Satirë nga Rafael Floqi

Në një fjalim të mbajtur këto ditë, Kryeministri Edi Rama foli me entuziazëm të madh për përparimin e Shqipërisë drejt administratës së BE-së, duke falënderuar raportin e OECD/SIGMA për monitorimin e prokurimeve digjitale. Por ndërsa lavdëronte vlerësimet pozitive të organizatës, ai i dha një mesazh të fuqishëm: “Po, jemi shumë mirë, por ka ende shumë për të bërë.” Kjo është si të dëgjosh një aktor të teatrit të humorit duke thënë: “Po, kjo është një komedi fantastike, por shfaqja ka nevojë për shumë riparime.”

Rama theksoi se vendi ynë është në një pozicion që shumë shtete të rajonit “do të donin të ishin”, një pohim që duket të jetë një shaka e hollë me vetëbesimin e tij të pakufishëm. Pa dyshim, pozita jonë ka përmirësuar shumë me ndihmën e Evropës, megjithatë, ka shumë më tepër punë për të bërë, sidomos në menaxhimin e administratës publike, një proces ku, siç e di çdo qytetar, “punët e mira” shpesh përfshijnë “disa” shpërblime të dukshme për miqtë e miqve të miqve.

Ai flet për “reformën në drejtësi”, duke theksuar “çlirimin e drejtësisë nga duart e politikës”, ndërkohë që e gjithë administrata publike ende duket e lidhur ngushtë me ato duar që duan të mbajnë kontrollin mbi gjithçka, nga prokurimet e tenderët deri tek përzgjedhja e punonjësve që, rastësisht, kanë lidhje të forta me partinë e tij.

“PS-ja ka derrat e vet”

Kështu një deklaratë të papritur për shtyp, Kryeministri Edi Rama ka theksuar se shpesh njerëzit që dalin para drejtësisë dhe përfundojnë pas hekurave janë “mish për top” të partisë, duke e quajtur atë një “gafë” të pabesueshme të individëve që kanë përfunduar “të pa fat” në këtë proces. 

“Si çdo pyll që ka derrat e vet, edhe PS ka individë që, për fat të keq, janë gjetur pa të drejtë të përfundojnë në duar të drejtësisë dhe jo të PS-së. Po, ka individë që kanë humbur udhën, po bëjnë gabime, por kjo nuk është faji i partisë,” tha ai me një buzëqeshje që e bëri të duket sikur kishte bërë një shaka të madhe. Por dhe kësaj here Rama harron fjalën e vjetër se peshku qelbet nga koka.

PS-ja -peshku që s’qelbet nga koka 

Në lidhje me reformën në drejtësi, Rama shpjegoi se, pa Partinë Socialiste, Shqipëria nuk do të kishte asnjë mundësi të çlironte drejtësinë nga “këto kthetra të rrezikshme të pushtetit politik.” Dhe e shihni, kjo është arsyeja pse, në mendjen e Kryeministrit, askush nuk mund të akuzojë PS-në për ndonjë faj. “Po të mos ishte Partia Socialiste, asnjëherë nuk do të kishim parë asnjë të lidhur me pushtetin politik të dalë para drejtësisë,” pohoi ai, me një ngashërim që nënkuptonte se PS është njëherazi edhe shpëtimtar dhe zëdhënës i drejtësisë në Shqipëri.

Duke iu referuar disa individëve të cilët tashmë janë përfshirë në procedura të drejtpërdrejta ligjore, Rama tha: “Nëse mendoni se kjo është përgjegjësi e PS-së, atëherë jeni shumë gabim! Po ju them, pa ne, kjo nuk do të kishte ndodhur.” Dhe si për të konfirmuar këtë, ai hodhi një shikim përfundimtar: “Kjo është një arritje historike për PS, që duhet të nderohet dhe lavdërohet.”

Ai gjithashtu shtoi me vendosmëri që, tani, Shqipëria ka më pak korrupsion se më parë, dhe për këtë, ai i referohet faktit që sot “negociatat me BE-në janë një dëshmi e pastrimit të plotë të vendit”. Në fund, ai nuk ngurroi të thotë se, “përderisa ka më pak korrupsion, kjo është gjithashtu një dëshmi se drejtësia po bën detyrën e saj – falë Partisë Socialiste.”

Duke mbyllur fjalimin, Rama nuk harroi t’i kujtojë shqiptarëve se, si çdo pyll që ka derrat e vet, edhe PS ka individë që, për fat të keq, kanë ndodhur të bien në duar të drejtësisë… por, për fat të mirë, ata nuk janë pastruar ende plotësisht, pasi çdo “derr” ka një mundësi të dytë.

“Reformë” +”transparencë” =5D

Kryeministri u shpreh se “ka shumë punë për të bërë”, dhe padyshim kjo është e vërtetë, sepse për sa kohë që fjalët “reformë” dhe “transparencë” janë sinonime me “shpërndarjen e tenderëve” dhe “marrjen e granteve të huaja” pa shumë kontroll, Shqipëria ka ende një rrugë të gjatë për të kaluar. 

Dhe, ndërkohë, drejtorët e Bashkisë Tiranë 5D do të ishin të përkushtuar për të ndihmuar këtë AI të “përmirësohet” – natyrisht, për një ndihmë të vogël nga “fondet e papërcaktuara” që menaxhojnë, sepse për ta, çdo tender është një mundësi për të krijuar një ‘pasuri’ të re virtuale.

Në fund, Rama iu drejtua SIGMA-s dhe BE-së për mbështetje, si të ishte një student i klasës që kërkon ndihmën e mësuesve të huaj për të kaluar provimet. Po, do të merrni nota të mira, por si mund të jetë vërtet një sistem që ka probleme serioze me vlerësimin e të mirave të përbashkëta? Përderisa administrata mbetet e prirur nga interesat e ngushta dhe klientelizmi, ky “ushtrim kompleks” për të krijuar një administratë të denjë për familjen e BE-së është ende një mision i dështuar që ka nevojë për një ndihmës më të fuqishëm: Korrupsioni i hequr përfundimisht nga struktura.

Nëse kjo është vërtet reforma që do të na çojë në Evropë, atëherë mund të presim të kalojmë në një shfaqje që përfundon me një “triumf”, por për ne qytetarët, ajo është vetëm një farsë që do të shkojë përpara pa asnjë pyetje për këdo që ka të bëjë me të.

Mjeshtëria e një fasade reformatore

Korrupsioni i qeverisë Rama është i dukshëm dhe i thellë, duke u shfaqur në çdo nivel të administratës shtetërore. Pavarësisht fjalëve të bukura për reformën dhe transparencën, realiteti është krejt ndryshe. Tenderët dhe kontratat publike shpesh ndahen mes miqve dhe partizanëve të ngushtë të pushtetit, ndërkohë që qytetarët përballen me shërbime të dobëta dhe abuzime të pafundme. 

Kjo qeveri është mjeshtre në krijimin e një fasade të reformatore, por në thelb është një sistem që ushqehet nga klientelizmi dhe interesa të ngushta politike. Korrupsioni është i pandalshëm, duke e bërë çdo përpjekje për një administratë më të pastër dhe funksionale të pamundur, pasi ky është pikërisht ndihmës që ofrohet për mbajtjen e pushtetit dhe përfitimet personale të individëve që udhëtojnë.

Rama dhe inteligjenca artificiale “Korruptio 25”

Nëse Rama dhe qeveria do të ishin një sistem inteligjence artificiale, ai do të quhej “Korruptio 25”, i dizajnuar për të nxjerrë tenderë të dyshimtë dhe për të bërë lëvizje “strategjike” për miqtë e ngushtë. Në vend që të mbështetet në të dhëna dhe transparencë, ky AI do të kërkonte çdo mundësi për të manipuluar informacionin dhe për të fshehur rezultatet reale. Dhe çdo herë që ndonjë qytetar kërkon një shërbim të shpejtë, do të përgjigjej: “Na vjen keq, sistemi po përditësohet… që prej 10 vitesh.”

Kur ai do të përpiqej të reformonte administratën publike, do të na thoshte: “Përditësimi është në proces… por është duke u ngarkuar me vonesë për shkak të një gabimi në sistemin e tenderëve.”

Kur AI do të përpiqej të përmbushte kërkesat e BE-së, do të thoshte: “Më falni, por nuk mund të përfundoj këtë proces derisa të analizohem nga një ekspert i huaj… dhe ndoshta të korrigjohet ndonjë gabim me një financim të ri.”

Përfundimisht, ky AI do të ishte më shumë një “sistemi të mbyllur”, i krijuar për të mbajtur status quo-në, duke mbështetur vetëm ata që mund të paguajnë për një “licencë” speciale, ndërsa për qytetarët do të vazhdojë të përfundojë me një mesazh të thjeshtë: “Gabim në sistem… mundohuni sërish nesër.”

Dhe si përfundim
“Shqipëria është kaq afër BE-së sa një shërbim i shpejtë i internetit nga ministritë. Po, jemi shumë afër – vetëm pak më shumë mundësi për korrupsion dhe tenderë, dhe do të arrijmë menjëherë!”

“Duket që administrata jonë publike është si një ‘update’ i vonuar i Windows-it – çdo vit premtojmë se do të funksionojë më mirë, por në fakt, gjithçka bëhet edhe më e ngadaltë.”