s p – Page 538 – Dielli

Portretizimi dhe veshja e Skënderbeut: Një përzierje e historisë dhe simbolikës

January 17, 2025 by s p

Nga Dr.Dorian Koçi/

Kur autorët e kohëve moderne përpiqen të portretizojnë Skënderbeun si një luftëtar të palodhur, shpesh largohen nga realiteti historik.

Portretet e tij zakonisht e paraqesin me përkrenaren e famshme, një mbrojtëse prej rrjete hekuri në supe dhe një këmishë hekuri mesjetare për t’u mbrojtur nga goditjet me shpatë. Sipër krahëve i vendosin një pelerinë të kuqe, duke krijuar një figurë të fuqishme, por në shumë raste jo të saktë historikisht.

Sipas burimeve historike, përkrenarja e Skënderbeut përdorej kryesisht gjatë ceremonive dhe jo në beteja. Nëse autori synon ta paraqesë Heroin tonë Kombëtar në një skenë ceremoniale, ai duhet të përdorë një veshje fisnike arbërore, e cila shpesh ishte e ngjashme me veshjet fisnike veneciane. Princat shqiptarë, në marrëveshjet me Republikën e Venedikut, përfitonin jo vetëm pensione të konsiderueshme, por edhe cohë cilësore për veshjet e tyre. Cohat vinin nga Venediku dhe shpesh herë në marrëveshjet që nënshkruanin princat shqiptarë përveç marrjes së një pensioni të përvitshëm që shkonte nga 1200-1500 dukate në vit, ata përftonin dhe coha për rrobat e tyre. Në një letër që i dërgon Gjergj Pelinit, sekretarit të vet, Skënderbeu ngarkon këtë të fundit me një mision diplomatik dhe, ndër të tjera, i kërkon tërheqjen e cohës së premtuar, është ky: «Fol edhe për cohën që më kanë premtuar […].

Mbasi thonë se mua më duhen 16 kut cohë për dy palë petka, ata zotërinj le ta shqyrtojnë vetë sa cohë duhet për ato dy palë petka dhe të më japin aq sa ta shohin të arsyeshme së unë mund të kem nevojë». . Si përgjigje, Senati venedikas i dërgon më shumë nga sa kërkoi, duke dëshmuar rëndësinë e marrëdhënieve të tij me Venedikun.Në përgjigje, Senati venedikas i dërgon 18 e jo 16 kut stof skarlat.Një model i mirë për piktorët , shkrimtarët që dëshirojnë të pasqyrojnë figurën e Skënderbeut tabloja që gjendet në Vjenë. Në një inventar të vitit 1601 nga sekretari privat Schrenchk, Skënderbeu paraqitet me përkrenare në një tablo të titulluar “Armamentarium Heroicum”. Ai qëndron në profil, duke mbajtur një shpate në dorën e djathtë dhe përkrenaren pranë këmbëve. Veshja përbëhet nga një pallto e gjatë me astar lëkure, një imazh që korrespondon me objektet autentike të ruajtura në Muzeun e Artit Historik të Vjenës.

Deri më tani këndvështrimi më i përhapur, veçanërisht gjatë periudhës së Realizmit Socialist, është portretizimi i Skënderbeut me tirqe ose veshje tradicionale shqiptare të periudhave të mëvoshme. Kjo qasje synonte ta paraqiste si një hero popullor dhe t’i afrohej sa më shumë traditës kombëtare.

Megjithatë, ky interpretim shpesh anashkalon vështrimet e historianëve. Një shembull është paraqitja e qytetit të Krujës në Muzeun Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”, ku shtëpitë janë në stilin e arkitekturës së Beratit dhe Gjirokastrës, një ndikim otoman i disa shekujve më vonë.

Përkrenarja e Skënderbeut, e ekspozuar në Muzeun e Arteve të Vjenës, mbetet ndër objektet më të veçanta dhe interesante të trashëgimisë së tij. Me kokën e dhisë në krye, simbolika e saj është subjekt i shumë interpretimeve. Një shpjegim lidhet me kultin e dhisë së egër, një simbol i zanave shqiptare që, sipas legjendave, ende jetojnë në bjeshkët e larta. Mirëpo kulti i dhisë së egër sigurisht që ka një shtrirje më të gjerë në mitologjinë ballkanike duke datuar që në kultin e Zeusit, ku ai i hedhur nga Olimpi nga e ëma e vet, Gjea për ti shpëtuar frikës paranonjake të atit të vet Kronit që gëlltiste çdo qenie që lindte, bie në Kretë dhe ushqehet nga nga një dhi e quajtur Amaltia. Ka shenja qe tregojne se kulti i dhise se eger eshte shume i lashtë. Shkrimtari romak i shekullit te I-II te eres sone S.Suetom Tanquilli (De Vita Caesarum, L.II, 12, 94) shkruan se perandori romak Augusti, gjate luftes kunder Batos se ilireve, kur arriti ne Apoloni, preuper nder te fitores se tij, nje monedhe argjendi me koken e dhise se eger.

Po kështu është tashmë një dëshmi e njohur nëpërmjet Plutarkut se Pirro i Epirit mbante një kokë dhie të ngjashme në përkrenaren e vet çka mund të mendohet për një kult të mirëformuar në viset epiriote ilirike. Gjatë gjithë jetës së vet, qysh prej kthimit të tij në viset atërore, Skënderbeu ndihej shumë krenar ndaj trashëgimisë epiriote-maqedonase të territoreve të veta , fakt që dëshmohet dhe në letrën e vet dërguar Princit të Tarantit në 1461 ku nënvizon origjinën epiriotase të popullsisë arbëre. Një dëshmi tjetër është vepra e Barletit, që në titul të saj Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis , ku vazhdimisht përforcohet origjina epiriote e truajve dhe popullsisë arbëre . “Njerëzit kur veshtronin atë rini luftarake dhe kur shikonin ate lule burrash rreth Skenderbeut, nuk u dukej aq çudi qe fuqite e Muratit ishin thyer prej shqiptarevet. Me te vertete ishin kthyer ateherë përsëri shkelqimi i lashte i Maqedonise dhe dukej se kishin ardhur prape tamam, sic ishin dikur, kohet tanime te harruara te Aleksandrit dhe te Pirros.

Ky vit shënon një përvjetor të rëndësishëm të lindjes së Gjergj Kastriot Skënderbeut, duke e bërë 2025-ën një vit përkujtimor për heroin tonë kombëtar. Për të nderuar figurën e tij, do të ketë një seri ekspozitash artistike ku piktorë vendas dhe ndërkombëtarë do të përpiqen ta portretizojnë Skënderbeun në mënyra të reja dhe të pasura me detaje historike.

Këto përfaqësime jo vetëm që do të hedhin dritë mbi jetën dhe trashëgiminë e tij, por gjithashtu do të krijojnë mundësi për të reflektuar mbi mënyrën se si Skënderbeu është parë ndër shekuj. Artistët do të përpiqen të kombinojnë realitetin historik me simbolikën që përfaqëson figura e tij, duke përfshirë elemente nga veshjet ceremoniale, armët dhe përkrenarja e tij e veçantë.

Gjergj Kastrioti Skënderbeu nuk ishte vetëm një udhëheqës luftarak, por edhe një simbol i trashëgimisë kulturore dhe historike të arbërve. Përvjetori i këtij viti është një mundësi e veçantë për ta rikujtuar atë si figurë që frymëzon breza të tërë, duke ruajtur identitetin kombëtar dhe vlerat e popullit shqiptar.

Burimet

1. Kristo Frashëri. Historia e Skënderbeut, TOENA, Tiranë, 2006.

2. Marin Barleti Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis, Rome , 1508

3. S.Suetom Tanquilli (De Vita Caesarum, L.II

4. Plutarku. Jetë Paralele, Pirro i Epirit.

URAT PREJ GURI MBI LUMIN SHKUMBIN – BALADA E MURIMIT NË FSHATIN FUNARËS

January 17, 2025 by s p

Avni Alcani/

Përgjatë luginës së lumit të Shkumbinit është ndërtuar një nga rrugët më të vjetra dhe më të famshme në botë, me emrin “Via Egnatia”, e cila bashkonte pjesën perëndimore të Ballkanit me atë lindore. Egnatia u shërbente romakëve për lëviznjen legjioneve ushtarake të Romës për pushtimin e Ballkanit dhe viset e tjera lindore. Rruga zinte fill nga qyteti antik i Dyrrahut dhe përshkonte mes për mes të gjithë gadishullin e Ballkanit, nga deti Adriatik e deri në Kostandinopojë.

Në Tabelën e Poitingerit, hartës së vjetër romake, ishin shënuar të gjitha trevat e pushtuara nga romakët, e cila fillonte nga Britania e Madhe në perëndim e deri në kufi me Indinë e sotme. Në hartë ishin shënuar të gjitha rrugët e ndërtuara prej tyre, duke përfshirë dhe rrugën Egnatia. Gjithashtu ishin shënuar të gjitha stacionet, si dhe largësitë (distancat) ndërmjet tyre, të cilat ishin të shënuar në terren me gurët e quajtur “Miliar”. Stacionet shërbenin për sigurimin (mbrojtjen) e rrugës, për pushimin e udhëtarëve, për ndërrimin e kuajve dhe për shërbime të ndryshme.

Në Iliri pjesa më e madhe e kësaj rruge kalonte nëpër luginën e lumit Genesis (Shkumbin) dhe mbi të ishin ndërtuar disa ura prej guri, të cilat, për fat të keq, sot nuk ekzistojnë. Ruhen vetëm disa fragmente muresh dhe urash prej guri të kësaj periudhe, si në fshatin Dardhë të Librazhdit (fig. 1 dhe 2) dhe në fshatin Çopanaj të Peqinit (fig. 3, 4 dhe 5). Edhe gjatë periudhës së pushtimit Osman, në luginën e Shkumbinit ishin ndërtuat ura shumë të bukura, të cilat patën tëhequr vemendjen e udhëtarëve të huaj. Një nga këto ura është pikturuar në vitin 1848 nga piktori anglez Eduart Lir (fig. 6). Ushtarë austriakë kanë fotografuar urën prej guri në Qukës, e cila sot nuk ekziston (fig. 7). Gazetari dhe shkrimtari britanik Bernard Newmen, në librin e tij me kujtime “Albanian Back-door” (Derë e pasme e Shqipërisë, Londër 1936), i përshkroi urat prej guri mbi lumin Shkumbin me bukuri magjepëse, si në ëndërr. Gjithashtu nga autorë anonimë është fotografuar ura me harqe e Haxhi Beqarit në Mirakë (, e cila u shkatërrua gjatë bombardimeve angleze në Luftën e Dytë Botërore.

Sot, në të gjithë gjatësinë e lumit Shkumbin, për fat të keq, ruhen vetëm dy ura me harqe prej guri, ura e Golikut në Mokër të Pogradecit (fig. 9) dhe ura e Kamares në fshatin Mirakë të Librazhdit (fig 10). Ura e Kamares është ura më e madhe prej guri mbi lumin Shkumbin dhe një nga urat më të bukura në Shqipëri.

Urave prej guri mbi lumin Shkumbin u janë krujuar legjenda dhe u këndohen balada për ndërtimin e tyre. Një nga baladat më të bukura është “Balada e murimit në fshatin Funarës”, e cila është mbledhur në fshatin Funarës të krahinës së Çermenikës.

BALADA E MURIMIT NË FSHATIN FUNARËS

Motivi i baladës së murimit është mjaft i njohur, jo vetëm në folklorin shqiptar, por edhe në atë ballkanik. Balada çermenikase ka të njëjtin motiv të murimit, të njohur edhe në baladat e tjera simotra shqiptare e ballkanase. Për mendimin tonë, balada e murimit “Tre vllaznia u besatu”, e kënduar në fshatin Funarës të Çermenikës, është varianti më i bukur ndër baladat shqiptare.

Subjekti është i njëjtë si në baladat e thera: tre vëllezër punojnë për ndërtimin e një ure, që në baladën e Funarsit quhet “ura e shehut”, dmth, ura e shenjtë. Të tre vëllezërit punojnë ditën, por ura shembet natën (“Puno ditë e shemu natë!”). Pranë tyre kalon një plak, një “sheh”, që në baladë emri “sheh” ka kuptimin e një shenjti, i cili uron vëllezërit: punë të mbarë! Vëllezërit përgjigjen të dëshpëruar se ura, që ata ndërtojnë ditën, u shembet natën. Plaku u urtë i këshillon që ura, për të mos u shembur, i duhet bërë një kurban.

Këtu fillon drama e vëllezërve, pasi kurbani nuk është dosido, por është një njeri i gjallë. Në këngë nuk tregohet se çfarë vendosën vëllezërit për të bërë kurban, por, nga besa që lidhën me njëri-tjetrin, kuptohet se ata kishin marrë një vendim të rëndësishëm mes tyre, një vendim që përmbante mister dhe fshehtësi. “Por, “Tre vllaznia jan besatu/ Grave t’veta mos m’u kallzu!”, thotë kënga.

Çfarë ishte kjo besë, ky vendim kaq i fshehtë dhe ç’ishte ky mister kaq i madh sa i kishte dytyruar vëllezërit të ishin aq gojëkyçur me gratë e veta, me njeriun më të afërm të jetës së tyre?! Autori i balladës nuk e rrëfen enigmën, se ç’besë kishin dhënë vëllezëit dhe çfarë pakti kishin bërë dhe vendosur për të bërë kurban?! Por, në vargjet e mëposhtme, kur vëllezërit ballafaqohen me bashkëshortet e tyre, lihet të kuptohet se diçka ata u thanë grave të veta. Po se çfarë u thanë…Heshtje… Ata kishin lidhur besë… Diçka, shumë e rëndësishme dhe shumë dramatike, që s’kishte lidhje vetëm me besën, i kishte tronditur vëllezërit.

Por a e mbajtën besën vëllezërit?

Dy vëllezërit e mëdhenj i kishin porositur gratë e tyre, se po t’i dërgonte nëna e tyre për t’u sjellë drekën, ato të mos vinin (“Po të dërgoi nona, buk’ mos m’e pru…”). Kurse vëllai i tretë, i cili kishte qenë “i besatu”, i kishte thënë nuses së tij: “Po të dërgoi nona, bukën me e pru…”.

Dy nuset e mëdha, me gjithë lutjet e nënës, për t’u çuar bukën djemve të saj, ato u shmangën, gënjyen, kundërshtuan dhe nuk pranuan t’u dërgonin ushqimin burrave të tyre. Atëherë nëna i drejtohet nuses së djalit të vogël, duke iu lutur edhe asaj që t’i dërgonte bukën djemve. Nusja e vogël hezitoi për një çast, pasi po i qante fëmija e saj foshnjë. Vjehrra i premton se do t’ia mbajë ajo fëmijën dhe nuk do e lejë të qajë. Nusja e vogël pranon. Ajo ia lë foshnjën vjehrrës dhe niset t’u çojë bukën (ushqimin) tre vëllezërve.

Kur nusja afrohet pranë urës, i gjen ustallarët duke qarë. Ata të tre e dinë se ç’do t’i ndodhë nuses së re, kurse ajo nuk di asgjë. Nusja i pyeti burrat se përse po qanin(?!). Ata s’kanë guxim t’i thonë të vërtetën dhe e gënjejnë, duke i thënë se u kishin rënë (humbur) veglat e punës në gropë. Ajo i ngushëllon dhe u premton se do të zbresë që t’i ndihmojë, por ata… e groposën dhe e murosën për së gjalli. Nusja e re, në çastin e saj më fatal, mallkoi bashkëshortin, duke i thënë: “Në qafë më paç, or burri im,/ Që ma le djalin jetim…” Burri i saj i përgjigjet: “Jetim qesh, jetim lashë,/ Majta besën, që un’ dhashë”. Nusja u drejtohet kunetërve, duke i porositur: “Kur t’më zejë djali me qa,/ Të ma bini në kala”, që ajo të ushqejë djalin e saj.

Balada mbyllet me vargjet lapidar: “Në kala ke kom e urës,/ Aty rrjedh gjak e qumësh…”. Për mendimin tim këto janë vargjet më të bukura, më dramatike dhe më tragjike të folklorit dhe të gjithë letërsisë shqiptare.

Në baladë janë përmendur dy herë fjalët “kala”, në një kohë që balada i kushtohet ndërtimit të një ure. Mendoj se, në një variant të parë të këngës, ndoshta edhe më të hershëm të saj, ajo duhet t’i jetë kushtuar një kështjelle (kalaje).

Në vijim po japim të plotë variantin çermenikas së balladës së murimit:

TRE VLLAZNIA U BESATU

Tre vllaznia u besatu1)

Urën e shehut2) m’e maru.

Aty pranë kalon nji sheh:3)

– Puna e mbarë, o ustallarë!

– Puna e jona mos u patë;

puno ditë e shemu natë.

– Ura don nji kurban,

nji kurban, nji njeri t’gjallë…

Tre vllaznia u besatu,

Grave t’veta mos m’u kallzu…

Vëllai i parë, i besatu,

Grunë e vet e kish kallzu:

– Po të dërgoi nona,

Bukë mos m’e pru!

Vëllai i dytë i besatu

Grunë e vet e kish kallzu:

– Po të dërgoi nona,

Bukë mos m’e pru!

Vëlla i tretë i besatu,

Grunë e vet s’e kish kallzu:

– Po të dërgoi nona,

Bukën m’e e pru!

– Reje4) parë, o ime bi’5),

Ngreu ço’ bukën djemve të mi!

– Besa nonë, po m’dhem koka!

– Reje dyt’, o ime bi’,

Ngreu ço’ bukën djemve t’mi!

– Besa nonë, do shkoj për miqsi.

– Reje tretë, o ime bi’,

Ngreu ço’ bukën djemve t’mi!

– Besa non’, po m’qan djali!

– Ti, moj bijë, shko dhe ja,

S’ta len nona djalin me qa!

… Mora fushën t’u vrapu,

Vinte dreka6) t’u afru…

– Mor, kunat, kunat i parë,

Pse po qan’ me lot ashtu?!

– M’ka ra çekiçi n’ujt’!

– Mor kunat, kunat i dytë,

Pse po qan’ me lot ashtu?!

– M’ka ra çekiç n’ujt!

– Mos ki’ gajle7), ta qis unë…

– N’qafë më paç, or burri im,

Që ma le djalin jetim!

– Jetim qeshë, jetim lashë,

Majta besën, që un’ dhashë.

– N’koma t’urës ju po m’shtini,

Cic’n e djathtë jasht’ t’ma lini.

Kur t’më zejë djali me qa,

Të ma bini në kala8),

Në kala, ke kom’ e urës,

Aty del gjak e qumësh!

(Mbledhur nga Emin Çota)

Funarës 1977.

Shënime:

1) Zunë besë me njëri-tjetrin;

2) Dmth, ura e shenjtë;

3) Një i shenjtë;

4) Nusja e djalit;

5) Bijë;

6) Afrohej dreka;

7) Mos u bëj merak;

8)Ndofta varianti i parë i këngës i ka qenë kushtuar një kalaje (kështjelle).

Paisi me shënime A. Alcani.

We stand united in solemn remembrance of the victims—the 13,950 killed, the 20,000 raped, and the 1,600 who remain missing to this day

January 17, 2025 by s p

Mark Gjonaj/

Today, we gather not only to remember but to honor the lives lost, the voices silenced, and the immense suffering endured by the people of Kosova during the horrific genocide that ravaged their land. We stand united in solemn remembrance of the victims—the 13,950 killed, the 20,000 raped, and the 1,600 who remain missing to this day. We recognize the deep and lasting scars left upon the families and communities torn apart by one of the darkest chapters in recent European history. In 1999, the world witnessed the brutal actions of the Serbian regime, as they launched a systematic campaign to eradicate the Albanian population of Kosova.

It was an act of violence driven by hatred, aiming to exterminate, displace, and destroy a people. Thousands of innocent men, women, and children were murdered. Entire villages were burned to the ground. Families were torn apart, and countless women were subjected to sexual violence and trauma that will echo through generations.

These acts were not isolated or random—they were the deliberate actions of a state seeking to erase an entire ethnic group. The violence was calculated and carried out with the full force of the Serbian military, police, and paramilitary forces. It was a crime against humanity, a crime that cannot and will not be forgotten.

We must name it as it is: genocide.

And we must say, without hesitation, that we condemn these actions with all the strength of our shared humanity. In the face of this brutality, the people of Kosova did not surrender. As we stand here today, we must commit to remembering not just the tragedy, but the strength of the Albanian people in Kosove. We must honor their bravery, their fight for freedom, and their resilience in the face of an unimaginable nightmare. It is also essential that we recognize the importance of Kosova’s independence, the right of its people to determine their own future, and the need for justice and accountability for the victims of the genocide.

Let us not forget the innocent lives taken too soon, the children who never got to grow up,

the fathers who never came home,

and the mothers who still mourn their lost families.

Let us not forget the names of those who are missing, whose families are still left without answers, whose graves remain unmarked, whose memories are still hidden beneath the rubble of a war that should never have happened. In honoring them, we must also call for justice. The perpetrators of these heinous acts must be held accountable for their crimes. And we must stand in solidarity with the people of Kosova, ensuring that they are never again subjected to such horrors, that their sovereignty and their right to live in peace are respected by all.

To the survivors, to the families, and to the people of Kosova—your pain is not forgotten, your voices are not silenced, and your struggle for freedom will always be remembered. Today, we say with unwavering conviction: We stand with you. We will continue to fight for justice, for truth, and for the recognition of the horrors that took place on your soil.

We will not allow the memory of these atrocities to fade. The genocide in Kosova is a stark reminder of the horrors that can unfold when hatred and violence are allowed to reign unchecked. But it is also a testament to the power of the human spirit to resist, to fight, and to rise again. May the souls of the victims rest in peace, and may we, as a global community, vow to ensure that their suffering was not in vain.

Të kuptuarit dhe menaxhimi i konflikteve midis prindërve dhe adoleshentëve

January 17, 2025 by s p

Dr. Valbona Avdija/

Marrëdhëniet prind-adoleshent shpesh janë të ndërlikuara për shkak të fazave të ndryshme të zhvillimit. Sipas Erik Erikson-it, adoleshentët janë në fazën e Identitetit kundrejt Konfuzionit të Rolit, duke kërkuar të kuptojnë veten, ndërsa prindërit janë në fazën e Gjenerativitetit kundrejt Stanjacionit, duke synuar të udhëheqin brezin tjetër. Ky ndryshim mund të sjellë sfida, por kuptimi i ndërsjellë është kyç.

Problemi 1: Ndërprerja e Komunikimit

Konflikti: Adoleshentët kërkojnë pavarësi dhe shpesh ndihen të keqkuptuar, ndërsa prindërit interpretojnë këtë si mungesë respekti.

Ndërhyrjet:

Dëgjim Aktiv: Dëgjoni me empati pa gjykim.
Kohë e Përbashkët: Diskutoni në momente të qeta dhe relaksuese.
Aktivitete të Përbashkëta: Ndërtoni komunikim përmes aktiviteteve argëtuese.

Problemi 2: Pritshmëritë Akademike dhe për Karrierën

Konflikti: Prindërit shpesh nxisin pritshmëri të larta, ndërsa adoleshentët ndihen të mbingarkuar.

Ndërhyrjet:

Diskutime të Hapura: Diskutoni interesat dhe synimet së bashku.
Eksplorim i Pasionit: Mbështesni pasionet e tyre duke u dhënë hapësirë për të eksperimentuar.
Menaxhimi i Stresit: Praktikoni teknika relaksimi familjarisht.

Problemi 3: Konfliktet mbi Rregullat dhe Kufijtë

Konflikti: Adoleshentët sfidojnë rregullat, ndërsa prindërit shqetësohen për sigurinë.

Ndërhyrjet:

Rregulla të Qarta: Vendosni rregulla dhe pasoja së bashku.
Pasoja Pozitive: Përdorni mësime që ndihmojnë përgjegjësinë.
Respekt i Ndërsjellë: Ruani tonin pozitiv gjatë mosmarrëveshjeve.

Përfundim

Të kuptuarit e sfidave të njëri-tjetrit dhe ndërtimi i komunikimit të hapur mund të shndërrojnë konfliktet në mundësi për rritje dhe lidhje të thella familjare.

Dr. Valbona Avdija, DNP, PMHNP-BC, FNP-BC

www.psychiatrybyvalbonanp.com

valbonaavdijanp@gmail.com

PH: (929) 356-5503

Fax: (210)756-6858

ARTI I LUFTËS SË SKËNDERBEUT

January 17, 2025 by s p

Hysen S.Dizdari/

Studjues i Historisë dhe Filatelisë //Tiranë me, 16.01.2025

17 Janar-1468- 17 Janar 2025

Në kujtim 557 Vjetorit të Vdekjes –Gjergj Kastrioti Skënderbeut

Libri: “JETËSHKRIM I NJERZVE TË ҪQUAR” – “LES HOMMES CELEBRES” përkthyer nga Perto Qirias, botuar në Konstancë ,1921 jep shkollimin e Skënderbeut në Artin e Luftës. Në faqen 108 ,117 e 121, të këtij libri theksohet: “Kohën e djalërisë e të burrnisë Skënderbeu e shkoj në oborrin Mbretërorë të Turqisë, n,Andrianopojë që në 1913-1943.Këtu u stërvit e u arrësye duke marrë mësimët e duhura prej mësojsve shqiptarë dhe atyre më të mirë mësonjës të Turqisë. Këtu u thellue në mësimet e mënyrës së luftimit.

U STRËVIT BUKUR NË HIPJEN E KUAJVE DHE MË MIRË NË PËRDORIMIN E SHPATËS.

MËSIMËT Ë GJEOGRAFISË, TË MATEMATIKËS DHE TË HISTORISË u bënë për të ushqimi mendorë i përditshëm. Dhe me ndihmen e këtyre ariu të SHKALLËN AQ TË NALTË në SHKENCËN E LUFTËS, që kudo gjendeshe as që nuk u mundet që të mejtonte (mendonte) kurrë humbjen.Vetë përsoni i tij ishte fitimi i luftës.Midis mësimeve të tjera dhe ai i gjuhës merrte një shkallë tepër të naltë.

HEROJI SHQIPTARË FLISTE BUKUR VEÇ GJUHËS AMTARE,( GJASHTË GJUHË TË HUEJA) TURQISHTEN, ARABISHTEN, GREQISHTEN, SLLAVISHTEËN, ITALISHTEN, DHE LLATINISHTEN, Oratoria (bukur-folja) ishte mjeti më i fortë për të zbutur dhe për të ndezur zemren e gjithë kujt. Nuk ishte vetem oratoria(bukur-folja) me të cilën Skënderbeu ndizte zemren e gjithëkujt, vertyte të nalta të tij , nderi, zemra e butë e gjerë, urësia, mëshira, shpirt madhësia, dashuria si dhe goja e embël, altruizmi hidhnin cilindo në dashurinë e tij.

PARA SHPATËS SË SKËNDERBEUT , s’qëndruan dotë dhe dy remetet e dy ushtrive të mbretërve të Turqisë, Murati me 150.000 dhe i Mehmetit II , pushtojsi i Stambollit me 200.000 ushtarë u kthye me turpë të madh të mundur prej 10.000 shqiptarësh.

SHPATA E SKËNDERBEUT, nuk drodhi e kalli frikën e vdekjes vetem në ushtrinë turke, po asaj si qëndruen dot as Italianët e Venetisë nën komandën e Giuricos, as trimi më i madh Italjan i kohës, si gjenerali Picenino me ushtrinë Italiane dhe Franceze së bashku.

Është vërtetë për tu habitur se me vullnetin e hekurt të një burri, me një grusht luftëtarë, theu e dërmoi ushtritë e Turqisë me një shumicë 20 herë më të madhe.Ata turq që mbuallën frikë e trithem në të gjithë Europen , shkatërrohen e ç,armatosen prej shpatës e një trimi qe vetem me zërin e tij , bënë çdo ushtarë hero.”