s p – Page 296 – Dielli

SHUMË PYETJE TË VËSHTIRA PËR TË DJESHMEN, TË SOTMEN DHE TË NESËRMEN E SHQIPËRISË

June 12, 2025 by s p

KOSTA NAKE/

Duke qenë në vetvete një studim, do të ishte guxim i tepruar të mëtoja të bëja studim për studimin, prandaj rreshtat në vijim janë më tepër një konspekt kapitull pas kapitulli i çështjeve më të rëndësishme. Nga të paktat gjëra që mund të veçoja, do ishte klasifikimi që i bën autori veprës duke quajtur “sprovë letrare”, sepse e gjitha trajtesa është e zhytur në histori si dhe pezmi që ndjen autori kur konkludon njëlloj si Faik Konica se e keqja e Shqipërisë janë shqiptarët.

Shkrimtari Artan Mullaj ka shkruar në shtypin e ditës para disa vitesh për këtë vepër dhe në të më pëlqeu shprehja “krijues planetar” që romancieri Mullaj e përdor për ta karakterizuar dhe vlerësuar Kadarenë.

Pullat e postës nganjëherë sjellin dëshmi historike. Flamujt janë simbole të kombeve, ne kemi në flamur një shqiponjë që është intrigues krahasuar me shiritat me ngjyra të disa vendeve me shumë histori e kulturë. Himni është simboli tingullor i një kombi, po ky yni ka një problem në tekst se një strofë e tij nuk këndohet.

“Se Zoti vet’ e tha me gojë

Se kombe shuhen përmbi dhe,

Por Shqipëria do të rrojë,

Për të, për të luftojmë ne.”

Pse nuk këndohet? Mund të justifikohet vetëm për një fashë kohore, kur Shqipëria socialiste u kthye në të vetmin vend ateist në botë. Te vargu i dytë fjala është “kombe” apo “kombet”, sepse një shkronjë e vetme në fund e ndryshon kuptimin e mesazhit. Janë bërë konkurse për ta ndryshuar himnin tonë kombëtar, po s’kanë prodhuar produkt.

A do të bëhet Shqipëria? Ka një pengesë nga vetë shqiptarët. Në vitet ’90 p.sh. në Korçë qarkullonte si opinion naiv “më mirë të na marrë Greqia”, ndoshta në Durrës thuhej “më mirë të na marrë Italia”, ndoshta në Shkodër thuhej “më mirë të na marrë Serbia”. Njëlloj si Haxhi Qamili dhe Dervish Biçoku me parrullën “Dum Babën.”

A ka mundësi që të krijohen 5 shtete shqiptare në Ballkan?

Një prirje proturke në ditët tona mund të diktohet nga këto ilustrime:

Futja e Shqipërisë në Lidhjen Islamike, një shkolle iu vu emri “Haxhi Qamili”, në mes të Tiranës u vu shtatorja e një oficeri turk; Kasëm Trebeshina shkruajti romanin “Mekami”, ku u vetëshpall turk dhe Skënderbeun e quajti hajdut kuajsh dhe agjent të Italisë; një kryeministër i Shqipërisë shkoi në dasmën e djalit të kryeministrit turk; në një ceremoni kolegji në Shqipëri vajzat kënduan “sulltani im, sulltani im”, nëpër kafene shtrohet pyetja: A ishte vërtet i keq sundimi turk? Vizitat e delegacioneve turke shoqëroheshin me kujdesin që të hiqej ose të mbulohej busti i Skënderbeut.

Duke filluar nga kapitulli IV vëmendja kthehet nga Skënderbeu. Çështje e ndjeshme: Skënderbeu ka një varr, po nuk eshtra në të.

Rivlerësimi i rolit të Skënderbeut ka filluar nga viti 1940 e këtej:

Një shtatore u vu në sheshin Albania të Romës më 1940 në prani të Benito Musolinit, shtatoret e para në Shqipëri u vendosën në Krujë dhe në Tiranë më 1968, shtatorja e Skënderbeut u vendos në Prishtinë dhe në Shkup, por në Maqedoninë e Veriut pati reaksion ndaj saj,

Në kapitullin VI Kadare i klasifikon shqiptarët e fillimshekullit të kaluar në tre lloje:

Ata që nuk e pranuan paktin me turkun duke mbajtur shqiptarinë dhe kryqin,

Ata që e hodhën kryqin për gradat dhe armët,

Ata që e shitën për përfitime vetjake.

Turqia e la Shqipërinë 500 vjet pa shkolla shqipe, duke e bërë të vetmen gjuhë të ndaluar. Ato 500 vjet ishin pushtim apo sundim?

Pas shpalljes së Pavarësisë Shqipëria u ndodh në “trekëndshin e Bermudës”: Turqi, Greqi, Serbi.

Në kapitullin VII shpërthen pezmi i autorit ndaj “albanologëve të rinj” dhe dy grupimeve të sotme të polemistëve – strehsat dhe mohsat.

E fillon me Fatos Lubonjën, që, duke bërë opozitarin me të gjithë, thotë edhe gjëra që e dëmtojnë çështjen shqiptare. Duke iu bashkuar grupit që kërkon çmitizimin e Skënderbeut, Lubonja paska zbuluar se nëna e Gjergjit është serbe, zbulim që e rimori edhe Muç Nano. Këtu Kadare i bie kambanës së alarmit: “…e di se ç’krisje e pariparueshme mund të ndodhë në shpirtrat e miliona adoleshentëve, nëse e vërteta që ata dinë për popullin e vet do të shpallet e pavërtetë… e di ç’do të thotë për një komb që ka keqkuptim me vetveten, t’i shuhen befas shenjat, qokat, pikat e orientimit…” (f.78-79)

Kadare i rikthehet edhe një herë figurës së Kasëm Trebeshinës që u trumbetua si disident dhe u fut shpejt në tekstet shkollore promemorja e tij drejtuar Enver Hoxhës. Sadik Bejko dhe Vasfi Baruti hynë në Arkivin e Shtetit dhe botuan përkatësisht librat “Disidentët e rremë” dhe “Nega totum” (asgjë e vërtetë).

Çfar’ zbuloi poeti Sadik Bejko? Kasëmi ka qenë oficer në Ministrinë e Brendshme, ka qenë zëvendës komisar batalioni, domethënë shef i zbulimit të batalionit, nuk ka qenë thjesht oficer zbulimi, po një nga themeluesit e tij, ekzekutoi me plumb pas koke Zaho Kokën.

Çfar’ zbuloi historiani Vasfi Baruti, Doktor i Shkencave? Dashuria e Ramize Gjebresë me Zaho Kokën ishte pretekst përderisa ajo u pushkatua dhe djali u fal, skenarin e asaj vdekjeje e përgatiti Nexhmije Xhunglini për arsye xhelozie, pjesëmarrës në gjykimin e Ramonës ishin Hysni Kapo, Manush Myftiu, Bilbil Klosi, Shefqet Peçi dhe D. Hekali. Dushan Mugosha bezdisej nga prania e Ramonës sepse ajo e kishte nënën nga Kosova.

Kapitulli IX i rikthehet çështjes së miteve dhe çmitizimit të tyre si dhe raportit mes miteve dhe historisë, raporteve mes mendimit dhe gjuhës duke mbajtur në fokus figurën e Skënderbeut. Sudiesit zvicerian Oliver Schmitt i jepet një dokument për një darkë diplomatike në vitin 1454 dhe ai arrin në përfundimin se Skënderbeu nuk luftoi kundër Turqisë për liri, por për hakmarrje.

Në kapitullin XII autori kthehet te mitet e Skënderbeut për kalin dhe për shpatën, pastaj veprat e artit dhe botimet kushtuar atij. Ja miti i shpatës sipas Nolit: “Gjergji, kur lindi, kish në krahun e djathtë një shpatë të shkruar.” (Noli, vepra 4, f.87) “Shpata e tij bënte çudira. Me një të goditur të saj ia preu kokën një demi të egër që shkretonte arat e së motrës… Në rrethimin e Krujës me një goditje të shpatës i coptoi më dysh të vëllanë e Ballaban pashës me të birin…” (po aty f.284) Në tekstet e leximit letrar të shkollës 8-vjeçare ka qenë një pjesë që e mësonim përmendësh: “Në mur, përsipër vatrës, varej një shpatë e kohëve të vjetra që nuk e ngre dot njeriu i sotëm as me dy duar… Turqit e plaçkitën kështjellën, po shpatën nuk e nganë, se asnjë s’qe i zoti ta përdorte…” Vetë Noli e ka bërë çmitizimin e shpatës kur tregon kërkesën e sulltan Muratit drejtuar Skënderbeut për t’ia dhuruar shpatën e tij. Heroi ynë ia dërgoi menjëherë dhe sulltani e pa se nuk ndryshonte nga shpata e tjera, pastaj dëgjoi për shpjegimin e Skënderbeut: “I dërgova shpatën e mirë, po s’mund t’i dërgonja edhe krahun bashkë!” (po aty f.284)

Ja dhe miti i kalit sipas Nolit: “Atje tej dëgjohej hingëllimi i dëshpëruar, i mallëngjyer, i ngjirur, i këputur i një kali. Ishte kali luftëtar i Skënderbeut, që vajtonte të zotin. Mihte dhenë me tërbim, rënkonte si i plagosur për vdekje, drithërohej e ngjethej si nga e ftohta e etheve, çfrynte avull e lëshonte lotë si njeri. Që ku u shtri Skënderbeu në shtrat, u sëmur edhe ay; dhe kur vdiq, u egërsua, s’qaste njeri tjetër që t’i hipte, s’deshte më të hante, s’deshte më të rronte, e u shtri e vdiq pak ditë pas të zotit.” (Po aty, f.197)

Kadare nuk e përmend mitin e trupit, por “albanologët e rinj” zbuluan që Skënderbeu, edhe pse eshtrat e tij nuk u gjetën, ishte më pak se 170 cm i gjatë. Ja sipas Nolit: “I gjatë, i hijshmë, me një trup të derdhur prej statuje, me sy të squar, që nxirrte shkëndija, ishte… një ëngjëll bukurie dhe madhështie mashkullore… Krahë më të bukur burri s’ishin parë gjer ahere.” (Po aty, f.88)

Kam një përgjigje vetjake për shtatin e shkurtër dhe forcën e krahëve të Skënderbeut duke sjellë rastin e Bidos së Sulit nga Devolli që ishte gjallë deri gjysmë shekulli më parë. Herkulit i janë numëruar 12 trimëri, kurse një shoku tim mblodhi dhe publikoi 35 akte force mbinjerëzore të Bidos. Skënderbeu, si Anteu, mund ta ketë patur këtë dhunti nga natyra ose nga Zoti.

Kapitulli XIII dhe i fundit i rikthehet idesë fillestare për fatin e kombit shqiptar. Dy herë Shqipëria është gjendur në kohën e duhur në qendër të historisë: e para, me qëndresën antiosmane të Skënderbeut, e dyta, pas rënies së komunizmit. Me harmoninë fetare ajo dëshmoi qëndresë ndaj shprishjes. Ajo mund të vazhdojë të rrojë sipas përcaktimit të himnit tonë kombëtar, kur, përveç gjakut dhe baltës, duhet të kemi vullnetin për të qenë bashkë.

(Sprova letrare “Mosmarrëveshja, mbi raportet e Shqipërisë me vetveten” e Ismail Kadaresë, Tiranë, 2011)

METODA DHE STILI SHKENCOR I ILIR IKONOMIT

June 12, 2025 by s p

Prof.As. Dr. Thanas L. Gjika

(Vlerësime për biografinë FAN NOLI – REBELI (1920-1924)

Ilir Ikonomi, me veprat e tij botuar këto dy dhjetvjeçarët e fundit është bërë historiani që lexohet me më shumë ëndje se autorët e tjerë shqiptarë, që botojnë studime historike dhe biografi personalitetesh të së kaluarës. Disa muaj më parë ai botoi vëllimin e dytë të biografisë kushtuar Fan Nolit, “Fan Noli – Rebeli (1920-1924)”. Ky libër është një sukses i ri e shumë i rëndësishëm i krijimtarisë së tij shkencore. Aty përshkruhen ngjarjet intensive të viteve më aktive të jetës së Nolit. Arritjet e këtij libri i ka përshëndetur në PARATHËNIE profesori i mirënjohur Nicolas C. Pano dhe shumë lexues nëpër promovime të shumta. Mund të them se me këtë libër historiani Ikonomi ka shënuar apogjeun e punës së tij deri sot si historian.

Për të zbuluar se ku qëndron sekreti i suksesit të Ikonomit si autor biografish do të përpiqem të sjell tiparet e veçanta të këtij studiuesi lidhur me metodën shkencore objektive dhe me stilin individual si e parashtron aai lëndën e bollshme.

Veprat historike, ku bëjnë pjesë dhe biografitë, që u kushtohen jetës e bëmave të personaliteteve historike, janë vepra me karakter ideologjik. Në këto vepra zbatimi i metodës historike kërkon që autorët ta shprehin vlerësimin e tyre ideor ndaj ngjarjeve që përshkruajnë në mënyrë objektive, larg politizimit. Përjashtim bëjnë vetëm ato vepra historike ku përmblidhen dokumente mbi jetën e një personaliti historik, mbi një ngjarje ose periudhë historike, si dhe veprat bibliografike, ku renditen tituj shkrimesh, veprash e ngjarjesh. Në këto dy lloj veprash autori e shpreh vlerësimin e vet ideor jo brenda ëë, por në shënimet sqaruese në fund të faqeve, ose në fund të krejt tekstit. Këtë lloj metode kanë zbatuar dhe zbatojnë historianët që jetonin e jetojnë në vende të lira demokratike.

Kurse në historiografinë shqiptare, që u zhvillua gjatë diktaturës komuniste, autorët e veprave historike ishin të detyruar ta zbatonin metodën shkencore në mënyrë të shtrembëruar . Ata duhej ta shprehnin sa më qartë e sa më gjerë vlerësimin e tyre ideor ndaj ngjarjeve dhe bëmave të heronjve që trajtonin, në përputhje me “mësimet e diktatorit e të partisë shtet”. I metodës historike shpinte në krijimin e veprave të politizuara, ku shkeleshin me të dy këmbët ligjet e zhvillimit politik, shoqëror dhe ekonomik të shoqërisë. Një politizim i tillë i metodës historike zbatohej me detyrim nga lart për të injektuar tek lexuesit ideologjinë komuniste.

Për më keq akoma historianët shqiptarë të asaj kohe nuk lejoheshin të kryenin kërkime dokumentash në arkivat e huaja dhe në shtypin e huaj.

Mbas ndërrimit të regjimit kjo metodë u konsiderua e vjetëruar bashkë me veprat ku ajo ishte zbatuar. Studiuesit u përpoqën, kush më shumë e kush më pak, të evoluonin, të çliroheshin nga politizimi dhe të jepnin në studimet e tyre vlerësime të lira ideore, sipas formimit të tyre botëkuptimor. Koha solli, si në gjithë fushat e tjera edhe në studimet historike, studiues të rinj, të cilët po ndjekin metodën objektive, larg politizimit.

Ilir Ikonomi ka pasur fatin të punonte mbas ndërrimit të regjimit për shumë vjet si gazetar në VOA (Zëri i Amerikës), ku parimi kryesor ka qenë dhe është: gazetari të informojë dëgjuesit / shikuesit me lajme mbi ngjarje të vërteta që ndodhin dhe që kanë rëndësi për jetën shoqërore, pa bërë shtrembërime dhe pa dhënë vlerësime të politizuara.

Pikërisht ky parim i përvetësuar mirë prej gazetarit Ikonomit e ndihmoi atë, që kur debutoi në fushën e historisë, të renditë ngjarje e fakte të vërteta duke dhënë sa më shkurt vlerësimet e veta personale në përputhje me botëkuptimin e tij të lirë e demokratik. Këtij tipari të rëndësishëm metodik më duhet t’i shtoj dhe këmbënguljen për shfrytëzimin e shtypit shqiptar e të huaj, për shfrytëzimin e arkivave shqiptare dhe të huaja, si dhe të kujtimeve të bashkëpunëtorëve të heronjve. Në këtë drejtim atë e ka ndihmuar shumë njohja e gjuhëve të huaja, në të cilat janë shkruar dokumentat, artikujt, etj.

Pra metoda historike që zbaton Ikonomi në veprat e tij është metoda shkencore objektive, sipas së cilës autori i paraqit ngjarjet, faktet, mendimet, bisedat dhe bëmat e heroit të veprës e të bashkëkohësve të tij me objektivitet, larg ideologjizimit dhe politizimit të tyre.

Që në parathënien e vet ai sqaron:

“Nuk ka qenë detyra ime të ngre njërën pjesë [palë – Th. Gj.] e të e ul tjetrën, por t’i përshkruaj të gjithë me drejtpeshim dhe realizëm” (f. XIII)”. Pra larg politizimit.

Autori nuk nguron të vërë në dukje si trimëritë dhe gabimet e heroit, por dhe vlerat e kundërshtarëve të tij. I përmend pa shprehur vlerësimin e vet ideor ndaj vendimeve të Kryeministrit Sulejman Delvina e të Regjentit Sotir Paci, të cilët ngulën këmbë që të mos lejohej Noli të hynte në Shqipëri në korrik 1920, meqenëse ishte një peshkop i shpallur në rrugë rebele e jo kanonike.

Po kështu, kur kundër tyre u shpreh Ahmet Zogu, ministër i Brendshëm, i cili ia vlerësonte aftësitë Nolit dhe kërkoi që Noli të zgjidhej ministër i Jashtëm më 1921, Ikonomi vetëm e vë në dukje këtë fakt pa shprehur vlerësimin e tij për të. Në vitet 1923-1924, kur Noli e shpalli dhe e luftoi Ahmet Zogun armik të përbetuar, dhe ngulte këmbë që ai të largohej patjetër nga atdheu; Ikonomi e kritikon indirekt heroin e tij duke ia kujtuar se Ahmet beu kishte qenë politikani që e kishte vlerësuar më shumë se të tjerët, por nuk ndalet për të dhënë vlerësimin e tij ndaj këtij qëndrimi të Nolit.

Edhe rastin kur Luigj Gurakuqi doli kundër propozimit për ta zgjedhur Nolin kryeministër më 16 qershor 1924, çështje që u zgjidh me lotari, Ikonomi nuk jep mendimet e veta për ta kritikuar qëndrimin e Gurakuqit, bashkëpunëtorit të afërt të Nolit.

Në fillim të qershorit 1924, kur gjithë anëtarët e qeverisë të trembur nga marshimi i forcave revolucionare drejt Tiranës ikën jashtë atdheut më 7- 8 qershor, vetëm Ahmet Zogu qëndroi në Tiranë deri më 10 qershor me 200 trimat e tij. Autori nuk komenton, por nuk rri pa e quajtur këtë akt të kundërshtarit të Nolit, “akt trimërie”.

Ka raste kur vlerësimin e një atdhetari të shquar shqiptar, si ka qenë Elez Isufi, që ra heroikisht në luftimet për të zbrapsur mësymjen e forcave të Ahmet Zogut në Peshkopi gjatë dhjetorit 1924, autori e le në penën e ambasadorit anglez, Harry Eyers: “Figura më e shquar e Shqipërisë sot” (f. 382).

Përmenden një nga një vendimet dhe gjykimet pro dhe kundër ndaj veprimeve e gjykimeve të Nolit, të dhëna prej amabsadorëve të huaj britalikë, italianë, amerikanë, etj dhe prej gazetarëve të ndryshëm, por ndaj tyre autori nuk shpreh vlerësimin e tij, nëse ai i gjykon si të mira, apo të gabuara.

Ndërkohë autori ka renditur momente e bëma të shquara të Nolit në Lidhjen e Kombeve më 1920, kur me aftësitë e tij bëri për vete Lordin anglez Robert Cecil dhe Shqipëria u pranua më 17 dhjetor 1920 anëtare e Lidhjes. Për këtë arsye pranimin e Shqipërisë anëtare në Lidhjen e Kombeve, autori ia njeh si meritë Nolit, pa e shoqëruar me ndonjë koment. Ka analizuar fjalimet historike të Nolit gjatë fushatës zgjedhore të vitit 1923, fjalimin e tij tek vari i Avni Rustemit, etj; dhe ka përmendur se këto ishin bëma të guximshme, por nuk është ndalur për t’i vlerësuar me fjali e paragrafë lavdërues. Vlerësimin e tyre ia ka lënë lexuesit. Në fund të librit ka riprodhuar të plota tri fjalimet më të rëndësishme të Nolit në mënyrë që lexuesi të krijojë përshtypjen e vet sa më të plotë për to.

Edhe pasi ka treguar intervistën e Nolit dhënë gazetës serbe “Vreme”, ku heroi shpalos me guxim të vërtetat historike mbi ndarjen e padrejtë të kufijve të shtetit të ri shqiptar, ku u përfshinë më pak se gjysma e trojeve historike shqiptare, historiani nuk ndalet për ta hymnizuar Nolin.

Vlen të përmend se Ikonomi jo rallë është dhe kritik ndaj veprimeve dhe mendimeve të haroit. Ai e pranon krahasimin që i bëri Noli dhe shtypi italian marshimit të forcave shqiptare revolucionare nga Vlora në Tiranë me marshimin e forcave të Musolinit drejt Romës, por nuk la pa thënë se marshimi i forcave italiane ishte paqësor, në saje të veprimit të Mbretit Emanuel i III-të, kurse marshimi i forcave shqiptare shkaktoi rreth 200 viktima.

Kur Noli më 17 qershor njoftoi qeveritë e huaja se krijoi një “qeveri liberale, përfaqësuese të aspiratave të vërteta të popullit shqiptar drejt demokracisë”, autori shton se qeveria e tij ishte “laramane e përbërë nga demokratë, ushtarakë dhe bejlerë”. Më tej nënkapitullin pasardhës autori e titullon: NJË QEVERI LEGJITIME?, ku, duke vendosur pikëpyetjen, le të nënkuptohet se qeveria e Nolit nuk ishte legjitime. Këtë mendim ai e shtjellon më tej duke sjellë fakte konkrete, si mosmarrja e votëbesimit të kabinetit sipas statutit, i cili përcaktonte se çdo qeveri e re duhej të dilte para Asamblesë Kushtetuse brenda tri ditësh mbas formimit të saj; se përndryshe ajo do të ishte thjesht qeveri e përkohëshme. Legjimilitetin ia dobësonte qeverisë së Nolit, shton autori, edhe fakti se ajo erdhi në fuqi me ndihmën e ushtrisë, gjë që e ndërlikonte njohjen e saj prej shteteve të huaja. Qeveria e Nolit nuk u betua as formalisht para regjentit të vetëm, Sotir Pecit, për ta qartësuar gabimin e Nolit, por gjithnjë pa shtuar sqarime e komente.

Kur çështja e reformës agrare, të cilën Noli e pati shpallur në programin ambicioz të qeverisë së tij, u katandis në reformë që do të ndante vetëm tokat e pronave shtetërore për tu dhënë tokë vetëm fshatarëve që jetonin në pronat e shtetit, autori mban qëndrim kritik duke e quajtur: REFORME AGRARE?, shoqëruar po me pikëpyetjen e mosbesimit.

Në datat 24-25 dhjetor 1924, kur Noli me pjesëtarët e qeverisë së tij ishte larguar nga Tirana e ishte vendosur në Vlorë, lëshoi një urdhër drejtuar forcave të armatosura qeveritare që të organizonin ndaljen e forcave mercenare të Ahmet Zogut për të mos kaluar poshte lumit Shkumbin. Mirëpo forcat qeveritare nuk mund t’i bindeshin këtij urdhësi sepse ato ishin shpartalluar e kishin dezertuar. Ikonomi, për të treguar se qeveria e Nolit kishte marrë fund, dhe se një vendim i tillë ishte jashtë kohës, e emëron nënkapitullin: NJË QEVERI IMAGJINARE.

Problemin se si mund të quhet lëvizja e armatosur e qershorit 1924, dhe se mbi kë binte përgjegjësia e dështimit të saj, Ikonomi është ndalush shkurt në fund të librit tek PASTHENIA:

“Noli i ka njohur vetes disa të meta të karakterit, si “pazotësi për intriga”, apo “besnikëri absurde ndaj njerëzish të pabesë dhe të korruptuar”. Ai është ankuar se një faj të madh patën bashkëpunëtorët e tij. Edhe pse, nga pikëpamja intelektuale, bashkëpunëtorët e Nolit mund të mos ishin në nivelin e tij, ai ishte vendimmarrësi kryesor dhe mbante përgjegjësinë më të

madhe për punët e vendit.

Disa priren t’i quajnë ngjarjet e qershorit revolucion, ashtu siç i ka përshkruar vetë Noli. Këtë term e përdornin edhe një pjesë e vëzhguesve dhe diplomatëve të huaj të asaj kohe në Shqipëri, por kryesisht në kuptimin e rebelimeve që zëvendësonin njërin klan me një tjetër në pushtet. Të tjerë kanë zgjedhur gjithnjë e më shumë termin më të paanshëm kryengritje.

Preferenca e historiografisë komuniste ishte ta legjitimonte atë lëvizje si revolucion, një përcaktim i cili nuk qe rrjedhojë e një përfundimi shkencor, por ideologjik. Qartazi, dëshira e tyre ishte ta paraqisnin lëvizjen si një luftë klasash, që duhej të përfundonte me fitoren e njërës dhe zhdukjen përfundimtare të tjetrës, nën shembullin e bolshevikëve në Rusi.

Pyetja e provës që vlen të shtrohet është: A sollën ngjarjet e qershorit 1924 ndryshime të tilla që të linin gjurmë në shoqërinë shqiptare, apo ishin thjesht një rebelim ushtarak, i shoqëruar me një ndryshim të përkohshëm pushteti? A e zgjidhën ato pronësinë mbi tokën, problemin më të mprehtë shoqëror me të cilin përballej Shqipëria e varfër e asaj kohe? A e reformuan ato sistemin gjyqësor dhe atë legjislativ?

Siç mund të kuptohet nga faktet e paraqitura në këtë libër, fjala revolucion do të ishte e ekzagjeruar për lëvizjen e qershorit, nëse marrim si pikë referimi përmbysjet që kishin bërë epokë, si ato në Francë, Amerikë, Rusi ose gjetkë. (f. 385-386)

* * *

Lidhur me stilin e të shkruarit, Ikonomi shquhet edhe në këtë libër për individualitet të këndshëm e tërheqës me rrëfim të rrjedhshëm dhe dinamik të ngjarjeve. Shumë ndodhi jepen nga disa kënde vëzhgimi, si në filma ku përdoren disa kamera për xhirimin e të njëjtit episod. Për të njëjtat ngjarje jepen radhazi opinionet dhe vlerësimet e pjesëmarrësve në ngjarje, opinionet e ambasadorëve të huaj, anglez, italian, amerikan, etj dhe të ambasadorëve shqiptarë në Londër e Romë, dhe të kryetarit të Federatës Vatra, Faik Konica.

Ikonomi është i pari autor biografish, i cili për ta dhënë sa më të gjallë atmosferën emocionale dhe kushtet në të cilat zhvilloheshin ngjarjet, përdor në mjaft raste riprodhimin e dialogjeve që janë zhvilluar midis personave historikë . Pra ai nuk i përmbledh me fjalët e veta mendimet e diskutantëve, por i jep drejtpërdrejt si janë zhvilluar bisedat, pa përdorur epitete fyese a lavderuese, dhe pa dhënë opinionin e tij me fjali të gjata e paragrafë. Ai ia le lexuesit të gjykojë për ta bërë atë më aktiv gjatë leximit të veprës.

Në rastet kur nuk ka gjetur të botuar ose të ruajtur në arkivat e ndryshme dokumentin përkatës ku duhej të ishte përshkruar kjo ose ajo ngjarje, si ka qenë rastii i takimit të Nolit me ambasadorin sovjetik në Romë më 11 ose 12 tetor 1924, dhe nënshkrimi i agrimentit me firmën e Nolit për lidhjen e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik, Ikonomi e pranon në mënyrë hipotetike se mund të jetë kryer ky veprim si shkruanin gazetat e huaja, edhe pse ai nuk ka mundur ta verifikojë për mungesë dokumentacioni në Arkivin e Shtetit Shqiptar dhe në kolanën e botimit të dokumenteve ruse.

Për të shuar kureshtjen e lexuesve ndaj paraqitjes fizike të personave historikë që marrin pjesë në ngjarjet, autori ka dhënë për disa prej tyre përshkrimin fizik, gjeste veprimi, etj, si ndodh në veprat letrare. Kështu lexuesi krijon në imagjinatën e tij “trupin elegant” dhe veshjen korrekte të Ahmet Zogut, ose pamjen prej “trashaluqi e barkmadhi” të Nolit, i cili kur erdhi në Shqipëri në vitin 1920 ishte 60 kilogram dhe kur u largua në fund të dhjetorit 1924 ishte 90 kg, nga trajtimi i mirë, sqaron autori, gjatë atyre 4 vjetve si delegat në Lidhjen e Kombeve, si deputet i parlamentit shqiptar dhe si kryeministër i Shqipërisë.

Pjesë përbërëse e stilit të një vepre shkencore, ose letrare, është dhe ndërtimi kompozicional i saj. Lënda e këtij vëllimi është ndarë në tre kapituj dhe secili prej tyre në shumë nënkapituj. Kjo ndarje është plotësisht në funksion të rrëfimit dhe zbërthimit të ngjarjeve të ngjeshura që përshkruhen.

Si përfundim them se metoda historike objektive dhe stili individual tërheqës të përdorur prej I. Ikonomit në këtë vëllim, shquhen në krahasim me librat e tjerë të tij. Ky vëllim është një model që vlen të ndiqet prej studiuesve dhe biografëve të tjerë gjatë hartimit të veprave të tyre.

Uroj që vëllimi i tretë, e i fundit i biografisë kushtuar Nolit, ku autori do të shpalosë ngjajret e viteve 1925-1965, të realizohet në nivelin e vëllimit të dytë, në mos në nivel dhe më të lartë!

(Hartuesi i këtij artikulli është autor i dy biografive analitike “Mihal Grameno jeta dhe vepra” (2012, 504 f.) dhe “Shën Pali punoi dhe në brigjet e Adriatikut” (2014, 497 f.).

Ndërgjegjja etnike shqiptare në Himarë gjatë shekujve XVI–XVIII: Feja, arsimi dhe identiteti kombëtar

June 12, 2025 by s p

Nikollë Loka/

Rrethanat historike që favorizuan një lëvizje identitare në Himarë

Gjatë shekujve XVI deri në XVIII, treva e Himarës u përball me sfida të shumta në ruajtjen e identitetit të saj etnik shqiptar, si pasojë e politikave osmane dhe ndikimit të kishës greke. Gjatë kësaj periudhe, Himara gëzonte një farë autonomie ndaj Perandorisë Osmane, shpesh e mbështetur nga fuqitë perëndimore, veçanërisht nga Republika e Venecias dhe Selia e Shenjtë.

Edhe pse shumica e banorëve ishin të krishterë ortodoksë, ata e përjetonin me rezervë autoritetin e Patrikanës së Stambollit, e cila ushtronte një presion të vazhdueshëm për helenizim. Në kuadër të sistemit osman të miletit, të gjithë të krishterët ortodoksë përfshiheshin nën etiketën “rum” (grekë), çka ndikoi në turbullimin e identitetit të vërtetë etnik të shqiptarëve ortodoksë. Kjo do të thoshte se një shqiptar ortodoks konsiderohej pjesë e “miletit grek” (Falcetta, 2014: 51–52), pasi kisha ortodokse drejtohej nga klerikë grekë dhe liturgjia zhvillohej në gjuhën greke.

Sistemi i miletit ndikoi ndjeshëm në krijimin e një identiteti të dyfishtë për shumë shqiptarë ortodoksë, duke kontribuar në formimin e asaj që më vonë u quajtën “grekë të rremë” – shqiptarë etnikë që u identifikuan ose u vetëidentifikuan si grekë për arsye fetare, administrative ose për përfitime të tjera.

Në Himarë, përdorimi paralel i shqipes dhe greqishtes ishte i zakonshëm, gjë që e vështirësonte përcaktimin e qartë të përkatësisë etnike në dokumentacionin kishtar dhe dëshmonte se identiteti etnik dhe gjuhësor ndikohej fort nga feja dhe liturgjia. Në këtë kontekst, kthimi i një pjese të popullsisë në katolicizëm të ritit lindor nuk përfaqësonte vetëm një akt fetar, por edhe një zgjedhje politike dhe identitare. Ky orientim drejt katolicizmit shihte në Kishën e Romës një mundësi për të ruajtur lidhjet me Perëndimin dhe për të shmangur asimilimin nga Patrikana greke.

Marrëdhëniet e ngushta me Perëndimin shpjegojnë pjesërisht prirjen e himariotëve për t’u afruar me Kishën Katolike. Kjo vihet re që nga koha e Papës Gregori XIII (1572–1585), kur në Romë u themelua Kolegji Papnor Grek i Shën Athanasit (1577), ku ndër studentët e parë ishte edhe një himariot (Murzaku, 2017: 22). Në letrat drejtuar Vatikanit, populli i Himarës i përcillte Papës dëmet e shkaktuara nga osmanët, përfshirë djegien e kishave dhe të rezidencës së Ipeshkvit, duke kërkuar ndihmë financiare për rindërtimin e saj si dhe për sigurimin e armëve dhe municioneve për t’u mbrojtur nga sulmet osmane.

Letra e 12 korrikut 1577 drejtuar Papës Gregori XIII, e firmosur nga klerikë dhe laikë himariotë, shpreh jo vetëm dëshirën për bashkim me Romën, por edhe kërkesën që sakramentet dhe kremtimet të vijonin sipas ritit bizantin, pasi shumica e popullsisë nuk e njihte gjuhën latine (Murzaku, 2017: 22–23).

Në fillim të shekullit XVII, një mision i murgjve bazilianë, të formuar në Kolegjin Papnor të Shën Athanasit, u dërgua në trevat jugore shqiptare për të realizuar një bashkim juridiksional me Kishën e Romës (Doja, 2023: 98). Në Himarë, misioni i parë i tyre daton nga viti 1632 dhe vijoi, me ndërprerje, deri në gjysmën e dytë të shekullit XVIII. Ky ishte një mision udhëtues, tipik për zonat e konsideruara terra missionis (tokë misioni).

Pranimi i katolicizmit të ritit lindor u shndërrua në një formë rezistence kulturore dhe etnike, më shumë sesa një veprim thjesht fetar. Himariotët i kërkonin Vatikanit të mundësonte shkollimin e fëmijëve të tyre në Romë dhe Napoli, një kërkesë që dëshmon ndërgjegjen e qartë për rëndësinë e arsimit në gjuhën dhe kulturën shqiptare. Letrat e tyre, shpesh të nënshkruara në emër të “kombit tonë shqiptar”, përbëjnë dëshmi të qarta të vetëdijes kombëtare shumë kohë përpara epokës së Rilindjes Kombëtare.

Liturgjia në gjuhën shqipe, e ndaluar nga Patrikana greke, u kthye në një kërkesë politike dhe kulturore për komunitetet shqiptare ortodokse që synonin ruajtjen e identitetit të tyre kombëtar (Falcetta, 2014: 149). Kërkesa për ta dalluar veten nga grekët, i shtyu klerikët dhe intelektualët arbëreshë të theksonin veçoritë gjuhësore, fetare dhe kulturore të etnisë së tyre, duke i hapur rrugë vetëdijes kombëtare që do të kulmonte dekada më vonë (Historia e arsimit, 2003: 98; Tare, 2019: 78–79) dhe do të jepte ndikimin e saj edhe në Shqipërinë e Jugut.

Arsimi dhe liturgjia në gjuhën shqipe në Himarë

Zhvillimi i arsimit dhe liturgjisë në gjuhën shqipe në Himarë lidhet ngushtë me ndikimin e drejtpërdrejtë të Selisë së Shenjtë dhe komuniteteve arbëreshe në Itali, veçanërisht në kuadrin e përpjekjeve për të frenuar islamizimin dhe për të forcuar identitetin etnik dhe fetar të popullsisë. Vatikani lehtësoi përdorimin e shqipes në shkolla dhe në përgatitjen e klerikëve vendas, të cilët përbënin bërthamën e strukturës fetare greko-katolike në Shqipërinë e Jugut.

Në këtë drejtim, rolin kryesor e luajtën dy qendra arsimore me rëndësi: Kolegji Grek i Shën Athanasit në Romë (1581), i themeluar nga Papa Gregori XIII me Bulën Apostolicae Sedis Specula më 13 janar 1576, dhe Manastiri i Shën Bazilit në Mezzojuso të Siçilisë (1601). Kolegji i Shën Athanasit, më i hershmi ndër institucionet arsimore për ortodoksët në Romë, pranoi studentë grekë, shqiptarë dhe italo-shqiptarë, të cilët më vonë u kthyen si misionarë në trojet shqiptare (Altimari, 2014:3; Murzaku, 2017: 84-85; Tare, 2021:80). Manastiri i Mezzojuso-s, nga ana tjetër, u shndërrua në një qendër të rëndësishme kulturore dhe arsimore për komunitetet arbëreshe, duke funksionuar për dy shekuj si një lloj universiteti për kolonitë shqiptare (Di Marco, 2007:12).

Në vitin 1692, me kërkesë të vetë komunitetit të Himarës, Kongregata e Propagandës vendosi të ringjallte misionin e nisur më 1633 nga Neofit Rodino dhe të vazhduar nga Simeon Laskari, Arkadi Stanila, Onofrio Kostantini dhe Giovanni Giuseppe De Camillis, të gjithë të formuar në Kolegjin Grek të Romës dhe pjesëtarë të urdhrit të Shën Bazilit, të lidhur me manastirin e Mezzojusos. Ata përgatiteshin në greqishten liturgjike, por kishin një njohje të thellë edhe të shqipes, e cila ishte e domosdoshme për misionin e tyre në Shqipërinë e Jugut, veçanërisht në Himarë (Altimari, 2014:63).

Janë pikërisht këta misionarë arbëreshë, të formuar në Munxifs (Mezzojuso), që themeluan shkollat e para shqipe në Bregdetin Jugor. Dokumentet dhe dorëshkrimet që na kanë mbërritur dëshmojnë për përdorimin e shqipes si gjuhë ndërmjetësimi në procesin e ungjillizimit, pastaj edhe si gjuhë e liturgjisë. Një rol të veçantë në përhapjen e gjuhës shqipe pati edhe Imzot Zef Skiròi, që përpiloi dhe shpërndau tekste në shqip (Altimari, 2014:64).

Në krahasim me shkollat katolike në Shqipërinë e Veriut, të cilat përdornin veprat e Budit, Bardhit dhe Bogdanit, në jug praktikohej përkthimi i posaçëm i Doktrinës së Krishterë për përdorim lokal. Kjo tregon se në Jug, përdorimi i shqipes në shkollim dhe liturgji ishte më i lidhur me priftërinjtë vendas dhe ata të ardhur nga komunitetet arbëreshe, siç është rasti i priftërinjve të formuar në Mezzojuso dhe kthyer në trojet e tyre, ndër ta edhe At Dhimitri nga Dhërmiu (Minguli, 2016: 58-59).

Në vitin 1628, Propaganda Fide ngarkoi Giovanni Rodinò me misionin për të themeluar një qendër greko-katolike në Himarë, të cilën e drejtoi deri më 1643. Ai themeloi një shkollë në Vuno, e cila u shndërrua në qendër rajonale dijesh, që tërhiqte nxënës nga gjithë zona dhe klerikë nga manastiret përreth. Rodinò botoi katekizma dhe libra në shqip, të cilat i shpërndante falas. Ndër nxënësit e tij ishte edhe Papa Dhimitri nga Dhërmiu, i cili përktheu katekizmat në një shqipe elegante për përdorim në të gjithë krahinën e Himarës (Murzaku, 2017: 25-26).

Pas Rodinòs, misioni u vazhdua nga figura të tjera si Konstandino Onufro Skanilos, Giovanni De Camillis, Filoteo Zassi, Mattenga, dhe Giuseppe Skirò. Edhe pse ndeshën kundërshtim të ashpër nga dhespoti i Janinës, ata arritën të forconin rrjetin shkollor shqip në bregdetin e Himarës, duke arsimuar pothuaj të gjithë klerin lokal (arbresh.info).

Një shembull përkushtimi është Nilo Catalano, i cili përgatiti një “Gramatikë shqipe” për 80 nxënësit e shkollës së Dhërmiut, si dhe një fjalor shqip-italisht që, sipas Zef Skiròit, ruhen ende nga familja Skirò (Murzaku, 2017:22). Më 10 maj 1693, Katalano dhe Zassi mbërritën në Himarë dhe në gjashtë muajt e parë organizuan shkolla në Dhërmi, Himarë dhe Vuno, duke konsoliduar arsimin shqip në rajon (Di Marco, 2007:15).

Rasti i Himarës në shekujt XVI–XVIII dëshmon qartë përpjekjet e qëndrueshme të popullsisë vendase për të ruajtur identitetin kombëtar dhe gjuhësor nëpërmjet arsimit dhe liturgjisë në gjuhën shqipe. Ndërhyrja e Selisë së Shenjtë, përkrahja e kolegjeve kishtare në Itali dhe veçanërisht kontributi i misionarëve italo-shqiptarë, krijuan një rrjet të qëndrueshëm shkollash dhe misioni që përhapi kulturën dhe fenë në shqip. Këto përpjekje, që shpesh zhvilloheshin në kundërshtim me presionet e kishës ortodokse greke dhe pushtetit osman, dëshmojnë jo vetëm një rezistencë shpirtërore e kulturore, por edhe një ndërgjegje të hershme etnike shqiptare në rajonin e Himarës. Në këtë dritë, përdorimi i shqipes në liturgji dhe shkolla nuk ishte thjesht një akt fetar apo edukativ, por një akt vetëdije kombëtare. Kjo trashëgimi historike na rikujton se identiteti shqiptar në jug të vendit nuk është produkt i zhvillimeve të vonshme, por një realitet historik i ngulitur thellë në ndërgjegjen dhe veprën e brezave.

FILLIMET E BISEDIMEVE BEOGRAD – PRISHTINË, PRITSHMËRITË DHE SFIDAT SIPAS GAZETËS DIELLI

June 12, 2025 by s p

Prof. dr. Roland Gjini

Universiteti “Aleksandër Xhuvani” i Elbasanit/

Çështja e bisedimeve mes Prishtinës e Beogradit është aktualisht një ndër çështjet më delikate e, njëkohësisht, më të debatueshme e më të diskutueshme. Lidhur me fillimin e tyre ka mendime të ndryshme. Kështu, disa mendojnë se këto bisedime nisën që herët, para shpalljes së pavarësisë së Kosovës, madje para se ajo të çlirohet nga serbët. Jakup Krasniqi, ish kryetar i Kuvendit të Kosovës, në një historik të shkurtër të shkruar nga ai për bisedimet Prishtinë –Beograd, shprehet se si fazë e parë e këtyre bisedimeve cilësohen Bisedimet në Rambuje, të zhvilluara në shkurt-mars të vitit 1999, bisedime të cilët nuk u finalizuan me firmosjen e marrëveshjes nga pala serbe. Si fazë të dytë ai përcakton bisedimet e bëra në Vjenë në një periudhë dy-vjeçare (2006-2007), të udhëhequra nga presidenti i Finlandës Marti Ahtissari e të mbikqyrura nga vendet e Grupit të Kontaktit (GK). (Jakup Krasniqi, www.epokaere.com˃ historia-e-bisedimeve-politike, postuar më datë 12 qershor 2018.)

Nga këto bisedime, në fazën e dytë sipas Krasniqit, u arrit që që të hartohet një deklaratë e quajtur Dokumenti Përfundimtar për Zgjidhjen e Statusit Përfundimtar për Kosovën, e cila më 15 mars të vitit 2007 iu paraqit OKB-së në emër të Marti Ahtissarit. Më 26 mars të po atij viti Ahtissari i dërgon raportin përfundimtar Këshillit të Sigurimit të OKB-së, ku propozohet që Kosova duhet të bëhet e pavarur. Kjo pavarësi e propozuar dhe e miratuar nga OKB-ja në fakt ishte një pavarësi e mbikqyrur, apo “e kufizuar”, nga ndërkombëtarët. Në fakt kjo lloj pavarësie nuk idhte zgjidhja që kërkonin serbët apo që dëshironin vetë kosovarët. Kjo zgjidhje u bë me imponimin e ndërkombëtarëve, anëtarë të GK. Megjithatë, pala kosovare ishte e detyruar ta pranojë, me shpresë se me kalimin e kohës do të arrinin të bindnin diplomacinë dhe opinionin ndërkombëtar se ata meritonin një pavarësi të plotë e pa kushte. Nga ana tjetër, pala serbe asnjëherë nuk hoqi dorë të paktën nga synimi kryesor i tyre: Kosova në asnjë mënyrë nuk mund të jetë një shtet i pavarur.

Synimet e secilës palë u panë të qarta edhe në bisedimet zyrtare mes Beogradit dhe Prishtinës të filluara pas shpalljes së Pavarësisë së Kosovës në 17 shkurt të vitit 2008. Pikërisht për fillimin e këtyre bisedimeve, për rezultatet e tyre, por edhe për pritshmëritë e sfidat, do të ndalemi në këtë artikull tonin, mbështetur në shkrimet e kohës nga ana e gazetës Dielli në SHBA.

Me hyrjen e pranverës së vitit 2011 një lajm i mirë vjen për shqiptarët e Kosovës, duke u prë si një shpresë optimiste për të ardhmen e shtetit të tyre të pavarur, së shpejti do të nisin bisedimet Prishtinë – Beograd. Por ndërkohë u bë e qartw nga ndërkombëtarët se këto bisedime, fillimisht do të përqëndrohen vetëm në çështje teknike. Për të përshëndetur nisjen e tyre Federata Panshqiptare “VATRA” del me një deklaratë, e cila botohet edhe në gazetën Dielli. Po japim disa pjesë të shkëputura nga kjo deklaratë: “Federata Panshqiptare e Amerikës “Vatra” përshëndet nisjen e bisedimeve dypalëshe mes Prishtinës dhe Beogradit, të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian dhe me pjesëmarrjen e përfaqësuesit amerikan si mbikqyrës i ftuar… “Vatra” e shef si të domosdoshëm një unitet të fortë mes forcavet politike të Kosovës ne bisedimet me Serbinë. Ky unitet në qëndrim mund të arrihet me krijimin e një besimi të ndërsjellë mes koalicionit qeveritar dhe opozitës… Për dialogun me Serbinë, që duhet të jetë vetëm për çështje teknike me interes për të dy anët, zëvendësnënsekretari i Shtetit, z. Thomas Countryman, i cili do të jetë present në bisedime, tha para gazetarëve se “… është e nevojshme të zhvillohet me qëllim që të arrijë synimin e Kosovës për vendosjen pa mëdyshje të sovranitetit të plotë mbi territorin e saj dhe për të fituar njohje të tjera ndërkombëtare, duke përfshirë anëtarësimin në Kombet e Bashkuara dhe fillimin e procesit drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian.” New York, 8 mars 2011” (Dielli, nr. 3/2011).

Por, ende pa filluar dialogu, shqiptarët e ndjenë se do të hynin si të pabarabartë me palën serbe në këto bisedime. Kjo bëri që jo vetëm politikanë të veçantë, por edhe organizma e shoqata të ndryshmë joqeveritare, të ngrenë zërin për këtë njëanshmëri. Ky zë u dërgua deri në instancat e Bashkimit Evropian, siç ishte rasti i hartimit dhe dërgimit në BE i një platformë udhëzuese nga dy shoqata: Klubi për Politikë të Jashtme dhe Fondacioni për Shoqëri të Hapur. Këto u shprehën se Kosova nuk është e barabartë me Serbinë në dialogun që ka nisur dhe kanë prezantuar disa veprime që duhet të ndërmerren në mënyrë që palët të barazohen, dhe dialogu të mos dështojë. Kjo platformë u botua edhe në gazetën Dielli, ku ndër të tjera në të shkruhej: “Pika nisëse për dy partnerët në dialog është larg nga të qenët e barabartë. Serbia hyn në dialog nga pozita e të fortit (marrëdhënie kontraktuale me BE-në, marrëdhënie bilaterale direkte, perspektivë e qartë evropiane) ndërsa Kosova nga një pozitë më e dobët (e panjohur nga 5 vende anëtare të BE-së, pa kontroll mbi territorin e vet, kufizime në ushtrimin e sovranitetit të vet nga EULEX-i e ICO-ja, probleme me imazhin, e të tjera). …Këto OJQ kanë prezantuar edhe masat që duhen marrë në mënyrë që të përmirësohet dialogu që sapo ka nisur dhe që ai të mos dështojë. Si para kushte për nisjen e dialogut, – sipas analizës së botuar te Dielli – janë dy kritere që duhen plotësuar: Së pari, që të sigurohet publiku kosovar dhe të ndalet izolimi i mëtutjeshëm i Kosovës, t’i ofrohet udhërrëfyesi për viza dhe një kornizë e qartë kohore si të arrihet te udhëtimi pa viza për qytetarët e saj (natyrisht Kosova duhet të përmbushë reformat e kërkuara, por njëkohësisht BE-ja duhet t’i ofrojë horizont të qartë kohor për liberalizimin e vizave (p.sh. vera 2012) dhe së dyti, BE-ja duhet të paraqesë një propozim konkret për sigurimin e marrëdhënies kontraktuale mes Kosovës dhe BE-së brenda 6 muajve të fillimit të dialogut – në këtë mënyrë duhet gjetur formula e qëndrueshme status-neutrale (p.sh emri i Kosovës) për deri sa të hapet rruga e aderimit të Kosovës.”(Dielli, nr. 3/2011)

Në këtë platformë këto organizata joqeveritare i kërkuan institucioneve të rëndësishme ndërkombëtare edhe plotësimin e disa kushteve të tjera për Kosovën, në mënyrë që jo vetëm bisedimet të kenë sukses, por edhe që Kosova të fitojë plotësisht autoritetin e saj si një vend i pavarur: “Dialogu duhet të ndihmojë Kosovën që të çajë izolimin e tashëm ndërkombëtar. Dialogu duhet të fokusohet në gjetjen e zgjidhjeve të përhershme që Kosova të bëhet anëtare e OKB-së dhe e organizatave ndërkombëtare gjegjëse. Përkushtimi i Serbisë që në fund të njohë Kosovën duhet të përfshihet në Traktatin për anëtarësim që do të nënshkruhej mes Serbisë dhe BE-së. Kjo do të nënkuptonte se në ditën e anëtarësimit të Serbisë në Bashkimin Evropian, marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kosovës kanë arritur pikën e “normalizimit”” (Dielli, nr. 3/2011) – thuhet në anlizën e këtyre dy shoqatave.

Më 7 prill 2011 Kuvendi i Kosovës zgjodhi, për herë të parë në historinë e vet, një femër për Presidente të Kosovës, zonjën Atifete Jahjaga. Ajo vinte pas një karriere në forcat policore të Kosovës, u paraqit në këto zgjedhje si kandidate e përbashkët e PDK-së, LDK-së dhe AKR-së dhe mori 80% të votave. Pasi bëri betimin, para deputetëve të kuvendit, mes të tjerash, ajo tha: “… Si Presidente e vendit do të jem garante e kushtetutshmërisë dhe e ligjshmërisë, faktor unifikues, e paanshme politikisht, mbrojtëse dhe përfaqësuese e interesave të Kosovës, shtet sovran dhe i pavarur, përfaqësuese e të gjithë qytetarëve, pa dallim kombi, feje, race e gjinie. Gjatë shërbimit tim në Policinë e Kosovës, iu jam përmbajtur vlerave që e bëjnë Kosovën unike dhe kam mbrojtur të drejtat e secilit individ, pavarësisht përkatësisë së vet, dhe tani si Presidente, kjo përgjegjësi është edhe më thelbësore, më domethënëse, duke forcuar atë që e nisëm kur Kosova e shpalli pavarësinë. Si presidente e vendit, do të përpiqem çdo ditë, të sigurohem se Kosova po i dëshmon vlerat më të mira të Deklaratës së Pavarësisë dhe Kushtetutës.” (Dielli, nr. 4/2011)

Pak muaj pasi u zgjodh presitente, Atifete Jahjaga në vizitën që bëri në SHBA gjatë muajit shtator të vitit 2011, zhvilloi një takim edhe me drejtues të Federatës “VATRA” në New York. Në këtë takim ajo u prit nga kryetari i “Vatrës”, z. Gjon Buçaj, i cili i uroi Presidentes mirëseardhjen. Në njoftimin që boton gazeta Dielli thuhet se zj. Jahjaga pasi e mori fjalën , tha se unë e mbajta fjalën, që i dhashë kryetarit të Vatrës dhe shoqëruesve të tij në takimin e 26 qershorit 2011 në Prishtinë, kur premtova se në vizitën e parë që do të bëja në New York, do të takohesha me përfaqësues të Vatrës. Më pas ajo informoi për takimet që ka bërë në krye të delegacionit gjatë ditëve të qëndrimit në New York dhe ekspozoi problemet me të cilat përballet Kosova aktualisht si rezultat i tensioneve të krijuara në veri të vendit, ku strukturat ilegale, kundërshtojnë shtetin ligjor dhe kërcënojnë sigurinë. Lajmi i botuar thekson se “Ajo kërkoi që Vatra, ashtu si në të shkuarën, krahas shoqatave të tjera këtu në SHBA, të shtojnë lobimin në favor të Kosovës, pasi beteja diplomatike vazhdon. Njohja e Kosovës nga 84 shtete, është tregues pozitiv, por ne duhet të synojmë për më tej.”(Dielli, nr. 9/2011)

Në vijim të vizitës së saj në New York, Presidentja Atifete Jahjaga mbajti një leksion për Kosovën në Institutin “Harriman” të Universitetit të njohur Columbia. Ky leksion i saj u botua në gazetën Dielli. Në këtë leksion presidentja rreshtoi hapat që ka bërë Kosova nga ndërhyrja e NATO-s me iniciativën e SHBA-së në vitin 1999, çlirimi i Kosovës në qershor të atij viti, dhe punën e madhe të bërë në këtë vend pas fitores së lirisë deri në shkurt 2008, kur Kosova u shpall shtet i pavarur. Më tej, ajo u ndal në disa çështje kyç që kanë të bëjnë me konsolidimin e kësaj pavarësie dhe njohjen e plotë ndërkombëtare të shtetit të Kosovës, Po Japim disa pjesë nga ky leksion: “… Pavarësia e Kosovës është e pakthyeshme dhe ne kemi vendosur veten si një faktor paqeje dhe stabiliteti në Ballkan. Në vitin 2008 kur ne shpallëm pavarësinë, ne kemi vendosur objektiva të qarta në partneritet me bashkësinë ndërkombëtare: Për të ndërtuar një vend demokratik dhe gjithëpërfshirës dhe për të mbrojtur pakicat. Këto objektiva janë të paraqitura në Propozimin Gjithëpërfshirës për Statusin, i njohur si Plani i Ahtissarit dhe ato janë të shkruara në Kushtetutën tonë… Kjo nuk favorizon një grup etnik në dëm të të tjerëve. Në të kundërtën, ajo përfshin dispozita të forta për të mbrojur pakicat. Kjo është arsyeja pse komunitetet tona janë të përfaqësuara në Kuvend nëpërmjet një sistemi të ulëseve të garantuara. Nga 120 vende, 20 janë të siguruar për komunitetet etnike që përfaqësojnë më pak se 10% të popullsisë së Kosovës…

Sundimi i ligjit është në qendër të përpjekjeve të mia për të krijuar një shtet të qëndrueshëm dhe për të kontribuar në stabilitetin dhe sigurinë e rajonit. Nga kjo premisë kam mbështetur operacionin e përbashkët të Policisë së Kosovës, EULEX-it dhe KFOR-it në pjesën veriore të Kosovës javën e kaluar…” (Dielli, nr. 9/2011)

Në verën e vitit 2011 nisi praktikisht dialogu mes palës serbe dhe asaj kosovare. Në krye të ekipit negociator për Kosovën ishte Edita Tahiri, ndërsa për Serbinë Borko Stefanoviç dhe ndërmjetësues i BE-së ishte Robert Cooper. Lidhur me zhvillimin e bisedimeve Beograd-Prishtinë, Presidentja Jahjaga evidentoi disa hapa të bërë përpara, duke thënë: “…Ne dëshirojmë që Kosova dhe tërë rajoni të jetë i begatë, demokratik, anëtar i Bashkimit Evropian dhe NATO-s si garanci kryesore e paqes dhe stabilitetit në Ballkan duke qenë kontribues aktiv në këtë proces. Pikërisht në këtë frymë largpamëse i jemi drejtuar dialogut me Serbinë. Nëpërmjet tij shpresojmë që të gjejmë zgjidhje për problemet praktike që do të lehtësonin jetën e qytetarëve tanë pavarësisht nga mosmarrëveshjet politike. Si rezultat i bisedimeve të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian, qytetarët e Republikës së Kosovës tani mund të udhëtojnë me dokumente të Kosovës dhe targa të lëshuara nga Kosova në Serbi. Diplomat e arsimimit në Kosovë të cilat nuk janë njohur më parë tani pranohen nga Beogradi. Marrëveshja e fundit për vulat doganore do të mundësojë lëvizjen e lirë dhe ligjore të mallrave midis dy vendeve.” Presidentja në ligjërimin e saj u ndal edhe në pengesat, vështirësit dhe sfidat e shfaqura në marrëdhëniet Serbi-Kosovë, duke theksuar: “Sfidat tona në Kosovë janë kërcënimet për këtë stabilitet – mbetjet e punëve të pambaruara. Në tri komuna në veri të Kosovës, elementet radikale serbe, të cilat janë të lidhura me rrjetet kriminale, kanë kundërshtuar qeverinë e Kosovës. Ata kanë krijuar struktura paralele të sigurisë që kanë penguar dhe dëmtuar përpjekjet tona për të arritur në këtë pjesë të komunitetit. Pozita jonë për këtë mbetet shumë e qartë: ne do të vazhdojmë të punojmë shumë për të integruar të gjitha komunitetet. Ne do të vazhdojmë t’i ofrojmë komunitetit serb, i cili është mbajtur peng nga këto struktura, të drejtat dhe përfitimet që serbët në vendet e tjera të Kosovës janë duke shijuar. I bëjmë thirrje Serbisë të ndihmojë në shkatërrimin e këtyre strukturave ilegale të sigurisë. Në muajt e ardhshëm, institucionet e Kosovës, në partneritet me faktorët ndërkombëtarë, do të përpiqen që të angazhohen me këtë komunitet serb në veri në mënyrë që sa më mirë t’i trajtojë shqetësimet e tyre….” Presidentja në fjalën e saj u dha përgjigje të prerë zërave apo planeve për copëtimin apo shkëmbimin e territoreve të Kosovës: “Unë vendosmërisht kundërshtoj ndarjen e Kosovës, rirregullimin e saj të brendëshëm territorial apo shkëmbimin e territoreve. Unë jam e angazhuar në këtë vizion për vendin tim dhe rajonin: multi-etnik, multi-kulturor, një vend i shumë feve dhe e traditave, ku kulturat e ndryshme janë një burim pasurimi, ku të gjithë qytetarët jetojnë me dinjitet dhe krenari. Kjo është epoka e integrimit: idetë që i ndajnë njerëzit bien në kundërshtim me këtë trend. Ne kemi nevojë të gjejmë mënyra për të respektuar divergjencat dhe për të ndërtuar mbi të ardhmen tonë të përbashkët.” (Dielli, nr. 9/2011)

Po në gazetën Dielli të muajit shtator 2011 në vend të editorialit botohet fjala e Kryeministrit të Shqipërisë, Sali Berisha, në sesionin e 66-të të Asamblesë së Kombeve të Bashkuara. Lidhur me situatën në Kosovë, pas shpalljes së pavarësisë, ai theksoi: “Gjykata Ndërkombëtare e Hagës vendosi korrikun e vitit të kaluar se shpallja e pavarësisë së Kosovës ishte në përputhje të plotë me ligjin ndërkombëtar. Republika e Kosovës është njohur tani nga mbi 80 vende të botës. Shfrytëzoj rastin t’ju bëj thirrje vendeve anëtare të OKB-së të njohin Republikën e pavarur të Kosovës, që është kthyer në një faktor i rëndësishëm i paqes, stabilitetit dhe bashkëpunimit në rajonin tonë. Gjithashtu i bëj thirrje Serbisë, e cila shfrytëzoi këtë forum të lartë për t’ju drejtuar Gjykatës së Hagës, të përshtasë qëndrimin e saj ndaj Kosovës, duke dëshmuar se pranon dhe respekton ligjin ndërkombëtar në tërësi dhe jo vetëm ato pjesë që i interesojnë… Ne kemi mbështetur dhe mbështesim vullnetin e qeverisë së Kosovës, EULEX dhe KFOR për fuqizimin e ligjit, në mënyrë që në të gjithë territorin e republikës së Kosovës të mbizotërojë paqja dhe stabiliteti.

Gjithashtu, i bëj thirrje Serbisë të bëjë më të mirën për të hequr bllokimin e qarkullimit të mallrave në kufirin e saj me Kosovën, të respektojë marrëveshjen që nënshkroi këtë muaj në Bruksel, që parashikon mosvendosjen e embargos, por parashikon eksporte dhe eksporte të lira për të dy vendet. Ne besojmë se respekti për kufijtë aktualë në Ballkan është një kusht thelbësor për paqe dhe stabilitet të përhershëm. Përpjekjet e Beogradit, për të mbajtur struktura paralele autoriteti në këto tre komuna të Kosovës, dëshmojnë se ende besojnë te ndonjë ndryshim në rajonin tonë, te mbi një ide të tejkaluar e të dështuar të vendeve entikisht të “pastra” dhe Serbisë së madhe… Raporti i senatorit Dick Martti, siç pohon vetë kryeprokurori i Serbisë Vukcevic, që thotë se e gjen raportin e tij plotësisht të përfshirë në raportin e senatorit Dick Martit, pra është një plagjiaturë e raportit të Vukcevicit. Çdo njeri që lexon këtë raport konstaton se raporti ngre shumë dyshime, aspak të motivuara, të bazuara në fakte dhe në të vërtetën, por kryesisht në qëllime të këqija.” (Dielli, nr. 9/2011)

Ndërkohë, është futur viti 2012 dhe po kalojnë 4 vjet nga shpallja e Pavarësisë së Kosovës. Megjithë hapat përpara që janë bërë në ekonominë e qeverisjen e këtij vendi me shtetin më të ri në Evropë, ende nuk është arritur ajo që dëshirojnë vetë shqiptarët e Kosovës: njohja e plotë ndërkombëtare e shtetit të tyre dhe anëtarësimi të paktën në OKB. Pengesa kryesore shihet në marrëdhëniet me Serbinë, ku megjithëse bisedimet kanë nisur, po ecin ngadalë dhe, për më tepër, shumë nga marrëveshjet e nënshkruara nuk po zbatohen nga pala serbe. Thuren plane të ndryshme për të ardhmen, madje janë shpeshtuar zërat, dikur të vakët, për një zgjidhje të marrëdhënieve dypalëshe me anë të “shkëmbimit të territoreve”. Këto shqetësime u ndjenë edhe në kremtimin e përvjetorit të katërt të Pavarësisë së Kosovës të organizuar nga Federata “Vatra” dhe bashkësia shqiptare në New York të SHBA-së. Festa e organizuar nga “Vatra’ më 18 shkurt 2012 u mbështet nga rreth 20 organizata, shoqata, fondacione e parti politike të mërgatës shqiptare në SHBA. Merrnin pjesë gjithashtu përfaqësues të institucioneve shtetërore dhe ambasadorë të Kosovës e Shqipërisë. Takimin festiv e hapi kryetari i Federatës “Vatra”, dr. Gjon Buçaj, i cili në fjalën përshëndetëse tha se katër vjetori i Kosovës është festë për të gjithë shqiptarët, kudo që ata jetojnë.

Megjithëse statusin përfundimtar të Kosovës e zgjidhën vetë shqiptarët, bazuar në të drejtën ndërkombëtare për vetëvendosje duke shpallur pavarësinë e Kosovës, diplomacia ndërkombëtare, që vazhdonte ta mbante të kufizuar këtë pavarësi, kembëngulte te bisedimet Beograd – Prishtinë për të ardhmen përfundimtare të shtetit më të ri në Evropë. Bisedimet vazhdonin, por jo me ritmet dhe rezultatin e dëshiruar. “Vatra” ndiqte me vëmendje çdo situtatë që lidhej me Kosovën, dhe gazeta Dielli botonte shkrime të ndryshme jo vetëm të formës së lajmit apo të informacionit, por edhe analiza dhe mendime të dhëna nga përfaqësues të ndryshëm të diplomacisë apo të mendimit shoqëror.

Mes pengesave të shumta për zhvillimin normal të bisedimeve ishin pasiguria dhe trazirat në veri të Kosovës, në Mitrovicë. Ky shqetësim u trajtua edhe me takimin qe Ministri i Forcës së Sigurisë së Kosovës, Agim Çeku kishte me veprimtarë të njohur të çështjes shqiptare New York në muajin gusht 2012. Gjatë bisedës u trajtuan probleme të ndryshme që lidhen me Forcën e Sigurisë së Kosovës si vazhduese e UÇK-së, por çështja më delikate e cila u trajtua si shqetësim për sigurinë e të ardhmen e Kosovës ishte situata aktuale në Mitrovicë. Në këtë takim merrnin pjesë perveç drejtuesve të “Vatrës”, edhe gazetarë të Diellit. Këstu, pyetjes së gazetarit se çfarë mendoni për të nesërmen e Mitrovicës, ku situata vazhdon të jetë problematike?, ministri Çeku iu përgjigj: “Mitrovica është sfida më e madhe e pasluftës, është plaga më e pashëruar, por unë jam i bindur dhe kam shpresë se edhe kjo plagë do të mjekohet dhe Mitrovica si pjesë e pandashme e Kosovës do të normalizohet dhe qytetarët e saj do të jenë të barabartë me pjesën tjetër të shtetit të ri të Kosovës. Këtë vullnet e pamë edhe gjatë takimeve që patëm në Washington. Askush nuk është i interesuar që situata e pastabilizuar të vazhdojë edhe më tutje. Konflikti i ngrirë nuk është në interest të askujt, ashtu si nuk është në interes të askujt ndarja. Integrimi normal i Mitrovicës nuk do të jetë i lehtë, por plotësisht i mundshëm. Nuk ka rrugë tjetër.” (Dielli, nr. 8/2012)

Kosova, tashmë pas pavarësisë, përveç hapave të bërë përpara, sheh para vetes pengesa të shumta, të krijuara sidomos nga Serbia, në planin e brendshëm, ndërsa në planin e jashtëm vihet re një farë frenimi i njohjes së saj të mëtejshme nga shtetet e tjera. Pikërisht këtë shqetësim e ngriti edhe presidenti shqiptar Bujar Nishani në fjalën e tij të mbajtur në Debatin e Përgjithshëm në sesionin e 67-të të Asamblesë së Përgjithëshme të Kombeve të Bashkuara në shtator të vitit 2012. Në fjalimin e tij, kur u ndal në situatën në Kosovë ai theksoi si më poshtë: “… Më lejoni që të vë në dukje se krijimi i shtetit të pavarur të Kosovës pesë vite më parë, e ka kthyer atë në faktor të rëndësishëm të paqes dhe qëndrueshmërisë në rajonin e Evropës Juglindore. Ai është ndërtuar dhe fuqizuar përkundrejt të gjitha vështirësive që ka hasur, të krijuara nga ata të cilët ende nuk mund ta pranojnë realitetin dhe ta shikojnë të vërtetën drejt e në sy, … Vetëm disa ditë më parë Kosova arriti një tjetër nivel konsolidimi të shtetit me dhënien fund nga ana e bashkësisë ndërkombëtare të Fazës së Mbikqyrjes së Pavarësisë. Përfitoj nga ky rast për të uruar autoritetet e Kosovës mbi përparimin e vazhdueshëm që kanë shënuar përsa i përket ndërtimit dhe fuqizimit të një shteti demokratik dhe një shoqërie shumë etnike dhe u bëj thirrje të gjitha atyre vendeve, që ende nuk e kanë njohur Kosovën, të marrin parasysh rishikimin dhe vlerësimin e këtij realiteti të pakthyeshëm në rajonin e Evropës Juglindore. Njohja e Kosovës është një akt drejtësie për ata njerëz, të cilët kanë vuajtur aq gjatë dhe një kontribut tërësor për paqen dhe qëndrueshmërinë në Ballkan…” (Dielli, nr. 9/2012) Ndërsa sa i takon bisedimeve dhe gadishmërisë së Serbisë për t’i zhilluar ato, presidenti Nishani u shpreh se Serbia në vend që të ulet me qetësi dhe logjikë të ftohtë në tryezën e bisedimeve me Kosovën ëndërron plane të tjera: “Kemi dëgjuar më parë e presim të dëgjojmë sërish argumentet e tepërta të Serbisë në lidhje me Kosovën. Ajo që dështoi të arrihej me luftë, nuk mund të arrihet dot me propagandë. Ndërsa udhëheqësit e Serbisë flasin për copëtim dhe rihartim kufijsh, teksa ata lëshojnë deklarata shqetësuese duke mohuar gjenocidin e Srebenicës, gjithësecili ka të drejtë të ngrejë pyetjen nëse e shkuara vazhdon akoma të endet mbi të tashmen duke mjegulluar realitetin e duke e ngatërruar vizionin për të ardhmen.” (Dielli, nr. 9/2012)

Po në numrin e muajit shtator gazeta Dielli boton një korespondencë të radios Zëri i Amerikës të gazetarit Ilir Ikonomi. Korespondenca njofton se më 17 shtator 2012 në një nga sallat e Kongresit Amerikan, me përkrahjen e zyrës së ligjvënësit nga Virginia, Frank Wolf, u promovua libri me titull “Terrori i Serbisë pushtuese mbi shqiptarët 1844-1999”, i autorit kosovar Nusret Pllana. Pasi dorëzoi në Librarinë e Kongresit Amerikan librin në fjalë, nga Federata “Vatra” u organizua promovimi i këtij libri. Disa pjesë nga korrespondenca e shkuar për këtë aktivitet janë: “… Me anë të qindra fotografive, shumica të rënda për syrin, libri përshkruan një histori mjaft të dhimbshme të Kosovës, për të cilën autori thotë se u duhet treguar brezave të rinj. Zoti Pllana thotë se disa nga masakrat kundër shqiptarëve i ka parë me sytë e tij dhe i ka dokumentuar vetë, kur ka punuar si gazetar në radion Kosova e Lirë gjatë konfliktit të vitit 1999. Ai thotë se megjithëse për krimet në Kosovë është folur shumë, ato nuk janë dokumentuar në mënyrë të mjaftueshme… Por nuk bëhet fjalë vetëm për krimet e konfliktit të vitit 1999. Zoti Pllana bashkë me një komision që është marrë me botimin e librit, ka mbledhur fotografi që dokumentojnë ato që ai i quan krime të Serbisë ndaj shqiptarëve gjatë një periudhë rretj 150 vjeçare, duke filluar nga viti 1844…” Ndërsa për të veçantën që ka promovimi i librit të tij në këtë ndërtesë historike, sipas korrespondencës, zoti Pllana u shpreh: “Këtu, në ndërtesën e Kongresit Amerikan, që për ne shqiptarët është një ndërtesë e shenjtë, ngase nga këtu, personalitetet më të njohura botërore të Amerikës sonë mike kanë nxjerrë dhe miratuar vendimin më të rëndësishëm për historinë e shqiptarëve ndonjëherë: ndërhyrjen ushtarake të NATO-s në Kosovë me 24 mars 1999”. (Dielli, nr. 10/2012)

Në fund të muajit tetor 2012, sekretarja amerikane e Shtetit, Hillary Clinton, e shoqëruar nga baronesha Ashton, vizituan disa vende të Ballkanit. Pasi bëri një vizitë në Beograd, më 30 tetor Hillary dhe shoqëruesja e saj shkuan në Prishtinë. Në Beograd ajo deklarori se mbështet dialogun me Prishtinën, pas takimit me presidentin serb Tomisllav Nikoliç dhe kryeministrin Ivica Daçiç, në një konferencë për shtyp ka bërë apel për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën dhe më tej tha: “Intensifikimi i marrëdhënieve të mira, përbën një shans të mirë për të dy vendet në rrugën e tyre drejt BE-së, si dhe çështjeve kyçe, si përmirësimi i lëvizjes së lirë, doganat, shërbimet qeveritare. Gjithashtu, duhen parë mënyrat që do t’u jepnin serbëve të Kosovës sigurinë që ata kërkojnë… Kosova është një komb i pavarur. Kufijtë e Evropës nuk do të ndryshojnë. Por ekszistojnë marrëveshjet që duhen zbatuar nga Kosova dhe Serbia për të mirën e qytetarëve të të dy vendeve.” (Dielli, nr. 10/2012)

Lidhur me zërat për ndryshim kufijsh apo “shkëmbim tërritoresh”, në të njëjtën linjë me Sekretaren Clinton ishte edhe shefja e politikës së jashtme të BE-së, Catherine Ashton, e cila për dialogun Beograd-Prishtinë, u shpreh; “Siç dihet, u takova në Bruksel me kryeministrin kosovar, Hasim Thaçi dhe kryeministrin serb Ivica Daçiç, rreth dy javë më parë. Dhe ne ramë dakord që të vazhdojmë dialogun mes dy vendeve dhe të takohemi sërish shumë shpejt. Është e rëndësishme që të gjitha marrëveshjet që janë arritur, të zbatohen. Ne kemi parë një progress të vërtetë së fundmi dhe do të donim që ky progress të vazhdonte. Po më lejoni të theksoj se dialogu me Prishtinën dhe normalizimi i marrëdhënieve është i rëndësishëm.” (Dielli, nr. 10/2012)

Epilogu: Kanë kaluar 14 vjet nga fillimi i bisedimeve Beograd – Prishtinë, por edhe sot e kësaj dite ato vijojnë me hope, apo me hapa tepër të ngadaltë, me kundërshti, debate e kokëfortësi, e mbi të gjitha, jo me rezultatet e dëshiruara…

Presidentja Osmani dhe Kryeministri Kurti urojnë 26 vjetorin e çlirimit të Kosovës

June 12, 2025 by s p

Presidentja e Republikës së Kosovës Dr. Vjosa Osmani Sadriu dhe Kryeministri Albin Kurti uruan 26 vjetorin e çlirimit të Kosovës nga okupatori serb. Presidentja Osmani shkroi në faqen e saj zyrtare: “Kosova e lirë, përjetë krenare! Në këtë ditë, 26 vjet më parë, mbi tokën e djegur të Kosovës zbarkoi shpresa: 50 mijë ushtarë të NATO-s hynë në vendin tonë të stërvuajtur duke kontribuar në çlirimin e një populli që ishte shtypur me shekuj, e mbi një milion shqiptarë u kthyen në shtëpitë e tyre.

Luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe ushtarët e NATO-s e kthyen tmerrin në guxim dhe dhimbjen në shpresë. Në atë ditë historike, ata sollën dritë pas një errësire të gjatë dhe e bënë lirinë realitet.

Pavarësisht përpjekjeve të armiqve të Kosovës për ta ndryshuar historinë, një histori e shkruar me gjak nuk mund të ndryshohet e as fshihet nga gënjeshtra të shkruara me laps. Kosova e lirë, e pavarur, demokratike, e përjetshme! Sepse përjetësinë ia dhanë dëshmorët e martirët e lirisë” mbyllet urimi i Presidentes Osmani. Kryeministri Albin Kurti shkroi: “Më 12 qershor, jemi përplot krenari për të arriturat tona, për shtetin e lirinë që i gëzojmë. Festën e përcjellim gjithmonë me nderimin dhe kujtimin e atyre që punuan e u sakrifikuan.

Lavdi të gjithë dëshmorëve të luftës, martirëve të kombit, të gjithë veprimtarëve të çështjes kombëtare, udhëheqësve politikë të të gjitha fazave të përpjekjes sonë për liri e pavarësi, drejtësi e prosperitet”.