• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

VULLNETARIZMI AMERIKAN DHE SHQIPTARËT

August 24, 2025 by s p

Fuat Memelli/

Çifti amerikan Alan Field dhe Dona Winright, për 20 vjet kanë dhuruar në Afrikën e Jugut 1000 kompjutera ,ndërsa tre muaj në çdo vit jepnin mësim falas në komunitetin Zulu.

Në qytetin Winchester jo larg Bostonit ku jeton vajza ime e madhe me familjen e saj , njoha këtë çift amerikanësh që jetonin ngjitur dhe kishin miqësi. Herë pas here takoheshim para shtëpisë dhe shkëmbenim biseda. Një ditë, me sa duket pasi u “verifikuan kredencialet” më ftoi të vizitoj shtëpinë e tyre. Ishte një shtëpi me të gjitha gjurmët e histoirisë së tyre familjare, ku humbisje në foto dhe histori të çuditshme. Në këtë kuptim, sipas mendimit tim, çdo shtëpi në Amerikë, është një muzeum më vete me plot befasi. Kjo është shoqëri e individit që me krenari ruan historinë e vet si kontribut në vetë historinë e kombit amerikan. Por dua të flas për diçka vërtet befasuese. Gjëja e parë që më “prezantuan” në shtëpinë e tyre, ishte një gjallesë e veçantë, një lloj miu që ata e quanin “rat” dhe ishte në “krye të këndit”. Miqësia e ngrohtë e të zotit të shtëpisë me një kafshë të tillë, që ne realisht e shohim si neveri, ishte shokuese për mua, por edhe joshëse. I zoti i shtëpisë, Alan Field e mbante në prehër dhe herë pas here e kalonte nëpër qafë.(Unë e kisha vështirë ta mbaja në fillim, por sikur u bë pjesë e bashkëbisedimit tonë.) Kë nuk shajmë ne shqiptarët me fjalët ”mi arash”! Në të vërtetë ky ishte një “brejtës i qytetëruar” që të vështronte si njeri me ata sy të vegjël.

Biseduam gjatë për punën dhe jetën time në Shqipëri si dhe për punën e jetën e tyre në Amerikë. Më tregoi se ishte 79 vjet. Veç gruas, ka një djalë që jeton veçan me familjen e tij. Kishte mbaruar kolegjin dhe pastaj kishte realizuar një master, Alan kishte punuar si mësues teknologjie. Qysh në vitin 1970, pra nga mosha e re, dinte të regullonte kompjuterat. Mori pjesë në një projekt që duhet të çonin 1000 kompjutera në Afrikën e Jugut. Mblodhën me makinën e tyre në rrethinat e Bostonit 1000 kompjutera të përdorur, por jo në gjendje pune. I regulluan bashkë më gruan në shtëpinë e tyre. Instaluan programe për fëmijë , i dërguan në tre kontenierë në Afrikën e Jugut dhe i shpërndanë në 30 shkolla të ndryshme. Për 20 vjet, tre muaj në vit dhanë mësim në shkolla të komunitetit Zulu. Gjithë projekti u realizua në mënyrë vullnetare.

“Kisha disa kursime para se të filloja projektin, por kam edhe një shtëpi që e kam dhënë me qera në qytetin Medford. Nuk harxhojmë shumë, pasi nuk blemë shumë gjëra, bëjmë një jetë të thjeshtë”, më thotë Alan. Të punosh vullnetar si ky çift dhe me shpenzimet e veta, vërtet është një model për t’u admiruar. Punë të tilla, nuk janë bërë me urdhër nga dikush , por vetëm me një “urdhër të brendshëm” që e ndien dhe e zbaton vetëm një njeri me botë të madhe.

Më habit dëshira e çiftit për të kontribuar falas gati në çdo gjë që mundin. Është një tipar amerikan puna vullnetare, si një “dhuratë nga Zoti” nga njeriu që beson, se të gjithë duhet të ndihmojmë kur mundemi. Veçmas, në kishat e besimit kristian, janë “ushtri” të tëra njerëzish që punojnë falas, ndihmojnë komunitetin, shërbejnë, pastrojnë, gatuajnë, shpërdajnë ushqim falas, bëhen pjesë e një bamiresie të padukshme, por që ka efekt tek jeta e shumë njerëzve në nevojë. Ne shqiptarët, nuk e kemi sensin e vullnetarizmit amerikan sepse puna falas, ose kontributi pa interes, na kujton komunizmin. Mbase është koha për një fillim të ri, duke mësuar edhe nga rasti në fjalë.

Megjithëse ka mbushur 79 vjet, Alani nuk ri i qetë. Duke qënë i shqetësuar për ndryshimin e klimës, është vullnetar në disa shoqata mjedisore. Shpesh herë merr pjesë në mbledhjet e këshillit bashkiak dhe jep mendime për probleme që kanë të bëjnë me ndryshimin e klimës. Mund të flasësh shumë për këtë çift që e kanë në gjak shpirtin e vullnetarizmit. Kjo ndjenjë është e përhapur shumë në Amerikë dhe vullnetarë ndesh në spitale, në arsim e në shumë institucione të tjera. Ajo spikat në raste fatkeqësish natyrore. Punë vullnetare bëjnë edhe nxënësit që mbarojnë shkollat dhe u shtohen pikë kur aplikojnë për të shkuar në universitet.Vullnetarizmi nuk bëhet me urdhër. Është cilësi e njerëzve fisnikë e me shpirt human. Larry Furrer, nga St. Luis që ka qënë vullnetar edhe në disa projekte të marketingut bujqësor në Shqipëri, në librin e tij me kujtime, sjell detaje shumë interesante se si sensi i kontributit vullnetar, është një tipar i qëndrueshëm amerikan, që përsoset duke u kthyer në një traditë perëndimore.

Në vendin tonë me urdhër nga lart janë bërë shumë punë vullnetare, që pas Çlirimit e në vazhdim. Kështu u ndërtuan shumë vepra si hekurudha, rrugë, u thanë këneta, u ndihmua bujqësia në sezone pike, në mbjelljen e fidanave pyjorë në muajin dhjetor, etj. Në fundjavë punë vullnetare bëhej edhe në pastrimin e shkallëve të pallateve dhe pjesët para shesheve të përbashkëta, ndërsa në shumë fshatra lyerja me gërqele ishte një festë e bukur që zbardhte shtëpitë . Edhe ne kemi pasur traditën për t’ju ndodhur kujtdo në kohë të vështira, por idologjizimi dhe politizimi i çdo gjëje, ka bërë që të largohemi nga disa gjëra të mira.

Besoj se është koha të kthejmë sytë tek disa punë të mira, edhe pse ishin “nga e shkuara”. Në mjaft raste quhet si metodë e socializmit. Disa shoqata bëjnë punë vullnetare, ose në grupe më të mëdha siç është në rastin e shuarjes së zjarreve, mbjelljen e fidanëve pyjorë, etj, por kjo është pak.

Ajo që duhet theksuar është se ndaj këtij shpirti vullnetarizmi që nuk besoj është shuar krejt tek shqiptarët, mediat kombëtare tregojnë indiferentizëm. Ato janë të etura të gjurmojnë kriminelët, vrasjet dhe aksidentet, por kurrë nuk kanë nisur një lajm për punë vullnetare. Na duhen këto punë. Një shpirt i tillë sjell civilizim dhe shpresë, edhe pse jo bujshëm.Vendi ynë ka nevojë për më shumë punë vullnetare. Për të nxitur vullnetarizmin Organizata e Kombeve të Bashkuara qysh në vitin 1985, 5 dhjetorin e ka shpallur Dita Ndërkombëtare Vullnetare për Zhvillimin Ekonomik dhe Social.

Liria që ka 35 vjet që e shkelim dhe e përkëdhelim, është mbi të gjitha liri edhe për vullnetarizëm, si një tipar i hershëm i njeriut që në kulturën e perëndimit shihet si një virtyt që nuk shuhet, përkundrazi. Në fushatat zgjedhore në Amerikë janë mijra dhe miliona kontribute vullnetare që fillojnë me telefonata, takime, shpërndarje mesazesh, mbledhje në grupe interesash, diskutime, debate etj, për të realizuar ndryshimet dhe përtëritjen e lidershipit në çdo nivel qeverisje, jo thjesht vetëm për Shtëpinë e Bardhë. Ndaj, edhe nga raste të tilla, le të mësojme diçka, sepse një nga përparësitë e të jetuarit në liri, është pikërisht edhe liria për të mësuar nga gjërat e mira. Ҁifit Alan Field dhe Dona Winright , janë një shëmbull i vullnetarizmit modern, që përditë merr përmasa të reja, këtu në Amerikë, por besoj jo vetëm këtu.

Filed Under: Reportazh

Robert Lulgjuraj: The Albanian-American Trailblazer Aiming for the U.S. Congress

August 24, 2025 by s p

Interviewed by Rafael Floqi/

In the heart of Michigan’s 10th Congressional District, a new name is emerging in American politics: Robert Lulgjuraj. Born in the United States to a family with proud roots in Malësia e Madhe, Lulgjuraj represents a new generation of Albanian-Americans seeking a voice at the center of American decision-making. A former prosecutor, a conservative Republican, and a proud Albanian-American, Lulgjuraj has launched a grassroots campaign that is quickly gaining momentum. Backed by community leaders, family, and friends, he hopes to make history as the first Albanian-American ever elected to the United States Congress.

His campaign emphasizes direct engagement with voters, a message rooted in traditional American values, and a strong commitment to both his district and his heritage. In this in-depth conversation with ALBTVUSA, Robert Lulgjuraj shares his personal journey, the values that guide him, his campaign vision, and his message to both the Albanian-American community and the wider electorate of Michigan and beyond.

Q: Robert, thank you for joining us. To begin, what inspired you to run for Congress in Michigan’s 10th District?

Thank you for having me. The decision to run wasn’t something I took lightly. I was working as a prosecutor in Wayne County, handling some of the toughest cases, and I could have continued my career there. But I felt a deeper calling. I looked at what was happening in our country — the division, the attacks on faith, family, and freedom — and I realized that we need more ordinary Americans, people who come from working-class families, to step up and represent their communities.

I come from humble roots. My grandmother worked as a dishwasher in Greektown, my parents sacrificed everything so their children could succeed. That story isn’t unique to me; it’s the story of so many immigrants who came here for the American dream. Now, I want to fight to preserve that dream in Congress.

Q: You mentioned leaving your job as a prosecutor. That’s a big sacrifice. What convinced you to take that leap?

Honestly, faith and conviction. When you’re running for Congress, you can’t do it halfway. I knew that if I was going to ask people to trust me with their vote, I had to give them 100 percent of my effort. So I quit my job, put my career on hold, and dedicated myself full-time to this campaign.

That’s not easy — it means giving up a steady paycheck, stepping into uncertainty, and relying on the strength of your community. But I believe this is what God is calling me to do. We don’t get many chances in life to make history. This is one of those moments, not just for me personally, but for the Albanian-American community and for the people of Michigan’s 10th District.

Q: Community support seems to be at the heart of your campaign. What role are Albanian-Americans playing in this journey?

The Albanian-American community has been incredible. For decades, we’ve been building businesses, raising families, and contributing to Michigan in countless ways. But we’ve never had one of our own representing us in Congress. I think it’s time. At every fundraiser, every gathering, I see Albanians coming together — not just out of pride, but out of recognition that we need a voice in Washington. We care deeply about issues like immigration, family unification, economic opportunity, and religious freedom. Those aren’t just Albanian issues; they’re American issues. But having someone in Congress who understands our unique journey makes a huge difference.

Q: Some supporters say it’s “long overdue” for Albanians to have representation in Washington. How do you view that responsibility?

Robert Lulgjuraj: I see it as both an honor and a responsibility. It’s true — it’s long overdue. We’ve had Albanian-Americans succeed in business, academia, and community leadership, but not yet in Congress. If elected, I would be the first, and I don’t take that lightly.

It’s not just about ethnicity, though. It’s about values. Albanians understand freedom better than most because we know what it’s like to come from places where freedom was denied. That makes us strong advocates for liberty, faith, and democracy. If I win, I won’t just be representing Albanians. I’ll be representing every working family, every patriot, every person who believes in the American dream.

Q: Beyond the Albanian community, how have other groups in your district responded to your campaign?

The response has been overwhelming. At our fundraisers, we don’t just see Albanians. We see neighbors, coworkers, friends, Republicans, independents, even some Democrats who are disillusioned with the direction of their party. People tell me all the time: “Robert, we may struggle to pronounce your last name, but we understand your values.” And that’s what matters most. My last name might be hard to spell, but my values are easy to understand: faith, family, freedom, law and order, and opportunity for all. Those values resonate far beyond the Albanian community.

Q: You’re running as a conservative Republican. How do you see your role within today’s Republican Party?

Robert Lulgjuraj: I am proudly a conservative Republican. But let me be clear — I’m not a career politician, and I’m not part of the establishment. I’m part of the grassroots.

I believe in the “America First” agenda because it puts working families ahead of special interests. That means securing our borders, supporting law enforcement, creating jobs, cutting taxes, and putting America’s interests above globalist elites. I was proud to support President Donald J. Trump, the best president of my lifetime. He proved that you don’t have to be part of the political elite to lead. You just need courage and love for your country. That’s what I hope to bring to Washington.

Q: Some people argue that politics today is too polarized. How would you work across the aisle if elected?

Look, polarization is real. But I believe there’s still room for common ground. At the end of the day, families want the same things: safety, prosperity, opportunity for their children. Those aren’t partisan values.

That being said, I won’t compromise on core principles. I’ll work with anyone who’s serious about solving problems, whether they’re Republican or Democrat. But I won’t sell out my community for political convenience. My job is to be the voice of the people who elected me.

Q: You’ve received endorsements from local leaders like Clinton Township Treasurer Dr. Mike Ayello and activists like Mark Stanaj. How important is that support?

Robert Lulgjuraj: It’s huge. When respected community leaders step forward and say, “We trust Robert,” it builds confidence. Dr. Ayello has known my family for decades. Mark Stai has been a tireless Republican activist. Their support means we’re not just running a campaign — we’re building a movement. But endorsements alone don’t win elections. What really matters is the people — volunteers, donors, neighbors who open their homes for fundraisers, people who knock on doors. This campaign is powered by ordinary citizens, and that’s why I believe we’re going to win.

Q: Let’s talk about your strategy. How are you planning to reach voters across such a large district?

Simple: one door, one voter at a time. I’ve said it from the start — I’ll knock on every door, visit every business, attend every Republican meeting, every church gathering, every grassroots event. This is about being present.

We’ve already hosted multiple backyard fundraisers, each with 20, 30, sometimes 50 people. That may sound small, but it builds momentum. Neighbors talk to neighbors. The word spreads. And that’s how you build a grassroots campaign strong enough to get to Washington.

Q: Campaigns are expensive. How are you approaching fundraising?

You’re right, campaigns are extremely expensive. It takes millions of dollars to compete in today’s politics. But I’m not relying on corporate PACs or special interests. I’m relying on the people. We’ve raised significant funds already, but we have a long way to go. That’s why I ask every supporter to contribute what they can — whether it’s $5 or $5,000. Every dollar matters. And beyond money, we need time and energy: volunteers to knock on doors, make phone calls, spread the word. This is truly a people-powered campaign.

Q: You often emphasize your background as a prosecutor. How does that experience prepare you for Congress?

Working as a prosecutor taught me a lot about justice, accountability, and standing up for what’s right. I spent years in the courtroom fighting for victims, defending law enforcement, and ensuring the rule of law was upheld. That’s the mindset I’ll bring to Congress: fighting for ordinary Americans, standing up for law and order, and refusing to back down when our values are under attack. In politics, just like in the courtroom, you need courage, discipline, and the ability to tell the truth even when it’s unpopular.

Q: If elected, what would be your top priorities in Washington?

My priorities are clear: Secure the Border and Enforce the Law – Without strong borders, we don’t have a nation. Support Working Families – Cut taxes, create jobs, bring manufacturing back to Michigan. Protect Faith and Family – Defend religious liberty, protect life, and strengthen communities. Stand for America First Policies – Put our people ahead of globalist elites and foreign interests. Be a Voice for the Albanian-American Community – Ensure our community finally has a representative who understands our struggles and our dreams.

Q: You’ve described yourself as a “fighter.” What does that mean in the context of your campaign?

Robert Lulgjuraj: It means I don’t give up. My life hasn’t been easy. My family came here with nothing, and everything we have today was earned through hard work and sacrifice. I’ve been underestimated, counted out, and told that success was impossible. But I fought my way through, whether it was in school, in the courtroom, or now in politics.

In Congress, being a fighter means standing up for my district every single day. It means not selling out, not backing down, and always putting people before politics.

Q: Finally, what’s your message to voters as they look ahead to the primary and general election?

My message is simple: This is our moment. For the first time, we have a real chance to send an Albanian-American, a working-class conservative, to the halls of Congress. But I can’t do it alone. I need your prayers, your support, your time, and your vote. If we stand together, we can make history. We can show America what faith, family, and freedom look like. And we can secure a better future not just for Albanians, not just for Michigan, but for every American who still believes in the promise of this country.

Conclusion

As Robert Lulgjuraj continues his journey toward Congress, one thing is clear: his campaign is more than politics. It is a movement rooted in faith, family, and community. Whether he becomes the first Albanian-American in the U.S. Congress remains to be seen, but his candidacy has already energized thousands who believe that now is the time for new voices in Washington.

Filed Under: Interviste

Ndahet nga jeta gazetari dhe analisti i njohur Artur Zheji

August 24, 2025 by s p

Tiranë më 23 Gusht 2025/

Arresti kardiak i ka ndërprerë jetën gazetarit dhe analistit të njohur Artur Zheji. Pas gjashtë ditësh do të shënonte 64 vjetorin e ditëlindjes së vet. Lajmi tronditës për familjarët, kolegët, miqtë dhe fansat e tij vjen nga qyteti bregdetar i Sarandës, ku ai ndodhej me pushimet verore. Artur Zheji konsiderohej ndër gazetarët, publicistët dhe analistët me erudicion të lëvdueshëm. Ai pati një karrierë të gjatë në mediat dhe publicistikën shqiptare si dhe ato ndërkombëtare.

Zheji lindi më 29 gusht 1961 në Tiranë, në një familje të lidhur ngushtë me artin dhe kulturën shqiptare. Ishte djali i gjuhëtarit e përkthyesit të njohur Petro Zheji dhe i aktores së njohur Besa Imami.

Raporti kulturologjik dhe intelektual me vatrën familjare, përgjatë gjithë jetës,i dha mundësinë të shfaqej si ligjërues dhe komunikues publik me dimension të veçantë intelektual e kulturor.

Për disa dekada ai shërbeu në spektrin multimedial të Shqipërisë. Prej disa vitesh raportoi dhe pati analiza në radio të njohura italiane. Më pas, në disa televizione shqiptare, pati shkëlqim si moderator dhe analist debatesh politike dhe gjeopolitike, duke shënuar një kulm ne fund të viteve ‘90 në televizionin kombetar Arberia, sidomos gjatë raportimeve nga luftrat në Ballkan e veçanërisht gjatë Luftës në Kosovë.

Zheji ka qenë drejtues i Radio Televizionit Publik Shqiptar dhe më pas në disa media të shkruara, kryesisht gazetën “Mapo”, duke u dalluar për shkrimet analitike dhe stilin kritik.

Prej vitit 2017, emri dhe imazhi i tij u lidh fort me emisionin “360 Gradë”, që i shtriu transmetimet në Ora News e më pas në ABC News, ndërsa administronte deri në ndarjen nga jeta median e re online 360grade. al…

Gazetari Zheji do të mbetet në kujtesën e publikut për stilin e vet oratorik, pasurinë shprehëse që mbartte, për forcën verbale të polemikës dhe sidomos për integritetin dhe ndjeshmërinë e lartë në mbrojtje dhe shprehjen krenare të identitetit të vet kombëtar shqiotar. Fjala dhe qëndrimet e analistit Artur Zheji, përbënin një pikë reference për shumë kolegë të huaj që ndjekin dhe merren me problematikat shqiptare në rajon.

Gjuha dhe aftësia shkrimore e Artur Zhejit përbëjnë një kuotë standarti, cilësie dhe intelektualizmi në mediumet tona, deri më sot. Ndalja e papritur e jetës së tij krijon një ndërprerje të ndieshme në fjalën dhe shfaqjen mediatike, në gamën e analizës politike dhe debatit sociopolitik shqiptar si dhe në rrafshin e polemikës apo diskutimit të çështjeve historike dhe identitare me kolegë, media të rajonit dhe të huaja në përgjithësi. Ndarja e papritur nga jeta e Artur Zhejit është një akt pikëllimi për shumëkënd që e ka njohur, që e ka përcjellë apo që e ka ditur se nga vinte dhe çfarë përfaqësonte.

U prehsh në paqe kolegu dhe miku ynë Zheji!

Ngushëllime familjes!

I paharrueshëm je.

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë

Tiranë

Filed Under: Kronike

TOMORI, MAL DHE FRON I PERËNDIVE

August 23, 2025 by s p

– Ditë pelegrinazhi në malin Tomor/

Ditët e përvitshme në malin e Tomorit nuk janë festë që i përket vetëm besimtarëve bektashianë.

Shqiptarët nuk janë besimtarë të “thekur”, sepse ata e dinë që Zoti i do të gjithë njerëzit njëlloj, qoftë kristianë, muhamedanë apo të çfarëdo lloj besimi qofshin.

Është kjo arsyeja pse ditët e pelegrinazhit në malin e Tomorit, më tepër se sa një ngjarje fetare, janë festë takimesh mes njerëzve të afërt, takim mes miqsh e shokësh; janë ditë gëzimi e argëtimi për shqiptarët nga të gjitha trojet, pavarësisht përkatësisë fetare.

Që në kohët më të hershme, duke filluar nga kulti pagan i majave të larta, i përhapur në gjithë Shqipërinë, kulti i malit të Tomorit u ka mbijetuar ndërrimit të feve, duke u kthyer kështu në mitin e besimit të shqiptarëve.

Për këtë mal, me lartësi 2416 m mbi nivelin e detit, tetë shekuj para Krishtit Homeri ka shkruar se aty ka qëndruar Dodona Pellazgjike me bijtë e saj të quajtur Tomarus…

Vlerësimin për tempullin e shenjtë e gjejmë edhe në vargëzimin homerik të Iliadës:

“O zot, mbret i Dodonave Pellazgjike/ Që banon në ato vende të largëta/ E sundon mbi Dodonën dimërkeqe/ Këmbëzbathur e gjumëpërdhese…”

Sipas historianëve të hershëm, banorët dodonas quheshin tomaros. Nga informacioni që jepet del se rreth tempullit kishte lisa të lartë e të moçëm, zogj të bukur e të shumtë. “Dodona dimërkeqe në një mal dimërkeqe, me akuj dhe borë… nga ku dukej deti…”

Homeri dhe shpjeguesit e tij të mëvonshëm thonë se Dodona vjen nga kohët që nuk mbahen mend. Por Homeri “mban mend shumë mirë” qytetërimin e Knosos 2000 vjet para Krishtit, gjë që do të thotë se Dodona vjen nga mijëvjeçari i tretë para Krishtit.

I pari Herodoti, por edhe historianë të tjerë të mëvonshëm kanë konkluduar se e gjithë teologjia pellazgjike rrjedh nga Dodona. Sipas mitologjisë, Dodona ishte bijë e oqeanit, e detit, e qiellit dhe e dheut. Legjendat për Tomarus flasin për një tempull në Tomor, ku “jetonin perënditë parahelene”. Drejt tij vërshonin banorë nga gjithë Europa, të cilët flinin përjashta, në pritje për të mësuar të fshehtat e motit, të natyrës apo të fatit të tyre.

Dodona Thesprote, me profecitë çudibërëse, ishte si të thuash institucioni i vetëm i qytetërimit pellazg. Ndaj edhe poetët tanë të Rilindjes, Çajupi dhe Naim Frashëri, do të shkruanin:

   •   “Baba Tomorr, Kishë e Shqipërisë/ mal i lartë, fron i Perëndisë/ Tek ti vinin njerëzit qëmoti/ Për të mësuar se ç’urdhëron Zoti…” – Çajupi

   •   “Abaz Aliu zu Tomorë/ Erdhi afër nesh/ Shqipëria s’mbet e gjorë/ Se Zoti e desh…” – N. Frashëri

Historiani grek Straboni thotë se, “në kohët më të lashta e gjithë zona përreth Tomorit ishte shumë e banuar. Kurse sot, aty popullsia është rralluar, por megjithatë duken disa ndërtesa të rrënuara. Faltorja e Dodonit, e cila gjendet stis propodhes tu vunu Tomar (gjendet në rrezët e malit Tomor)…”

Në veprat e tij Herodoti, shekulli II p.e.s., e vizitoi Dodonën, qendrën e pellazgëve. Edward Lear, i ardhur në Berat 155 vjet më parë, kur pa malin e Tomorit u shpreh: “Tomori është mal mbretëror, ky mal është si një sokrat madhështor”.

Ky olimp i shqiptarëve, i cili përmendet në Iliadë nga Homeri tetë shekuj para Krishtit me emrin Tomaros, i tillë ngelet edhe sot.

TOMORI, MALI MBRETËROR QË BASHKON SHQIPTARËT

Nuk ka një mal tjetër në botë që të jetë pagëzuar me emrin “Baba” – Baba Tomori, ati i perëndive dhe i njerëzve.

Shenjtërimi i Tomorit nuk është rastësi, por është rrjedhojë e bukurive të rralla dhe e madhështisë së tij. Mbi këto bukuri të veçanta të tij u krijuan misteret, miti, legjenda e gojëdhënat.

Këtë e kanë vënë re hulumtues të ndryshëm.

Etnologia angleze Margaret Hasluck, që u ngjit në majë të tij më 1930-ën, konstatoi midis të tjerave se pelegrinët besonin në një fuqi të mbinatyrshme me seli në atë majë, dhe se betimi për Baba Tomorin ishte më i fortë se në besimet e tjera.

Sot në Tomor praktikohet kulti bektashi, por midis këtij të fundit dhe atij të parit – kultit pagan – qëndron kulti i fesë që ndan këto dy periudha, pra kulti i krishterë. Këtë nuk e dëshmon vetëm tradita gojore për ekzistencën e kishës së Shën Mërisë në malin e Tomorit dhe për pelegrinazhin e besimtarëve ortodoksë nga data 15–25 gusht, ditën e Shën Mërisë së gushtit.

Po sipas M. Hasluck, bektashinjtë e pranojnë se kanë zëvendësuar një kult shumë më të vjetër. Për t’i dhënë prestigj shkencor e thellësi historike këtij miti, ata iu referuan trashëgimisë antike. Toponimin “Tomaros” ose “Tamari” a “Tmari”, që del tek Straboni dhe tek Plini Secundi (Talar), si mal pranë Dodonës – pra si mal i shenjtë – ata e lidhën pa asnjë mëdyshje me Tomorin e Shqipërisë.

Kështu, kulti i Tomorit u shndërrua në kultin e malit, ku ka selinë perëndia e lashtë e shqiptarëve. “Shqiptarët e moçëm, – shkruan poeti kombëtar Naim Frashëri, – besonin hyjninë, dhe në malin e Tomorit ish falëtore e tij, që thuhej Dodonë”.

BETIMI PËR “BABA TOMORIN”

Ndër shqiptarët, madje edhe ata të Kosovës dhe Maqedonisë, mali i Tomorit ka kuptim mitologjik dhe mbahet si mal i shenjtë. Sipas legjendës, në majë të tij jetojnë gjallesa mitologjike, një zog i shenjtë dhe hyjni të ndryshme.

Njerëzit bënin dhe bëjnë be mbi këtë mal, si për gjënë më të shenjtë dhe më të shtrenjtë që ata kanë, duke thënë: “për Baba Tomorin”, “për të mirin Tomor”.

Por, duke besuar te forca ndëshkuese e Tomorit për ata që bëjnë keq, shumë njerëz prapë i drejtohen malit të shenjtë dhe, kur duan të mallkojnë dikë, thonë: “të vraftë Baba Tomori”, “të vraftë Abaz Aliu që është atje lart në Tomor” etj.

Shumëkush, nga respekti, as emrin nuk ia përmend, por duke u drejtuar me dorë nga mali i Tomorit thotë: “ai” dhe bën be “për atë çukë”.

Mitologjia është hapësirë e pafund, së cilës nuk i shteret kurrë rrëfimi. Prandaj, si e tillë, në këtë fushë mund të japim shembuj të një kulture shumë të lashtë, më të lashtë se çdo religjion dhe çdo normë tjetër morale të kodifikuar, në çfarëdo mënyre qoftë, nga çfarëdo bashkësie, në çdo shkallë primitive ose të përparuar, kudo në botë.

– Abedin Kaja

Filed Under: Komente

Ceremoni përkujtimore dhe bekimi i varrit monumental të Dëshmorit të Atdheut Dedë Gjon Ujka

August 23, 2025 by s p

Nga Ramazan Çeka/

Më 20 gusht, në Varrezat e Vuksanlekajve të Hotit, Tuz, u mbajt një ceremoni e paharrueshme përkujtimore në nder të Kryetrimit Dedë Gjon Ujka, “Dëshmor i Atdheut”, prijës i shquar, humanist i madh e udhëheqës i pathyeshëm i Kryengritjes së Malësisë së Madhe. Ky aktivitet i shenjtë, organizuar nga famullia e Tuzit në bashkëpunim me familjen e Gjeto Kolë Ucit Camaj, mblodhi klerikë të Kishës Françeskane, hulumtues, aktivistë, përfaqësues të institucioneve vendore e të diasporës, si dhe shumë malësorë që ruanin të gjallë në kujtesë gojdhënat e pleqve mbi jetën dhe lavdinë e këtij burri të madh.

   Në solemnitetin e kësaj dite u mbajtën fjalime nga klerikë, familjarë e akademikë, duke përkujtuar me nderim figurën e Dedë Gjon Ujkës. Në përmbyllje u zbulua dhe u bekua varri memorial, i ngritur me përkushtim e bujari nga familja e Gjeto Kolë Ucit Camaj. Dedë Gjon Ujka ishte organizator dhe komandant i betejës së përgjakshme në Qafën e Uglës, ku, më 25 qershor 1911, dha jetën për liri e atdhe. Me vendimin nr. 792/19, datë 15.8.2020, qeveria shqiptare e shpalli zyrtarisht “Dëshmor të Atdheut”.

   Lindi rreth viteve ’60 të shekullit XIX në Traboin të Hotit, në një kohë të trazuar kur malësorët, me pushkë e besë, i bënin ballë perandorisë osmane. U rrit nën hijen e Kullës Vuksanlekaj, simbol i burrërisë dhe dinjitetit malësor, vlera që e farkëtuan karakterin e tij si patriot i flaktë dhe rilindas i pathyeshëm i çështjes kombëtare.

   Dedë Gjon Ujka përmendet jo vetëm për trimërinë, por edhe për zemrën e madhe. Shiti shumë nga pronat e veta për të larë borxhet e Hotjanëve në ditët e vështira të spastrimeve osmane. Ishte nismëtar i kuvendeve të Malësisë, ku u falën gjaqet, u mobilizuan luftëtarët, u sigurua armatimi dhe u ngjall fryma e qëndresës së përbashkët. Këto vendime burrërore, pararendëse të Besëlidhjes së Malësisë, morën jehonë deri në qarqet diplomatike të kohës.

   Në Qafë të Uglës, Dedë Gjon Ujka u shqua si prijës dhe organizator i betejës më të përgjakshme të Kryengritjes së Malësisë. Atje, në vijën e parë të frontit, ai ra dëshmor, duke vulosur me gjakun e vet idealin e lirisë.

   Organizimi i kësaj ceremonie të lartë u përshëndet gjerësisht nga opinioni publik, si një hap i domosdoshëm për rishikimin e historisë së Malësisë dhe rivlerësimin e figurave më të ndritura të saj.

   Nder e lavdi Dëshmorit të Atdheut, Dedë Gjon Ujka!

   Mirënjohje e respekt bijve të Gjeto Kolë Ucit Camaj, për këtë përjetësim të jetës e veprës së Kryetrimit Malësor! 

Filed Under: Reportazh

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 202
  • 203
  • 204
  • 205
  • 206
  • …
  • 2778
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT