s p – Page 333 – Dielli

Zgjedhjet parlamentare të 11 majit 2025

May 27, 2025 by s p

Dr. Paulin Marku/

Shqipëria është një vend i rëndësishme në Ballkan dhe me marrëdhënie të hershme me Evropën për arsye strategjike e gjeopolitike, ekonomike dhe social-kulturore. Synimi dhe orientimi i shqiptarëve ka qenë Euro-Atlantik dhe është përpjekur të ndikoj pozitivisht për bashkëpunim në relacione ndërkombëtare. Në pikëpamje historike kemi bashkëpunuar me Evropën ndër shekuj me princër e mbretër, me papatin e Vatikanit, me qeveri të ndryshme. Regjimi komunist, pasi vendosi diktaturën, izoloi vendin dhe ndërpreu marrëdhëniet me Evropën perëndimore dhe me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në kohën e ndryshimit të sistemit, nga komunizmi në pseudo-pluralizëm, në fillimet e viteve 1990-të intelektualët shqiptar, studentët, të mbështetur edhe nga masa popullore, e rrezuan sistemin diktatorial dhe objektivi i tyre ishte që Shqipëria të ketë vizion Perëndimor dhe slogani kryesor ishte: “E duam Shqipërinë si e gjithë Evropa”. Edhe pse shqiptarëve iu premtua nga drejtuesit politik që Shqipëria do të jetë sa më parë pjesë e Bashkimit Evropian (BE), kanë kaluar më shumë se tre dekada dhe fatkeqësisht ende jemi jashtë BE. Partia Socialiste, me kryeministër z. Edi Rama, ka 12 vite në pushtet që qeveris vendin dhe vijon të premtojë atë që ishte premtuar kur u përmbys komunizmi. Gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet e 11 majit 2025, vijonte të kërkonte votën e popullit me sloganin elektoral “më jepni votën dhe brenda 2030 ju shpijmë në BE”. Gjatë qeverisjes së z. Rama, vendi është përfshirë mes skandalesh të ndryshme, si: kanabizimi i vendit, vjedhje të fondeve publike, lidhje të politikës me krimin e organizuar, etj…Për këto ngjarje të rënda janë arrestuar ish-ministra, deputet e kryetar bashkie e drejtues politik. Një pjesë e mirë e stafit të z. Rama gjenden pas hekurave apo kanë kryer dënimin si në rastin e ministrit të Brendshëm.

Nëse do të bëjmë një analizë për të vlerësuar qeverisjen e z. Rama për këto 12 vite do të shohim se gjatë qeverisjes së tij mbjellja dhe kultivimi i kanabisit ka përshkruar vendit. Vrasjet dhe krimi i organizuar është një fenomen që shqetëson shoqërinë shqiptare dhe pasiguria për jetën është problem serioz për Shtetin Shqiptar. Grupet mafioze kriminale, kryejnë vrasje, natën për hënë dhe ditën për diell, në rrugë, në ambiente publike, e kudo iu jepet mundësia, në disa raste duke shkaktuar humbje jete edhe për persona të pafajshëm, pa kursyer gra e fëmijë. Ajo që është edhe më shqetësuese, është fakti se këto ngjarje në shumicën e rasteve mbesin pa autor.

Fenomeni i vjedhjeve të fondeve publike dhe i tenderave të ndryshme, qofshin qendror e vendor, i kanë shkaktuar dëme të mëdha shqiptarëve. Për këto abuzime financiare janë dënuar e arrestuar personazhe të rëndësishëm të politikës dhe pranë kabinetit të z. Rama, si: ish-ministra, deputet e kryetar bashkish. Rasti i arrestimit të ministrit të Brendshëm, ministrit të Shëndetësisë, krye-bashkiakut të Tiranës, etj…për vjedhje të fondeve publike është një dëm i madh ekonomik e social që i bëhet shqiptarëve. Ndërkohë që pensionistët kanë një pension të ulët e nuk përballojnë dot shpenzimet për minimumin jetik (ilaçe, drita, ujë, ushqim e veshmbathje) ndërkohë nga ana tjetër vidhen me miliarda leke nga xhepat e taksapaguesve për check-up, onkologjik, inceneratorë 4D dhe me abuzime të shumta me kosto teje të larta në infrastrukturën rrugore. Mjafton të kujtojmë rastin se çfarë ndodhte me hemodializën në spitalin e onkologjikut të Tiranës kur pacientët nuk kishin ilaçe për të kuruar sëmundjen që po ju merrte jetën dita ditës.

Po ashtu, jetesa në Shqipëri është e papërballueshme. Sot një çift i sapo martuar e ka shumë të vështire të sigurojë një banesë dhe të garantojë të ardhmen e fëmijëve të tij. Gjatë qeverisë së z. Rama kemi një dyndje largimesh nga Shqipëria. Kjo hemorragji largimesh ka shkaktuar rënien e numrit të nxënësve në shkolla dhe të studentëve për t’u regjistruar në universitete. Shkollat po kthehen në klasa kolektive dhe disa departamente në universitete janë mbyllur për mungesë të regjistrimeve. Në Shqipëri e ardhmja e një të diplomuari varet nga politika, aty ku tesera e partisë dhe militantizmi partiak, vlen më shumë se një diplomë universitare.

Sot, Shqipëria është më e zbrazur, vendi jonë është drejt shpopullimit me kryeministrin, Rama. Vendi po vuan nga mungesa e profesionistëve dhe e fuqisë punëtorë, të cilët janë larguar masivisht për shkak të politikave të gabuar dhe centralizimit të pushtetit në një grusht njerëzisht ku vendosin për gjithkënd dhe për gjithçka. Politizimi i administratës dhe kapja e pushtetit nga qeveria ka shkaktuar presion psikologjik, frikë dhe kërcënim për vendin e punës. Me keqardhje të madhe e pohoj, se, fatkeqësisht vendi jonë është vjedhur nga politikanët e korruptuar ku shpesh herë pyes vetën, “sa vend i pasur paskemi qenë që të vidhet kaq shumë, dhe ende ka për të vjedhur në Shqipërinë tonë të bukur”. Sikur të mos mjaftonin këto që cituam në shkrim, e shumë arsye të tjera, përsëri, Partia Socialiste arriti të merrte mandatin e katër, me 83 deputet, me një premtim të ripërsëritur për më shumë se tre dekada, më jepni votën, “Do t’ju çojmë në BE”. Ky rezultat i zgjedhjeve të 11 majit është një numër i frikshëm dhe përqendron pushtetin absolut në duart e z. Rama.

Ky është një realitet i hidhur për një popull të vuajtur, të vjedhur e të larguar nga vendlindja për shkak të keqqeverisjes. Për fat të keq, gjithçka varet nga politika, kontrollohet nga qeveria dhe administrohet nga të dërguarit e partisë nëpër rrethe për të shtypur liritë dhe të drejtat e një populli. Mund të thuhet se jemi shumë pranë shpalljes së një forme të një regjimi diktatorial, ku Partia-Shtet në Shqipëri kontrollon gjithkënd dhe gjithçka, përfshirë edhe grupet kriminale sipas interesave politike.

Populli shqiptar e përmbysi regjim diktatorial para 30 vitesh për të sjellë pluralizëm por faktet flasin se politika e ka marrë peng popullin dhe centralizimi i pushtetit për të kontrolluar, kudo e këdo është evident në çdo cep të Shqipërisë. Regjimi ka ndërruar formë, por jo përmbajtje, ka ndërruar drejtues pushteti, por jo mendësi autokratike. Do ta mbyllja këtë shkrim me një thënie të At Zef Pllumit i cili shprehej:“Liria ashtë një dhuratë që Zoti ia ka dhanë njeriut, por diktatura ia ka grabit”.

NARRACION I PIKËLLUESHËM PËR FATIN E KEQ NE DASHURI DHE EMIGR A CIONIN APO MURTAJA E BARDHË PËR SHQIPTARËT

May 26, 2025 by s p

Mhill Velaj*/

Tema e emigracionit, dëbimeve, masakrave, e zhberjes se krahinave është një Sagë që nuk mbaron kurrë per shqiptaret sepse tragjik ishte edhe fati I tyre për keto 2000 vjet histori. Shikuar nѱ prizmin e narracionit të këtij romani dhe planit ideo artistik që në fillim mund të themi se subjekti letrar i Age Gjokaj – Ivezaj është shumë i qëlluar njekohesisht trondites, sfidues dhe faktografik për fatin tragjik të shqiptareve me theks të veçant shqiptareve të pjesës tjetër të etnisë – pra atyre të Malësisë së Madhe. Drama familjare dhe kolektive fillon që në faqët e para të rrëfimit romanor sikur do të na pasqyroj realitetin tragjik të një familjeje e cila në breza që e sakrifikuar për lirinë e kombit.

Narratorja thekson se: ,, Babai i tij Pjetri ishte pushkatuar, pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore nga regjimi komunist, ndërsa gjyshi, Gjoka, ishte vrarë në luftë nga malaziasit, në mbrojtjen e Shkodrës. Leka ishte i vetmi trashëgimtar i familjes, ai kishte mbetur jetim, akoma pa i mbushur dy vjet, u rrit vetëm me ledhatimet dhe kujdesin e nënës, babain nuk e mbante mend fare ‘’.
Është ejeta e vuajtur e shqiptareve e përshkruar në këtë roman, bazuar në kanunin e Lekës dhe gjakimit për mbijetesë. Është kumti i përbuzjës së shqiptarit nga ana e pushtetit të Malit te Zi dhe kulmit të mllefit për të emigruar në SHBA. Njeriu malësor paraqitet si i huaji në Atdheun e tij në këtë roman andaj edhe drama që i shoqeron personazhet në këtë roman është një Odisediade pikëllimi, zhgenjimesh e mbijetese.

Personazhet si ajo e Hanës, Prenes, Mrika, Gjeka, Pashkja, Kola, e Lizës etj që e mbajnë gjallë dhe dinamik rrefimin romanor personifikojnë mjerim ekonomik të jetës së Malësoreve që vuajne deri në zgripin ekzistencial si në kuptimin ekonomik poashtu edhe ate politik sepse masat e represaljet etnike ndaj shqiptareve ishin të medha. Emigracioni i Lekës për në Itali shkaku i këtyre shkaqeve të lartëcekura është një tabllo e mbijetesës së individit në kërkim të lirisë por pas një vuajtje e sakrifice të pa shoq. Në këtë roman nuk lihen pa u theksuar edhe fenomenet tradicionale anti feministe shkaku i traditave rigjide dhe botëkuptimeve fisnore dhe të Kanunit.

Fuqia narrative e e Age Gjokaj – Ivezaj ka një shtrirje shumë dimensionale duke u nisur nga jeta familjare, fisnore, krahinore e deri të ballafaqimet me ekzistenciale ekonomike e shoqerore ku individi i gjendur në mes të dilemes të heqi dore nga e kaluara atdheu e familja detyrohet ta shkëpus të kaluarën e tij nga shkaqe e rrethana demoniake të presionit politik. Ngjarja zhvillohet në gjysmen e shekullit të kaluar pra pas Luftës së Dytë botërore, ku regjimi Jugosllav kishte intensifikuar masa drastike ndaj etnisë shqiptare gjegjësisht malësorëve të Malesisë së Madhe.

Është saga e fëmijerisë e përshkruar në këtë roman dhe vuajtjet e një nëne fisnike e cila lufton me kodet zakonore, ekonominë, perplasjet e ëndrrën për ta ndertuar një jetë të re në rrethana krejtësisht të pa favorshme për mentalitetin e kohës. Janë mozaiqe letrare e faktike të rrëfyera bukur për tragjiken familjare dhe dilemes se partnereve të cilët të gjendur në mes dashurisë, krizës e mbijetesës vendosin të ndahen jo nga deshira por nga drama që iu kishte afruar atyre.

Vorbulla e mërgimit i kishte perlarë Lekën dhe Gjekën të cilët pas shumë veshtiresishë kishin arritur në portin detar. Anija ishte gati të nisej drejt Italisë. Ata bashk me mallin e plaget e tyre po mirrnin edhe një copë kujtesë por barrë shpirterore iu kishte bërë edhe sherbetoret e UDB –së. Jeta në kampet Italiane për dy protagonistet ishte pak me ndryshe sepse gjersa gjindeshin në Podgoricë ata kishin përjetuar vetëm dhunë, përbuzje e diskriminim.
Në këtë kaos jetesor figura e Ramizit na del pozitive i cili kishte arsyen e shendoshë dhe kërkonte me ngulm që ti sherbenin vendëlindjes.

Akt dramatik emocional paraqet Prena, Mrika dhe Hana të cilat futën në anije ku nga aty do emigronin në Amerike. Hana qante në heshtje. Mrika e gjorë i fshinte lotët me mëngë shpreht e reflekton autorja Ivezaj. Udhëtimi pertej Atlantikut do bëhej nga aeroporti “Fiumaicino Leonardo Da Vinçi,” për ta përqafuar me pas botën e re.
Gjatë këtij rrëfimi aq tronditës romanor si protagonist na del edhe Shaqiri me të cilin ishin njohur në kamp derisa qendronin në Itali.
Jeta e re në botën e re ( USA ) do fillonte me peripeci tregon narratorja e këtij romani por mbi të gjitha ngadhënjen ideali I punës, përkushtimi , qëllimi I mirë dhe këmbëngulja e protagonisteve.

Në krahun tjetër të botës Hana shkonte në shkollë në Hot të malësisë duke thurur endrra për jetën e kthimin e të atit. . Familja mbijetonte në të dy brigjet. Ajo gjakonte shkollimin, emancipimin dhe daljen nga rrethi vicioz. Me një fjalë I pelqente dritë e diturisë larguar nga zerat e keq e miop që nuk e kuptonin madheshtinë e endrrën E femres. Nuk ka asgjë më të rëndë në jetë për pleqërinë sesa vetmia thekson narratorja e romanit duke reflektuar në kohë e hapesirë për sagën familjare të protagonisteve. Në këtë vorbull ideshë e perplasje të mentaliteteve nuk mungojnë as polemikat, fiksionet e tendencat për refuzim për tu shkolluar por mbi të gjitha ngadhenjen vizioni se ,, femra shqiptare duhej të shkollohej ‘’ dhe të bëhej zot i fatit të saj.

Në këtë litar kohe të mentaliteteve të ngurtësuara zhvillohet drama familjare për emancipim, thyerje tabushë e për tu shkolluar apo për ti qendruar besnik traditës kanunore dhe pasojave e mentalitetit të pushtuesve. Vajza e etur për emancipim po luftonte me mullinjtë e eres dhe kokat e trazuara e të ngurtësuara të prindërve dhe rrethit se ku jetonte ngre kumtin rrefimtarja Age Ivezaj. Familjaret e saj edhepse të emigruar në shtetin me të integruar të botës prap se prap kishin mbetur peng të traditës dhe ideve rigjide që vendnumerojnë në kohë e hapesirë. Ketij shtegu iluminizmi e emancipimi iu kishin bashkangjitur edhe shoqet e saj Katrinën dhe Marijen, keshtuqe akujt e paragjykimeve kishin filluar të shkriheshin.

Netet e dimrit me borë dhe monotonia nuk ishin asgjë për protagonisten e romanit në raport me mungesen e indiferencën e prindit të saj. Po perplaseshin dy mentalitete e shumë fate njerezore perbrënda një drame më shumë akter e pak maska.
Perbrenda dashurisë Tabu në Malësi dhe gjakimit për emancipim heronjtë e rrëfimit romanit mbesin në luftë të përhershme. Vajza e bukur ka luftë me fisin sepse në traditën e Malesisë duhej ruajtur vija e gjakut dhe lulet e bukura mund të mbinin vetëm në bjeshkën tjetër.
Ky roman i Age Gjokaj – Ivezaj ka elemente edhe etnopsikologjike sepse aty rrefehen e shperfaqen shumë zakone tribale, egoizmi e indiferentizmi mashkullor në raport me familjen, kriza ekonomike, refuzimet e mohimet në dashuri, mbetjet ideologjike dhe sakrificën e gruas malesore shperndarë në shumë fronte të jetës.

Hoti, Gruda, Këlmendi, Shkreli, Kastrati, Trieshi dhe Koja, mbesin të gjalla gjatë rrëfimit të këtij romani. Aty është tharmi i memorizimit të romanit dhe autores. NË PJESËN E ROMANIT ,, FILLIMET NË NJU JORK ‘’ pershkruhen 4 vite të kaluara në qytetin shumë milionesh, krejt ndryshe nga Malesia e madhe dhe për një familje të ndarë në dysh emocionalisht dhe fizikisht mes gjakimit për ta ruajtur traditen dhe emigrimit pa adresë. Ketu na del në pah edhe familja Gjoni që kishte shtatë djem e katër vajza. Jeta në Nju Jork rikapitullon edhe një pjesë interesante të jetës së përsonazhëve të përshkruara në këtë roman ku pronari na del me prejardhje Arbereshe, ku kishte punësuar shumë shqiptarë nga, Malësia e Madhe, Shqipëria, Kosova, Struga, Dibra, Shkupi, Prizreni, Ulqini, Plava, Gucia, etj, që kishin arrtr në Nju Jork.

Figura e Tomait na del si një njohës i mirë i historisë shqiptare që kishte ndërvepruar për qeshtjen shqiptare deri në Kongresin Amerikan I ndihmuar edhe nga Gjoni, Leka, Gjeka mësuesi Kolë dhe një plejadë e shqiptareve nga Lugina e Preshevës dhe viseve të Maqedonisë. Pra është një mozaik shqiptar I ndërveprimit shqiptar i përshkruar në këtë roman sa psikologjik e etnik poaq edhe trondites sa i perket fatit të personazheve. Lekën e tundonin endrrat e kqija për babain dhe kërkon të kthehet në Malësi për ta vizituar, por një ditë tragjike peson lendime të rënda trupore gjersa po punonte në katin e katërt.
Koha në rehabilitim e tij nuk ja kishte zbehur deshiren për ta vizituar Malesinë e Madhe. Malli prinderor shuhej disi permes letërkëmbimit në mes të Lekës dhe se bijës duke e gjakuar endrrën që të takoheshin prap në vendlindje.
Raporti i mirë me Markun ia kishte ndezur idenë që vajzën ( Hanën ) e tij që gjindej në Malësi ta fejonte pikërisht me këtë djalë të formuar.
Ëndrra e Lekës për ta takuar familjen shuhet nga vdekja e tij. I zoti i shtëpisë të vdekur kurse tri zana po e prisnin plot pikëllim.
Pjesa e tretë e romanit ,, JETA NË HOT ‘’ perveq dramës së shumëfisht familjare dhe një kohe të gjatë plot mall e tensione në qender të rrëfimit romanor na shfaqet një situatë e histori e re : ,, Dashuria në mes Nikës e Hanës rritej dita ditës fshehurazi, pa ia thënë njëri tjetrit dhe pa i treguar askujt’’ por sfidë e madhe ishte martesa në mes të një fisi, pra fisit Hot.
Ky roman është rrëfim i tronditjeve të mëdha që endezohen here rreth mergimit e here rreth vuajtjes, dashurisë, pesimit, vdekjes, e shpresës. Shuarja edhe e Lizës dhe varrosja e saj pran Lekës tregon gjëmën e madhe të fatit njerëzor. Roman dramë për jetën dramatike të shqiptarëve të lidhur keq nga traditat e huaja varfëria, emigrimi diskriminimi e shkurtpamësia njerëzore. Etja në dashuri ka petkun e tragjikës në këtë roman sepse shumë mendime të erreta e mundin dy zemra të rinjësh.
Pjesa e fundit e romanit ,, VIZITA E GJONIT NË HOT TË MALËSISË ‘’ shton edhe me tepër gamen e tragjikës dhe dramës familjare sepse tani ata kanë ardhur ta fejojnë djalin me Hanën dhe të rregullojnë dokumentacionin e nevojshëm për ta marrë Hanën në Amerikë.
Në këtë Odisediadë e kaos sfidash traditash e dramash psikologjike me rastin e refuzimit të fejesës së vajzës me Gjonin dhe vendimit së saj për te mbetur gjithmonë peng i kulmit të shtepisë na zhyt në dimensione edhe me të thella të psikologjisë shqiptare dhe traditave të tyre te ngurta por edhe fisnike.
Refuzimi i Gjonit nga ana e vajzës atij do ti sillte ankth e humbje shprese, kurse pleqeria do I’ia shkaktonte humbjen familjares se saj Prenen. Vajza që kishte filluar jetën duke u marr me art e kulturë po e perjetonte vetminë e madhe dhe aromen e varrit. Një dhimbje e madhe po e shterngonte vajzën në gjoks. Ajo vdiq në praninë e fqinjeve pa asnjë familjar afër. Familja iu kishte shuar. Vdiq në duart e NIkës – dashurisë së pare dhe të fundit në jetën e saj.
Hanën e varrosën pranë prindërve të saj, Lekës dhe Prenës.
Nika në pleqëri mbeti i vetmuar pa dy të dashurat e tij; Hanën dhe nënën, Tereze. Dhe krejtë në fund mund të konstatojmë se mjeshtria rrefimore e Age Gjokaj, është një mozaik mbresëlenës në letërsi për fatin njerëzor dhe dashurinë që nuk shuhet kurrë… edhe pertej varrit e kujtesës që dhemb deri në kufinjtë e shpirtit…

*Reflektim për romanin “Kush na Mallkoi” të Age Gjokaj – Ivezaj.

MARRËVESHJA E OHRIT: NGA KOMPROMISI HISTORIK TE TESTI I DEMOKRACISË SË ARDHSHME

May 26, 2025 by s p

Marrëveshja e Ohrit nuk është një çështje e së kaluarës – ajo është testi më serioz i të ardhmes demokratike të Maqedonisë së Veriut. Dhe në këtë test, dështimi për ta ruajtur frymën e saj është dështim për ta ndërtuar një shtet që i përket plotësisht familjes europiane

Prof. dr Skender ASANI

Në historinë e marrëdhënieve ndëretnike dhe të proceseve shtetformuese në hapësirën e ndërlikuar ballkanike, ka momente që mbesin si pika reference, jo vetëm për atë që sollën në kohën e tyre, por edhe për potencialin që bartnin për të ndërtuar një të ardhme më gjithëpërfshirëse. Një prej këtyre momenteve është padyshim Marrëveshja e vitit 2001, një akt që në memorien kolektive ruan statusin e një kompromisi të nevojshëm, të arritur në kohë të turbullta, për të shmangur një skenar që do ta kishte vështirësuar tej mase projektin e bashkëjetesës demokratike.

Mirëpo, teksa vitet kalojnë dhe ritmi i zhvillimeve politike shkon përtej simbolikave të dikurshme, lind nevoja për një reflektim të matur: në çfarë mase kjo marrëveshje vijon të jetojë si strukturë funksionale në sistemin institucional dhe shoqëror të vendit, dhe në çfarë mase ajo është reduktuar në një formë të ngrirë që evokohet vetëm në ceremoni përkujtimore?

Është vështirë të mos vërehet një tendencë e kthimit të saj në një klishe politike, të përdorur shpesh për të dekoruar diskurse që nuk shoqërohen me angazhim të thelluar për zbatim real. Duket sikur ky dokument, dikur burim energjie për transformim, sot është ngulfatur nga praktika administrative, interpretime të pjesshme dhe një vullnet politik i fragmentuar që e trajton atë si pjesë të së kaluarës dhe jo si busull për të ardhmen.

Në këtë kontekst, ajo që dikur u konsiderua si një arkitekturë e avancuar për rikonfigurimin e marrëdhënieve ndëretnike, po përballet sot me një proces të heshtur provincializimi. Nga një dokument që supozohej të garantonte barazi substanciale, është reduktuar në një simbol me vlerë më shumë ceremonial se sa transformues. Ky degradim i funksionit të saj si mjet për ndryshim strukturor është reflektuar edhe në përfaqësimin politik të komuniteteve që ajo synonte të fuqizonte.

Në mënyrë të veçantë, është vërejtur një fragmentim i brendshëm i spektrit politik që përfaqëson interesat e shqiptarëve, një proces që në pamje të parë mund të interpretohet si pluralizëm, por që në praktikë ka prodhuar një dobësim të kapacitetit për koordinim strategjik dhe përfaqësim efektiv. Ky deatomizim i faktorit përfaqësues ka krijuar një terren ku vendimmarrja më shumë ndikohet nga kalkulimet e momentit dhe interesat e ngushta sesa nga një vizion i përbashkët për avancim të drejtë dhe gjithëpërfshirës.

Nëse ky trend vazhdon, pasojat do të shkojnë përtej fushës politike. Humbja progresive e besimit të qytetarëve në aftësinë e sistemit për të reflektuar nevojat e tyre reale mund të prodhojë një hendek gjithnjë e më të thellë mes shoqërisë dhe institucioneve. Në veçanti, rreziku më i madh është që pabarazitë ekzistuese – qofshin ato ekonomike, sociale apo kulturore – të shndërrohen në struktura të qëndrueshme, duke minuar vetë premisën e një shteti të bashkëndarë dhe gjithëpërfshirës.

Në arkitekturën e Marrëveshjes së vitit 2001, një rol të pazëvendësueshëm pati bashkësia ndërkombëtare – jo vetëm si ndërmjetësuese në momentin kritik të negocimit, por edhe si garantuese e zbatimit të saj në periudhën e mëvonshme. Prania e këtij faktori jashtëshqiptar e jashtëmaqedonas krijoi një balancë të domosdoshme në raportet e brendshme, duke garantuar se marrëveshja nuk do të mbetej një dokument i mirëshkruar, por do të përkthehej në standarde funksionale. Megjithatë, me ndryshimin e klimës ndërkombëtare – veçanërisht pas agresionit në Ukrainë dhe pasigurive të reja në rendin gjeopolitik – fokusi i faktorëve ndërkombëtarë është zhvendosur drejt emergjencave të tjera globale, duke krijuar një boshllëk mbikëqyrës në raport me zhvillimet e brendshme në vend. Si pasojë, disa prej shtyllave kyçe të Marrëveshjes, sidomos ato që lidhen me garantimin e barazisë institucionale dhe përdorimin e gjuhës si element identitar, kanë filluar të goditen nga praktika që shmangin frymën e saj fillestare. Në këtë kontekst, mungesa e reagimit të koordinuar nga faktorët ndërkombëtarë ndaj devijimeve të tilla nuk mund të mos lexohet si një sinjal i qartë se Marrëveshja po humb statusin e saj si element themelor i stabilitetit të brendshëm dhe orientimit euroatlantik të shtetit.

Marrëveshja e vitit 2001 nuk kishte vetëm një funksion të brendshëm për rregullimin e balancave ndëretnike, por shërbeu gjithashtu si një udhërrëfyes strategjik për orientimin e shtetit drejt strukturave euroatlantike. Fryma e saj, e ndërtuar mbi vlerat e përfshirjes, barazisë dhe dialogut, ishte në përputhje të plotë me parimet e Bashkimit Europian dhe të NATO-s – struktura që kërkojnë standarde të larta të demokracisë funksionale dhe të drejtave të njeriut.

Megjithatë, pas më shumë se dy dekadash, vihet re një tentativë e rafinuar – e herë pas here e kamufluar pas diskursit të stabilitetit institucional – për të minimizuar ose relativizuar rolin themelor që kjo marrëveshje ka në arkitekturën kushtetuese dhe ligjore të vendit. Qasje të tilla, që burojnë si nga qarqe të brendshme me agjenda të përcaktuara, ashtu edhe nga ndikime të jashtme me orientime të turbullta gjeopolitike, në fakt po çojnë drejt zbehjes së komponentëve thelbësorë të marrëveshjes – dhe si rrjedhojë, po e minojnë gradualisht vetë rrugën e integrimit europian të vendit.

Nëse Marrëveshja e Ohrit vazhdon të zhbëhet nën trysninë e elitave nacionaliste, të cilat synojnë rikthimin e strukturave unilaterale të vendimmarrjes, dhe nëse këtyre u shtohen ndikimet e faktorëve të jashtëm me orientim të qartë antishqiptar dhe anti-euroatlantik, atëherë përballë nesh shfaqet rreziku real i hapjes së “Kutinës së Pandorës”. Në një skenar të tillë, delegjitimimi i arkitekturës ekzistuese të bashkëjetesës politike do të prodhonte jo vetëm krizë përfaqësimi, por do të nxiste edhe kërkesa për një marrëveshje të re shoqërore – një projekt i cili, në vend që të thellojë bashkëjetesën, do të riformatojë shtetin mbi baza përjashtuese. Një dinamikë e tillë nuk do të sjellë vetëm tension të ri ndëretnik, por do të minojë çdo mundësi për ndërtimin e një shoqërie të qëndrueshme dhe funksionale, duke e zhvendosur Maqedoninë e Veriut nga rruga e konsensusit demokratik në atë të polarizimit të pakthyeshëm.

Marrëveshja e vitit 2001, që dikur u imponua si një akt shpëtimi dhe vizion, sot qëndron në udhëkryq: mes asaj që përfaqësonte si kontratë politike për barazi substanciale dhe trajtimit të saj si objekt ceremonial, pa fuqi transformuese në praktikë. Nëse ajo ishte hartuar për të hapur rrugën e bashkëjetesës dhe të integrimit europian, tani rrezikon të instrumentalizohet për qëllime të ngushta politike apo të zbehet nga mosvullneti për implementim të sinqertë dhe të qëndrueshëm.

Në themel të këtij trajtimi qëndron një mesazh i kthjellët dhe paralajmërues: së pari, që çdo përpjekje për të relativizuar marrëveshjen e Ohrit nuk është vetëm devijim nga një obligim i brendshëm, por edhe sabotim i drejtpërdrejtë i perspektivës euroatlantike të shtetit. Së dyti, se fragmentimi politik i përfaqësimit shqiptar e dobëson zërin kolektiv në tryezat ku vendosen çështjet strategjike, duke e lënë hapësirën për rikthimin e narrativave dominueshëm njëetnike.

Në këtë rrethanë, ripërtëritja e frymës së Marrëveshjes së 2001-shit duhet të jetë prioritet politik dhe moral. Jo për t’u kthyer në të shkuarën, por për të ndërtuar një të ardhme ku përfshirja, barazia dhe bashkëjetesa të mos mbeten slogane, por të kthehen në standarde funksionale të shtetit modern.

Diplomatikisht, partnerët ndërkombëtarë duhet të lexojnë me realizëm situatën aktuale: integrimi europian nuk matet vetëm me ligje të harmonizuara, por me mënyrën se si trajtohen komunitetet brenda vendit dhe si ruhen parimet mbi të cilat është ndërtuar konsensusi politik pas konfliktit. Çdo përpjekje për të kontestuar themelet e këtij konsensusi është jo vetëm një kthim pas në rrugën e reformave, por edhe një sinjal destabilizues në një rajon që ende vuan nga pasojat e kompromisit të munguar.

Prandaj, Marrëveshja e Ohrit nuk është një çështje e së kaluarës – ajo është testi më serioz i të ardhmes demokratike të Maqedonisë së Veriut. Dhe në këtë test, dështimi për ta ruajtur frymën e saj është dështim për ta ndërtuar një shtet që i përket plotësisht familjes europiane.

Mbyllja e Vitit Akademik te Shkolla Shqipe Vatra

May 26, 2025 by s p

Me një atmosferë plot gëzim dhe krenari, Shkolla Shqipe Vatra në Tampa Bay festoi mbylljen e vitit akademik 2024-2025, duke shënuar një tjetër moment të rëndësishëm në misionin për ruajtjen dhe promovimin e gjuhës, kulturës dhe kauzës shqiptare.

Ceremonia mblodhi nxënës, prindër, mësues dhe anëtarë të komunitetit, të cilët ndanë së bashku arritjet e këtij viti. Fjalimin kryesor të rastit e mbajti administratori Z. Tasim Ruko, i cili vuri në pah punën e palodhur të Vatra Tampa Bay dhe Shkollës Shqipe Vatra për të promovuar identitetin shqiptar. Ai theksoi rëndësinë e edukimit në gjuhën amtare si një mjet për të forcuar lidhjet e brezave të rinj me trashëgiminë kombëtare.

Drejtoresha e shkollës, Meri Andre Kodra, përshëndeti të gjithë të pranishmit, duke falënderuar nxënësit për përkushtimin e tyre, prindërit për mbështetjen e vazhdueshme, stafin dhe mësuesit për profesionalizmin, si dhe Vatra Tampa Bay për bashkëpunimin e ngushtë. Ajo nënvizoi rolin e shkollës si një qendër e rëndësishme për kultivimin e vlerave dhe kulturës shqiptare ndër breza.

Prof. Dr. Bledar Prifti shprehu mirënjohje të thellë për sponsorizuesit, të cilët me ndihmën e tyre të jashtëzakonshme mundësuan suksesin e aktiviteteve të shkollës. Ai përmendi Znj. Fotini Allteni, Katerina’s Bakery, Ana’s Bakery, Idrizi Law Group, Bella Pizzeria & Grill, Bro’s Pizzeria and Bar, Lidin Xhukellari, Aida dhe Qemal Hasanbelli, Cen Rexhbecaj, Dr. Kujtim Latifi, Ana dhe Genci Kullah, Piro Poloska, dhe Arian Kushta.

Festa u pasurua me pije, ushqime dhe ëmbëlsira të ofruara nga Katerina’s Bakery, Ana’s Bakery, Bella Pizzeria & Grill, Bro’s Pizza and Bar, Emma Skenderaj, Blerta Hazizaj, Imelda Pojani dhe Ana Kullaj.

Dekorimi i ambientit festiv, i cili i dha ceremonisë një pamje të ngrohtë dhe mikpritëse, u realizua nga Znj. Adelina Mecaj.

Në emër të Shkollës Shqipe Vatra, një falënderim i madh u drejtohet të gjithë nxënësve, prindërve, mësuesve, si dhe mbështetësve dhe dashamirësve që kanë kontribuar për suksesin e këtij viti akademik.

Me një frymë bashkimi dhe entuziazmi, shkolla i uron të gjithëve:

Mirupafshim në vitin e ri shkollor, së shpejti!

Me përulësi dhe respekte,

Vatra Tampa Bay

Foto: Dorina Durra Kuqali

Koncert i muzikës klasike në “Opera America” në Nju Jork

May 26, 2025 by s p

Sot e Dielë, 25 Maj 2025 në një nga sallat e institutit “Opera America” në Nju Jork u zhvillua një koncert kalsik me pjesëmarrjen e artistëve shqiptarë dhe artistëve ndërkombëtarë. Merrnin pjesë pianistja e mirënjohur e TKOB Hermira Gjoni me një karrierë prej 6 dekadash në skenat e gjithë botës, tenori Vasil Marku, baritoni i talentuar dhe me perspektivë Brendon Rapushaj, sopranoja Menora Uinston, sopranoja Katherine Vicente nga Republika Domenikane, dhe violonçelisti Enrique Orengo nga Porto Rico. Në program ishin pjesë nga autorët më të njohur botërorë të cilat u interpretuan me mjeshtëri nga këngëtarët të shoqëruar nga pianistja Gjoni. Koncerti u hap me baritonin Brendon Rapushaj me “Serenatë” nga Shubert. Më pas Katherine Vicente këndoi një arie nga Moxart pasuar nga tenori Vasil Marku me interpretimin e një prej arieve me kërkesa të larta teknike të Puçinit nga opera “Fanciulla del West”. Koncerti vijoi me “E lucevan le stelle” nga opera Toska e Puçinit të cilin tenori Marku e interpretoi me sukses dhe u duartrokit nga publiku. Pasuan ariet “Casta Diva” M. Uinston, ” Non piu andrai” baritoni Rapushaj, “O sole mio” V. Marku. Një nga pjesët më të veçanta të kësaj mbrëmjeje klasike ishte romanca e kompozitorit Hektor Villa Lobos “Bachianas Brasilieras” e cila ishte kombinim i zërit të sopranos Uinston me pianon dhe violoncelin e Enrique Orengo.

Midis dy pjesëve të koncertit pianistja Hermira Gjoni intereptoi për kënaqësinë e publikut dy pjesë për piano nga Sinding “Shushurimë Pranverore” dhe “Nokturn” nga Shopen. Koncerti u mbyll me arien “Libiamo” nga opera Traviata e interpetuar nga të gjithë këngëtarët. Për të pranishmit më pas u shtrua një bufe me gastronomi shqiptare.

Hermira Gjoni vazhdon aktivitetin e saj artistik duke dhënë kontribut në përgatitjen e talenteve të reja dhe promovimin e artit dhe kulturës në përgjithësi. Ajo është vlerësuar me urdhërin “Naim Frashëri” nga Kuvendi i Shqipërisë, çmimin “Albanian Excellence”, “Proklamatën e vlerësimit nga Senati i Nju Jorkut dhe çmimin “Vlerësim Special” nga Dhoma e Përfaqësuesve të SHBA.

Nazim Saliu

NOLI TV