. Brenda Shqipërisë Londineze mbeti vetëm një pjesë e Çamërisë Veriore, qyteti i Konispolit dhe disa fshatra të pellgut të lumit Pavlla në Jug të Vurgut e të Vrinës.

Në një kapitull më vete autori i ka kushtuar veçorive të përgjithshme Fiziko Gjeografike, duke u ndalur në: 1- Kufijtë natyrorë Gjeografiko-Etnologjikë të Çamërisë,

2-Peisazhet e krahinës; duke sjellë karakteristikat e secilës zones dhe duke përshkruar bregdetin karakteristik, reliefin, lumenjët, klimën, ekosistemin natyror etj.

Me interes janë të dhënat që sjell autori për Strukturën gjeoetnike dhe identitetin regjional të Çamërisë; ku e vë theksin tek lufta më shumë se një shekullore e procesit të asimilimit dhe helenizimit të krahinës së Çamërisë. Ky proces u intensifikua pas vitit 1913 me pushtimin e Çamërisë, ku filloi një trysni e pandërprerë  e shtetit dhe forcave ultranacionaliste greke për shkombëtarizmin e kësaj krahine shqiptare me synim helenizimin total të saj.

Cila ka qenë strategjia e helenizimit dhe çfarë rrugësh janë përdorur?

Prof. Dr. Selman Sheme veçon tri rrugë:

1- Spastrim etnik nëpërmjet një genocidi të egër ndaj popullsië shqiptare të besimit mysliman. Për këtë qëllim janë përdorur të gjitha mënyrat, si: Grabitja e tokës, përjashtimi i popullsisë nga pjesmarrja në administrate shtetërore, ndalimi i dhunshëm i arsimit në gjuhën amtare, torturat e rënda, burgimet, dëbimi me dhunë e deri në masakrat e përgjakshme.

Së dyti; Ndryshimi i strukturës etnike të popullsisë nëpërmejt kolonizmit të krahinës me imigrantë grekë e vllehë të ardhur nga pjesë të ndryshme të Greqisë dhe nga Azia e Vogël.

Së treti:Asimilimi i popullsisë shqiptare të besimit Ortodoks nëpërmjet dhunimit(mohimit) të identitetit të saj kombëtar, ndalimit të përdorimit të gjuhës shqipe dhe mësimit të saj në shkolla, perfshi dhe ato fillore.

Profesor Selman Sheme, konstaton se fakeqësisht kjo strategji dhe praktikë shkombëtarizimi është mbështetur dhe mbështetet edhe në kohën tonë nga konceptet gjoja ”shkencore” të disa studiuesve grekë ,që pretendojnë  se”gjithë fiset që jetojnë në Epirin e lashtë i takonin etnisë greke” dhe se’ deri në lumin Shkumbin kishin qenë tokat e Epirit, që ishin banuar nga Grekët”. Brenda konceptit “shkencor” grek është përfshirë  edhe popullsia çamë ortodokse që jeton sot në Greqi. Këta studiues kanë rënë nën ndikimin e doktrinës së “MEGALI IDE-së”, duke dëmtuar imazhin akademik dhe duke u vënë me ose pa dashje në shërbim të qarqeve shoviniste reaksionare greke.

Studimet rigoroze shkencore shqiptare dhe të huaja, të mbështetura në kulturën materiale dhe dokumentet e shkruara , dëshmojnë katërcipërisht autoktoninë dhe vazhdimësinë pellazgo-ilire-arbërore edhe të popullsisë çame në trevën më skajore  të hapësirës etnike shqiptare në Ballkanin Perëndimor.

Në një kapitull të veçantë, studiuesi Selman Sheme trajton një objekt të rëndësishëm demogjeografik të identitetit regjional të Çamërisë; etnogjenezën dhe strukturën gjeoetnike. Ai ndalet në autoktoninë ilire dhe vazhdimësinë iliro-shqiptare të krahinës së Çamërisë, sjell dëshmitë historike, arkeologjike dhe etno-kulturore. Në ndihmë i vijnë gërmimet arkeologjike të kryera në Çamëri në disa stacione prehistorike si në Shpellën e Kreshmoit në Konispol, Shpellën e Shën Marinës në Mile, vendbanimin fushor të Xarës e të tjerë.

Për autoktoninë ilire dhe vazhdimësinë iliro-shqiptare të popullsisë së Çamërisë në trojet e veta gjenden shënime të bollshme në veprat e autorëve klasik si: Skylaksit, Herodotit, Strabonit, Tulqidit, Ptolemeut, Plinit, Stefan Bizantinit, që studiuesi i citon.

Më pas ai sjell dëshmi të fushës së onomastikës, toponimisë, antropologjisë, numismatikës e të tjera, që vërtetojnë  vazhdimsinë iliro-shqiptare të Çamëve.

Materiale  të shumta historike sillen në këtë libër, si: dëshmi të mbishkrimeve që vërtetojnë autoktoninë e shqiptarëve në trojet e veta çame. Do të mjaftonin rreth 50 emrat me prejardhje ilire të zbuluara në Dodonë, ose citimi i historianit Grek S. Llambros në një dokument të shek XV, ku thuhet se “gjithë Epiri sot banohet nga shqiptarët, popull ilir.” Apo studiuesi tjetër Theodore Spandugino Cantacuzino që pohon se”Janina ishte Kryeqyteti i Mbretërisë së Shqipërisë”. Po ky autor shkruan se “Kur Sulltan Murati pushtoi Artën, tha se hyri në Shqipëri”. Do të duhej shumë kohë e shume faqe që të sillnim citimet, dokumentete të studuesvë të shumtë , të albanologëve, që hedhin dritë mbi të vërtetën e autoktonisë të çamërisë shqiptare, por që ndodhen me shumicë në këtë libër-album.

Studimi i Prof. Dr Skënder Sheme përfshinë edhe strukturën fetare dhe etnike të Çamërsië deri në pushtimin grek. Ai ndalet tek vepra e kronistit heleno-epirot,  P. Arvanito, ku renditen të gjitha vendbanimet e  vilajetit të Janinës,  të ndara në Sanxhaqe, dhe këto në Kaza,  dhe Nahije,  dhe për çdo vendbanim jep numrin e shtëpive, gjuhën që flitej nga banorët dhe besimin fetar. Nga regjistrimi i Arvanitos del se në Sanxhakun e Delvinës, ku përfshihej një pjesë e konsiderushme e Çamërisë, shqiptarët përbënin shumicën në të gjitha kazatë e saj. Kazatë e Delvinës, të Filatit, të Paramithisë, të Margëlliçit dhe të Fanarit kishin gjithsej 13,217 familje shqiptare dhe 7030 familje greke. Prof Sheme pohon se”Nga llogaritjet e përafërta që ai ka bërë, del se në gjysmën e shek. XIX, Çamëria  dhe trevat e tjera shqiptare pranë saj kanë pasur një popullsi prej mbi 150.000 banorësh.

Ai sjell dhe të dhënat që jep Sami Frashëri në “Fjalorin e përgjithshëm të Historisë dhe gjeografisë”(Kamus-ul alam-1889), sipas të cilit krahina e Çamërisë bënte pjesë në dy sanxhaqe të vilajetit të Janinës, në Sanxhakun e Janinës dhe në Sanxhakun e Prevezës. Sanxhaku i Janinës  përbëhej nga 6 kaza, 2 nahije dhe 439 fshatra me një popullsi prej 166.691 banorësh. Në Kazanë e Janinës, të Meçovës dhe të Konicës popullsia ishte me etni të ndryshme(Shqiptarë, greke, Vllehë, kurse në kazatë e Filatit, Ajdonatit(Paramithisë), e Leskovikut, popullsia ishte tërësisht shqiptare dhe shumica e fesë muslimane.

Popuillsia shqiptare në Çamëri deri në fillim të shek XVIII ishte pothuase e gjitha e besimit ortodoks. Besimi u ndërrua vonë, shek XIX. Duhet veçuar fakti se në të gjithë fshatrat e Çamërisë ka qenë i përhapur zakoni i lashtë i shqiptarëve për bashkëjetesë dhe vëllazërim midis besimeve fetare. Dallimi ishte vetëm në ushtrimin e riteve fetare.

Autori sjell dëshmi se si depërtuan kolonët grekë në krahinën e Çamërisë, ku krahas dyndjes së popullsisë greko-vllehe, që  me shumicë u dyndën edhe në Luginën e Dropullit, edhe në Vurgun e Delvinës, pati dhe ardhje të bujqëve.Prurjet e popullsisë greke e vllehe erdhën edhe për shkak të marrjes të bujqëve grekë nga pronarët shqiptarë. Pra pakicat greke janë të pranishme në tokat shqiptare në  shek XIX.  Dhe në gjysmën e dytë të  shek XIX  nis vënia në jetë e programit politik me emrin “MEGALI-idea”(Idea e Madhe) nga qarqe të caktuara nacionaliste greke, që nxitën konflikte etnike dhe fetare për aneksimin dhe shkombëtarizmin e trojeve shqiptare të Çamërisë dhe të Shqipërisë së Jugut. Sipas konceptit politik të mbretërisë greke, Epiri përfshinte territoret nga Janina në Durrës.

Me plotë fakte dhe analiza është bërë prej autorit trajtimi i Shëprnguljes me dhunë të popullsisë çame dhe kolonizmi i saj. Gjurmët e shpërnguljes me forcë ndeshen që në shek XIX, pas  Luftës Ruso-Turke 1877-1878. Pas lufrave ballkanike ky proces i shëprnguljes së dhunshme u fut në rrjedha tragjike për popullsiën çame. Pushtimi i Çamërisë pas Konferencës së  Londrës pat pasoja tragjike.U përdorën metoda të ashpra të trysnisë, dhunë, grabitje e tokave, ndalimi i komunikimit në gjuhën shqipe,ndalimi i arsimit shqip, tortura, vrasje, burgime deri në masakra të përgjakshme. Në këto kushte shumë familje u detyruan që të emigrojnë në Shqipëri dhe Turqi. Megjithë koeficentin e lartë të shtimit natyror, numri i popullsisë shqiptare erdhi gjithëmonë duke rënë.

Memorandumi i vitit 1921, vërtetuar nga Bedri Pejani, jep këtë tabelë të popullsisë së Çamërisë: Në Filat popullsia shqiptare ishte 22. 348, ndërsa grekë 5.125, në Gumenicë 19.126 shqiptarë, dhe nuk ak grekë; Ajdonat 13.780 shqiptarë, grekë 2575; Margëllëç kishte 15.723 shqiptarë, nuk ka grekë, Pargë 800 shqiptarë, 500 grekë, në total 62.777 shqiptarë dhe 9.200 grekë. Vetëm gjatë Luftës së Parë Botërore u përzunë nga trojet e tyre stërgjyshore 10.000 shqiptarë të Çamërisë. Me zbatimin e Traktatit të Lozanës (1923) për shkëmbimin e  popullsisë midis Greqisë dhe Turqisë u shpërngulën me dhunë dhe u dërguan me forcë në Turqi 35.000 shqiptarë të Kosturit dhe Follorinës dhe 55.000 shqiptarë myslimanë  të Çamërisë, pjesa më e madhe nga rrethet e Janinës, Prevezës dhe Pargës. Pas shumë protestash procesi u ndërpre më 1926, kur në krye të qeverisë Greke ishte Pangallos.

Masakra më e fundit është ajo në fundluftën e Dytë Botërore, ku maskarat e Zervës mbi popullsinë e pafajshme çame, njohën një barabarizëm mesjetar dhe tepër tragjik. Dëshmitarë të asaj tragjedie janë ende gjallë sot, madje dhe në komunitetin shqiptar të Amerikës.

Siç jemi në dijeni trysnia dhe politika e helenizimit u bë fakt i kryer edhe gjatë regjimit komunist në Shqipëri, ku grekët kishin dorë të lirë të bënin ç’të donin, pa pasur asnje oponence nga qeveria shqiptare, ndërkohë që edhe komuniteti çam në Shqipëri, u dyshua, u përndoq, u shpallën grupe armiqësore, u burgosen e  u pushkatuan.

Mendoj se ky libër përbën një dëshmi shkencore që ia vlen ta shpërndajmë e ta çojmë kudo, mundësisht edhe tek politika amerikane, studuesit amerikanë, në shkolla e librari,  ndërsa për ne shqiptarët ai është më se i domosdoshëm ta kemi në dorë sa herë të flasim për Camërinë. Për fat libri-album është në dy gjuhë, në shqip dhe anglisht, çfarë jep mundësi përdorimi edhe nga të huajët, vecanërisht këtu në SHBA, ku është qendra e politikës botërore. Mendoj se duhet të jemi më të drejtëpërdrejtë në punën tonë për ndërkombëtarizmin e mëtejshëm të çështjes çame, më bashkëpunues me njeri-tjetrin; të mos mbetemi tek veprimtaritë brenda vetes, apo të ashtuquajturat veprimtari folklorike, kur flasim vetë dhe dëgjojmë po vetë. Helenët janë më të sofistikuar se ne shqiptarët, ata kombinojnë luftën politike me veprimet anarkiste. Veprimet e kohëve të fundit me Agimin e Artë, demonstrimin arrogant i forcës së tyre brenda territoreve të shtetit shqiptar janë skandaloze dhe të dënushme. Përgjegjësia është e shtetit shqiptar. Lufta për të drejtat e çamëve është pjesë e platformës Kombëtare për të gjithë shqiptarët, veçanërisht për Vatrën, që ka 100 vjet që lufton për këto të drejta.

Përfundimisht e falenderoj Prof. dr. Selman Shemen për punën e shkëlqyer që ka bërë në sjelljen e fakteve, pasqyrimin e plotë të historisë të Camërisë,dhe vërteton me argumente vijimësinë pellazgo-Iliro- arbërore të saj.

New York, 15 Shtator 2013

  • Paraqitja që i bëri editori i Diellit librit të Prof. Dr. Selman Sheme, “MONUMENTE NATYRORE DHE KULTURORE TË ÇAMËRISË”, gjatë promovimit që organizoi Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA  me 15 shtator.

ASNJE NGA QEVERITE E DERITANISHME NUK KANE PUNUAR PER KTHIMIN E LIGJSHEM TE PRONES

by

ÇFARË KËRKOJMË NE PRONARET PREJ KRYEMINISTRIT EDI RAMA PREJ GJITHË DEPUTETËVE PREJ POLITIKËS SË BRUKSELIT DHE WASHINGTONIT/

Nga Rrapo Hajredin Danushi*/

Duke ndjekur në TV diskutimet e deputetëve për programin e Qeverisë Rama, me datën 14-15 Shtator 2013, si shtetas ndjej detyrimin qytetar, moral dhe patriotik të ripërsëris edhe një herë ato që kam qenë I detyruar t’ju them politikanëve me dhjetra herë nga 1991 e deri sot. Kanë kaluar dy dekada dhe unë u plaka në drejtimin e Shoqatës “Pronësi me Drejtësi”, duke ju përsëritur politikanëve të njëjtat gjëra që përmbidhen me fjalët: demokracia fillon kur ti ktheni shqiptarit pronën që ja grabiti diktatura; zbatoni detyrimet kushtetuese të përcaktuara qartë në nenet 41 dhe 181,  ndaloni vjedhjen e pronave që po e bëni në emer të ligjit; mos vazhdoni ta shkatërroni vendin,. mos turpëroni më tej veten tuaj, do mbeteni përfundimisht të njollosur. Dhe pa dyshim që rilindja e demokracisë kërkon të fillohet me korigjimin e gabimeve me pronën.

Pjesa e A.Z.Çajupit, që znj. Mersila Doda i lexoi krahut të majtë, në fakt i përshtatet të dy krahëve që kanë qenë në pushtet gjatë këtyre 22 vjetëve. Këtë situatë duhet ta kuptojë dhe ta analizojë në rradhë të parë Kryeministri Edi Rama, sepse për pronën ai ndodhet njëlloj si Sali Berisha në vitin 1991 . Këtë vlerësim duhet ta bëjë dhe ambasadori i BE, Brukseli dhe Ambasadoti i SHBA, dhe keshilltarët e Shtëpisë Bardhë që ndjekin politikën për Shqipërinë dhe Ballkanin, përndryshe përpjekjet e tyre për demokraci do jenë pa sukses.

Sali Berisha dhe  Fatos Nano,  duke mos kthyer pronën tek i zoti kanë ecur në rrugën e tradhëtisë kombëtare. Sistemi që u projektua nga Berisha –Nano sipas udhëzimeve të Katovicës, është hibrid i demagogjisë me disa elementë të çrregullt të demokracisë që kanë shërbyer për të maskuar  anarkinë, kleptokracinë dhe klimën e pandëshkushmërisë për individët që shkelin ligjin. Saliu bëri pronarë ata që nuk kishin asnjë pronë të trashëguar dhe la me gisht në gojë pronatët me prmtimin e kompensimit !!. Nga ky tranzicion pseudodemikratik dalën të fituar një pakicë që kishin  mbështetjen e ndonjë deputeti apo pushtetari dhe nuk pyetën për ligjet dhe për kushtetutën.

Nga deputetët e kësaj legjislature për pronën reflektoi drejtë z. Shpëtim Idrizi (PDIU), duke thënë se nuk mund të kërkohet zgjidhje e pronës së çamëve në Greqi, pa zgjidhur problemin e pronës së shqiptarëve në Shqipëri. Z.Namik Dokle analizoi mirë situatën, pranoi gabimet e bëra, denoncoi mbi 8000 të vrarë për shkak të anarkisë së pronës dhe sistemin korruptiv që është përhapur kudo. Në mënyrë të saktë u shpreh zoti Duka. Z Shehu çuditërisht e vuri theksin tek kompensimi dhe jo tek kthimi dhe kushtetuta, ish kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli, shprehu shqetësim për gjetjen e parave për legalizimin ndërsa Sali Berisha dhe deputetët e tjerë nuk përmendën kthimin fizik të devijuar, të pa përfunduar, pushtimin e pronave me ndërtime pa leje dhe pasojat e kësaj situate !!.

Kryeministri Edi Rama ka sot përgjegjesinë historike për kthimin e pronës tek I zoti. Ky është problem më themelor për rilindjen e demikracisë.   Ajo që ne pronarët kërkojmë është që Kryeministri Edi Rama të vendosi prioritet të 100 ditëve të para, çlirimin e pronave nga poseduesit abuzivë dhe kthimi i pronës tek i zoti në përputhje me nenin 41 dhe 181 të Kushtetutës. Kjo kërkesë nuk ka nevojë për premtim pasi është detyrim kushtetues, për të cilën deputetët betohen, por  që politikanët e derisotëm e kanë shkelur. Shqipëria nuk ka se si të pranohet kandidat ne BE pa kthyer pronën në përputhje me nenin 41 dhe 181 të Kushtetutës në këtë gjendje kur shteti ligjor dhe shteti i të drejtës egzistojnë formalisht, por në fakt janë zëvendësuar me “shteti jam unë”, kur pronat I përfiton shkelësi I ligjit dhe janë me mijëra raste kur vendimet e gjykatave nuk ekzekutohen. Deputetët që mendojnë se problemi pronës nënkupton  kompensim apo legalizim, janë pjesë e programit të Katovicës, që synojnë të mbrojnë ata që kanë përfituar padrejtësisht ato prona që duhet tju kthehen pronarëve ose janë prona të shtetit. Këta janë politikanët dhe klanet që kanë përfituar nga amullia e krijuar me ligjet kontradiktore 1991-2013 dhe në këtë kategori mund të jenë dhe Sali Berisha apo Jozefina Topalli, por faktet duhet t’i saktësojnë specialistët.

Të gjithë deputetët i njohin përpjekjet e mëdha të shoqatës tonë për problemin e pronës, problem që e kemi paraqitur edhe në kancelaritë ndërkombëtare por që për 23 vjet kanë rënë në veshin e shurdhër të politikanëve që kanë drejtuar në periudhën 1991-2013. Shoqata e pronarëve me mbështetjen e shumë ekspertëve, ka hartuar draftin për zgjidhjen përfundimtare, të qëndrushme të problemit të pronave. Drafti ynë përmbledh në një ligj të vetëm të 16 ligjet egzistuese, eliminon pikat e dobta dhe përplasjet midis tyre, respekton të drejtën e pronës në harmoni me detyrimet kushtetuese dhe kërkesat e BE dhe zgjidhja e problemit të pronës nuk nevojë për faturë financiare Ky projektligj i mbron vendimet e kthimit të tokës bujqësore të bëra me  ligjin 7501 deri në masën që nuk bien ndesh me nenin 41 të Kushtetutës.  Në faqen www.defendingproperty.com, ku është paraqitur projektligji, kemi pasur vleresime të ndryshme. Kryeministri Edi Rama nëse ka vullnetin ashtu siç ka premtuar,  tashmë e ka të gatshëm instrumentin, projektligjin me të cilin brënda 100 ditëve të para maxhoranca zgjidh aspektin juridik të pronës dhe zbatimi realizohet shpejt pasi nuk ka  faturë financiare për arkën e shtetit. Nëse Kryeministri Edi Rama e fillon me korigjimin e paudhësive me pronën, ai vendos postbllokun ligjor ndaj mafies së pronave, që deri sot është mbështetur nga politikanët. Me zgjidhjen e problemit të pronës, vendoset paqja sociale, Shqipëria futet në rrugën e duhur të zhvillimeve demokratike dhe njëkohësisht e djathta do të ndihmohet të shlyejë një pjesë të mëkateve.

Në lidhje me diskutimet e shumë deputetëve, pavarësisht nga ndryshimet pozitive në këto 23 vjet si rrugët, tunelet, interneti, prokurimet elektronike, NATO etj. etj, por populli nuk jeton në demoraci dhe sistemi nuk është aspak demokratik. Ish kryeministri Sali Berisha, nuk mbajti premtimin dhe shkeli parimin bazë të demokracisë, kthimi tek i zoti të pronës së grabitur. E gjithë periudha 1991-2013 eshte pseudodemokraci, ku korrupsioni me pronat arrin majat më të larta. Edhe sistemi i Enverit pati realizime të padiskutushme si zhdukja e analfabetizmit, zhdukja e malarjes, masivizimi i arsimit, hapja e universitetit, elektrifikimi i vendit etj, Nryshimet positive janë pasoje e punës e djersës dhe e parasë së popullit, por sa për sistemin pa asnjë dyshim Enver Hoxha ndërtoi sistem diktatorial, kriminal dhe antidemokratik. Megjithatë propaganda e quante atë “sistemi më demokratik  në botë“  edhe pse qytetari burgosej nëse dikush e spuinonte se ai kishte biseduar për liritë dhe të drejtat e njeriut, për rëndësinë e pronës private, për parimet e Helsinkit etj.

Besoj se të Qeveria dhe Kuvendi do ta kenë patriotizmin dhe mençurinë për të kuptuar se duhet filluar me korigjimin e gabimeve në ktimin e pronës, pas të cilës mund të bëhen kompensimet dhe legalizimet. Deklarojmë publikisht se jemi në pritje të veprimeve konkrete. Për aq kohë sa maxhoranca dhe Kuvendi, nuk do marri në shqyrtim draftin që i kemi propozuar, duke e përmirësuar atë për të realizuar titujt e pronësisë konform Kushtetutës, por do veprojë si ka bërë deri sot Sali Berisha,  ajo ecën në rrugën e tradhëtisë kombëtare.

Në emër të pronarëve urojmë vullnet të mirë dhe suksese për ndërtimin e themelit të demokracisë, që është realizimi i titujve të pronësisë në përputhje me detyrimet kushtetuese.

*Kryetari Shoqatës Kombëtare “Pronësi me Drejtësi”