Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Reeker uron Bashën

by

Zëvendës-ndihmës sekretari amerikan i shtetit, Philip Reeker uroi dje Lulzim Bashën për zgjedhjen si Kryetari i ri i Partisë Demokratike. Reeker ka qenë ndër të parët që kanë uruar Bashën për zgjedhjen në krye të partisë më të madhe në vend. Zëvendës-ndihmës sekretari amerikan i shtetit, Philip Reeker është një nga njohësit më të mirë të zhvillimeve politike në Shqipëri. Ai është takuar disa herë me Bashën si në Departamentin e Shtetit edhe në Tiranë.
Mesazhe të shumta urimi, Kryetari i sapozgjedhur, Basha ka marrë nga shumë personalitete të larta brenda dhe jashtë vendit, nga përfaqësues të trupit diplomatik etj. Kryetari i ri i PD ka marrë mesazhe urimi edhe nga Kryetarët e Partive Aleate të Partisë Demokratike, nga Kryetari i Partisë Republikane, Fatmir Mediu, Kryetari i PDIU, Shpëtim Idrizi, nga Kryetari i LZHK, Dashamir Shehi etj. Mesazhe të veçanta urimi Basha ka marrë edhe nga liderët e Kosovës.

Thaçi: Basha, zgjedhje përmes demokracisë dhe konkurrencës

Kryeministri i Kosovës, njëkohësisht, Kryetar i PDK-së, Hashim Thaçi uron Lulëzim Bashën me rastin e zgjedhjes kryetar i Partisë Demokratike të Shqipërisë.

“I nderuar kryetar Basha! Kam nderin dhe kënaqësinë që në emër të Partisë Demokratike të Kosovës dhe në emrin tim t’Ju përgëzoj pë zgjedhjen në krye të Partisë Demokratike të Shqipërisë. Zgjedhja juaj kaloi nëpër një proces demokratik, transparent dhe të konkurrencës së lirë, shenjë se kultura demokratike në shoqërinë shqiptare po krijon traditë të mirë edhe në këtë rrafsh të rëndësishëm të konsolidimit të vlerave. Duke shprehur urimet më të sinqerta Ju sigurojmë për vazhdimin e bashkëpunimit dhe thellimit të marrëdhënieve midis PDK-së dhe PDSH- së në shërbim të forcimit të raporteve midis dy vendeve tona, me synim për promovimin e vlerave të përbashkëta në planin e brendshëm dhe me vizion të integrimeve euroatlantike, në planin global. Partia Demokratike Shqipërisë nën drejtimin tuaj besoj se do ta luaj rolin adekuat në të gjitha proceset nëpër të cilat po kalon Shqipëria”.

Haradinaj: Udhëheqje të sukseshme Bashës

Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), Ramush Haradinaj i përcolli urimet më të mira Kryetarit të sapozgjedhur të Partisë Demokratike të Shqipërisë, Lulzim Basha. Haradinaj i uroi kryetarit Basha punë të mbarë dhe udhëheqje të suksesshme në krye të PD-së, me bindjen se do të vazhdojë bashkëpunimin e deritashëm midis PD-së dhe AAK-së, në kuadër të memorandumit për bashkëpunim, që ekziston midis dy subjekteve, si përfaqësuese të spektrit të djathtë politik shqiptar. Haradinaj, gjithashtu, i ka shprehur kryetarit Basha suksese në konsolidimin e mëtejshëm të PD-së dhe të së djathtës në Shqipëri, si alternativë e zhvillimit dhe prosperitetit kombëtar në familjen madhe të vlerave euro-atlantike. Gjithashtu, kryetari Haradinaj e ka falënderuar dhe përgëzuar kreun e deritashëm të PD-së dhe kryeministrin Sali Berisha për punën e madhe dhe me ndikim të jashtëzakonshëm në krye të PD-së dhe të Republikës së Shqipërisë në të gjitha fazat dhe proceset e deritashme të tranzicionit, zhvillimit ekonomik dhe prosperimit demokratik të Shqipërisë, që prej rënies së komunizmit dhe deri sot.

Isa Musatafa: Zgjedhja e Bashës, shembull i vërtetë

Edhe Kryetari i komunës së Prishtinës, Isa Mustafa, njëherësh kryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës uroi Lulzim Bashën për zgjedhjen si Kryetar i Partisë Demokratike të Shqipërisë. “Kemi kënaqësinë e veçantë të konstatojmë se ky proces ishte një shembull i vërtetë i kulturës politike e demokratike jo vetëm për klasën politike në Shqipëri, por edhe për gjithë rajonin. LDK-ja e çmon lart kontributin e jashtëzakonshëm të PD-së dhe të kryetarit të deritanishëm të saj, kryeministrit Sali Berisha, për konsolidimin e shtetit shqiptar dhe integrimin e tij në strukturat euroatlantike, si dhe për mbështetjen e përhershme dhënë Kosovës, lirisë dhe pavarësisë së saj”, thuhet në kumtesën e LDK-së. Ai  Në mesazhin e urimit vlerësohet se LDK dhe PD do ta vazhdojnë traditën e bashkëpunimit të ngushtë në mes vete, e cila është trasuar nga drejtuesit  historikë, presidenti Rugova dhe kryeministri Berisha.

Topalli: Sa më shpejt demokratët drejt fitores

Kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli i ka uruar kryetarit të ri, Lulzim Basha fitoren sa më të shpejtë të Partisë Demokratike nën udhëheqjen e tij. Në profilin e saj në Facebook, Topalli vlerësoi edhe ringritjen që anëtarësia i bëri me votën e dhënë më 22 korrik Partisë Demokratike. “Në një moment të vështirë të Partisë Demokratike, demokratët u ngritën për t’i dalë zot partisë së tyre! Me pjesëmarrjen e tyre në çdo takim, gjatë dy javëve të fushatës për zgjedhjen e kryetarit të ri të Partisë Demokratike, me qytetarinë dhe emancipimin e tyre, demokratët dëshmuan shpirtin e idealeve, mbi të cilat u lind dhe punoi kjo parti. Të vetëdijshëm për nevojën e ringritjes, të vendosur për t’i dalë zot asaj, në ditë të vështira, të bindur se Partia Demokratike kishte nevojë më shumë se kurrë për anëtarësinë e saj, demokratët e bënë garën një proces emancipues, të veçantë, të civilizuar dhe demokratik. Sot, Partia Demokratike ka një kryetar të ri dhe uroj që ai t’i çojë sa më shpejt demokratët drejt fitores! Mirënjohje të thellë anëtarëve dhe anëtareve të Partisë Demokratike për shpirtin e tyre të paepur, zemrën e tyre të madhe, besimin dhe vullnetin e fortë për t’u ringritur”, shkruan Topalli.

Selami: Basha do ta udhëheqë PD drejt fitores

Eduard Selami ka uruar kreun e ri të PD-së, Lulzim Basha, duke shprehur bindjen se ai do të udhëheqë PD-në drejt fitores në zgjedhjet e ardhshme. Në profilin e tij zyrtar në FB, Selami vlerëson procesin zgjedhor për kreun e ri të Partisë Demokratike. “Urimet më të mira demokratëve për zgjedhjen e kryetarit të ri. Kjo ishte një garë, ku PD shpalosi vlerat e saj më të mira. Uroj zotin Basha për detyrën e re dhe shpreh bindjen që do ta udhëheqë PD në fitoren e zgjedhjeve të ardhshme” shkruan ai.

 

NJË DËSHMITAR SERB PËR VRASJEN E VËLLEZËRVE SHQIPTARO-AMERIKANË

by

Ne Foto:Varret e vellezerve Bytyci ne Yonkers, NY, vendi ku edhe u nis per te marre pjese ne clirimin e Kosoves, Batalioni”Atlantik” me bijte e shqiptaro-amerikaneve, pjese e te cilit ishin dhe tre vellezerit Bytyci, te lindur ne SHBA/

Një dëshmitar serb u është ofruar autoriteteve amerikane por edhe atyre të EULEX-it me pretendimin se e di kush janë vrasësit e vëllezërve Bytyçi. Raportohet se ky serb u ka ofruar dëshmi autoriteteve përkatëse në lidhje me vrasjen e Yll, Agron dhe Mehmet Bytyçit, të cilët u vranë nga forcat serbe me 9 korrik të vitit 1999. Ndonëse mbetet e paqartë e cila janë dëshmitë që ka ofruar ky person, autoritetet e ndryshme të hetuesisë janë duke u marrë seriozisht me këto deklarata për të identifikuar  ata që dhanë urdhrin për vrasjen e vëllezërve Bytyçi, të cilët kishin nënshtetësi amerikane. Mu për këtë përfaqësues të Byros Federale për Hetime të FBI-së janë takuar gjatë fundjavës në Sarajevë me dëshmitarin, i cili pretendon se di kush janë dorasit e këtij krimi. Kongresisti amerikan, Elliot Engel ka qenë njëri nga zyrtarët më të zëshëm amerikan që ka kërkuar në vazhdimësi zbardhjen e këtij rasti dhe identifikimin e kriminelëveAutoritetet amerikane kanë gjetur një dëshmitar serb, që pretendon se e di se kush janë vrasësit e vëllezërve Bytyçi.Ylli, Agron dhe Mehmet Bytyçi u vranë në Petrovo Selo më 9 korrik 1999 me një plumb pas koke.Ata ishin qytetarë amerikanë me origjinë nga Kosova.Siç raporton Koha Ditore, dëshmitari serb është takuar me përfaqësues të Byrosë Federalet të Hetimit, FBI, në Sarajevë.Mësohet se FBI po shqyrton seriozitetin e dëshmisë së tij.

SKËNDËEBEU I KORCËS PREK ËNDRRËN NË CHAMPIONS LEAGUE

by

SKENDERBEU-NEFTCI 1-0/

Golat: Nuredin Orelesi 117′/

Formacionet:
SKENDERBEU: Shehi, Gvozdenovic, Radas, Arapi, Ademir, Orelesi, Shkembi, S.Lilaj (Tomic 83′), G.Lika (Morina 77′), J.Sefa (Abazi 57′), Pejic. Trajner: Mirel Josa
NEFTCI: Stamenkovic, Silva, Mitreski, Bertucci, Cardoso (Sadygov 36′), Shukurov, Imamverdiyev (Abdullayev 72′), Ramos, Flavinho, Wobay, Platje (Yunuszade 91′). Trajner: Böyükağa Hacıyev
Gjyqtarë: P. Gil, P. Sadczuk, M. Borkowski (Poloni)
Kartonë të verdhë: Arapi 33′, Abazi 60′, Pejić / Imamverdiyev 7′, Mitreski 53′, Yunuszade 96′, Ramos
Karton i kuq: Mitrevski 90+2′.

Skënderbeu preku endrren dhe premtimi u be realitet. Ekipi simpatik përfaqëson në mënyrën më të mirë Shqipërinë në turin e dytë të Ligës së Kampioneve.

Në konferencën për shtyp para ndeshjes, trainer Josa pat thene se kërkonte nga futbollistët që të ishin të qetë në fushë, ndërsa pat pohuar se nuk u trembet azerëve. “Kemi një javë që përgatitemi. Pak a shumë e njohim si skuadër Neftçin dhe mund të them që është e rrezikshme. Rezultati 0-0 nuk na bën ne favoritë, por na jep shumë optimizëm për të zhvilluar lojën tonë. Fundja, kur luan me një skuadër, e cila është e pasur nga ana financiare, je më i lirë të luash dhe të shprehësh aftësitë e tua, si luajtën me ne azerbajxhanasit. Nëse bazoheni te seanca e djeshme stërvitore, mund të them se kemi bërë disa ndryshime në formacion. Pejiç nuk do të jetë më i vetëm në sulm, por do të ketë edhe mbështetjen e G.Likës dhe Sefës. Normalisht që duhet të ndryshojmë diçka për ta bërë ekipin më sulmues, por përsëri skuadra duhet të jetë shumë e vëmendshme, por jo që të mbrohet afër portës. Neftçit nuk i trembem, pasi skuadra jonë nuk ka çfarë të humbë. Përkundrazi, ne kemi një farë besimi ne vetvete dhe do të jemi shumë të kujdesshëm në veprimet mbrojtëse, por jo që të mbrohemi shumë mbrapa, sepse i japim shumë hapësirë skuadrës së Neftçit. Ne duhet të jemi shumë rigorozë në mesin e fushës dhe duhet të fillojmë shumë shpejt aksionet tona sulmuese”,- ka thënë Josa.

Po si rrodhi ndeshja? Nuk kanë mjaftuar 90 minuta lojë për të përcaktuar të kualifikuarin për më tej, gjithsesi, sepse goli nuk ka dalë në dritë. Ka vuajtur shumë formacioni i Josës në këtë drejtim, duke qenë edhe mjaft i pafat, sidomos në kohën shtesë, dy herë nga 15 minuta, kur Pejic është bërë protagonist i dështimit para portës kundërshtare, ndërsa portieri serb i Neftcit ka qenë hero i vërtetë. Nëse azerët po mendonin si të shkonin deri te penalltitë, duke qenë të detyruar të luajnë për mjaft minuta me një lojtar më pak, pas daljes me të kuqe të Mitrevskit, kanë gabuar në llogari. Ka qenë Nuredin Orelesi, ai që ka ngritur peshë një stadium të tërë, të mbushur plot me tifozë, teksa ka realizuar pas shumë e shumë përpjekjesh e gabimesh në finalizim, duke u dhënë të tijve një kualifikim historik. Gjithcka ka ndodhur në minutën e 117-të, kur mesfushori i Skënderbeut, i asistuar bukur nga Morina, ka lëshuar një predhë fluturimthi dhe topi i devijuar paksa edhe nga një mbrojtës mik ka puashuar në rrjetën azere. Nuk ka minuta në dispozicion Neftci për të bërë ndonjë gjë, kështu që loja mbyllet me rezultatin 1-0, duke i dërguar azerët në shtëpi të skualifikuar, ndërsa korcarët do të luajnë në turin e tretë ndaj Shakter Karagandi.
Kujtojmë se korçarët regjistrojnë pesë ndeshje në Champions, nga të cilat ka marrë 1 fitore, 1 barazim dhe 3 humbje. Ky është edicioni i tretë radhazi që juglindorët marrin pjesë në kompeticionin më të rëndësishëm për klube në Europë. Debutimi historik i bardhekuqve ka qenë dy vite më parë kundër Apoel Nikosias. Në atë kohë, ekipi i drejtuar nga Shpëtim Duro humbi me rezultatin 2-0 në Korçë, ndërsa ndeshja e kthimit përfundoi 4-0 për qipriotët. Në edicionin e kaluar, korçarët fituan ndeshjen e parë ndaj Debrecenit në shtëpi, 1-0, por u mundën në transfertë 3-0.

SKENDERBEU-NEFTCI 1-0

Golat: Orelesi 117′
SKENDERBEU: Shehi, Gvozdenovic, Radas, Arapi, Ademir, Orelesi, Shkembi, S.Lilaj (Tomic 83′), G.Lika (Morina 77′), J.Sefa (Abazi 57′), Pejic. Trajner: Mirel Josa
NEFTCI: Stamenkovic, Silva, Mitreski, Bertucci, Cardoso (Sadygov 36′), Shukurov, Imamverdiyev (Abdullayev 72′), Ramos, Flavinho, Wobay, Platje (Yunuszade 91′). Trajner: Böyükağa Hacıyev
Gjyqtarë: P. Gil, P. Sadczuk, M. Borkowski (Poloni)
Kartonë të verdhë: Arapi 33′, Abazi 60′, Pejić / Imamverdiyev 7′, Mitreski 53′, Yunuszade 96′, Ramos
Karton i kuq: Mitrevski 90+2′

 

Xhek London dhe “ëndrra e pamundur”

by

NELO DRIZARI/Ish editor i Diellit*/
Nelo Drizari, i njohur dhe i çmuar si gjuhëtar, publicist, studiues, shkrimtar dhe piktor që e zhvilloi gjithë aktivitetin e tij krijues në Amerikë, i kaloi njëzet vitet e fundit të jetës së tij në Kaliforni, në vendlindjen e Xhek Londonit. Për të, Xhek Londoni ishte një idhull. Ai ishte i dashuruar pas jetës dhe veprës së tij. Si Xhek Londoni, ashtu edhe ai e kishte nisur jetën nga zero. Nga një djalë i varfër fshati në Shqipërinë e mjeruar të fëmijërisë së tij, ai arriti të shtrojë udhët e jetës me sukses pas emigrimit në Amerikë. Duke shkelur në gjurmët e jetës së shkrimtarit të madh amerikan, në nder dhe si një homazh për të, Nelo Drizari shkroi këtë ese, të cilën ia botoi një vit para vdekjes së tij revista prestigjioze amerikane “Pacific Historian”. Milosao e sjell këtë shkrim sipas përkthimit të Zaho Sulajt, i cili ka një meritë të veçantë në zbulimin dhe publikimin e veprës së këtij shkrimtari në rrethin e gjerë të lexuesit shqiptar. Prej vitesh, Zaho Sulaj është vënë në gjurmë të jetës dhe veprave të Nelo Drizarit dhe po kërkon veç veprave të plota të botuara edhe gjithë shkrimet e tij jo vetëm në mediat e atjeshme në gjuhën shqipe, por edhe në anglisht. Në këto shkrime dallohen ato të botuarat në “New York Times”, ku Nelo Drizari botonte shpesh si bashkëpunëtor në kohën kur ishte kryeredaktor i “Diellit”.

Xhek London dhe “ëndrra e pamundur”

I njohur si një prej shkrimtarëve më të suksesshëm dhe idealist të Amerikës, Xhek Londoni ishte një ëndërrimtar i flaktë dhe i vendosur. Ai gjithashtu besonte fort tek dhuntitë e veta. Kurrë nuk hoqi dorë nga dëshira e zjarrtë për të kalëruar fuqishëm mbi Pegasin, perëndinë e pakapshme të letërsisë. Dhe sikur t’i kujtonte përherë vetes qëllimin që kishte, i pëlqente shumë ta quante veten “Ujk”. Ishte ky një imazh i fëmijërisë, që do të thoshte një ujk i pamposhtur mes mbinjerëzve.
Për Frederik Bamfordin, shokun e tij më të madh në moshë dhe mentorin e pazakontë, e ardhmja e nxënësit të ri po përvijohej si një poemë e veçantë… “një poemë e fuqishme”. Shoqëria e tyre e ngushtë ishte ndoshta më kuptimplote se një marrëdhënie thjesht sokratiane midis mësuesit dhe studentit. Në fakt, shpejt u vërtetua se djaloshi Xhek London ishte fatlum që gëzonte besimin dhe miqësinë e tij… Gjithçka filloi më 1895.
Kur u takuan për herë të parë, Frederik Bamfordi sapo ishte emëruar bibliotekar dhe kishte në ngarkim Departamentin e sapo krijuar të Huazimeve në sallën e Bibliotekës Publike të Oaklandit. Para kësaj, kishte qenë profesor i gjuhës dhe letërsisë angleze në Kolegjin Hesparian.
Atë vit, djaloshi Xhek London ishte bërë mjaft i vetëdijshëm për mungesën e së paku, arsimit të mesëm. Për këtë shkak, ai shpeshherë kishte marrë rrugë të gabuar. Një vit më parë, për shembull, pa u menduar mirë, ishte bashkuar me “ushtrinë” e të papunëve që ishin nisur nga Kalifornia drejt Washington DC. Mes tyre gjithashtu kishte shumë endacakë që nuk kishin asnjë qëllim në jetë. Rendja pas këtyre burrave tekefundit do të bëhej një aventurë e ankthshme.
Për të kaluar kontinentin amerikan nga Kalifornia me 2000 burra të këtillë, iu desh të lypte derë më derë bukë, rroba dhe qindarka të çmuara, për të mbajtur frymën gjallë. Pastaj, pasi dezertoi më në fund ushtrinë e të papunëve në pjesën qendrore të Amerikës, ai mbërriti në një qytezë të vogël në afërsi të Bufalosë në New York. Atje, papritmas i ra qielli mbi kokë.
Atë ditë, sapo zbardhi agimi, e arrestoi policia. Akuza ishte e çuditshme: nuk kishte mjete të dukshme financiare për të mbajtur veten. Pasi doli përpara gjykatësit të zonës, u gjykua pa praninë e jurisë dhe u gjend fajtor. Në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, pasi iu mohua e drejta kushtetuese e gjyqit me juri, u burgos për tridhjetë ditë me punë të rëndë.
Kur u lirua, i zhgënjyer mori rrugën drejt shtëpisë, andej nga kishte ardhur. Në Çikago, ngaqë nuk gjeti një punë për të qenë, sërish përjetoi një ndjesi të hidhtë trishtimi. Në thertore, punëtorët punonin për rroga aq të ulëta, saqë ishte për të ardhur keq. Orët e punës ishin tejet të gjata dhe të padurueshme. Kushtet higjienike ishin akoma më të këqija.
Kur u kthye në shtëpi, pas aventurës dështake e katastrofale, ai filloi me vrull Shkollën e Mesme të Oaklandit. Ndërkaq, pas mësimit, shpesh do të turrej me vrap drejt Bibliotekës Publike të Oaklandit. Atje, sakaq, Frederik Bramfordi sapo kishte arritur të organizonte departamentin e tij duke vendosur rregull në sistemin e huazimit të librave.
Djaloshi Xhek London përnjëherësh i pranoi mangësitë që kishte në fushën e arsimit. Në moshën nëntëmbëdhjetë vjeçare, ishte e domosdoshme që të fillonte menjëherë shkollën e mesme.
Me qëllim që të fitonte pak të holla, ndërsa vazhdonte shkollën e mesme, ai do të punonte atje si roje. Familja e tij ishte e varfër, do të rrëfente djaloshi. Njerku i tij, Xhon London, i shtyrë në moshë, kishte nevojë të madhe për ndihmë që të mbante familjen. Për më tepër, ai kishte nevojë të ngutshme për të blerë libra për shkollimin e tij “me nxitim”.
I prekur thellë nga nevojat e tij, të cilat ai ia kish rrëfyer gjithë sinqeritet, Bramfordi e siguroi menjëherë se do bënte çmos që ta ndihmonte. Dhe ky ishte fillimi i një miqësie të mrekullueshme, një miqësie të çmuar mes një studenti me ambicie të madhe, por që po haste vështirësi dhe një mësuesi të dashur e të përkushtuar.
Ndërkaq, Bramfordi kishte tërhequr vëmendjen e të rinjve dhe të rejave të tjerë me ambicie, që vinin tek ai grupe – grupe për këshilla. Mes tyre ishe dhe një vajzë e re. Quhej Xhorxhia Emeri Loring, e bija e Marie Emeri nga Maine dhe Uillinston Loring nga Kentaki. Teksa e pa për herë të parë Bramfordin pas tryezës së madhe në bibliotekë, ai përnjëherësh i la mbresa “me mënyrën e pazakontë se si vendoste, çdo ditë, një vazo të bukur me lule mbi tryezën e tij të punës”. Shtëpia e familjes Loring ndodhej pesë minuta larg prej aty, në rrugën Kastro.
Tashmë studente në Institutin modern të Arteve “Mark Hopkins” në San Françisko, zonjusha Loring e kalonte gjirin e San Françiskos me traget. Ajo do të nxitonte për t’u konsultuar me “këtë burrë, që e kishte njohur rishtazi dhe kishte kaq shumë shije artistike” rreth librave që i duheshin asaj. Një prej tyre ishte dhe një tekst shkollor i frëngjishtes që ajo do ta përdorte për njëfarë kursi shtesë “passhkollor” të cilin po e kryente në Shkollën e Mesme të Oaklandit, ku ishte diplomuar tre vjet më parë.
Atje, gjatë orës së frëngjishtes, zonjusha Loring shpejt do të takonte djaloshin Xhek London. Kur e pa për herë të parë, e vështroi me kërshëri dhe përnjëherësh përjetoi një ndjesi ngazëllimi. Ndërsa hyri i fundit në klasë dhe me nxitim u ul disa rreshta pas saj, ajo vuri re se ai “spikaste mbi djemtë e tjerë të klasës… me kaq shumë pjekuri rinore në fytyrën e pashme dhe me tipare që tregonin një njeri të vendosur”.
Shpejt e njohu nga afër dhe zbuloi se ai kishte ndjekur Shkollën Cole në perëndim të Oaklandit. Në të njëjtën shkollë kishte shkuar dhe ajo. Pak kohë para kësaj, ai i kishte shpërndarë gazetat “Oakland tribune” dhe “San Francisko examiner” familjes Loring në rrugën Kastro.
Por, pasi përfundoi kursi i frëngjishtes, ajo nuk e pa Xhek Londonin deri në fillim të vitit tjetër shkollor. Në përfundim të semestrit të pranverës në Shkollën e Mesme të Oaklandit, më 1896, papritmas ai vendosi të vihej në kërkim të horizonteve të reja. Në gji i vlonte dëshira e flaktë për t’u shkolluar në universitet. Kishte ëndërr Universitetin e Kalifornisë, në Berkeli.
Pikërisht në atë kohë, ai iu lut Bramfordit që ta drejtonte në atë që mësuesit i dukej si një ëndërr e parealizueshme, ngaqë djaloshi kishte më pak se një vit arsim të mesëm. Prapëseprapë, mentori me ngurrim ia dha lejen, por e paralajmëroi nxënësin e tij tepër ambicioz se do të ishte një detyrë rraskapitëse.
Atë verë, nën drejtimin e Bamfordit, i cili kishte një eksperiencë mjaft të pasur, djaloshi Xhek London u përkushtua me mish e me shpirt për të realizuar këtë ëndërr, që dukej e pamundur. Për më pak se tre muaj, duke ndjekur me përpikmërinë më të madhe udhëzimet e vështira të mentorit, ai e realizoi me sukses çka dukej një sfidë pothuajse e paarritshme.
Kur u zhvilluan provimet e pranimit në universitet, në Shtator 1896, ai doli me rezultate të shkëlqyera dhe kësisoj fitoi të drejtën e studimit. Mirëpo, për arritur deri aty, ai pothuajse u rrëzua përtokë për shkak të lodhjes mendore, ashtu siç e kishte paralajmëruar shoku më i madh.
Një ditë, në kompleksin universitar të Berkelit, zonjusha Loring pati sërish një surprizë të këndshme, kur takoi Xhekun. Teksa iu afruar plot gjallëri me një dëng të madh librash nën sqetull, me fytyrën që i ndrinte, ai i tha asaj i përndezur:
“Kam marr vepra – por kryesisht anglisht dhe sa më shumë anglisht.” Tashmë ishte më i vendosur se kurrë të bëhej shkrimtar.
Ajo do ta takonte përsëri, pas disa vitesh…. tashmë ishte bërë bashkëshortja e zotit Frederik Bamford. Ndërkohë, i riu Xhek London kishte përjetuar një mori

përvojash si të hidhura, ashtu dhe shumë të suksesshme. Me kujdesin më të madh, ajo kishte krijuar një album të përvitshëm me gazetat që pasqyronin arritjet e tij të jashtëzakonshme si shkrimtar.
Ndërkaq, duke pasur përherë një ambicie të madhe, ai do të kërkonte të kapte me penën e tij ylbere të tjera të pakapshme. Ndërsa gjithë kjo i kishte dhënë përkohësisht kënaqësi të vërtetë si student, shpejt do ta linte të pakënaqur me vetveten. Kishte qenë student vetëm për një semestër.
Kështu, kur përfundoi sezoni i dimrit në kompleksin universitar të Berklit, nisi të mendonte për diçka tjetër, që sipas tij ishte më shpërblyese. Tashmë kishte një ëndërr të çuditshme të bëhej materialisht i pasur dhe madje sa më shpjet. Dhe përnjëherësh gjeti dhe pretekstin: zbulimi i arit në Klondike të Alaskës ishte objektivi i tij.
Përpara se të linte Universitetin e Kalifornisë, në pranverë të vitit 1897, e kaploi një ide tjetër. Ngaqë përherë dëshironte, ashtu si në ëndërr, të bëhej shkrimtar….madje më i madh se Horatio Algeri… tani donte patjetër të fillonte punë si korrespodent gazete. Besonte se do të mbulonte me sukses historinë e jashtëzakonshme të etheve të arit të Alaskës.
Por editorët, që nga koha e “News Letter-it” të Bostonit gjithmonë parapëlqenin korrespodentët me përvojë për detyra kaq të rëndësishme. Madje dhe editorët e “San Francisco Chronicles” dhe “Call” nuk e shihnin atë si kandidat të përshtatshëm. Vetëm editori i “San Francisco Examiner” i sugjeroi fort se mund të pranonte disa artikuj, por jo punë të përhershme.
Duke marrë zemër nga kjo fije shprese, i ngazëllyer, ia dha lajmin Eliza Londonit, motrës së tij të dashur. Ai iu lut me gjithë shpirt që ajo ta ndihmonte me të holla për aventurën e Klondike. Duke shpjeguar me pasion, atij i duheshin para për bukë, rroba leshi dhe pajime për ekspeditën e arit. Sapo të kthehej, premtoi ai tërë sinqeritet, do ta bënte motrën të pasur me arin e Alaskës. Megjithë kundërshtimin e fortë të Florës, nënës së tij që nuk i mbushej mendja lehtë, Eliza London Shepard (martuar në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçare me kolonelin Shepard të Ushtrisë së SHBA), ia dha me dëshirë paratë që i nevojiteshin.
Por kur mbërriti në Territorin e Jukonit, bora e madhe dhe moti i acartë e kishte bërë pothuajse të pamundur kalimin për në Dawson City, vendi më i afërt me fushat armbajtëse të Klondike. Pikërisht në këtë kohë iu desh të përballej me Qafën e rrezikshme Chilkoot. Në moshën njëzetë e një vjeçare, i fortë si një dem i egër dhe më se i vendosur për t’ia dalë mbanë atje ku arkërkuesit e tjerët kishin dështuar, ai do të sfidonte sërish perënditë e mistershme.
Duke ecur kujdesshëm mbi shpatin e ngrirë të Qafës Chilkoot me borën deri në gju, duke u kthyer mbrapsht disa herë në ditë me peshë të rëndë mbi supe, më në fund ai do t’ua kalonte dhe indianëve të rreptë, të punësuar si hamej, që bartnin pesha të rënda mbi shpinë. Ata u mahnitën nga qëndresa dhe këmbëngulja e pabesueshme e këtij djaloshi të bardhë.
Në Dawn City, karshi fushave të arit, ai ngriti kampin për të kaluar dimrin e ashpër të 1897-98. Pastaj, vendosi piketat në dy ngastrat e ngrira të regjistruara në emrin e tij. Ndërkohë, ngaqë sezoni i kërkimeve kishte përfunduar për atë vit, asnjë arkërkues, përveç djaloshit Xhek London, s’mund të bënte gjë derisa të vinte pranvera.
Ndërsa dembelët harxhonin arin e çmuar në lokalet e kumarit dhe baret e shthurura, ai pa humbur kohë, zuri të grumbullonte një material tjetër, që kishte mundësi të shndërrohej në ar të çmuar. Nga gojët e grave dhe burrave të pashpresë, ai vijoi të qëmtonte me pasion rrëfenja tepër interesante, të cilat një ditë, kur të kthehej në shtëpi, shpresonte t’i kthente në tregime fitimprurës.
Në fillim të pranverës, kur bora kishte shkrirë mbi fushat e ngrira të Klondike, ai i kishte ngjeshur xhepat e fryrë me çka do të thureshin më vonë romane, artikuj dhe tregime realiste të suksesshme.
Papritmas, i trishtuar u detyrua ta përjashtonte mundësinë e gërmimit për ar në dy ngastrat e tij. Arsyeja kryesore, siç kishin urdhëruar tashmë në mënyrë të pamëshirshme, perënditë e Jukonit, ishte sëmundja e skurbutit, e cila për pak sa nuk i mori jetën. Mungesa e frutave të freskëta dhe ushqimeve të tjera të shëndetshme në një klimë të ashpër e kishin dobësuar shumë.
I sëmurë aq rëndë për të qëndruar atje dhe ndoshta të vdiste siç kishin vdekur shumë të tjerë, më në fund vendosi të kthehej në shtëpi. Edhe pse pa të holla dhe akoma më i dobët se sa kur hipi në avullore, ai filloi punë pranë motorëve të vaporit, ku i hidhte qymyr zjarrit, me qëllim që të paguante biletën e kthimit në Kaliforni.
Kur u kthye në shtëpi, në Oakland, e ëma e priti me fjalë të ashpra. Ai kishte harxhuar kot një vit të tërë dhe kishte prishur paratë e Elizës, do ta qortonte ajo tërë zemëratë. Më keq akoma, Xhon Londoni, njerku i tij, nga i cili priste një fjalë të mirë, kishte vdekur nga pleqëria.
Madje dhe e dashura e tij angleze, Mabel Applegarth, të cilën e kishte lënë pas dore dhe nuk i kishte shkruar rregullisht letra nga Territori i Jukonit, nuk do të kishte të bënte me të, në qoftë se ai nuk gjente një punë të mirë, siç ishte postier me postën e SHBA-së. Frederik Bamfordi e kishte rekomanduar atë fuqimisht për këtë vend pune. Dhe e pranuan.
Por, kur i kërkoi drejtorit të postës të Oaklandit që të fillonte punë pas një viti, me qëllim që t’ia kushtonte gjithë kohën të shkruarit, zyrtari i postës e refuzoi menjëherë.
Po ashtu dhe Mabel Applegarth-i. Kishte pritur njëfarë mirëkuptimi prej saj, rreth pasionit të tij për shkrimet fitimprurëse. Në fakt, ajo e kishte quajtur diçka utopike. Një vrundull dëshpërimi dhe pezmi e mbuluan. Në moshën 24 vjeçare, i frikësuar se mos qëndronte përherë pezull, i varur nga trazimi i herëpashershëm emocional, Xhek Londoni rrekej të gjente ndonjë mrekulli të pakapshme që ta shpëtonte nga rrokullisja drejt greminës, në buzë të së cilës qëndronte.
Për këtë, mëndja i vajti menjëherë te Frederik Bamfordi. Mentori i vjetër me bujarinë e tij e kishte ndihmuar të zgjidhte probleme që dukeshin të pamundura. Por tani përjetoi një ndjesi faji që e mundonte shumë. Në radhë të parë, e kishte zhgënjyer mikun e ditur, kur papritur la Universitetin e Kalifornisë pa i thënë atij as një mirupafshim, para se të nisej për Alaskë. Kjo i rrihte fort në ndërgjegjen e trazuar.
Në vend të Bramfordit vendosi që të takonte fillimisht Xhoni Heiholdin, shokun e fëmijërisë. Heinholdi ishte ende pronar i barit “First and last chance saloon” në fund të shëtitores së Oaklandit. Kur ishte i vogël, Xhek Londoni shpërndante atje gazetat lokale pas mësimit. Për më tepër, në atë çast, kishte nevojë të domosdoshme për ilaçin e zakonshëm. Ishte një fjalë përkëdhelëse që përdorte për pijen e fortë.
Xhoni Heinholdi e priti me përzemërsi. Se kishin parë njëri tjetrin qysh një vit më parë, kur filozofi i barit të Oaklandit mbushi dorën me para nga kasa dhe ia kishte dhënë hua. Ai ishte kthyer në shtëpi duarbosh, do të rrëfente djaloshi që kishte dëshirë të bëhej shkrimtar. Dhe nuk kishte para për të larë borxhin. Madje s’kishte as për pije. Por kishte sjellë një tufë të madhe rrëfenjash te çmuara për të cilat ishte i sigurt se do t’i rikrijonte dhe do të thurte shkrime realiste.
Pasi i rrahu shpatullat shokut më të vogël në moshë, duke buzëqeshur, Heinholdi e siguroi atë se tanimë ai e kishte harruar fare borxhin e vogël. Dhe pijet i kishte nga i zoti i barit. Ajo që donte tani, në të ardhmen e afërt, ishte vetëm një kopje, me nënshkrimin e autorit, të librit të tij të parë.
Shumë më shpejt se ç’kishte shpresuar, Xhoni Heidholdi e mori kopjen me nënshkrimin e autorit, ditën e martesës së Xhek Londonit me Besi Maddern. Ajo ishte kushërira e Mini Madern Fisk, aktores së mirënjohur amerikane. Dhe data e martesës: 7 Prill 1900. Atë ditë, Hauton Miflin me mirësjellje botoi librin e tij të parë, “Ujku i detit”, si dhuratë martese.
Në kapërcellin e shekullit, me ndihmën e përzemërt të Besi Madern-it, vajzës shtëpiake që i mungonte bukuria e brishtë e Mabel Applegarth-it, Xhek Londoni e kishte kaluar me sukses Rubikonin e tij letrar, që i ngjallte frikë dhe ankth. Në fund të 1900, emri i tij si shkrimtar i ri i prozës së fuqishme ishte bërë legjendë në gjithë Amerikën.
Vetëm në Janar të atij viti, muaji i tij i lindjes, tregimet e tij magjepsës ishin botuar në tre revista të mëdha. Rrëfenjat që kishte sjellë nga fushat e arit të Klondike – siç i kishte siguruar shokët me entuziazëm – tashmë ishin kthyer në ar të vërtetë. Revista “Atlantic monthly”, një gjigand letrar në Amerikën Lindore, do të botonte “Tregimet e veriut”. “The review of the reviews” kishte në faqet e saj tregimin “Ekonomia në Klondike”. Dhe “Youth’s companion” përmbante “Guxim dhe këmbëngulje”.
Ndërkaq, në fund të 1900, njëmbëdhjetë revista të tjera atë vit e rritën numrin mesatar të tregimeve dhe artikujve të tij të botuar deri në tre në muaj. Një botim tjetër i shquar i San Françiskos, “Overland monthly”, të cilën e kishte themeluar Bret Harte afërsisht gjysmë shekulli më parë, i kishte dhënë atij nxitjen më të madh që mund të ëndërronte një shkrimtar i ri; kishte botuar të gjitha tregimet e Klondike që ai u kish dorëzuar.
Dhe Nineta Imes, shkrimtarja e mirënjohur e revistës, në një intervistë të saj, çuditërisht kishte parashikuar se një ditë Xhek Londoni do të bëhej shkrimtari kryesor i Amerikës. Neta ishte bashkëshortja e Roskoe Imes, menaxherit që drejtonte biznesin e “Overland monthly”. Sharmian Kiterixh, e cila disa vite më vonë u bë bashkëshortja e dytë e Xhek Londonit, ishte mbesa e saj.
Me mënyrën e guximshme të Don Kishotit, tashmë, më në fund ai e kishte kaluar Rubikonin e shumëfrikshëm dhe i lumtur, po fluturonte mbi atë, që më herët dukej një Pegas krejt i pakapshëm. Në gjashtëmbëdhjetë vjet që i kishin falur kënaqësi të paparë, duke punuar në shtëpinë e tij në Glen Ellen me një shpejtësi marramendëse, shpeshherë dhjetë orë në ditë dhe shtatë ditë në javë, ai do të shkruante dyzetë e katër libra. Ishin libra realist, të pakompromis, të ndjeshëm…krejt ndryshe nga librat “mjaltë të ëmbël” të Horatio Algerit, të cilit ia kishte kaluar me sukses si krijuesi i prozës realiste.
Le të marrim, për shembull “Ujkun e detit” dhe “Thundrën e hekurt”. I pari përmban një karakter shumë të fortë, i cili sundon mizorisht të tjerët, ata që do t’i përulen ngaqë janë të dobët. Dhe i dyti pasqyron vdekjen e lirisë individuale, dhe paralajmërimin e jashtëzakonshëm të asaj që ndodhi për fat të keq, disa vite më vonë, në Gjermaninë naziste të Hitlerit. Librat e ndjeshëm, të cilët dëshmojnë qartazi njohjen e thellë të botës së kafshëve si dhe dashurinë e tij për kafshët e egra dhe ato shtëpiake, janë “Dhembi i bardhë” dhe “Majkëlli, vëllai i Xherrit”, si dhe “Kushtrimi i të parëve.”
Ndërkaq, në 1907, ai ndërtoi një jaht modern, me të cilin lundroi me Sharmian në Paqësorin e pafund deri në Havai, Tahiti e më tej. Ai gjithashtu kishte blerë në Glen Ellen të Qarkut Sonoma një fermë 350 hektarëshe. Në vitin 1916, honoraret nga puna krijuese dhe të ardhurat nga ferma kishin kapur shifrën e nëntëdhjetë mijë dollarëve në vit. Librat dhe tregimet e kishin bërë të famshëm në gjithë botën e civilizuar, duke përfshirë dhe Rusinë cariste. Në vendin e tij, kishte fituar dashurinë e lexuesve, (si dhe anatemën e atyre që nuk pajtoheshin me disa nga idetë e tij kryengritëse). Edhe jashtë vendit, librat e tij ishin përkthyer në gjermanisht, frëngjisht, rusisht, danisht, suedisht dhe në shumë gjuhë të tjera.
Ëndërr e pamundur? Kurrsesi. Ai kishte realizuar potencialin e mendjes së tij idealiste. Përpjekjet e pareshtura. Planifikimin e shkëlqyer. Qëndresën e paepur.
Por ashtu sikurse Akili mitik, i cili kishte tersin vdekjeprurës në thembër, Xhek Londoni fatkeqësisht kishte një ves që do të shkaktonte një krisje shkatërrimtare për veten e tij: pijen kronike. Ky aspekt i tij është pasqyruar plotësisht në librin e tij autobiografik “Xhon Barlikorn”.
Në mënyrë të qartë dhe të çiltër, “Xhon Barlikorn” është historia e pabesueshme e luftës dhe brengës së Xhek Londonit për ta çliruar veten nga kthetrat e atij, që për njëzetë vjet dukej një përbindësh i kontrollueshëm. Dhe tani, kur përbindëshi e kishte kapur për fyti e se lëshonte më, ai e kishte hedhur gjithçka në librin e tij.
Tejet kureshtar të dinte se çfarë mendonte miku më i shtrenjtë dhe shoku i tij pijes, poeti i Kalifornisë, Xhorxh Sterlingu nga Karmeli, ai ia postoi menjëherë dorëshkrimin nga Glen Ellen. Kishin shkëmbyer shpeshherë dorëshkrime për kritikë. Kishin rënë dakord që të flisnin pa dorashka për punën krijuese të njëri-tjetrit. Bashkëngjiti dhe një shënim me nënshkrimin “Juaji, Ujku”.
Njiheshin prej kohësh, që kur ishin takuar në Piedmont dhe Oakland, përpara se Xhorxh Sterling të banonte në Karmel me bashkëshorten Carrie, pak kohë para se tërmeti i 1906 t’i jepte një goditje vdekjeprurëse San Françiskos. Të dy shkrimtarët ishin tejet të talentuar, të shkujdesur, si dhe pijanecë. Sterlingu e quante atë “Ujk” sepse shokut ia kishte ënda që ta thërrisnin me nofkën e fëmijërisë. Dhe Londoni e quante atë “Grek” për shkak të profilit klasik dhe qëndrimit të tij poetik.
Kur Shekulli botoi veprën “Xhon Barlikorn”, bota, më në fund, mori vesh se ç’kishte hequr Xhek Londoni. Si pijanec për njëzetë vjet, ai nuk kishte mbajtur asnjë të fshehtë në librin e tij. Madje dhe prohibicionistëve, që, tanimë, nuk kishin kurrfarë respekti për autorin e librit, u lanë mbresa të mëdha rrëfimet e tij të çakërdisura.
Ndërkaq, atë vit, të dy burrat shfaqën një interes të madh për organizimin e Klubit të Shkrimtarëve të Kalifornisë. Deri tani (1913), ata kishin qenë anëtarë të Klubit Xhon Ruskin, të cilin e kishte themeluar Frederik Bramfordi në Oakland, si një qendër letraro-artistike për artistët dhe dijetarët. Me ndihmën e pakursyer të Xhejms Mari Hoper-it, vetë një shkrimtar i shquar, si dhe shkrimtarëve të tjerë nga zona e Gjirit të San Françiskos, më në fund ata arritën të siguronin aktin themelues nga Sakramento.
Të tre burrat ishin gjithashtu të interesuar që të bëheshin anëtarë të Klubit Bohemian. Organizata shumë e vlerësuar e San Françiskos ishte magjepsur sidomos pas Xhek Londonit. Anëtarët e saj ishin midis kapitalistëve dhe profesionistëve më të dëgjuar të SHBA-së. Aktualisht si një shkrimtar i famshëm dhe kapitalist i pasur, edhe pse u josh më parë nga socializmi, me shumë dëshirë ai u bë anëtar i këtij klubi. Të dyve, atij dhe Sterlingut, u pëlqenin sidomos vizitat e përvitshme në Bohemian Grove, e dëgjuar për pemët gjigante sekuoja dhe tufat e kuajve, në Kaliforninë Veriore. Në 1916, Klubi Bohemian i kërkoi Londonit të shkruante një dramë për shfaqjen e tyre të përvitshme “High Jinks” në Bohemian Grove. Ai e shkroi mjeshtërisht.
Sa herë shkonin në Bohemian Grove së bashku, të dy ishin gjithashtu të dhënë pas lojërave zbavitëse me kuaj. Njëherë, për shembull, në mes të natës, befas trembën keqas disa anëtarë tepër hijerëndë të klubit.
Mbështjellë me çarçafë që valëviteshin në ajër, ata vërtiteshin si fantazma nga njëri kamp tek tjetri. Ndërkaq hëna e plotë kishte hedhur hijet e saj vezulluese e të frikshme përmes sekuojave që lartoheshin madhërishëm në qiell. Nga goja e anëtarëve të shquar, që përpiqeshin të flinin, zunë të dilnin mallkimet e tyre.
Kjo rini e përjetshme dhe miqësi e çiltër midis “Grekut” dhe “Ujkut” vijoi e lumtur deri një ditë tejet të trishtë kur “vrasësi” i pashmangshëm i dha Xhek Londonit goditjen fatale. Më 22 Nëntor 1916, ai vdiq papritur në moshën 40 vjeçare. Vdekja e tij e befasishme, përnjëherësh i dha shkas thashethemnajës së neveritshme se ai kishte vrarë veten.
Sharmian, e dërrmuar nga hidhërimi, me lot në sy e kundërshtoi shtypin. Burri i saj nuk kishte bërë vetëvrasje, ngulmoi ajo. Dhe dy vajzat e tij të rrituara, Xhoan dhe Bes, që banonin me Besin, nënën e tyre, menjëherë publikuan letrën që kishin marrë nga i ati një ditë para se të vdiste. Në letrën në fjalë, ai i ftonte ato të shkonin të lundronin me të, sikurse dilnin së bashku kur ato ishin ende fëmijë, në liqenin Merrit, në Oakland. Nëse qëllonte që atë ditë të bënte mot i keq, kishte sugjeruar ai, ato mund të shihnin ndonjë shfaqje sa për të kaluar kohën.
Ata javë, ai kishte rezervuar një vend në trenin transkontinental për të shkuar në New York. Kishte si qëllim t’u kërkonte botuesve një parapagesë të madhe nga honoraret e librave të tij “të ardhshëm”. Me ato para kishte planifikuar të ndërtonte një komunitet ideal brenda fermës së tij në Glen Ellen për punëtorët e fermës dhe familjet e tyre.
Një prej tre doktorëve që ishte përpjekur ta sillte në jetë atë ditë, i tha gazetës “Oakland tribune” se Xhek Londoni kishte vdekur nga helmimi uremik, me sa duket shkaktuar nga abuzimi me alkool dhe një dozë tabletash për të neutralizuar efektin.
Kur Frederik Bamfordi dhe Xhorxh Sterlingu morën vesh vdekjen e tij të papritur, u prekën thellë. Bamfordi, i cili zor se futi gjë në gojë për tre ditë, derdhi lot si fëmijë. Dhe Sterlingu, i trishtuar, i hipi menjëherë trenit “Del Monte Express” nga Monteri për të marrë pjesë në funeral në Glen Ellen.
Në sallën e funeralit, Sterlingu u ngrit nga vendi dhe me solemnitet bëri disa hapa përpara. Ndaloi mu atje, ku Flora – dukshëm me fytyrë të hequr dhe të lagur nga lotët që i kullonin rrëke – ishte ulur. Ajo ndodhej përbri “vogëlushit” të saj. Për një çast të nderë, Sterlingu heshti dhe në sallë ra një qetësi e thellë. Pastaj, si poetët e lashtë, ai ngriti krahët e gjatë dhe i zgjati përpara mbi trupin e pajetë të “Ujkut” të tij më të shtrenjtë. Atëherë, pa letër në dorë, mbajti një fjalim prekës: një elegji poetike që e kishte përfunduar atë ditë në bordin e “Del Monte Express”:

A ka pasur ndonjëherë fytyrë të pajetë
në të cilën, me vonesë, të gjallët s’kanë shquar
një thirrje të heshtur për dashurinë e fshehtë
një qortim të heshtur për fjalën e nxituar?

Dhe tani përkulemi para mikut të shtrenjtë
që lamtumirën e fundit nuk ia dhamë dot
i cili pa asnjë pëshpërimë apo shenjë
të kuptueshme, befas u nda nga kjo botë.

Oh larguar prej nesh, kush e di sa larg vallë?
iku rrufeshëm në përjetësinë e mugët
duke na lënë heshtjen ose fjalët që janë
për ngushëllimin, ashtu si për detin shkumët.

O zemër që s’ndien, qëndresa juaj e paepur!
O mendje e palodhur s’ju ndave të vërtetës!
Tani veç prehesh, o fisnik dhe trim, i vdekur
si luani i pamposhtur në kulmin e jetës.

Ndërsa ende e pushtuar nga dhimbja e thellë, Sharmian e pati të vështirë të zinte vendin e viganit të saj. Por pastaj, ajo do të nderonte me krenari veprën e tij. Ndërkaq, shpejt i ndërtoi një përmendore madhështore “të dashurit të çmendur”, siç e quante ajo në ditët e tyre të lumtura. Ishte njëfarë Taxh Mahali në kujtim të tij. I dha emrin “Shtëpia e mureve të lumtura”.
Madje dhe qyteti i Oaklandit, që, njëherë, e kishte arrestuar dhe dënuar me gjobë të riun Xhek London se kishte mbajtur një fjalim pa leje në rrugë, shpejt do të kushtonte me krenari dy memorialë për nder të tij. Përpara bashkisë së qytetit mbollën një fidan lisi, i cili shpjet do të rritej e bëhej një pemë madhështore. Dhe përgjatë kanalit të Oaklandit, atje ku kishte lundruar në 1907 me Sharmian në jahtin e tij Snark, këtij vendi tërheqës iu dha zyrtarisht emri, Sheshi Xhek London. Sapo vë këmbën në shesh, bust i tij në bronz, spikat për bukuri dhe të përshëndet.
Gjithashtu përgjatë gjirit, në San Françisko, dy shoqata të shquara një ditë do t’i bënin homazhet e tyre. “Djemtë e Perëndimit të Praruar” dhe “Vajzat e Perëndimit të Praruar” në mënyrë ceremoniale vendosën, së bashku, një pllakë në Third and Branman. Pllaka kishte datëlindjen dhe vendlindjen e tij. U lind atje më 12 Janar 1876. Xhek Londoni, me shkëlqimin e tij si meteor, ishte një amerikan shumë i shquar. (Shkrimtari shqiptar boton një ese për shkrimtarin amerikan në “Pacific Historian”)

Përktheu: Zaho Sula
*Ky shkrim është botuar në revistën “The Pacific Historian”. Pranverë 1977, Nr. 1. dhe e dergoi per Diellin, Zaho Sula

 

Nje dite me Abaz Kupin

by

Nga Julian Amery/ Ishim akoma te zene me hollesite e organizimit por, sic ishte vendosur ne Derje, nje oficer i ri zogist erdhi se bashku me disa trima per te me shoqeruar tek Abas Kupi. Gjithe pasdreken ecem te hipur ne kuaj, permes pyjesh bushi dhe pishe, te nderprera nga udhe prej zejesh te vegjel, ku s’mbinte kurrfare bari. Erresira na mbuloi ndersa ishim duke kapercyer vargun e maleve per te zbritur ne luginen e Shupalit. Megjithate, hena u ngrit shpejt dhe vazhduam rrugen derisa ne mes te nates arritem ne fshatin Bruc ku ajri ishte mbytes. Aty u pershendetem nga djali tetembedhjete vjecar i Abas Kupit, Petriti, i cili e ruante vendin me nje force te vogel zogistesh. I ati gjendej akoma nje ore larg ne kembe dhe, duke pare se ishte vone, Petriti me tha se duhej te kaloja naten si mysafir i tij. Pranova me gjithe qejf, sepse kisha me teper se tete ore qe kaleroja.
Petriti me udhehoqi ne nje shtepi te ulet njekateshe, ku nje numer guerilesh zogiste ishin ulur prane zjarrit. Dhoma ishte e mbushur me tym dhe m’u deshen disa minuta te shihja dhe te merrja fryme lirisht. Nderkaq, u ula prane vatres, ku ishte shtruar nje qilim dhe, duke pritur qe te behej gati darka, bisedova me Petritin. Ai e fliste mire frengjishten, duke qene se kishte studiuar ne liceun francez te Korces, ku per ironi te fatit, Enver Hoxha kishte qene mesuesi i tij. Ai ishte i etur per lajme jashte Shqiperie, dhe vargu i pyetjeve qe me behej, pengohej vetem nga fisnikeria e natyrshme e tij, pasi une isha mik ne ate shtepi. Ne pamje nuk ndryshonte nga i ati, megjithese ishte i forte nga trupi dhe kishte levizje me te ngadalshme. Me paten thene se ishte dalluar mjaft ne luftimet e vjeshtes se kaluar. Pervec kesaj, Petriti zoteronte autoritet natyror dhe me gjithe moshen e re, dukej se u frymezonte respekt malesoreve te rrepte qe e shoqeronin. Disa prej ketyre malesoreve flisnin pak italisht ose serbisht dhe bisedimet e asaj nate, me dhane pershtypjen e pare mbi opinionet qe mbushnin mjediset zogiste. Geget nuk jane llafazane si greket apo sllavet. Por ndjeva, nga fjalet e tyre, se ata kishin teper dyshime mbi qellimet e englezeve.
Made ata ishin te shqetesuar shume me teper per parandalimin e perhapjes se komunizmit ne Shqiperi, se sa per luften kunder gjermaneve. Aty nga ora nje, bisedimi yne u nderpre me ardhjen e darkes qe perbehej nga supa, mishi i zier dhe djathi. Hengrem ne heshtje dhe sapo mbaruam u terhoqa qe te shlodhesha mbi shiltet, qe i zoti i shtepise kishte shtruar per neve, mbi dysheme.
Diten e neserme, gjate pasdrekes, Petriti me shoqeroi ne vendin ku Abas Kupi kishte vendosur perkohesisht shtabin e tij luftarak. Kjo ishte nje ndertese prej guri boje hiri, ndertuar ne nje brinje te dale, te kreshtes se malit. Atje arrihej duke kaluar permes nje shtegu te ngushte dhe te pjerret, sa u detyrova te lija kalin dhe ta beje me kembe pjesen e fundit te rruges. Abas Kupi doli perpara ndersa po kaperceja oborrin e shtepise se rrethuar me mur dhe me uroi mireseardhjen me pershendetjen tradicionale “tungjatjeta”. Me udhehoqi duke hipur neper shkallen prej druri, e cila qendronte si nje shkalle e zakonshme e mbeshtetur ne murin e shtepise. Duke me kapur per dore me futi ne nje dhome te erret dhe te pluhurosur, ku shiheshin pushke dhe mitraloza te varur ne mur. Dhoma ishte e mbushur plot me parine zogiste dhe me trimat e tyre. Dukeshin njerez te eger dhe te ashper, me gjerdanet shtrenguar brezit, me kobure te stolisura, me thika dhe granata dore. Shumica e tyre kishte veshur brekushe te zeza dhe te gjera te modes turke, me xhamadane te zinj, ose ngjyre kafe, te bere prej shajaku dhe me gajtane. Rreth belit mbanin breza shumengjyresh, ndersa ne koke feste te bardha apo qeleshe. Disa me prapa ishin me uniforme, te cilat i kishin mbajtur qe ne kohen e sherbimit te tyre ne ushtri ose i kishin marre si placke lufte nga italianet, ndersa te tjeret, vecanerisht udheheqesit, mbanin xhamadane prej leshi ose lekure, te pershtatura sipas uniformave ushtarake apo veshjes se vendit te tyre.
U ulem pertoke, sipas modes turke, prane zjarrit. Ndersa ishim duke pire kafe e shkembyer urime, guerilet te mbledhur ne grupe te vegjel rreth e rrotull nesh benin zhurme si nje mulli, pa e hequr vemendjen nga bisedat. Nje te huaji keto pershperitje i dukeshin ogurzeza dhe konspirative, por per vendasit ky zakon nuk perbente shkak fyerje. Nevoja i kishte detyruar guerilet qe te benin nje jete te perbashket. Gjithkush e shihte shokun e tij edhe ne levizjet me te vogla dhe, vetem me ane te peshperitjes mund t’i jepnin bisedimit nje karakter privat. Ndodhesha aty prej gati gjysme ore, kur, me nje shenje te Abas Kupit, guerilet dolen jashte dhomes dhe mbetem vetem me Shaqirin, perkthyesin tim dhe kolonel Murat Bashen. Basha kishte qene nje oficer karriere ne kohen e Mbretit Zog dhe kishte arritur te negocionte me Abas Kupin ne Beograd me 1940. Tani ishte kryetar i shtabit te zogisteve, por me beri pershtypje qe ne fillim, sjellja e tij prej pedanti, gati per te nxjerre veshtiresira ne cdo gje. Sic do te provohej me vone, ai ushtroi influence disfatiste ne shtabin e Pergjithshem zogist. Ndonese personalisht nuk ishte frikacak, ai u druhej aksioneve, si shume oficere te tjere madhore, te cilet i paten fituar gradat e tyre me shume ne sheshet e rrugeve se sa ne fushat e betejes.
Fillova nga bisedimi duke i treguar Abas Kupit kredencialet e mia. Keto perbeheshin prej nje letre te Sterlingut, i cili kishte qene miku i tij dhe prej nje fjale per bashkepunim qe me kishte dhene Mbreti Zog. Kjo ishte nje marreveshje qe porosiste te gjithe shqiptaret qe te mbronin jeten time dhe nese nuk do t’ia arrinin qellimit, se paku, te me merrnin gjakun. Pasi provova ne kete menyre mirebesimin tim, u kujtova mbledhjen tone te Beogradit me 1940 dhe i thashe Agait (term qe perdoret gjate gjithe librit per Abaz kupin) qe te na tregonte pervojat qe pati fituar gjate kesaj kohe. Doja te degjoja kete histori vetem per qejf, dhe pervec kesaj, me dukej se interpretimi i se kaluares do te me lejonte shpjegimin me te natyrshem te kohes se tanishme. Ai vuri buzen ne gaz dhe filloi te tregoje me hollesi aventurat e tij, te cilat kete here gjalleroheshin nga grimca te nje humori talles e te hidhur, por pa zbukuruar gje. Ishte vetem nje rrefim i vertete i atyre cfare kishte provuar ne ato kohera. Fliste me ze te ulet duke trazuar prushin ne vater, dhe duke veshtruar here pas here, nese kuptimi i fjaleve te tij, me perkthehej besnikerisht. Ishte gati mesnate kur mbaroi tregimin, qe ne te vertete ishte dicka e bukur. Permes ketij rrefimi dilte ne shesh burri dhe shkathtesia, me te cilen ai e kishte ruajtur pavaresine prej gjithkujt qe qe perpjekur ta perdorte si vegel. Prej ketyre njerezve ne ishim te fundit, ndaj, diten e neserme, ne nje mesazh te shkurter drejtuar Maklinit (i derguar tjeter britanik ne hqiperi), i shkruajta: “Ky eshte nje peshk, te cilin shume veta, jane perpjekur ta zene ne rrjete. Por askush s’ka arritur ta nxjerre nga uji”.
Vazhduam bisedimin tone te nesermen ne mengjes dhe folem mbi strukturen dhe politiken e levizjes zogiste. Fuqia luftuese kryesore perbehej nga forcat e Matit, te Krujes dhe te Tiranes. Secila nga keto treva kishte njefare lidhjeje te vecante me kauzen zogiste. Zogu ishte nga Mati dhe gjate mbreterimit te tij, lugina ishte pasuruar me teper ne krahasim me krahinat e tjera te Shqiperise. Tirana kishte qene kryeqyteti i zgjedhur prej tij, pretendimet e banoreve te se ciles ai i kishte mbrojtur kunder qyteteve rivale te Shkodres dhe te Vlores. Sa per Krujen, ajo ishte vendlindja e Abas Kupit dhe ai e kishte qeverisur per pesembedhjete vjet nen Mbretin. Agai pretendonte se fiset ne keto tri krahina mund te nxirrnin dhjete mije njerez, por ishin te paarmatosur dhe kishin shume pak municione. Megjithate, levizja ishte duke u perhapur pertej Shqiperise se Mesme dhe tanime siguronte perkrahjen e nje numri ish- oficeresh te ushtrise dhe xhandarmerise, te disa prijesve trima gege dhe toske, si edhe te pjeses me te madhe te Tiranes. M’u dha lista e anetareve te komitetit qendror dhe aty pashe emrat e disa njerezve te shquar, shumica e te cileve ishin cifligare ose intelektuale, por qe dalloheshin per qendrimin e vendosur qe kishin mbajtur kunder italianeve.
Qellimi kryesor i Agait ishte krijimi i aleancave me udheheqesit dibrane dhe me fiset katolike pertej Drinit. Megjithate, ai nuk me fshehu propozimet qe i ishin bere nga qeveria e Tiranes dhe nga Balli Kombetar dhe, me foli sinqerisht mbi kontaktet e tij me udheheqesit “kolaboracioniste”. Keta te fundit e dinin fort mire, ashtu sic e dinte edhe ai, se gjermanet e kishin humbur luften dhe se tashme ishin teper te shqetesuar per sigurimin e kthimit ne shtepite e tyre. Ne thelb, Kupi thoshte se vlente te shfrytezoheshin influencat qe “kolaboracionistet” gezonin ende pasi natyra e tij, nuk ishte mesuar te urrente dhe te persekutonte ata, te cileve nuk u trembej. Kur preka ceshtjen e partizaneve, pashe menjehere se ai, i konsideronte keta armiq. Ne fakt, nacionalclirimtaret perbenin rrezikun e vertete per kauzen e tij, ne kundershtim me “kolaboracionistet”, te cilet, kishin me pak fuqi per ta demtuar. Prirja e Kupit kishte qene shkaterrimi i partizaneve para se te beheshin shume te forte dhe e kishte frenuar veten nga sulmet kunder tyre, vetem per respektin qe ndjente ndaj deshirave te britanikeve. I parashtrova me kembengulje argumente te ndryshme ne favor te nje pajtimi por, megjithese pranoi perparesite e ketij pajtimi ai dyshonte nese ky ishte akoma i mundshem. “Po te jete se ju arrini te vendosni nje pajtim midis nesh, une do te gezohem. Por une i njoh mire dhe vallahi ata nuk do te pranojne”.
Me pas u kthyem ne piken kritike, ate te veprimeve ushtarake. Agai m’u pergjigj se ishte ne lufte me gjermanet dhe, si nje prove, vuri ne dukje veprimtarine e misioneve ushtarake britanike ne territorin e tij. Ne te vertete, pranoi, se nuk kishte bere aksione qysh nga vjeshta, por dimri kishte qene i eger dhe, te gjitha energjite e tij, ia pat kushtuar organizimit te levizjes, me te cilen mund te udhehiqte nje kryengritje te pergjithshme ne momentin e duhur. Pervec kesaj, populli ishte i demoralizuar nga deshtimi i luftes se vitit te kaluar. Misionet britanike i kishin nxitur per veprime ushtarake, ndersa zbarkimi i anglezeve po vonohej. Ne vend te kesaj, shtepite ishin djegur, te afermit e tyre i kishin internuar dhe te tjereve u kishin marre kopete e gjedheve. Gjermanet nuk ishin aq shkaterrimtare sa italianet, por ishin shume te eger, ndaj malesoret ngurronin t’i sulmonin perseri, te pakten perpara se ne t’u dergonim arme dhe municione. Pervec kesaj, koha kishte ardhur qe Aleatet te kishin besim tek shqiptaret. Keta kishin bere sakrifica te medha si nje komb prej nje million frymesh dhe, nese tani u behej thirrje te derdhnin gjakun ata kishin te drejte, se paku te dinin se cila do te ishte e ardhmja e tyre. Nderkohe, Kupi nuk mund vecse te perseriste kerkesat e tij te meparshme per njohjen e Mbretit Zog nga Aleatet, per pranimin e Shqiperise ne radhet e Kombeve te Bashkuara dhe per dhenien e nje sigurie qe fati i trevave te Kosoves, Camerise dhe Maqedonise shqiptare, nuk do te vendosej pa u marre parasysh deshirat e banoreve te tyre.
I nderpreme bisedimet tona per te ngrene dreke. Qellimisht e zgjata kohen e pushimit, duke menduar mbi fjalet e Agait dhe duke pergatitur pergjigjen time. Thelbi i verejtjeve te tij, mbeshtetej ne faktin se nuk shihte ndonje mundesi per arritjen e nje marreveshjeje me partizanet. Gjithashtu zogistet kerkonin furnizime me arme e municione dhe nje sere koncensionesh politike, para se te sulmonin gjermanet. Mua m’u duk se kushti i dyte perfshinte te parin. Te dy palet ndofta do te deshtonin ne perpjekjet e tyre per t’u marre vesh, por nderhyrja britanike mund te impononte nje aleance fluide dhe ne kete menyre, evitohej lufta civile. Nderkaq, nje nderhyrje e tille ishte e lehte te justifikohej, nese te dy palet do te ishin te angazhuara plotesisht kunder gjermaneve. Prandaj, hedhja e zogisteve ne aksion nuk duhej konsideruar si qellim ne vetvete, por si e vetmja menyre me anen e se ciles mund te pajtoheshin sakaq levizjet rivale te rezistences.

Pasi e konceptova problemin ne kete menyre, m’u desh paskesaj te mendoja se si do t’i mbushja mendjen Abas Kupit qe te fillonte luften. E dija me siguri se Forein Ofisi nuk do te jepte kurre koncesione politike te ketilla sic kerkonte Agai. Gjithashtu nuk mund te shpresoja se Kuarteri yne i Pergjithshem do t’i dergonte arme, para se ai te jepte prova te vullnetit te mire, duke rifilluar sulmet. Fjalet, rralle jane te mjaftueshme ne vetvete per te ndryshuar drejtimin e nje levizjeje politike. Megjithate, hapi i pare per ta cuar drejt fushes se betejes, konsistonte ne faktin se duhej t’u pergjigjesha verejtjeve te Kupit dhe te parashtroja arsye te forta per ta bindur ate te luftonte. Prandaj duhej t’i lija te kuptonte ne menyre te qarte se, sipas pikpamjes britanike, atij i takonte pikerisht barra te fitonte perkrahjen ushtarake dhe politike me ane te aksioneve dhe se nuk na takonte neve t’i mbushnim mendjen per te luftuar armikun e perbashket. Per kete qellim pergatita nje sere argumentash te cilat me vone ne thelb, perbene vijen kryesore te misionit tone. Pasdite kur po bisedonim provova per here te pare vleren e kesaj vije.
“Isha ne Beograd, i thashe, kur u bashkuat me neve, ne ditet e erreta te vitit 1940 dhe askush me shume se une, nuk e di sa keni bere ju, per kauzen tone te perbashket. Nese ju flas sinqerisht, kete e bej sepse ju vleresoj si miku yne”. Mund te jete e vertete qe ne te kaluaren Shqiperise i jane mohuar te drejtat. Por ne qofte se jane bere gabime, mekanizmi i ndreqjes se tyre eshte shume i nderlikuar nga percarjet e brendshme te vete shqiptareve. Abas Kupi kishte kerkuar qe ne te njihnim Mbretin Zog, por nacionalclirimtaret shqiptare ishin kundershtare te papajtueshem te rikthimit te tij dhe ata po luftonin kunder gjermaneve. Ai kishte propozuar formimin e nje qeverie shqiptare ne Londer, por nuk ekzistonte asnje marreveshje midis partive politike te vendit dhe askush nuk ishte ne gjendje te percaktonte se cilet perfaqesonin ne te vertete vullnetin e popullit shqiptar. Agai kerkonte pranimin e Shqiperise ne Kombet e Bashkuara, por nuk ekzistonte akoma asnje autoritet Sovran shqiptar, me te cilin organizata mund te hynte ne bisedim. Ishte dicka per te ardhur keq, por nuk ishte faji yne. Ne momentet qe kalonim ne mund t’u zotoheshim shqiptareve vetem per t’i ndihmuar ne rivendosjen e pavaresise se vendit. Abas Kupi kishte folur edhe mbi parimin e vetvendosjes se Kosoves dhe te Shqiperise se Jugut. Nderkaq, jugosllavet dhe greket ndonese kishin pretendime ne lidhje me keto krahina, sidoqofte po luftonin kunder gjermaneve. Ne deshironim qe te mbreteronte vetem drejtesia, por aleatet nuk ishim vetem ne dhe Kupi vlente te kuptonte se kerkesat e Shqiperise mund te demtoheshin fare lehte nga inaktiviteti i vazhdueshem i saj.
Agai na kishte kerkuar t’i dergonim arme. Ky ishte edhe qellimi yne kryesor i ardhjes ne Shqiperi dhe ne do ta benim kete ne nje shkalle sa me te gjere te ishte e mundur posa Kupi te fillonte luftimet. Na pelqente te ndihmonim qysh me pare, por kishte arsye te forta qe na ndalonin per nje gje te tille. Arsenalet tona nuk ishin te pafund dhe nga e gjithe Europa dhe Azia na drejtoheshin kerkesa per arme nga njerez te paarmatosur qe donin te luftonin armikun. Ne Shqiperi partizanet ishin duke luftuar prej kohe dhe do te ishte gabim nga ana jone t’u pakesonim furnizimet per te ndihmuar dike tjeter qe priste ende. Agai na kishte thene se zogistet ishin miqte tane, kurse partizanet nuk ishin vecse veglat e Rusise. Mund te ishte e vertete, por kjo nuk ishte arsye per t’ua mohuar armet njerezve qe po luftonin, duke ua dhene njerezve te tij qe vetem prisnin. Ruset ishin aleatet tane dhe po te vepronim ashtu sic na thoshte Kupi, do t’u jepnim mundesi atyre te na akuzonin se ne mendonim me teper per interesat tona te pasluftes se sa per vazhdimin e saj. Nuk kishte dyshim se vete ruset interesoheshin per te ardhmen e tyre, por te pakten komunistet justifikonin perkrahjen tone me numrin e gjermaneve qe vrisnin. Tani u takonte zogisteve qe te benin te njejten gje, pasi per hatrin e tyre ne nuk kishin ndermend te dobesonim aleancen me Rusine. Shpresa e fundit e Hitlerit, ishte qe te na percante dhe ne ishim te vendosur qe t’i shuanim keto shpresa. Agai mund te merrte me mend se ne c’ane shkonin simpatite tona. Britania e Madhe nuk ishte kot monarki, por zogistet nese deshironin perkrahjen tone duhej te jepnin prova te vleres se tyre.
“Po te luftoni, perfundova une, ne do t’ju dergojme arme. Po te luftoni do te bejme c’eshte e mundur per te rregulluar mosmarreveshjet qe keni me partizanet. Beni detyren tuaj dhe ne do te bejme tonen. E ardhmja e Mbretit dhe e vendit eshte ne duart tuaja”.
Abas Kupi u shqetesua nga keto argumente dhe disa caste pasi mbarova, ra nje heshtje varri. Natyrisht nuk mund te konceptohej qe te binim kaq shpejt ne nje marreveshje dhe Agai mund te besonte se, pasi kishte bere kerkesa te medha, hedhja poshte e cdo koncesioni nga ana ime fshihte ne vetvete nje pazar. Megjithate, nga toni i larte i grindjes qe sapo lindi midis Abas Kupit dhe Murat Bashes, isha i bindur se Agai donte te luftonte, por ishte stepur prej rrymave te fshehta brenda gjirit te levizjes. Pasiviteti shkaktohej sa nga mungesa e armeve, aq edhe nga mendimet e kunderta te perkrahesve te tij, por Kupi nuk donte te pranonte si shkak asnjerin nga keta, duke dashur te mos humbiste prestigjin para syve tane. Mbeshtetur tek nje instikt i pagabueshem, mendoja se nuk do te mund te benim asnje perparim me ane te bisedimeve te drejtperdrejta, derisa te mos e kishim studiuar vete levizjen zogiste. Kisha marre vesh se Agai do te ndermerrte se shpejti nje udhetim ne Mat dhe Kruje, ndaj pyeta nese Maklini dhe une mund ta shoqeronim. Kjo do te na jepte mundesi te njiheshim me udheheqesit zogiste dhe me anetaret e Komitetit Qendror, duke formuar keshtu per llogarine tone, nje ide mbi gjendjen e opinionit publik. Ai e mirepriti propozimin tim dhe gjendja e ndere midis nesh u lehtesua vetvetiu nga perspektiva e nje shkembimi te metejshem mendimesh.
Ishte erresuar pothuaj krejt kur bisedimet tona perfunduan. Megjithate Abas Kupi vendosi qe te shkonim po ate nate ne nje tjeter fshat. Ne fillim kujtova se ky vendim ishte nje mase sigurimi kunder ndonje sulmi te papritur por, pasi pyeta, mora vesh te verteten. Gjate dy diteve qe patem kaluar aty, trimat kishin ngrene te gjitha ushqimet qe u pati dhene fshati. Tashme nuk mund te kerkonin ushqime te tjera, pasi u dukej se cenonin besnikerine e banoreve. Uria ishte ne te vertete prova me e rende per guerilet dhe perpjekjet per te siguruar ushqime, mbeteshin burim shqetesimesh te vazhdueshme. U nisem ne mes te erresires dhe pas nje ore marshimi, arritem ne nje fshat ku bujta me Abas Kupin dhe shtabin e tij, ne nje shtepi te madhe dykateshe. Nje furtune bore shpertheu ne mes te nates dhe kur u zgjuam ne mengjes pame se si faqet e maleve ishin zbardhur. Prisja me padurim takimin me Maklinin qe te bisedoja mbi pershtypjet e mia, por egersia e elementeve natyrore na mbylli gjithe diten brenda. Nderkaq, te nesermen ne mengjes, era kishte pushuar. U ndava nga Abas Kupi dhe duke kaluar vargun e maleve, ne muzg arrita duke kaleruar ne fushimin tone.( “Bijte e Shqipes”.)