dgreca – Page 5529 – Dielli

Sociologët dhe koncepti i trashëgimisë kulturore

March 27, 2013 by dgreca

Nga Arjan Th. Kallço/

Është një sociologe e artit që shkëlqen në rrugëtimin e saj e vetme, indiferente nga kodet tribu universitare. Figurë shumë e njohur në skenën sociologjike aktuale franceze me një krijimtari eseistike të gjerë dhe interesate, shumë prej të cilave kryqëzohen me itinerarin lidhur me konceptin e bukurisë, duke na lejuar ta shohim nga këndvështrime të ndryshme. Në një ese të sociologes franceze ajo merret me përcaktimin e trashëgimisë kulturore që e sheh në ndryshim të vazhdueshëm dhe me një perimetër veprimi në shtrirje apo përfshirjeje çdo ditë e jetës që kalon.

Dikur në konceptet e kulturës dhe të shkencave të ndryshme që lidhen me të, nocioni i trashëgimisë kulturore përqëndrohej tek monumentet historike, si p.sh katedralet, kështjellat apo veprat e artit të mjeshtrave të mëdhenj. Në sajë të interesit në rritje ndaj trashëgimisë, kufizimi i përfshirjes në të apo koncepti i gjithëpërfshirejs pa kritere vlerësimi, sidomos në dy brezat e fundit konstaton se tashmë perimetri i dhënë nga ekspertët dhe nga të apasionuarit nuk ka rreshtur së rrituri dhe zgjeruari. Nëse trashëgiminë do ta ndanim në dy grupe, e madhe dhe e vogël, do të gabonim nëse do ta përqëndronim vëmendjen tonë vetëm tek e para, pasi kohët moderne po e zëvendësojnë të gjithë traditën kombëtare të shprehur qartë në objekte me prodhime të fabrikuara industriale.

Duhet të jemi koshientë se grupimi i parë është i papërsëritshëm dhe unikal dhe e meriton të gjithë respektin dhe përkujdesjen, si një pjesë universale e trashëgimisë kulturore. Grupi i vogël tek cili bëjnë pjesë furrat, lavamanët, urat, kryqëzimet e rrugëve, kanë karakter më të përgjithshëm, janë unike në çdo vend dhe rolin e tutorit e kanë marrë shumë shoqata dhe fondacione. Nëse i referohemi qytetit të Korçës, një traditë e tillë ka kohë që po ruhet në koleksionet private të lokaleve të ndryshëm, duke kryer një rol të pazëvendësueshëm dhe të admirueshëm që për momentin nuk po e kryejnë as institucionet kulturore qëndrore dhe jo më të bashkive dhe komunave.

Pra nga sa reflektuam më sipër del se sot nocioni i trashëgimisë shkon më tej sesa veprat e artit të krijuara në mijëvjeçarë dhe që ende sot na mahnisin me bukuritë e tyre, me talentin e autorëve të tyre, me filozofinë e tyre, me mesazhet e tyre dhe kohëzgjatjen, duke e kapërcyer kohën e vet dhe të shoqërisë kur u krijuan, për t’u kaluar brezave të tjerë dhe përjetësisë. A kemi nevojë vetëm për bukurinë sublime dhe absolute, apo edhe për atë të thjeshtë dhe estetike? Ndonëse absoluten shumë e kanë kërkuar, por askush nuk e ka gjetur, sepse absolutja nuk është e kësaj bote, mbetet ende një synim, ëndërr e të gjithë filozofëve në radhë të parë dhe më pas e të gjithë krijuesve. Nuk do ta shikonim kurrë si një bukuri për bukurinë apo e dalë nga ballafaqime konkursesh, por do të kufizoheshim me maksimën se bukuria është në sytë e atij që e shikon dhe e përjeton. Absolutja do të ekzistonte vetëm në imagjinatën e shumë ëndërrimtarëve, por jo në shoqëri, në jetë, si një realitet i prekshëm, pasi edhe jetë veta në kuptimin cilësor të saj është relative. Bukuria e thjeshtë ndonëse nuk do të na i kënaqte plotësisht ndjenjat, plotësia do të bëntë që të mos kërkonim më realitete të tjera rreth nesh, do të ishte një përmbledhje e variacioneve të ngjyrimeve që do të na i servirte vetë ajo. Bukuria është një fantazmë pas së cilës bota ka rendur dhe do të rendë gjithmonë. Që në konceptin e së bukurës të futet dhe thjeshtësia do të duhen disa kritere, me qëllim që të jetë pjesë e trashëgimisë së një kombi. Cilat mund të jenë? Sipas studiuesve do të përfshiheshin : origjinaliteti, vjetërsia, rrallësia dhe rëndësia. Epistemologia italiane Origgi, duke iu referuar edhe sociologes francize në një intervistë i ka shprehur qartë disa koncepte të mësipërme.

Supremacia duket se është vënë në diskutim :

Në artin bashkëkohor vjen së pari lidhja mes veçantisë dhe trasgresionit, loja ballore midis artit dhe jo artit, midis të ligjshmes dhe të paligjshmes. Vepra që të konsiderohet interesante, duhet të ofrojë një rend të ri diskutimi, një interpretim të ri të realitetit, ndërsa në pikturën klasike, fetare ose profane, duhej të mishëronte figurën e një diskutimi paraekzistues, biblik apo të traditës historike.

Por kjo predita e supremaciasë së bukurisë e ka zanafillë tek arti modern, duke filluar nga impresionizmi, vepra konsiderohet si shprehje e brendësisë së artistit, pra e origjinalitetit. Por kjo nuk e përjashton bukurinë, përkundrazi na lejon të ndërgjegjësohemi për faktin se bukuria nuk përbënte vlerën e vetme të artit.

Pyetja e drejtë është çfarë është arti apo kur kemi art? Po për bukurinë, kur ka emocion, gëzim apo ndjenjë plotësie?

Përgjigjia e sociologut është pashmangërisht empirike : ka bukuri kur perceptohet prania e shprehur në formën e gjykimit. Kur themi i bukur, jo i bukur, i mrekullueshëm, madhështor. Që të hyjmë në këtë ndjenjë duhet t’i drejtohemi investigimit që eksperimentojnë shkencat konjiktive, në sajë të elektrodotëve që të lejojnë të regjistrosh lëvizjet e trurit. Ose mund të kthehemi tek ndjenjat më intime dhe të përpiqemi të vrojtojmë se çfarë ndjejmë përballë diçkaje që e perceptojmë si të bukur. Ndoshta do të gjejmë atë që u evokua më parë : emocion, gëzim, ndjenjë plotësie. Aktualisht nuk besoj se mund të shkojmë më larg.

Tek Loja e trefishtë e artit ju thoni se arti bashkëkohor nuk vë në provë veçantitë, sesa akreditimin, origjinalitetitin. Momenti i parë i bukurisë nuk lidhet me origjinalitetin? Çehovi thotë se mund të gënjesh kudo, veç në art.

Në artin bashkëkohor luhet me formulime të ndryshme, të mundshme të konceptit të origjinalitetit, përfshi dhe fshirjen e rolit të artistit apo këmbënguljen e pozicioneve cinike ose të interesuara që thyejnë imazhin familjar të artistit që i dedikohet krijimit. Por nuk mund të sigurohemi gjithmonë nga kërkesat e origjinalitetit, tek vërtetimi i veprave, kjo është e domosdoshme për vlerësimin në treg.

Eseja juaj e fundit mbi dukshmërinë mund të lexohet si një udhëtim në kalimin nga ekselenca pa veçanti tek veçantia pa ekselencë. Sa ndikon ky pasazh në përhapjen sociale të bukurisë?

Në regjimin aktual mediatik, i dëshmuar nga mbretëria e dukshmërisë, bukuria imponohet natyrisht në skenë, sepse dukshmëria është një privilegj i dhënë ndaj atyre që kanë prirjen të ekspozohen ndaj mjeteve teknike të riprodhimit të imazheve, e vulosur si arsye e bukurisë, si aktorët, këngëtarët, modelet. Problemi është se bukuria e qënieve njerëzore nuk është një vlerë publike, pra nuk mund ta pranojmë në publik si kriter vlerësimi, duke qënë i pavarur nga vullneti dhe meritat e secilit. Nuk merret për bazë që të justifikojmë madhështinë e një personi. Do të flitet për talentin, karizmën, praninë. Në ndryshim nga bukuria e veprave të artit apo pasazhet, ajo e personave ka një vlerë që unë e quaj private që aktivizohet vetëm në intimitet, në raportin me njerëzit më të afërt. Gjëja më interesante që duhet theksuar është se gjatë shekullit të 20-të kjo vlerë private njohu një fuqi të jashtëzakonshme në sajë të forcës në rritje të atij burimi i dukshëm publik që është dukshmëria.

Ju tregoni shumë kontekste të prodhimtarisë shoqërore që në fund të fundit përfaqësojnë po aq depozita të mundshme bukurie.

Nuk janë veç fusha të ndryshme ku ndodh transformimi i një praktike në art dhe të një praktikuesi tek artisti: kjo ndodh në kryqëzimin mes industrisë dhe kinemasë, kohës së lirë dhe sportit tek kërcimi hip-hop, në shumë zanate artizanale. Që të jepet art është e domosdoshme që praktikat të zbardhen nga ato kontekste , meqë nuk ofrojnë statutin artistik të nevojshëm. Kjo edhe kur krijimi artistik ndodh, vlera e bukurisë në këtë pikë bëhet përkatëse dhe qëndrore, kombinohet me vlera të tjera, si virtuozizmi, teknika, kënaqësia, emocioni. Pra bukuria vazhdon të shoqërohet vazhdimisht me format e reja të artit, por sipas modaliteteve të ndryshme, sipas konteksteve dhe dispozitave të atij që i gjykon.

Ideja e bukurisë është e lidhur me fytyrën dhe trupin e femrës. Si po ndryshon sot në shoqërinë bashkëkohore?

Nuk jam e sigurtë se bukuria trupore e mashkullit është më pak e vlerësuar nga gratë dhe homot. Thjesht nuk ka qënë e mundur, në shoqërinë tradicionale, të shprehet publikisht ky interes. Një prej pasojave të dominimit të mashkullit është ajo që u intereson pjesës më të madhe të tyre, pra trupi femëror që ka gjetur vend në hapësirën publike në sajë të traditës së nudos. Publiciteti për qëllime komerciale e bën edhe me trupin e mashkullit. Kështu, pra, asistojmë në shtrirjen e bukurisë, më shumë se tek hapësirat publike. Që të imponohet për arsye sublimimi artistik, por për probleme tregu dhe konsumi, nuk është motiv gëzimi për atë që e kultivon ndjenjën e të bukurës.

Diplomacy: An Insider’s Guide” – Review of LIBERATING KOSOVO by David L. Phillips

March 27, 2013 by dgreca

International crises are not always resolved on the battlefield or at the negotiating table. Sometimes breakthroughs come around a table at a restaurant that is continents away. Or they fall in place because of a thoughtful gesture made by an important player at a cemetery years before.

This is one of the lessons of “Liberating Kosovo: Coercive Diplomacy and U.S. Intervention,” a new book by David L. Phillips, a onetime senior adviser to both the United Nations and the United States State Department who is now director of Columbia University’s Program on Peace-Building and Human Rights.

To read this account of how Kosovo, once a Serb province made up mostly of ethnic Albanians, managed to tear itself free of Serb domination and earn widespread international recognition as an independent nation, is to realize that high-level diplomacy can in many ways resemble a social-media campaign.

Rather than make a viral video, post on Facebook or beg for “likes,” a UN official hoping to start international negotiations on Kosovo’s future had lobbied for international support by wooing a group of diplomats over dinner at Nora’s Restaurant in Washington’s trendy Dupont Circle neighborhood.

Need to raise money for a clandestine rebel army? New Yorkers know that Bruno Ristorante is a popular northern Italian spot in Midtown Manhattan. But its roots are actually Albanian, and Albanian Americans put $1.6 million in cash on the table there when they were invited to help create the Kosovo Liberation Army one night in 1999.

Phillips’s book is meant to be an exploration of Kosovo’s liberation and the American role in the struggle. But it is very much a how-to book.

How to win over US and European politicians? Albanian Kosovars are Muslims, and insular American lawmakers might have been put off by their religion. Jim Xhema, a prominent Albanian American, said he learned to wine and dine senators and their staff members at the Monocle, a steak place right down the street from the Dirksen Senate Office Building, where he would “drink like a fish just to prove that Albanians were not Muslim fundamentalists,” Xhema told Phillips.

Similarly, Ibrahim Rugova, Kosovo’s first president, prohibited Muslim rituals at his 2006 funeral because he feared the many Europeans attending the service might be put off, Xhema added.

Years before his death, Rugova, a Muslim, had taken Rep. Eliot Engel, a New York Democrat and a Jew, to a Jewish cemetery near his home in Pristina, now the capital of Kosovo, where he laid ceremonial stones from the city atop grave sites in Jewish tradition. Long afterward, Engel, one of the strongest supporters of Albanian causes in Washington, showed his appreciation for Rugova by laying stones from Kosovo on his grave.

American politicians hunting for campaign cash also knew to go to Bruno’s, where they could hit up the Albanian-American community. The quid pro quo was their support for a strong US role in the independence campaign.

Among Kosovo’s strongest supporters, along with Representative Engel, were Senator Bob Dole, a Kansas Republican, and Rep. Joseph DioGuardi, a New York Republican, all of whom benefited from Albanian-American infusions of electoral contributions.

What goes around comes around. Engel introduced Albanian-American leaders to Bill Clinton in 1992 when he was running for president; and in March 1999, Clinton personally stopped by a Washington meeting of those leaders to offer tips on how to win NATO backing for their fight.

Kosovo was left on the sidelines when a NATO bombing campaign forced Bosnian Serbs and Croats to end their assault on Bosnian Muslims after the breakup of the Yugoslav Republic. The resulting peace deal, reached in Dayton, Ohio, in 1995, failed to address the question of Kosovo’s fate. It took another war — and another NATO assault — in 1998-99 to end the next war in the region, between Kosovo Albanians seeking independence and the anti-independence forces led by the Serb president, Slobodan Milosevic.

Ten-thousand people were killed in that war and nearly a million Kosovar Albanians driven from their homes in fighting punctuated by ethnic slaughter and other atrocity crimes. But it took literally years to lure the international community to intervene on Kosovo’s behalf. Even then, the intervention fell to NATO after it became clear that the UN would not act; Russia, a historical Serb ally, made clear it would veto any Security Council resolution authorizing the use of force.

After the fighting ended, the UN granted Kosovo substantial autonomy under an international administration. The idea was to eventually proceed to independence, but the Serbs and Moscow continued to oppose such a step even as many officials in Washington and Europe pushed for it. In a “how-not-to” moment, Phillips recounts the sad tale of a 2006 effort by Condoleezza Rice, then the US secretary of state, to persuade the Russian foreign minister, Sergey Lavrov, to quietly consent to Kosovo’s independence even as he publicly backed Serbia’s claim of sovereignty there.

Alas, the Financial Times soon ran a story indicating that Russia and China would not block independence. The leak forced Russia to bolster its support for Serb sovereignty. Even in February 2008, when a frustrated Washington finally gave Kosovo a green light to unilaterally declare its independence, Moscow and Beijing held out, and to this day have refused to recognize its new status.

In another notable how-not-to moment, George W. Bush, who showed no passion during his presidency for the Kosovo cause, named Alphonso Jackson, his secretary for housing and urban development, to lead the US delegation to Kosovo for President Rugova’s funeral. “Jackson was an odd choice,” Phillips writes. “He had no experience or knowledge of Kosovo. He could not even pronounce Rugova’s name correctly during his eulogy.”

While nearly a hundred nations have recognized Kosovo’s independence since 2008, just about as many have not, and Serbia still claims the territory as its own. So Kosovo is no example of a perfect international intervention.

Phillips nonetheless draws three lessons for Washington from the crisis and its handling by other international parties. “First, the United States cannot intervene everywhere, but that does not mean it cannot intervene anywhere,” he writes.

Second, early intervention can prevent a crisis from spiraling out of control. “It is more efficient to prevent conflicts before they occur than to get involved later, when the costs of intervention are far greater,” he says.

Finally, the US must work to maintain credibility by knowing how to use power and how to properly harness the tools available for peacekeeping, peace enforcement and peace-building. On Kosovo, endless international negotiations “represented both a diplomatic failure and moral defeat,” Phillips writes. But then President Clinton concluded that “the business of diplomacy is saving lives” and brought in NATO intervention. “When the United States finally acted in Kosovo, it used power applied with purpose.”

“Liberating Kosovo: Coercive Diplomacy and U.S. Intervention,” by David L. Phillips; 978-0-262-01844-9

Caption: A Kosovo refugee arriving at McGuire Air Force Base in Burlington, N.J., in May 1999, part of Operation Allied Force, the NATO bombing campaign in Yugoslavia during the Kosovo War.

Thirrje Prishtinës e Beogradit të arrijnë marrëveshje

March 27, 2013 by dgreca

Nga Zijadin Gashi/

Kosova dhe Serbia nuk duhet të lëshojnë rastin e arritjes së një marrëveshje politike në kuadër të dialogut aktual që po ndërmjetësohet nga Bashkimi Evropian, ka deklaruar të mërkurën në Prishtinë, Sekretari i Përgjithshëm i Këshillit për bashkëpunim rajonal me seli në Sarajevë, Goran Svilanoviq.
Ish-ministri i Jashtëm Jugosllav, mori pjesë në një debat lidhur me bashkëpunimin rajonal dhe integrimet të organizuar nga Zyra e BE-së në Prishtinë.
Me këtë rast, Svilanoviq inkurajoi të dyja palët që të arrijnë deri te marrëveshja.
“Serbia që nga viti 2000 është duke ecur përpara në rrugën drejt BE-së, por në vazhdimësi çështja e Kosovës e ka penguar në këtë rrugëtim”, ka thënë Svilanoviq.
Sipas tij, një marrëveshje eventuale midis Kosovës dhe Serbisë do të ishte qenësore për rrugën e saj drejt integrimeve.
Svilanoviq ka thënë po ashtu se marrëveshja që do të arrihet mes Kosovës dhe Serbisë nuk do të jetë e lehtë për asnjërën nga palët.
Mirëpo, sipas tij, pikërisht momenti i arritjes së marrëveshjes do të mund të ishte shembull për të gjitha vendet e rajonit.
“Përreth nesh në rajon ka pasur disa mundësi që janë lëshuar dhe zakonisht pastaj kërkohen vite që të arrihet sërish në pikën ku palët të jenë në gjendje të flasin sërish me njëra tjetrën dhe të bëjnë marrëveshje. Prandaj shpresoj që nuk do të humbet ky rast”, ka deklaruar Svilanoviq.
Ndërkohë, shefi i Zyrës së BE-së në Prishtinë, Samuel Zbogar tha se marrëveshja për fusnotën e arritur në dialogun teknik midis Prishtinës dhe Beogradit i ka mundësuar Kosovës që të anëtarësohet në Këshillin për Bashkëpunim Rajonal.
Sipas tij, bashkëpunimi ndër-fqinjësor është një prej standardeve që kërkohet në kuadër të integrimeve.
“Bashkëpunimi rajonal është edhe si gur-themel i integrimit evropian apo çfarëdo integrimi tjetër, është pikërisht aty ku fillon çdo gjë dhe mbi të cilën ndërtohet çdo gjë. Prandaj është faktorë kyç për stabilitetin politik për siguri për prosperitet ekonomik dhe social”, ka thënë Zbogar.
Ky bashkëpunim, vijoi ai, është katalizator për marrëdhënie të mira fqinjësore dhe do të ndihmojë për tejkalimin e problemeve nga e kaluara.
Bashkëpunimi rajonal është pjesë e politikave integruese evropiane.
Në rastin e Kosovës, dialogu me Serbinë ka sjellë deri te një marrëveshje sipas të cilës, Kosova përfaqësohet në nisma e konferenca rajonale, por përmes një fusnote poshtë emrit të saj.
Fusnota, ishte pasojë e kundërshtimeve të vazhdueshme të Serbisë rreth pranisë së Kosovës të cilën nuk e njeh si shtet.

Jeta midis dy dashurive dhe kalvari i dhimbjeve i arkitektit korçar Rustem Myteveliu!

March 27, 2013 by dgreca

Nga Raimonda MOISIU/

Arkitekti i dëgjuar korçar Rustem Myteveliu ka lindur më 14 mars 1930, Ditën e Verës, në qytetin e Korçës, dhe pikërisht në të njëjtën shtëpi që ndërtoi dhe jetoi themeluesi i Korçës, Iljaz Bej Mirahor Myteveli. Është pinjoll i familjes së Mirahorit të Madh, një derë bejlerësh e njohur për traditat patriotike dhe kombëtare. Është në moshën 83 vjeçare, por është shumë i mbajtur dhe të jep përshtypjen se është një burrë rreth të 65-ve. Shumë punëtor dhe babaxhan njeri. Deri në moshën 75 vjeçe vazhdonte të punonte ekspert në zyrën e urbanistikës në Korçë. I rritur në një ambient tepër aristokratik, me rregulla strikte sipas riteve të fesë muslimane, në një shtëpi të madhe e të bukur ku rrethohej, me lule trëndafili dhe pemë dekorative, për arkitektin e ardhshëm korçar, për vëllezërit dhe motrat e tij do të kujdeseshin dy dado, -Tushe dhe Velihani. Të dyja dadot janë trajtuar në derën e bejlerëve Mytevelinj, si çupat e shtëpisë. Ato ishin jetime jetuan dhe u rritën në këtë derë të nderuar bejlerësh. Për arkitektin e ardhshëm korçar, në mënyrë të veçantë do të kujdesej, Dado Veliani dhe gjyshja e tij Gjylistani, që vinte nga dera e rilindasve Frashërllinj. Gjyshe Gjylistani kishte një kujtesë të admirueshme dhe dinte përmendësh vargjet e poezive të Naimit, Samiut dhe Abdylit, Ajo i edukonte nipërit dhe mbesat e saj me frymën e Rilindasve të shquar Frashërllinj, që ishin nipërit e saj. Ajo çdo natë në konakun e Frashërllinjve iu recitonte vargjet apo poezitë ku shprehej atdhetarizmi dhe patriotizmi shqiptar. Shtëpia kishte një dhomë që quhej Konaku i Frashërllinjve dhe Naimi, Samiu dhe Abdyli kur vinin në Korçë te halla e tyre, Gjylistani, ata qëndronin në këtë konak. Për njerësit e tjerë ihste krejtësisht e ndaluar të hynin apo qëndronin në atë dhomë. Kështu filloi të kultivohej te pinjollët Mytevelinj, ndjenja patriotike, atdhedashuria dhe krenaria e të qenit shqiptar. Më pas me pushtimin e Shqipërisë nga Italia fashiste e Benito Musolinit, dera e Mytevelinjve lidhet me luftën Nacional-Çlirimtare dhe vunë në dispozicion të luftës; shtëpinë, pasurinë, urrejtjen për armikun dhe dhanë një kontribut të pashoq në këtë luftë. Nga kjo derë është dëshmorja e atdheut, Floresha Myteveliu, ndërsa arkitekti korçar, Rustemi do të rreshtohej me debatikasit. Veprimtaria antifashiste e Mytevelinjve bie në sy dhe ata internohen në Porto Romano, Durrës. Disa pjesëtarë të tjerë të familjes hidhen në ilegalitet. Me çlirimin e Korçës e gjithë familja kthehet në Korçë, në shtëpinë e tyre. Tani për Mytevelinjtë do të fillonte një tjetër jetë. Përsëri Mytevelinjtë si njerëz punëtorë do të rreshtoheshin në rindërtimin e vendit të shkatërruar nga lufta. Rustemi fillimisht në vitet 1946-47 punoi si punëtor krahu në tharjen e kënetës së Maliqit. Në vitin 1947 Rustemi fitoi të drejtën e studimit në shkollën unike të Elbasanit. Në vitet 1948-52 vazhdoi politeknikumin “7 Nëndori” në Tiranë, ku edhe merr pjesë në shumë aksione për rindërtimin e vendit. Në vitin 1952 punoi në Rrugën e Dritës, në Shkopet.
Më pas informohet nëpërmjet gazetës “Zëri i Popullit”, se kishte fituar të drejtën e studimit për URBANISTIKË, në Bashkimin Sovjetik. Kështu Rustemi shkoi për të studiuar në Moskë. Gjatë kohës që studionte njihet dhe dashurohet me vajzën e bukur moskovite, bashkëstudenten, në të njëjtin kurs, rusen, Valentina. Në ato katër vjet të studimeve në Moskë studenti korçar edhe martohet me vajzën ruse dhe në vitin 1957-ë erdhi në jetë fëmija i parë i tyre, Iliri. Fëmijën e quajtën ILIR, se djaloshi korçar vinte nga toka e ilirëve. Fruti i parë i dashurisë djali i tyre Iliri, i studentit korçar me rusen lindi në kohën që ata mbronin diplomën. Rustemi mbrojti diplomën me rezultate të shkëlqyera, dhe po ashtu ai ndihmoi edhe bashkëshorten e tij, e cila sapo kishte lindur fëmijën. Mbas diplomimit Rustemi dhe Valentina së bashku me fëmijën e tyre Ilirin u kthyen në atdhe. Që të dy burrë e grua u emëruan të punojnë në Institutin e urbanistikës, pranë Ministrisë së Ndërtimit, Tiranë dhe në të njëjtën kohë merreshin me studimin e projekteve të plan rregullimit të qyteteve dhe qendrave të banimit, duke paraqitur projektet të ndryshme si arkitektë. Jeta vazhdonte mëse normale, dhe në vitin 1960 vjen në jetë fëmija i dytë i çiftit Myteveli, -Eleonora.
Por jeta e lumtur e çiftit nuk do vazhdonte gjatë. Trauma të njëpasnjëshme do të trondisnin familjen e arkitektit korçar. Me prishjen e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik, Valentina filloi të shikohej nga regjimi si një agjente dhe pas presioneve e kërcënimeve të shumta detyrohet të lerë Shqipërinë dhe shkon në vendlindjen e saj, Moskë, duke marrë me vete vajzën Eleonorën 3 vjeçare dhe lë në Shqipëri Ilirin, 7 vjeçar. Por edhe në Moskë Valentina do të shihej me të njëjtin sy. Sistemi komunist kishte të njëjtën fytyrë kudo, hipokrizi.
Rustemin e thërresin në Komitetin e Partisë dhe e detyrojnë të bëjë divorcin e të ndërpresë korrespodencën me Valentinën dhe vajzën, nën pretekstin se letrat janë agjenturore dhe ndikojnë për rrëzimin e pushtetit në Shqipëri. Por Rustemi figuronte i martuar në gjendjen civile të Moskës dhe jo të Korçës, kështu që divorci nuk mund të bëhej. Duke ardhur nga një familje me tradita të shquara patriotike dhe që i kishte dhënë aq shumë atij sistemi komunist, nuk mundën ta burgosnin arkitektin korçar, Rustem Myteveliu. Ndërsa persekutimi do të vazhdonte në mënyra të ndryshme dhe i heshtur mbi Rustemin dhe djalin e tij Ilirin me nënë ruse. Ilirit i mohohet e drejta për të vazhduar studimet dhe Rustemi transferohet në punëra të ndryshme me ulje nga profesioni i tij.

Kartolina e parë nga vajza Eleonora
Në vitin 1986 Rustemi merr një kartolinë nga Frankfurti e cila i jepet mbas 6 muajve. Kartolinën ia dërgonte vajza e tij Eleonora Gerber Myteveli. Ajo i uronte ditëlindjen babait të saj të dashur dhe shprehej se ai i mungonte shumë. Rustemi edhe sot e kësaj dite figuron i martuar me Valentinën në regjistrin e Gjendjes Civile në Moskë. Letrat që Valentina dhe Eleonora i dërgonin investigoheshin dhe censuroheshin.

Takimi i Ilirit me nënën Valentina dhe motrën Eleonora mbas 28 vjetëve…
Mbas rënies së murit të Berlinit filloi një klimë e re politike, jo vetëm në Europë por edhe në Shqipëri. Djali i madh Iliri, i malluar për nënën e tij Valentinën dhe motrën Eleonora bëri të pamundurën dhe arriti të shkojë në Moskë pas 28 vjetëve. Vizën e merr në Budapest, se nuk kishte ambasadë ruse në Shqipëri atë kohë. Takimi ishte shumë prekës. Nëna jetonte vetë në Moskë, ndërsa Eleonora, e motra ishte martuar me një inxhinier gjerman në Ahn, të Gjermanisë. Ajo tashmë jeton në Ahn me burrin e saj, vajzën Tanja, por akoma njihet me emrin Eleonora Gerber Myteveliu. Po ashtu edhe Valentina edhe sot e kësaj dite njihet me emrin Valentina Myteveliu. Iliri qëndron një vit te nëna e tij dhe takohet edhe me motrën, Eleonora. Tashmë Iliri shkon lirshëm në Moskë, po ashtu edhe nëna e motra shkojnë në Greqi, për të parë Ilirin dhe familjen e tij.

Takimi i arkitektit korçar me gruan e tij,
Valentina dhe vajzën, Eleonora, mbas 30 vjetëve
Valentina Myteveliu edhe sot figuron e martuar në Moskë me Rustem Myteveliun. Valentina i dërgon një garanci, bashkëshortit të saj, të noterizuar dhe legalizuar sipas rregullave, Rustemi mori një vizë në ambasadën ruse. Tashmë marrëdhëniet diplomatike midis Shqipërisë dhe Rusisë ishin rivendosur. Ai niset me itinerarin, Korçë-Selanik-Sofje-Bukuresht-Kiev-Moskë me tren. Një rrugë e gjatë për të takuar dashurinë e mohuar. Në stacionin e trenit Kievski Vogzall, Valentina bashkë me një miken e tyre bashkëstudente priste djaloshin korçar, që tashmë ishte burrëruar nga mosha dhe hallet. Emocione të forta, dridhje duarsh, trupi, dridhje zëri, sy të lotuar, përqafime, si nga vajza ruse dhe djaloshi korçar. Ai ishte 60 vjet, ajo 57 vjeçe. Valentina jetonte vetëm. Gjatë një muaji, që Rustemi qëndroi në Moskë u takuan me shumë bashkëstudentë të kursit të urbanistikës dhe mes tyre takuan, kryearkitektin e Moskës, mikun e tyre të ngushtë. Emocionet shtoheshin çdo ditë. Aty vjen dhe Iliri, U bashkua familja si dikur mbas 30 vjetëve. Çaste mallëngjimi, emocionuese, prekëse.

Takimi me vajzën Eleonorën, mbas 33 vjetëve…
Mbas takimit me të dashurën e zemrës, Valentinën, -Rustemi shkoi në Gjermani për tu takuar me vajzën e tij Eleonora, tashmë 33 vjeçe, e martuar me inxhinierin gjerman dhe me vajzën e tyre, Tanjën, 7 vjeçe. Momente tepër mbresëlënëse, mallëngjyese, prekëse, në aeroportin e Dusseldorf-it. Rustemin e pritën vajza, dhëndri, mbesa dhe Valentina, kjo e fundit, për herë të dytë. Teksa dilte nga plateja e aeroportit Rustemi do të dëgjonte zërin e një fëmijë që thërriste në shqip: ”Gjyshi” dhe akustika e aeroportit ushtonte dhe e çonte ngado atë zë të ngrohtë fëminor e mallëngjyes. Drejt tij u pa të vraponte vajza e mitur 7 vjeçe. Ndër duart e saj të njoma shtrëngonte fort tufën me lule karafilash nga më të bukurat që i kishte zgjedhur për gjyshin e saj. Në krah të fëmijës ndodhej Valentina e cila iu tregonte mbesës dhe vajzës Eleonorës, gjyshin e saj dhe babanë, ndërsa ai zbriste shkallët e platesë… Tanja e vogël iu hodh gjyshit në qafë dhe e pushtonte fort sikur ajo e njihte atë prej kohësh… ”Oh sa qe rritur Eleonora!… Sa e bukur është bërë!, i ngjet shumë Valentinës kur ishte e re, si në atë kohë kur u dashuruam për herë të parë dhe u martuan”-mendonte Rustemi teksa përqafonte të bijën mbas 33 vjetëve. Për arkitektin korçar, djaloshin që diktatura me atë “humanizmin hipokrit” i kishte ndarë pjesët e shpirtit, të trupit e të zemrës së tij ishte një nga momentet më të dhimbshme dhe të vështira në jetën e tij. Por jeta traumat e jetës e kishin bërë të fortë shpirtërisht dhe moralisht Rustemin, i kishin dhënë forcë dhe kurajo, që t’i përballonte situata të tilla prekëse dhe këtë po e transmetonte te Eleonora, Valentina, Tanja, të cilat i kishin munguar aq shumë në jetë. Gjatë gjithë kohës që qëndroi në Gjermani me familjen e gjetur pas 30 vjetëve, mbesa Tanja nuk i ndahej gjyshit asnjë moment. Ata komunikonin rusisht. Rustem Myteveliu është njohës 4 gjuhëve të huaja në një nivel të admirueshëm; rusisht, italisht, frëngjisht dhe turqisht. Rustemi ende vazhdon të mbajë korrespodencë me familjen e tij në Rusi dhe Gjermani. Ai, Valentina, Eleonora, Tanja dhe Iliri, takohen njëherë në vit në Athinë, Greqi, aty ku Iliri është vendosur përfundimisht me familjen…

Martesa e dytë në Shqipëri, mbas largimit të Valentinës
Jeta e beqarit do të ishte shumë e vështirë për arkitektin korçar. Rustemi ra shumë shpirtërisht dhe psikollogjikisht për ndarjen e detyruar që i bëri rregjimi komunist me familjen. Njerëzit e tij të afërm e këshilluan të martohej dhe kështu ai mund të qetësonte disi shpirtin e trazuar dhe të lënduar. Kështu Rustemi martohet me një vajzë fisnike në shpirt dhe temperament nga një derë bejlerësh të Beratit. Ajo do i qëndronte dhe vazhdon t’i qëndrojë në krah Rustemit me fjalët e saj të ngrohta, duke e përkrahur dhe kuptuar burrin e saj, jo vetëm në punën e tij si arkitekt, por edhe në ndjenjën e dashurisë njerëzore. Rustemi figuron i martuar në Moskë me Valentinën dhe në Korçë me vajzën fisnike beratase. Nga martesa e dytë Rustemi ka 4 fëmijë, tre vajza dhe një djalë. Fëmijët e Rustemit nga martesa e dytë kanë marrëdhënie të shkëlqyera si motra dhe vëllezër të vërtetë prej një nëne, me Eleonorën dhe Ilirin. Ata me këtë sjellje shpirtërore e tejet njerëzore tregojnë dashurinë që kanë për prindin e tyre, por edhe kujdesin për babanë e tyre, që e vuante aq shumë ndarjen e familjes së parë. Biles, vajza e Rustemit, Floresha, nga martesa e dytë, studion në Gjermani për shkenca sociale dhe çështjet e Ballkanit. Ajo ka lidhje mjaft të mira me motrën e saj Eleonorën dhe kalon me të e familjen e saj shumë kohë në shtëpinë e motrës Eleonorë.

Ankthi në familjen e dytë natën e Vitit të Ri…
Ishte dhjetor kur Rustemi u takua me Valentinën dhe Eleonorën mbas 30 e kusur vjetëve. Muaji po ikte dhe po afronte Viti i Ri. Ankthi në familjen e dytë në Shqipëri shtohej nga dita në ditë; se a do kthehej babai në gjirin e familjes?! Rustemit i kërkohet nga Valentina dhe Eleonora të qëndrojë me ato përgjithmonë, por arkitekti korçar ashtu si dinte të bënte planimetritë e rregullimit të qendrave të banimit, do të dinte të konsolidonte marrëdhëniet e tij familjare të dyfishta, si një njeri me zemër të madhe ku kishte vend për shumë dashuri prindërore dhe bashkëshortore. Ja si shprehet Jetona Myteveliu, vajza e Rustemit nga martesa e dytë, ish-dekane e Fakultetit të Infermierisë në Universitetin Fan Noli të Korçës, Jetona një vajzë e gjallë, energjike, e bukur dhe tepër ekspresive: “Ankthi ishte torturues në familjen tonë për kthimin e babait në gjirin e familjes. Ishte Viti i Ri dhe nëna kishte besim se ai do kthehej, e njihte mrekullisht shpirtin dhe karakterin e burrit të saj. Na qetësonte duke na thënë herë-pas here, na përqafonte e lëmonte flokët, e na pëshpëriste:-AI DO VIJË!Por edhe Valentina, Eleonora kanë nevojë për të, edhe ato kanë pjesën e tyre në zemrën e Rustemit, ashtu sikundër keni edhe ju! Nëna vazhdonte të përgatiste darkën e Vitit të ri. U habita me kurajon, shpirtin, sjelljen fisnike të nënës time. Më vinte mirë që nëna ime e kuptonte babain aq mirë. Babai im për arsye të caktuara jetike nuk mund të na linte ne jetimë me baba gjallë. Jo, jo e njihja mirë atin tim dhe zemrën e tij e dija se ai nuk mund të përsëriste historinë e kalvarin e dhimbjeve. Ishte ora 9 e mbrëmjes. Bie zilja e telefonit. Ngrita receptorin. E njoha, ishte babai me zërin e tij të dhembshur prindëror. Edhe ai e njohu zërin tim-vazhdon Jetona rrëfimin e saj emocional me sy të lotuar mallëngjyes dhe më thotë:-Jetona, bija ime! Jam në kufi me Greqinë, në doganën e Kapshticës, për 30 minuta vij në shtëpi. Shtroni darkën e Vitit të Ri. Dora më dridhej, lotët përzierë me mall dhe brengë, gëzim për kthimin babait në shtëpi, nuk më mbaheshin. Duke qarë dhe qeshur nga gëzimi thërras sa kisha në kokë në tërë shtëpinë: -Babai erdhi përsëri midis nesh! Mbas 30 minutash troket dera dhe hyn në shtëpi babai me Ilirin!-përfundon Jetona.
Kjo është historia rozë e arkitektit të dëgjuar korçar Rustem Myteveliu, që me shpirtin e tij babaxhan di të falë shumë dashuri. Respekt për ju, për jetën tuaj, kurajon e zemrën tuaj të madhe, që ka aq shumë vend për dashuri njerëzore, -i nderuar ARKITEKT!

Vazhdon të pasurohet projektstrategjia për diasporën

March 27, 2013 by dgreca

Shkruan Vjosa Gervalla/Gjeneve/

Me krijimin e Ministrisë së Diasporës, qeveria kosovare bëri një hap drejt qytetarëve të saj jashtë vendit. Përveç mirënjohjes të rolit thelbësor që luajti në mbrojtjen dhe mbështetjen e Kosovës, diaspora kosovare vazhdon të jetë një shtyllë e palëvizshme për zhvillim e mirëfilltë të saj. Që nga hapat e parë të kësaj ministrie, entuziazmi dhe skepticizmi u ndëshkuan me kupa plot pesimizëm ose optimizëm, ndërsa disa të tjerë vëzhgonin rrugën e saj pa kuptuar se ku do t’ia dalë kjo ministri. Albinfo.ch ka përcjellë me një vëmendje të veçantë zhvillimin e kësaj ministrie të sapothemeluar, e cila duket të ketë synim parimor moshumbjen e kontaktit me popullatën e saj jashtë vendit. Dalëngadalë, kjo ministri po mundohet të hartojë sa më fisnikërisht projekte, të cilat u përgjigjen sa më mirë kërkesave dhe nevojave të diasporës.
Kësaj radhe qytetarët shqiptarë të rrethinës frankofone të Zvicrës ishin të ftuar në Konsullatën e Gjenevës. Konsulli Benjamin Nikoliqi mirëpriti të interesuarit dhe hapi mbledhjen, duke ftuar të pranishmit të mos koncentrohen në vërejtjet e drejtshkrimit, por në ato përmbajtjesore. Përfaqësuesit e ministrisë si dhe grupi punues me të hyrë në bisedë nënvizuan gatishmërinë e tyre për të dëgjuar pikëpamjet e çdo qytetari në lidhje me fuqizimin, plotësimin dhe pasurimin e strategjisë kombëtare të Diasporës. Ashtu siç kishte ndodhur edhe në Cyrih një ditë më herët (shih «Konsultim publik me mërgimtarët kosovarë të Zvicrës»), të pranishmit kishin ardhur për të shprehur mendimet e tyre për draftin e hartuar në Kosovë me titullin “Koncepti i projektstrategjisë për diasporën dhe mërgatën 2013 – 2018“. Ky dokument mund të shkarkohej nga albinfo.ch, ku ishte botuar edhe ftesa për këtë ngjarje.

Çfarë përmban ky koncept? I hartuar me mbështetje dhe ndihmën e institucioneve të ndryshme, siç janë IOM, UNDP, Instituti Albanologjik i Kosovës dhe Agjencia e Statistikave e Kosovës, ky projektkoncept do të marrë karakterin e tij final vetëm pasi diaspora dhe mërgata shqiptare të ketë dhënë fjalën e saj të fundit. Me ç’ rast një sërë takimesh janë paraparë kudo që janë shqiptarët për të dëgjuar shqetësimet dhe pikëpamjet e tyre në lidhje me organizimin e të ardhmes së kësaj ministrie. Dëgjimet kanë filluar në Gjermani dhe do të përfundojnë në New York më 28 prill. Ministri Makolli rikujtoi se vijat e trasha të drejtimit të këtij procesi tashmë janë vendosur, por plotësimi i tij duhet të bëhet me një vizion afatgjatë. “Nuk guxojmë të hartojmë politika afatshkurtra dhe pastaj të shohim se kemi bërë gabim. Kjo strategji duhet të parashohë se çfarë duhet të jetë zhvillimi i mërgatës sonë edhe pas 10 ose 15 vjetëve”, tha ai. Duke iu drejtuar mysafirëve, ministri Makolli tha që kjo bisedë nuk duhet të anashkalojë fushën e informimit, e cila patjetër duhet të jetë pjesë e përmbajtjes të strategjisë.

Promovimi i të drejtave politike dhe civile, ruajtja e identitetit dhe fuqizimi i lidhje me diasporën, integrimi i pjesëtarëve të diasporës në shtetet ku jetojnë si dhe lehtësimi i përfshirjes së diasporës në zhvillimin socio-ekonomik përbëjnë katër shtyllat themelore të këtij drafti.

Që në hyrje të pranishmit biseduan rreth kushteve të shtetësisë kosovare, kushte të cilat duhet të jenë sa më të lehta, në mënyrë që gjeneratat e dyta dhe të treta të gëzojnë mundësinë që fëmijët e tyre të mbajnë ose të marrin lehtësisht shtetësinë kosovare.
Por ajo që u bë pjesë e debatit ishte dobia e përfaqësimit të diasporës në Parlamentin e Kosovës. Si mund të përfaqësohet diaspora kaq e gjerë dhe e larmishme me vetëm disa deputetë. Edhe pse parimisht qëllimi vlerësohet sikur të jetë i dobishëm, përfaqësimi politik i diasporës në Parlamentin e Kosovës shtron disa pyetje të efikasitetit. Për disa të pranishëm, deputetët e diasporës nuk do të jenë një instrument i fuqishëm. Ky mekanizëm përfaqësimi duket sipërfaqësor dhe vë pluhur në sy, duke krijuar iluzionin se diaspora do të ketë mjete për të ndikuar në politikat qeveritare. Duket i parealizueshëm, vetë organizimi i zgjedhjes së deputetëve të një diaspore e shthurur, një organizim i cili do të jetë shumë i rëndë dhe i ndërlikuar, kur merret parasysh numri dhe shpërndarja e madhe e diasporës kosovare. Por, ajo që brengosi më së shumti të pranishmit ishte fakti se nëse mërgata zgjedh deputetët e saj, ajo humb automatikisht të drejtën e zgjedhjes në vend (Kosovë). Fuqia e këtyre deputetëve zbehet aq më tepër kur parashikohet se këta të fundit të jenë apolitikë në një mes ku koalicionet japin peshë vendimtare.

Përfaqësuesit e LAPSH-it shprehën shqetësimin e tyre në lidhje me politikat për promovimin e mësimit plotësues në gjuhën shqipe. Pavarësisht përkushtimit të madh dhe organizimit të mirëfilltë të LAPSHI-it në Gjenevë, numri i nxënësve shqipfolës është në zbritje e sipër. Përfaqësuesit e LAPSH-it kërkuan që RTK-ja t’i japë një kohë të caktuar këtij lëmi, të bëjë publicitet për mësimin e gjuhës shqipe në mënyrë që të nxitet interesi për mësimin e gjuhës. Duhet patjetër të mendohen dhe të ndërtohen mekanizma institucionalë joshës në favor të rritjes së numrit të nxënësve për mësimin plotësues.

Në formë të bisedës së lirë, të pranishmit prekën tri orë të tëra temën e shtetësisë, përfaqësimit politik të diasporës, të mbrojtjes së identitetit nëpërmes mësimit të gjuhës amtare, si dhe problemet në lidhje me regjistrimin e popullatës kosovare jashtë dhe brenda Kosovës. Edhe pse numri nuk ishte shumë i madh, debati solli pikëpamje të reja për përgjegjësit e hartimit të këtij dokumenti. Lulzim Dragusha (Këshilltar i ministrit Makolli), Hysen Matoshi (Instituti Albanalogjik i Kosovës), Mustafë Xhemajli (zv. Ambasador në Zvicër) dhe Avni Kastrati (Agjencia e statistikave të Kosovës), u nisën me një valixhe idesh, por edhe vërejtje në lidhje me plotësimin e draftit të lartpërmendur. Të gjithë të interesuarit që nuk kishin mundësi të jenë prezent mund të dërgojnë edhe me shkrim propozimet e tyre. Sepse, edhe pse mbetët shumë për t’u bërë, të paktën themelet duket se po ndërtohen nën vëzhgimin e drejtpërdrejtë të diasporës.(Kortezi Albinfo.ch)