s p – Page 687 – Dielli

Lamtumirë mësues i nderuar Ceno Zyli!

October 25, 2024 by s p

Nga Qemal Zylo/

Me shumë dhimbje dhe trishtim e morëm lajmin e ikjes nga kjo botë të mësuesit të përkushtuar ndër breza Ceno Zylit. Kur dëgjon për cilindo që ndahet nga kjo botë ndjen keqardhje, por sidomos kur e ke njeriun e gjakut, je rritur me të, ke kaluar fëmijërinë dhimbja shumëfishohet nga kujtimet s’kanë të sosur. Jeta dhe profesionet e ndryshme na ndan, por Ceno Zyli mbeti tek rrënjët e forta si një lis në edukimin e brezave në Arrez të Madhe të Tepelenës, por dhe në rreth deri në Tiranën, kryeqytetin tonë historik. Ne ishim bashkë në shkollat tona aq të forta, edukuese me mësues shumë profesionistë dhe me një ndërgjegje të lartë për të na dhënë dijen dhe kulturën e gjerë. Këtë fakt e tregojnë se në shumë prej këtyre shkollave u arsimuan dhe dolën shumë intelektualë si inxhinierë, doktorë, mësues dhe në shumë profesione të tjera. Natyrisht në radhë të parë në këtë shkrim homazh çmojmë dhe vlerësojmë popullin arsimdashës të Arrëzës dhe bashkëpunimin me mësuesit e dashur. Ceno Zyli i lindur, më 12.05.1954 në fshatin Arrëz e Madhe Tepelenë ishte fëmija i parë i Xhaferrit dhe Najmesë, për të cilët kam mall për të dëgjuar këshillat e tyre dhe mikpritjen aq të ngrohtë që na servirnin. Fëmijërinë e tij e kaloi në Arrëz ku kreu shkollën fillore dhe 8-vjecare. Duke qenë fëmija i parë kishte dhe barrën e përkujdesit për më shumë për motrat dhe vëllezërit e tjerë që i donte aq shumë. Ja si shkruan vëllai i tij Ylli Zyli një ushtarak i lartë, i devotshëm, për ikjen e parakohshme të vëllait të tij:

“Sot pushoi së rrahuri zemra e vëllait tim, e shokut tim të parë, duke ma kthyer ditën e sotme në pikëllim dhe ndarje të rëndë. Ajo zemër që ende kishte shumë punë për të kryer e ende për të dashur bashkëshorten, djalin, vajzat, nipin, mbesat, ne, familjarët e tjere të saj dhe miq e shokë.

Na duhet të të lemë të shkosh e të të përcjellim vëllai im, Shpirt i shpirtit tim!

U prehsh në paqe dhe i përjetshëm qoftë kujtimi yt!

Shkollën e mesme Pedagogjike e kreu në Gjirokastër. Në vitin 1974 filloi punë si mësues në fshatin Progonat ku dhe në të njejtën kohë vazhdonte studimet e larta në Institutin e Fizkulturës “Vojo Kushi” në Tiranë ku dhe u diplomua si mësues i edukimit fizik. Ceno Zyli ka punuar si mësues në disa fshatra të ndryshëm të Tepelenës si Arrëz e madhe, Marricaj, Miricë, Mezhgoran, Golem, Vagalat etj… Në vitin 1983 u emërua drejtor shkolle në Arrëz të Madhe për një periudhë 5 vjeçare.

Ceno Zyli më 1985 Martohet me mësuese Leni Gjoka, ku sollën në jetë katër fëmijë, tri vajza dhe një djalë, Ornela, Erisa, Fatjon dhe Algerta.

Ai punoi dhe sakrifikoi shumë, si për fëmijët e tij, por edhe për breza të shumtë duke u dhënë jo vetëm edukimin shkollor, por edhe atë të jetës.

Në kohën e demokracisë Ceno u zgjodh sekretar i komunës Lujftinjë në vitet 2003-2007. Në korrik të vitit 2007 Ceno Zyli transferohet në Tiranë familjarisht.

Në Tiranë vinte me një përvojë të madhe si mësimdhënës ndaj e ushtroi këtë preofesion duke punuar si mësues i Edukimit Fizik në disa shkolla të ndryshme si “Flabina”, Shkolla e Mesme Teknike Ekonomike Tiranë, Shkolla “Musine Kokalari”, Shkolla “Hasan Prishtina”, Shkolla “ Edith Durhami”, Shkolla “Misto Mame” etj……

Mesues Ceno Zyli e shkriu jeten e tij në arsim duke përhapur dije dhe kulturë dhe puna e tij të kujton thënien e Rilindasit të shquar Sami Frashërit i cili ka thënë: “Nëse do të mbjellësh për një vit, mbill misër e grurë. Nëse kërkon që të mbjellësh përgjithmonë, mbill arsim e kulturë.

Pasi u stabilizua familjarisht dhe profesionalisht, në vitin 2013 pati një fatkeqesi ku humbi shikimin, por asnjëherë nuk u demoralizua, ishte një mësues kurajoz, me vullnet të fortë, pozitiv, bamirës dhe filloi të përballonte situatat e vështira që i krijoheshin ashtu si ai ishte mësuar ndër vite.

Problemet shëndetësore iu shtuan në vitet e fundit të jetës. Edhe pse iu bënte ballë me durim, këmbëngjulje dhe optimizëm, ai humbi jetën duke lënë pas një trashëgimi të madhe ndër breza ku punoi gjithë jetën e tij për t’i arsimuar të tjerët dhe për t’ju siguruar një jetë më të mirë.

Të gjithë nxënësit e tij që kemi takuar ndër vite kanë folur fjalë miradie. Ai la pas katër fëmijë të mrekullueshëm, ku djali i vetëm jeton dhe punon në Florida bashkë me bashkëshorten e tij të cilët janë integruar plot kulturë në botën amerikane, çka na bëjnë krenar si fisi Zylaj dhe Diasporë.

Mesues Ceno Zylo do të kujtohet përgjithmonë nga brezat që mësoi dhe edukoi gjatë gjithë jetës së tij.

Ai u përcoll me respekt dhe nderime nga familja, të afërmit miqtë e shumtë për në banesën e fundit në Tiranë. Lamtumire njeriu i mirë, Mësues Ceno Zyli!

20 tetor, 2024

Staten Island, New York

TEKTONIKA E SHPIRTIT

October 25, 2024 by s p

Libri më i ri poetik i Azgan Berbatit

Hyrja (Trokitje në portë)

Është nga rastet e rralla që bëj një vlerësim pa paraqitur më parë analizën. Të cilën e përgatita më vonë, me kujdes, sigurisht. Dhe për një kohë i kërkova vetes të shpjegoja këtë nxitim të panatyrshëm për mua, që në fund të fundit ishte një thyerje e procesit logjik. Të cilin nuk mund t’ia lejoja vetes. Sa më shumë investigoja veten, megjithatë, aq më shumë nuk po e kuptoja atë. Veten time. Iu riktheva vlerësimit tim për autorin dhe librin me poezi që kisha lexuar dhe u mundova ta riformuloj atë disa herë. Pak a shumë, në fakt, më dilte e njëjta gjë: “Kemi një talent të padiskutueshëm para nesh. Më shumë se kaq, kemi një talent të veçantë, madje gati të panatyrshëm në këtë pikëpamje. Dhe është vetëm 26 vjeç. Është edukuar në një sistem universitar që nuk ka lidhje me letërsinë, përkundrazi, është armik i saj. Është plotësisht “natyror” dhe po me kaq lehtësi, pra, po aq natyrshëm sa gjërat vendosen dhe kombinohen në natyrë, autori e përdor atë, natyrën, botën rreth tij, për të gjetur metaforat, figurat letrare, padiskutueshmërisht të befasishme. Ai është, prandaj, më shumë se një talent i dalë nga njerëzit që edhe konsumojnë, edhe nuk konsumojnë letërsi, që kanë në fund të fundit një raport jo domethënës me poezinë. Azgani e kapërcen këtë kufi, dhe është kjo arsyeja pse edhe rrafshi i referencës në vlerësimin e tij do të duhet të ndryshojë. Azgan Berbati i ka të gjithë treguesit e një talenti që duhet të vlerësohet si i tillë në raport jo me letrarët e zakonshëm, por me talentet. Sepse, thjesht, ai është një talent në raport me talentet e tjerë të poezisë shqipe. Megjithë stërmundimin për të verifikuar realizmin tim, nuk munda të ndryshoj këtë vlerësim për autorin edhe pasi kisha përfunduar së lexuari poezitë e tij. Pyetja mbetet, gjithsesi: pse, pse nuk prita të formuloja këtë vlerësim, pasi të kisha shkruar analizën time?! Fillova të kuptoj se isha përballë një keqkuptimi personal. I marrë prej shumë vitesh me kërkimin shkencor, te unë ishte çimentuar procesi logjik i vendosjes së fakteve para përfundimeve. Kisha harruar që në poezi nuk ndodh kështu. Në poezi analiza vjen më vonë, sepse në fillim flet shpirti. Flet ai që preket më shpejt, më shumë. I papërmbajtshmi. Pastaj vjen arsyetimi, sigurisht. Dhe vetëm kështu, ai vjen si një arsyetim i natyrshëm; vjen logjikshëm, sepse shërben për t’i ilustruar përjetimet shpirtërore të marra nga leximi. Dhe nëse ndodh kështu, pra, nëse poezitë godasin shpirtin dhe e detyrojnë atë të shprehet i pari, ato e kanë kaluar provën e madhe të tyre. Kështu ndodh me poezitë e Azgan Berbatit në këtë libër.

Udhëtim për në qendër të poezive

Ishte e pamundur që të mos evidencoja te pjesa më e madhe e poezive të këtij libri, atë që mund të quhet “bukuri e brendshme” e tyre. Madje ta vlerësoja edhe si vlerën më thelbësore të tij. Ka shumë poezi të tilla në këtë volum, por si shembull po marr vetëm dy prej tyre: e para titullohet “Idilizëm”: Pisha plot rrënim motmotesh/Me vdekjen e hijes nëpër këmbë/Plot dhimbje lëkundet. Poezia tjetër titullohet “Paradoks”: Në atdheun tim/dhimbja nuk dhemb/e vërteta nuk tregon/liria nuk është e lirë./Në atdheun tim/atdheu mungon.

Një teknikë shumë interesante, të cilën Berbati e përdor për t’i dhënë “fuqi” poezive të tij, është vendosja e të kundërtave në një hapësirë shumë të ngushtë brenda së njëjtës poezi. Në këtë rast, ai ndjek një parim të njohur të natyrës që “nëse nëngrimcat brenda bërthamës së një atomi shtyhen dhe ndahen (reaksionet fission), e gjitha kjo çon në çlirimin e një energjie të stërmadhe që ne e quajmë energji bërthamore”. Janë, jo pak poezi të Azganit që çlirojnë një kënaqësi estetike të jashtëzakonshme, vetëm sepse të kundërtat janë vendosur brenda një hapësire të ngushtë të poezisë, gati për të shpërthyer… Ja se çfarë thuhet në njërën prej tyre, me titull “Këngë dashurie“: Në detin e thellë të syve tu/Lundron etja ime/Sa herë pi/Etja mbetet e pangime//Edhe fjalët lodhur m’i ke/Se në çdo “po”/Një “jo”/E ke. Apo poezia me titull “Veç një puthje”, në të cilën mallkimi nuk ndahet dot nga dashuria. Përkundrazi, mallkimi dhe dashuria bëjnë të pamundurën të mundur, duke u strehuar të dy në një hapësirë të ngushtë: “O,/Ti u mbytsh te Lumi Unë!/Po çfarë të bëj veç me një puthje?!

Pastaj vjen një nga poezitë më të fuqishme që gjendet në këtë volum, me titull “Mbyllje”. Te kjo poezi ngjethesh nga një buçimë, nga një zhgënjim mbinjerëzor, deri te përmasat e një kërcënimi “tektonik” kundër shpirtit njerëzor, kur lexon vargjet: “Ah Zot,/ mos i lër njerëzit në duart e njerëzve!”.

Tretja e realitetit në imagjinatë dhe krijimi i një realiteti të dytë me ndihmën e imagjinatës, është gjithashtu një teknikë interesante. Poezia me titull “Blatim” mund të jetë një rast ilustrues: Një hënë e zbehtë/Fanitet mbi drurët e vdekur/Dhe eshtrave të tyre/shkruan dramën e kohës.

Në jo pak poezi, përfytyrimi i paanë iu jep metaforave të krijuara një fuqi të jashtëzakonshme, aq sa i universializon ato. Kështu ndodh në poezinë me titull “Pamundësi”. Në këtë poezi, në fakt, përfshihemi në një “vallëzim kundërthëniesh dhe metaforash” të krijuara nga përfytyrimi i një ekzistence të dytë të reales: “Dhimbja ime pret veten në fyt/ me një teh ylli të shuar në blunë mistike”. Aq më shumë në poezinë “Titra dashurie”, e cila mund të konsiderohet edhe si një poezi ku relativiteti i ka shpëtuar për një çast shkencës dhe është bërë pjesë e artit. Dhe ky nuk është rasti i parë, nëse rikujtojmë pikturat e Pikasos me një deformim profilesh, që mund të justifikohet vetëm me përfytyrimin relativist të objekteve që ecin me shpejtësi të krahasueshme me shpejtësinë e dritës. Në këtë poezi autori vendos pranë njëra-tjetrës gjëra që nuk asociohen; gjëra që janë krijuar për të kundërtën e tyre (ajri te peshqit, apo etja te uji). Dhe të gjithë këtë, duket se e bën për t’i dhënë fuqi absolute konstatimeve të dhimbshme, kockore, arkitra, siç janë për të “realiteti i gënjeshtërt”, apo “toka pa dashuri”: Në mesditën që digjet/Shtrihem mbi ajrin e peshqve/Mbi ujin plot etje,/Në detin me brigjet në flakë;/…./Dhe ëndërroj për një gjumë/Me kryet në prehërin tënd./Oh, ëndërroj gjithë ç’është e pamundur,/Realiteti mbet i gënjeshtërt!…./Por trishtohem/Se e di që do kthehem në tokë/Dhe aty ka pak dashuri.

Dhe i kthehemi elegancës (lakonizmit) të poezive të këtij vëllimi. Që padyshim, e kanë shumica e tyre. Që i zbukuron ato dhe i bën pasionante për lexuesin. Sepse mendimi artikulohet me minimumin e mundshëm të fjalëve, pa humbur asgjë nga përmbajtja e tij, përkundrazi. Në këtë pikëpamje, tipike është poezia që titullohet “(Anti)virus”: “Çfarë kohe erdhi kështu zemra ime,/ Si bëjnë dashuritë në distancë,/ Dhe njerëzit si i gënjejnë puthjet?! /Raftë një sëmundje vrastare e kësaj të sotmes,/Raftë një dashuri e përbotshme mbi njerëzi,/Kjo e para pastë emrin puthje,/E dyta ashtu le të rrijë!”

Në fund, pas një mundimi të gjatë për të “izoluar” më thelbësoren e këtij vëllimi poezish, pra në përpjekjen për të gjetur pikën ku aplikohet gravitacioni i shqetësimit, por edhe angazhimi i autorit, apo edhe bukuria shpirtërore dhe universialiteti i poezive të Azgan Berbatit, kam dalë në përfundimin, jasht çdo dyshimi, se ai mbetet zhgënjimi. Zhgënjimi ndaj një realiteti të ashpër, të dehumanizuar, të cilin autori nuk e ka takuar asnjëherë në ëndrrat e tij. Në këtë pjesë të këtij vëllimi, përfshihen poezitë: “Shpëtim”, “Dhimbja s’do mend”, “Ftohtësi”. Por, poezitë që titullohen: “(Ish)universitetit” dhe “Dhimbjet që s’vriten”, të cilat, në tërësinë e tyre, i ngjajnë më shumë se çdo gjë tjetër, një shpërthimi shpirtëror, jasht çdo kontrolli, janë, ndoshta edhe poezitë më sinjifikative, në këtë rrafsh (kontekst). Te e para, “(Ish)universitetit” përfshihen përshkrime realitetesh nga më poshtërueset, çka i ka dhënë kësaj poezie fuqinë e vajtimit, trishtimin e një procesioni varrimi. E ka shndërruar atë poezi në një klithmë. Klithmën për një “universitet të vdekur”, për të cilin autorit “i dhemb shpirti/sepse me shpirt e ka dashur”. Në këtë poezi, fuqia e përfytyrimit ndërton metafora nga më të guximshmet, gati të papërfytyrueshme, por vetëm për njerëzit që nuk kanë jetuar aty. Për ata që e kanë jetuar dhe po e jetojnë realitetin e këtij universiteti, asgjë nuk është hermetike në këtë poezi. Poezia e tjetër, “Dhimbjet që s’vriten”, mund të konsiderohet edhe si një nga poezitë më universale të shkruara për zhgënjimin, vetminë që e pjell atë. Kur e lexon, ndjehesh si pjesë e një jete tjetër, në të cilën, dhimbja është bërë aq e zakonshme, ka fituar aq pushtet mbi ty, sa mund ta imagjinosh ekzistencën tënde edhe pa diell, edhe pa ajër, vetëm jo, në asnjë mënyrë pa dhimbje: “Kaloj në shkretëtirë/Para vetes rreshtoj dhimbjet e thyera në gjunj/Bërtas si një urrejtës që s’e njoh/Dhe në emër të shpirtit/Marr shenjë për t’i vrarë/ ….. /Qëllon përherë të harroj armën/Ndofta se dhimbjet më dhimbsen/Dhe se pas kësaj mund të mbetem pa njeri”.

Recensë, parathënie, koment….. nga Besnik Gjongecaj

Azgan Berbati u lind në Tropojë.

Është diplomuar në Bachelor dhe Master Shkencor, në profilin: Inxhinier Agromjedisi dhe Ekologji.

Ka përfaqësuar studentët në Qeverinë e Universitetit (senatin akademik) dhe në Komisionin Institucional Zgjedhor. Është licensuar si trajnues në disa projekte.

Në vitin 2017-të ka fituar çmimin e parë “Poezia më e mirë” në konkursin e zhvilluar nga Klubi Letrar Pena e Re-Tiranë. Është bashkëautor në disa antologji, revista letrare, bashkëpuntor i shtypit periodik, etj. Në vitin 2019-të ka botuar librin me poezi “Britma E Heshtjes”.

Është caktuar anëtar jurie për Festivalin Kombëtar (rinor) Letrar Tiranë, vlerësuar me medalje dhe certifikatë mirënjohje. Me librin Britma E Heshtjes ka marrë pjesë në Panairin e Librit Shqiptaro-amerikan në Stamford-SHBA, prill 2024. Është anëtar i shoqatës së shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë në SHBA

Prof. Selim Islami, Korifeu i Arkeologjisë Shqiptare

October 25, 2024 by s p

Arben Iliazi/

Plot 23 vjet më parë, më 26 tetor 2001, në castet e fundit të jetës së tij, Prof. Selim Islami u la amanet fëmijëve dhe gruas që ta çonin për ta varrosur në Çukën e Ajtoit, që është në Çamërinë e këtejme, në pikën më jugore të kufirit Shqipëri – Greqi. Dëshira e Tij ka mbetur e palotësuar, por në Atriumin e Muzeut Historik Kombëtar është sjellë dhe montuar një nga kullat origjinale ilire të Çukës së Ajtoit. Kjo kullë të kujton përherë Prof. Selim Islamin dhe mbase Shpirti e tij i Shenjtë do të lëvizë në shkallaret dhe në gurët e kësaj kulle përjetësisht.

***

Prof. Selim Islami është një nga njerëzit më të ditur dhe të shkëlqyer të Shqipërisë, dijetar, arkeolog, etnograf, historian dhe shkëncëtar i shquar. Rrallë mund të gjesh njerëz me kaq njohuri universale të shumë fushave të kulturës njerëzore e materiale. Ishte një shumësi personalitetesh brenda një njeriu të vetëm, studiues i formatit evropian e botëror, që ka ngritur shumë lart kulturën e vendit të tij, pasi e dinte mirë se albanofobia ishte parathënia e zhdukjes së vetë kombit. Selimi kishte pasion dhe prirje të veçantë historinë e kombit shqiptar. Qëllimi i tij i jetës ka qenë zbulimi i vetë enigmave të historisë. Ai ishte konceptuesi kryesor për shtjellimin për herë të parë, me kritere bashkëkohore, të historisë së mirëfilltë të ilirëve të lashtë. Është tepër e vështirë të them atë që duhet thënë saktësisht për Prof.Selim Islamin. Ndihem i nderuar që e kam njohur personalisht, jemi nga një fshat dhe kemi qenë miq të afërt. Ishte burrë i pashëm, autoritar, me sqimë dhe përgjithësisht serioz. Kishte një modesti plot dinjitet.
Shpesh tek shtëpia e tij shkoja me Abaz Dojakën dhe disa miq të shoqatës Çamëria. Në janar 1991 ndihmoi në hartimin e programit të Shoqatës dhe në njihjen të gjitha trevave të Çamërisë. Selimi fliste me entusiazëm duke u shprehur: “Erdhi koha, që të flitet e shkruhet hapur për Çamërinë e viset e tjera shqiptare përtej kufirit”.

***

Koncepti i prof. Selim Islamit për historinë i takonte shkollës materialiste, ku determinizmi i fakteve dhe i dialektikës së tyre shtjellohet në bazë të ligjësive të brendshme. Kjo shkollë sa e karakterit sociologjik, aq dhe filozofik, shtroi para prof. Selim Islamit struktura kuptimore, duke e nxitur atë të bënte sinteza të mëdha të ngjajeve, të etapave të historisë mijëravjecare, për të vërtetuar autoktoninë e shqiptarëve.

Selim Islami, në veprat e tij të shumta, zbulon autoktoninë dhe vitalitetin e lartë të popullit shqiptar, qëndresën e tij të jashtëzakonshme ndaj asimilimit kulturor dhe etnik dhe e konsideron popullin shqiptar si një shembull të gjallë të faktit që një popull luftarak është në gjendje të mbijetojë edhe përballë rrebesheve më të egra të historisë. Ai zbuloi se shpirti i Kombit është tepër i lashtë dhe për ne shqiptarët është gjithcka.

Nën drejtimin e tij shkenca e albanologjisë bëri një epokë të vërtetë.

Nëse Prof. Eqrem Çabej mbështeti tezën e birësisë (filiacionit) të shqiptarëve nga ilirët në rrafshin gjuhësor, Selim Islami është historiani i parë i madh, i cili udhëhoqi dhe konstruktoi në zanafillë një histori shkencore të qytetërimit ilir, të shtetit dhe të qytetit ilir. Studimet e tij janë të një rëndësie të madhe, sepse janë pika referuese të pazëvendësueshme. Selim Islami e shikon historinë politike të ilirëve, të shtetit dhe të qytetit ilir në epokën helenistike, sipas një strukture unitare. Ai ka bërë përgjithësimin më sintetik të lindjes dhe të zhvillimit të jetës qytetare në Iliri, duke bërë një shfrytëzim të plotë të të dhënave dhe të studimeve të ilirologëve dhe të arkeologëve të mëparshëm të huaj. Mund të themi se Selim Islami është krijuesi i teorisë së shtetit dhe të qytetit ilir, që respekton kronologjinë e burimeve librore dhe harmonizon të dhënat e reja dhe të panjohura të burimeve arkeologjike, duke pasuruar së tepërmi peizazhin shkencor ilir. Si arkeolog, ka marrë pjesë në gërmimet sistematike të rrënjëve ilire në Gajtan të Shkodrës, në Pazhok të Elbasanit, në Xibër të Matit, në Zgërdhesh të Krujës, në Apoloni dhe ka drejtuar ekspeditën e njohur për gërmimin e Butrintit. Në vitet 1958-1960, Selim Islami drejtoi kërkimet shqiptaro-sovjetike në qytetin e Apolonisë, të Orikumit dhe në Çukë të Ajtoit.

Në këtë ekspeditë shkencore punoi edhe një arkeolog me emër botëror, hebreu rus Bllavacki.

***

Ilirologjia u shfaq në gjysmën e parë të shekullit të XX, duke pasur si bazë tezën e autoktonisë. Por kishte mjaft skepticizëm në studimet ilirologjike. Pikërisht në cakun mes trashëgimisë së mësiprme, me arritjet dhe kontradiktat e saj, dhe traditës së re që po lindëte, u plazmua dhe shkëlqeu figura prej korifeu e Selim Islamit. Ai i ndërlidhi të dya trashëgimitë, duke sjellë ndryshime cilësore.

Ishte kryeredaktori shumëvjeçar i revistës „Iliria“, si dhe i veprës së papërsëritshme të tekstit të historisë ilire, të botuar në vitin 1978, në frëngjisht, me titullin „Les Iliriens“. Duke u mbështetur në burime historike, por edhe te arritjet e arkeologjisë shqiptare , Selim Islami diti të vërë piketa të rëndësishme për ndërlidhjen e antikitetit ilir dhe mesjetës arbërore, si vazhdimësi gjenetike dhe territoriale.

Kur fliste për periudha të pandriçuara, ai dinte të vendoste një logjikë të pranueshme, me një zgjuarsi të rrallë .

***

Deri në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, kërkimet arkeologjike në Shqipëri ishin zhvilluar nga arkeologë të huaj, të cilët ishin përqendruar kryesisht në qendrat e mëdha antike. Në atë kohë ilirët njiheshin “…si një popull i prapambetur, konservator, pasiv dhe inert ndaj qytetërimit, me organizim të ulët politik në nivelin e shtetit fisnor. Historia e tyre në rastin më të mirë shihej si shtojcë e historisë greke apo romake, nga pozita e helenocentrizmit apo romanocentrizmit”. Duhej sqaruar origjina e ilirëve, shkalla e zhvillimit, historia politike dhe vendi që ata zinin në botën antike, si dhe mjaft çështje të tjera që lidhen me zhvillimet e tyre ekonomike dhe kulturore, lidhja mes ilirëve dhe shqiptarëve etj. Për realizimin e këtij programi duhej të bëheshin gërmime dhe gjurmime arkeologjike intensive në një territor të gjërë. I porsakthyer nga studimet në Moskë, në vitet 1952-1959, prof. Islami organizoi dhe drejtoi gërmimin e 35 tumave ilire në luginën e Matit, në bashkëpunim me arkeologët H. Ceka, S. Anamali dhe F. Prendi. Ata konstatuan se kultura e dokumentuar në luginën e Matit ishte shumë e ngjashme me kulturën e dokumentuar në rajonin qendror ilir të Glasinacit në Bosnjën Qendrore, që më vonë do të njihet në literaturë me binomin kulturor Mat-Glasinac. Interesi i Prof. Islamit rreth tumave ilire shtrihet edhe në Kosovë. Në fillim të viteve ’80, një grup arkeologësh, ku bënte pjesë dhe prof. Islami, nga Qendra e Kërkimeve Arkeologjike, sot Instituti i Arkelologjisë, ndërmorën gërmime arkeologjike në tumën e Llashticës, Kosovë, ku u gjet një inventar i pasur arkeologjik, i datuar në shek.VIII-VII pr. Kr. Kultura e dokumentuar ishte shumë e ngjashme me kulturën e grupit Mat-Glasinac dhe i përkiste fisit ilir të Dardanëve. Në historiografinë bashkëkohore ka një tendencë të re për t’i paraqitur ilirët si …një popullsi e vogël që në burimet njihet me emrin “Illyrii proprie dicti” dhe që banonte në një territor shumë më të ngushtë, nga ai që u atribuohet zakonisht ilirëve. Por, për Prof. Islamin shtrirja gjeografike e ilirëve ka qenë shumë më e gjërë. Ai besonte se “Problemi i kufijve etnikë të ilirëve do të gjente një zgjidhje më të drejtë, po t’u drejtohemi burimeve që flasin për situatën etnike në krahinat periferike të tyre, aty ku kjo botë ndeshet me fqinjët” dhe, mbi këtë bazë, pas një analize të hollsishme të burimeve historike, prof. Islami pohon se, ilirët shtriheshin nga bregu i djathtë i Savës në veri, deri në Artë të Camërisë, ose “Gjirin e Ambrakisë” në Jug, nga lugina e Moravës dhe Vardarit në lindje deri në brigjet e Jonit dhe Adriatikut në perëndim. Selimi shfrytëzoi burimet antike që flisnin për karakterin jogrek të ilirëve, të epirotëve dhe të maqedonasve.

Në një artikull të botuar në vitin 1984 ai prezanton analogjitë dhe dallimet e qyteteve në Iliri dhe në Epir. Lindja e shtetit ilir dhe historia e tij politike është një nga temat themelore për të cilën prof. Islami ka punuar për një kohë të gjatë. Duke ballafaquar burimet historike me të dhënat e përftuara nga gërmimet arkeologjike, në vitin 1972 prof. Islami arrin në përfundimin se “…procesi i lindjes dhe i formimit të shtetit ilir kryhet gjatë gjysmës së parë të shek. IV pr. Kr. … ky proces ecën paralel dhe përkon me zhvillimin e jetës qytetare, madje kryhet mbi këtë bazë”.

Studimet e prof. Islamit mbi qytetin dhe shtetin ilir bien ndesh me pikëpamjet e shumë historianëve dhe arkeologëve të huaj në dhjetëvjeçarët e fundit të shek.XIX dhe gjysma e parë e shek. XX.

Historia e shqiptarëve është për të, histori e një entiteti etnokulturor të dalluar, me rrënjë të lashta autoktone dhe vazhdimësi të pandërprerë, me aftësi të madhe rigjenerimi. Ajo përfaqëson thelbin autentik të historisë së Ballkanit të lashtë. Ai shfrytëzoi edhe toponomastikën dhe shpjegoi përmes shqipes shumë toponime ilire. Selimi arriti në përfundimin se shqipja është vijuese e drejtpërdrejtë e njërit prej dialekteve të vjetra të ilirishtes dhe u bë një mbrojtës i vendosur i tezës së autoktonisë së shqiptarëve në viset e tyre të sotme. Sipas Islamit, ilirishtja është gjë gjuhë pellazge në kuptimin e gjerë të fjalës. Sipas tij, ilirët ishin një nga degët themelore të popullsisë paleoballkanike, që qëndronte më vete përballë grekëve të vjetër.

“Ne mund të pranojmë në mënyrë të padiskutueshme se shqiptarët e sotëm janë pasardhës të ilirëve dhe të epirotëve të lashtë”

Në bazë të argumenteve historike të nxjerra nga burimet greko-latine e bizantine, Selimi arriti në përfundimin se shqiptarët mesjetarë janë vazhduesit autoktonë të popullsisë antike të ilirëve, e cila nuk u romanizua si ajo dako-trake paraardhëse e rumunëve, as nuk u zëvendësua në viset e veta nga një popullsi e mëvonshme e dyndur këtu. Duke u mbështetur në burimet bizantine, ai jep historinë e shqiptarëve mesjetarë, si një formacion etnokulturor unitar dhe si faktor politik më vete.

Prejardhja ilire e shqipes dhe e shqiptarëve si dhe autoktonia e tyre në të gjitha hapësirat shqiptare të Gadishullit Ballkanik, sot është pranuar pothuajse në të gjitha qarqet shkencore të Evropës dhe më gjerë. Historia dhe gjuha e ilirëve është njohur me një konsensus të kënaqshëm ndërkombëtar si histori dhe gjuhë e paraardhësve të shqiptarëve. Kërkimet në këtë fushë, duke nisur nga fillimi i shekullit XX, formojnë një fushë të veçantë të dijes, të njohur si ilirologji.

Prejardhja ilire e shqipes dhe e shqiptarëve përbën ndërgjegje kombëtare për kombin shqiptar.

Studimet e tij të thelluara prof. Selim Islami pati disa referenca si :

Herodotin (rreth 484 ose 490 – 424/25 para K.), historian i Greqisë së lashtë, i quajtur baba i historisë. Gjatë udhëtimeve të tij nëpër Gadishullin Ballkanik vizitoi edhe Ilirinë, Trakinë dhe Maqedoninë. Është autor i veprës “Historia” me 9 libra, ku përmban të dhëna edhe për pellazgët. Është i pari autor që zë në gojë emrin e ilirëve.
Tukididin (460 – vdiq pas vitit 400 para K.) historian grek. Ngjarjet historike i shpjegon me mjaft realizëm, ndaj është quajtur historiani i parë i vërtetë. Në veprën e tij ka të dhëna për luftën civile të Epidamnit të vitit 436 para K. si dhe për pjesëmarrjen e Taulantëve në këtë luftë.

Gotfrid Vilhelm Lajbnicin , (1646 –1716), filozof gjerman, i cili në një letë r që daton më 10 dhjetor 1709, e quan shqipen “gjuhë e ilirëve të lashtë”.

Filozofin, shkrimtarin dhe teoricienin e historisë së shekullit XVIII, Johann Gottfried Herder, (1744-1803), i cili në veprën e tij “Ide për historinë e njerëzimit”, 1784-1791), bën fjalë edhe për popujt e sotëm të Evropës e të botës. Herderi në këtë vepër thotë për shqiptarët: “Ata nuk janë aspak të huaj, por një popull i lashtë i familjes evropiane”. Kjo ide e Herderit pohon autoktoninë e popullit shqiptar. Për të shqiptarët janë popull me histori të lashtë dhe rrjedhin prej ilirëve.

Të mos harojmë se për Evropën shkencore ishte bërë e njohur edhe pikëpamja që mohonte autoktoninë e shqiptarëve (rrjedhimisht edhe prejardhjen ilire të tyre) nëpërmjet autorëve bizantinë Laonik Halkokondilit (rreth 1425-1490) dhe historianëve kishtarë Mishel Le-Quien (Michel Le Quien, 1661-1733) dhe Xhuzepe Simone Asemani (Guiseppe Simone Assemani, 1687-1768) që i bënin shqiptarët të ardhur gjatë mesjetës, i pari nga Alba e Italisë, kurse dy të tjerët – nga Albania e Kaukazit.

Më 1855 ishte botuar edhe teza e doktoratës e studiuesit Nikokles në Universitetin e Hajdelbergut në të cilën, nga pozita antishkencore, ai përpiqej të argumentonte pikëpamjen mitike të ardhjes së shqiptarëve nga Albania e Kaukazit në periudhën e mesjetës.
Punimi i Nikoklesit mori përgjigje shkencore në vitin 1857 nga historiani dhe helenisti apo bizantinisti i shquar austriak i mesit të shekullit XIX, Jakob Filip FALMERAJERI (Jakob Philipp Fallmerayer, 1790-1861), i cili tregoi karakterin antishkencor dhe fantastik të punimit në fjalë. Udhëtoi në vende të Lindjes, në Turqi, në Maqedoni si dhe në Greqi, ku u njoh me popullsinë arbëreshe. Në veprat e tij, për prejardhjen grekëve thotë: “Populli grek nuk ka asnjë pikë gjaku të grekëve të vjetër, është një përzierje shqiptarësh dhe sllavësh, në kulturën e tij popullore nuk ka asnjë gjurmë vazhdimësie të trashëgimit kulturor antik”. Kjo pikëpamje e bëri atë një nga figurat më të luftuar në Greqi.

Po kush ishte (është) Selim Islami?

Selim Islami u lind më 18 mars 1923 në Pandalejmon të Sarandës, ish-nënprefektura e Konispolit, në fshatin e lashtë piktoresk të emrave të mëdhenj, ku studioi për pak kohë në Medrese kryerilindasi Hasan Tahsini, apo ku u rrit shkrimtari i shquar Qamil Buxheli. Rrallë kam parë në jetën time një njeri të ishte kaq krenar për faktin se ishte shqiptar që i përkiste një familje atdhetare të Çamërisë. Këtë ai e shpallte në mënyrë sfiduese përpara të gjithëve dhe sa herë që kishte mundësi. Ashtu si Qamil Buxheli e Avni Buxheli, ai fliste për fshatin e tij të lindjes me një adhurim apologjik. Në fshatin e lindjes janë ende themelet e shtëpisë së vjetër të prindërve të tij.

Një episod i rrallë ka mbetur i skalitur në kujtesën time. Kur në vitin 1970-1972, (unë isha 9 vjeç), në Pandeleimon po ndërtohej shkolla e fshatit, mbaj mend që një ditë erdhi Selimi dhe u tha fshatarëve të merrnin gurët e mureve të shtëpisë së tij të lindjes për të ndërtuar muret e shkollës.

Selim Islami, në Epokën Antifashiste, luftoi me armë në dorë si partizan dhe mund të ishte vrarë tepër i ri. Fati bëri që ai të jetë një triumfues, një nga pjesëmarrësit e fitores, por e kuptoi se nuk mund të kishte një ardhmëri në Shqipëri pa dituri të lartë. Studimet e larta për etnografi i ka kryer në Universitetin e Moskës, më 1951. U doktorua me disertacionin për etnografinë e disa enklavave shqiptare në Kaukaz. Jetoi për shumë kohë tek këta shqiptarë dhe disertacioni i tij botua rusisht në një nga revistat autoritative ruse. Kur u kthye në Shqipëri nisi punën në Muzeun Etnografik dhe Arkeologjik të Tiranës. Këtu bëri një shndërrim të papritur të vetvetes dhe interesave të tij shkencore. Nisi të merrej me zanafillat e arkeologjisë dhe, së bashku me dekanin e arkeologjisë shqiptare Hasan Cekën dhe arkeologun tjetër Skënder Anamalin, nisën të arkitekturonin shkencën e arkeologjisë. Dokumentari i parë shkencor arkeologjik i kinostudios „Shqipëria e Re“ tregon Selim Islamin e ri gjatë gërmimeve në tumat ilire të Matit, duke mbajtur në duar me kujdes si një trofe një enë tipike ilire të pikturuar. Selim Islami ka punuar si Drejtor i Muzeut Arkeologjik të Tiranës, ka qenë shef i sektorit të arkeologjisë mbi dhjetë vjet, zëvendësdekan i Historisë dhe i Filologjisë si dhe anëtar i shumë forumeve shkencore shqiptare dhe ndërkombëtare. Selim Islami ka qenë një pedagog dhe orator i denjë, dhënësi i kurseve të posaçme për arkeologjinë dhe historinë e lashtë. Puna e tij si Mentor i dijetarëve dhe historianëve të rinj dhe redaktorialë është e pafund. Selim Islami nuk u trajtua nga pushteti i kohës, siç e meritonte. Më 1966 u transferua si punonjës i thjeshtë në muzeun e Shkodrës në të ashtuquajturin qarkullim kuadrosh, ku futeshin ata që dyshoheshin për qëndrim jokonsekuent ndaj politikave maoiste të partisë. Por ai lloj margjinalizimi nuk dekurajoi aspak Selim Islamin. Në ato vite të vështira për familjen e tij, ai u angazhua me Institutin e Monumenteve në gërmimin e qytetit antik në Zgërdhesh dhe në themelimin e revistës “Monumentet”, krahas revistës “Iliria”. Falë kualifikimit të lartë shkencor dhe rezultateve të arritura në fushën e Arkeologjisë dhe Historisë, në vitin 1973 Selim Islamit i akordohet titulli i lartë shkencor “Profesor”. Është dekoruar dy herë nga Presidiumi i Kuvendit Popullor të Republikës së Shqipërisë me Urdhërin “Naim Frashëri”.

Selim Islami i mbronte me argumente e logjikë dhe qetësi gjetjet arkeologjike, që të mos dëmtoheshin apo keqpërdoreshin. Tregonte një episod:” Nga vitet ’80 ish-kryeministri Mehmet Shehu kishte urdhëruar, që të ndërtoheshin qendra zjarri në disa ishuj, që ndodheshin midis Vlorës dhe Sarandës. Por në ato ishuj kishim gjetje arkeologjike, që dëshmonin vendbanime të epokave të hekurit e të bronxit, që do të betonoheshin sipas urdhërit të dhënë. Atëhere i dola para kryeministri dhe ia parashtrova shqetësimin tonë si arkeolog, i cili u bind dhe pezulloi ndërtimin e objekteve ushtarake në ato ishuj, sepse i vlerësoi më me vlerë gjetjet arkeologjike sesa ngritja e objekteve ushtarake.

Për kontributin e dhënë në arkeologji Selim Islamit ju dha pas vdekjes titulli “Nderi i Akademisë”.

***

Të bësh arkeologjinë e kujtesës është sa emocionuese, aq dhe e vështirë.

Prof. Selim Islami u shua më 26 tetor 2001, i shtruar për operacion në Romë të Italisë, duke lexuar librat në latinisht të Ciceronit apo të Lukianit.

Prof. Selim Islami mbetet një emër i përvecëm brenda kostelacionit të figurave të mëdha shqiptare të shekullit të XX. Një kolos i dijes , me ndjenjë të theksuar kombëtare, me vepra të rralla e të pazëvëndësueshme, që la edhe shumë dorëshkrime të pabotuara.

Kemi të bëjmë me një iluminizëm krejtësisht shkencor, të mrekullueshëm, që afirmonte që origjinën e shqiptarëve, si një nga popujt më të vjetër të kontinentit, pasadhës të ilirëve, me një qytetëtërim origjinal të vetin, në bashkësinë e popujve të tjerë. Para Selimit kishte vakuume të ndjeshme në aspektin material arkeologjik dhe sociologjik historik.

Emri i Selim Islamit është një emër i pashlyeshëm, që do të nderohet përherë, figurë e madhe e arkeologjisë shqiptare, themelues i saj.

Me Selimin përherë të parë arkeologjia shqiptare u kthye në një shkencë të mirëfilltë, në kundërshtim me mitet antishqiptare.

Ai do të jetë në kujtesën e historisë dhe në cdo përvjetor do të ketë ringjalljet e tij të mëdha. Ai e meriton plotësisht këtë gjë. Veprat e Selimit do të jenë pikë referimi për brezat e ardhshëm në fushën e arkeologjisë, pasi forcojnë vetëdijen tonë kombëtare.

“Prof. Selim Islami, punoi me përkushtim të madh për të vërtetën historike, dhe me përgjegjësi specialisti dhe me objektivitet shkencor u angazhua për zgjidhjen e problemeve më të mëdha arkeologjike e të historisë antike të Shqipërisë dhe tokave shqiptare, që vërejtur nga sot, mund të thuhet se ka mbetur pakëz për të rishkruar e korrigjuar. Prandaj puna e Prof. Selim Islamit dhe kolegëve të tij do të qëndrojë në themel të të gjitha kërkimeve e studimeve të ardhshme të arkeologjisë shqiptare”, ka thënë Prof. Muzafer Korkuti. Ndërsa Prof. Neritan Ceka është shprehur:“ Selim Islami dëshmoi për herë të parë procesin e etnogjenezës së ilirëve. Përgjatë gjysmë shekulli të veprimtarisë së tij, prof. Selim Islami, së bashku me prof.Hasan Ceka, prof. Skënder Anamali dhe prof. Frano Prendi, ngritën monumentin e arkeologjisë shqiptare. Ishin ata që përcaktuan misionin e arkeologjisë si një disiplinë historike në trajtimin dhe zgjidhjen e problematikave të etnogjenezës së ilirëve në periudhat prehistorike, të karakterit dhe tipareve të kulturës urbane ilire në periudhën e antikitetit klasik, në vazhdimësinë kulturore dhe etnike nga ilirët te shqiptarët në periudhën e antikitetit të vonë dhe Mesjetës së hershme. Kush e ka jetuar atë periudhë ndjen edhe sot ritmin dhe entuziazmin e punës në kantieret e gërmimeve, sa dhe përqendrimin, seriozitetin dhe frymën e kolegjialitetit të punës në kabinet. Në drejtim të saj qëndronte vullneti, autoriteti dhe largpamësia e Selim Islamit, që nga zyra e tij në korridorin ku gjendet sot Instituti i Arkeologjisë, apo në fakultetin e Historisë dhe Filologjisë, ku jepte lëndën e arkeologjisë dhe mbulonte detyrën e zv.dekanit, në një sistem pararojë për universitetet e kohës, dhe pastaj në gërmimet e tij, apo në vizitat në kantieret e kolegëve, ku shoqërimi nga Hasan Ceka, Skënder Anamali apo Frano Prendi, formonte një katërshe biblike. Vetëm në dy dekada pune e përkushtimi ky grup i vogël, nën drejtimin e tij kishte formësuar plotësisht arkeologjinë shqiptare, me departamentet e saj, muzeun, bibliotekën, laboratorin dhe kabinetet e numizmatikës dhe antropologjisë. Trashëgimia kryesore e Selim Islamit janë padyshim veprat e tij shkencore të përmbledhura në vëllimet “Kultura ilire e Tumave të Matit” dhe “Historia e Ilirëve”, si një model që Moikom Zeqo e pati cilësuar në dy rreshta: “Stilist i madh i shkrimit shkencor, ai shkruante sikur skaliste”.

***

Prof. Selim Islami përfaqëson një institucion të lartë, tipin e intelektualit kombëtar. Ky tip është sa tip moral, aq dhe tip shkencor i mirëfilltë. Për mendimin tim Selim Islami meriton statusin Akademik post mortum, titullin e lartë “Nder i Kombit”, si dhe “Qytetar Nderi i Konisolit”, meqë dëshira e tij ishte të prehej në Çuka e Aitoit.

Disa nga veprat më të rëndësishme të Prof. Selim Islamit:

1. Ilirët dhe Iliria te autorët antikë : studim shkencor / Selim Islami; Frano Prendi; Hasan Ceka, Skënder Anamali
2. V.1 : Ilirët dhe Iliria te autorët antikë / Frano Prendi, Hasan Ceka, Selim Islami, Skënder Anamali
3. Historia e ilirëve: përmbledhje punimesh / Selim Islami, Mimoza Verzivolli
4. Historia e Shqipërisë / Selim Islami, Kristo Frashëri, Stefanaq Pollo, Aleks Buda
5. Historia e popullit shqiptar / Selim Islami, Kristo Frashëri, Aleks Buda
6. Ilirët dhe Iliria te autorët antikë / Frano Prendi; Hasan Ceka; Selim Islami, Skënder Anamali, Sotir Papakristo
7. Les Illyriens : aperçu historique / Selim Islami, Skënder Anamali, Muzafer Korkuti, Frano Prendi
8. L’ Etat Illyrien, sa place et son role dans le monde mediterraneen / Selim Islami
9. Shteti ilir, vendi dhe roli i tij në botën mesdhetare : referat / Selim Islami
10. Historia e popullit shqiptar / Selim Islami, Kristo Frashëri, Aleks Buda
11. Historia e Shqipërisë / Aleks Buda, Selim Islami, Kristo Frashëri
12. L’Epire ancienare (Reflexion sur le probleme ethnique) / Selim Islami
13. Problems of Illyrian History / Selim Islami
14. Epiri antik : vështrim i shkurtër etnologjik, shënime për problemin etnik / Selim Islami
15. Iliria në mijëvjeçarin e i para erës së re [material hartografik] : hartë historike : për shkollat e larta dhe 11 vjeçare / Selim Islami – Hasan Ceka.

Përshkrimi i fotografisë nuk është i disponueshëm.

“Historia e ilirëve”, i autorit Selim Islami

Kamala e quan atë “fashist”, po pse gjysma e vendit do të votojë për Trump

October 25, 2024 by s p

Koment nga Rafael Floqi

Zëvendës presidentja Kamala Harris tha në CNN se ajo beson se Donald Trump “është një fashist” pasi shefi i tij më jetëgjatë i kabinetit tha se ish-presidenti lavdëroi Adolf Hitlerin ndërsa ishte në detyrë dhe e vuri besnikërinë personale mbi Kushtetutën.

Harris kapi komentet e ish-shefit të shtabit John Kelly, një gjeneral i Korpusit të Marinës në pension, për ish-shefin e tij në intervistat me The New York Times dhe The Atlantic të botuara të martën duke paralajmëruar se kandidati republikan plotëson përkufizimin e një fashist dhe se Trump, ndërsa në detyrë, sugjeroi që lideri nazist “bëri disa gjëra të mira”.

Duke folur në një townhall të CNN të mërkurën mbrëma, Harris tha se ata ofrojnë një dritare se kush është “në të vërtetë” ish-presidenti dhe lloji i komandantit të përgjithshëm që do të ishte.

Duke folur gjatë një interviste të enjten në mëngjes me prezantuesin konservator të radios Hugh Hewitt, Trump u kundërpërgjigj dhe e quajti performancën e zëvendës presidentes “të turpshme”.

“Unë e pashë daljen e saj mbrëmë në CNN”, tha Trump. “Ishte një siklet që ajo po kandidonte për presidente, duke përfaqësuar një parti të madhe.”

Townhall me CNN kishte për qëllim të zëvendësonte një debat të dytë midis Trump dhe Harris. Pas një debati me Harris, ish-presidenti nuk pranoi të merrte pjesë në një debat tjetër dhe nuk pranoi ftesën e CNN për një bashki. Po pse ajo kërkonte debat me një ‘fashist”?

Harrisi e përdori forumin për të sulmuar Trumpin para një auditori votuesish të pavendosur në Pensilvani. Ajo pranoi – dy herë – se Trump ishte një fashist, dhe tha se nëse Trump zgjidhet përsëri, ai do të ishte “një president që admiron diktatorët dhe është fashist”.

Trump u kthye në eventit të CNN më vonë gjatë intervistës, duke thënë se Harris ishte “pothuajse foshnjarake”.

Me gjithë këto akuza popullariteti i tij s’ka ranë “Për mua, Donald Trump është si pornografia – ai nuk ka asnjë vlerë shëlbuese shoqërore por tërheq ,shkruan një komentues demokrat i kapluar nga kompleksi i “Trump derange”, dhe shton se, ai është një ngacmues narcisist, mizogjen, fanatik, autokratik, është një gënjeshtar i lindur dhe i shkëputur rrezikshëm nga realiteti.” Megjithatë, pothuajse më shumë se gjysma e vendit duket se është gati të votojë për të, këtu dhe më shumë se gjysma e shqiptaro amerikanëve, pse?

Demokratët sigurisht që nuk duhet ta pëlqejnë Trumpin, por ne e kuptojmë më mirë pse kaq shumë njerëz e kuptojnë dhe jo thjesht i cilësojnë mbështetësit e tij si “të mjerueshëm” siç bëri Hillary Clinton. Sipas kësaj teorie gjithë mbështetësit e Trumpit janë fashistë, madje demokratët kanë quajtur më parë edhe John Mckain dhe Mit Romnin “fashist”.

Denoncimi i demokratëve si parti e Qeverisë së Madhe ka qenë standardi republikan për dekada. Sot, pak më shumë se gjysma e vendit shpreh një neveri ndaj një qeverie që ata e konsiderojnë shumë të madhe dhe pothuajse të gjithë e mbështesin Trumpin. Pakica e madhe që shikon me sy të favorshëm një qeveri më aktive banon kryesisht në kampin Kamala Harris.

Kundërshtimi ndaj ndryshimit del nga respekti i konservatorizmit klasik për traditën. Siç shkroi Edmund Burke: “Kur mendimet dhe rregullat e lashta të jetës hiqen, humbja nuk mund të vlerësohet”

Trump e ka bërë veten armik të ndryshimeve që ndodhën në këtë vend që nga vitet 1950,e akuzojnë demokratët. Qoftë të drejtat e abortit, diversiteti i shtuar apo rënia fetare, Trump e pozicionoi veten si rojtari i “traditës” dhe kundërshtari i ndryshimit.

Trump kërkon një kthim te diçka më e vjetër, te opinionet dhe rregullat e lashta të jetës amerikane që demokratët i kishin hequr dhe i kanë çuar në ekstrem deri tek ndryshimi i seksit dhe garimi i burrave ne sportet e grave. Ai premton të rivendosë një Amerikë që mund të mos ketë qenë kurrë, por që mbështetësit e tij besonin dikur. Një shenjë e qartë e përbuzjes që ndihet nga një shumicë për transformimet kulturore të kryera në këtë vend vjen në përgjigjet e një pyetjeje sondazhi që u kërkon votuesve të vlerësojnë ndryshimet në “kulturën dhe mënyrën e jetesës amerikane” .

Kundërshtimi ndaj ndryshimit u shfaq i fjetur për disa vite, derisa Trump i rindezi këto pasione, duke u dhënë atyre një rol qendror në fushatat e tij.

Republikanët e Establishmentit i kërkuan partisë që të përqafojë diversitetin e Amerikës dhe komunitetet e saj të emigrantëve. Në vend të kësaj, Trump i sulmoi ata, duke ndezur flakët e armiqësisë ndërgrupore – dhe gjeti një audiencë të hapur. Fatkeqësisht, instalimi i këtyre ndjenjave nuk është aq i vështirë.

Megjithatë, apeli i Trump e kapërcen ideologjinë. Ata që urrejnë qeverinë priren të përqafojnë sektorin privat. Kush është më mirë të drejtojë qeverinë si një biznes sesa një biznesmen miliarder?

Për më tepër, votuesit duket se kujtojnë një ekonomi të suksesshme para-COVID nën Trump. Pothuajse dy të tretat u thonë anketuesve se ekonomia e Trump ishte e mirë. Madje siç na kujton Presidenti Obama, ishte ekonomia e tij, jo e Trump. Por Trump përfiton nga të qenit i ulur në Zyrën Ovale në atë kohë. Por pyetja e Reganit mbetet, kur keni qenë më mirë tani apo para katër vitesh, dhe për këtë Kamala s’gjen fjalë.

Por, duke i dhënë zë shqetësimeve të zgjedhësve të tij, duke thënë me zë të lartë atë që ata thoshin vetëm privatisht dhe duke qenë i gatshëm të vuante përçmimin e establishmentit për ta bërë këtë, Trump u tregoi ndjekësve të tij se ai me të vërtetë donte të thoshte – se ishte autentik.

Megjithatë, Trump ka një shans mbi 50 për qind për t’u ripunësuar si shef ekzekutiv dhe komandant i përgjithshëm i ekonomisë dhe ushtrisë më të madhe në botë. Pse?

Një mik i devotshëm i krishterë më dërgoi një mesazh me një besim të përhapur, pasi Trump i mbijetoi një atentati të dështuar: “Zoti e kurseu Trumpin , thotë Marku, që të mund të zbulonte të këqijat brenda qeverisë sonë”. Kur ngre shqetësime për ato që besoj se janë prirjet autoritare të Trump, dëgjoj vazhdimisht fjalën, “Zoti e shpëtoi”, së bashku me “Ai nuk veproi si diktator kur ishte president.” Kjo na çon në janar. 6, 2021, trazirat e Kapitolit. E pyeta: “Si e justifikoni 6 janarin?” Ai menjëherë vuri në dyshim idenë se ishte një kryengritje, sepse “Si mund të kesh një kryengritje pa armë?” Aii beson se “Trump nuk përdori gjuhë nxitëse në fjalimin e tij J6 para miliona njerëzve”. Ai shtoi, “Gjithçka që Trump donte të bënte Pence ishte të kthente votat e Kolegjit Zgjedhor në shtetet ku ata do të kishin dhjetë ditë për të certifikuar.

Shumë mbështetës shqiptaro-amerikanë të Trumpit thonë se demokratët vazhdimisht “përpiqen ta shkatërrojnë Trumpin” , me gjyqe me atentate. Perceptimi se Trump është viktimë ndihmon për të shpjeguar pse ish-presidenti mund të thotë çdo gjë dhe mbështetësit e tij refuzojnë ta mbajnë atë përgjegjës, duke besuar se vetëm Trump mund ta shpëtojë Amerikën nga rënia, zgjimi, inflacioni dhe pushtimi i emigrantëve. Dhe ata besojnë pasi ata e kanë parë atë të qeverisë.

Miku im mendon: “Vetëm Trump ka status lidershipi; imagjinoni Harrisin të përballet me Putinin ose Netanyahun.” Më alarmues është besimi se “Demokratët do t’i vjedhin këto zgjedhje”. Ai shton: “Ka mosbesim në zgjedhjet tona dhe besimi duhet të rikthehet.” “Demokratët nuk do ta pranojnë rezultatin e zgjedhjeve nëse Trump fiton” dhe se “ky vend po shkon drejt një lufte civile, pavarësisht se çfarë do të ndodhë në zgjedhje”.

Pas debatit të së martës, Agimi më shkroi një mesazh: “Trump është Trump, dhe pavarësisht kësaj, unë kurrë nuk do të votoj për një progresist të krahut të majtë, që është një fjalë e re për një socialist. Shqiptarët e dinë se ç’ është socializmi”.

Për votuesit e palëkundur, “Trump është Trump” kjo justifikon çdo veprim, ose shpërthim jopresidencial që mbështetësit e tij besnikë ose e injorojnë ose e justifikojnë, veçanërisht “Trump po bën shaka” dhe “ai përdor sarkazëm”.

Një shoqe e MAGA-s i dërgoi me email mendimet e saj: “Ka aq shumë prova të mashtrimit sa duhet të jesh demokrat për ta vlerësuar atë. Ata do ta bëjnë përsëri, të gjithë e dimë, dhe nëse dikush do të pengojë vullnetin e popullit, janë të njëjtët që instaluan një grua pa një votë të vetme për të. Ata tashmë kanë nisur grushtin e tyre të dytë të butë dhe askush, nuk po përpiqet ta ndalojë atë.”

Është përhapur mendimi se një qeveri e Trumpit është e dëmshme për Kosovën.

Gjatë një takimi e pyeta mikun e madh të shqiptarëve gjen. Wesley Clark, çfarë di Kamala Harris për Kosovën, “Asgjë” më tha ai në konfidencë. Kjo më kujtoi një shkrim në Chichago Tribune, të shqiptaro- amerikanit Peter Lukas, ditën e inaugurimit të Bidenit. Bideni e quajti Thaçin Washingtoni i Kosovës, por sot kur” Bideni po shkon drejt presidencës, Washingtoni i Kosovës ,Thaçi po shkon në burg në Hagë”.

Amerika ka qëllimet e saja gjeopolitike që ndryshojnë, sipas status- kuosë të superfuqisë, vetëm kështu mund të kuptohet presioni i madh amerikan mbi qeverinë Kurti. Por shqiptarët nuk kanë mik më të mirë se Amerika.

Qëllimi i Trump ka qenë një botë pa luftëra, zgjerimet e bashkëpunimit ekonomik e realizojnë atë. Unë kam dyshimet e mija për Grenellin, por 400 shqiptarët të pranishëm para dy javësh në lokalin Imperial House në Michigan, shprehën mbështetjen e tyre për Trump-in. Në një intervistë me mua, Grenelli më mohoi në mënyrë kategorike, se çështja e shkëmbimit të territoreve ishte shtruar në takimin në Shtëpinë e Bardhë”.

Mbështetësit e Trump, besojnë fuqishëm se i vetmi rezultat i drejtë i zgjedhjeve është fitorja e tij. Por sidoqoftë populli dhe shqiptaro amerikanët, nuk do të votojnë vetëm për prirjet politike, e patriotike, por edhe për xhepin. E rëndësishme për shqiptarët, që kanë një handikap, pse nuk votojnë, është apeli : “Dilni votoni! “

Votoni për kë të doni, por mos harroni pyetjen proverbiale të Reganit, kur keni qenë më mirë, sot apo katër vjet më parë?

Choose Leaders in America who Support Opportunity

October 25, 2024 by s p

A group of hands forming a heart

Description automatically generated

By Ilir Zherka

The United States continues to struggle with competing views around cultural, economic, and international issues. Thankfully, Americans share more common ground than it may seem.

I believe that ethnic Americans, in particular, embrace the core values of democracy, opportunity, and diversity that motivated them or their ancestors to come to the United States in the first place.

Those of us who embrace those values should consider choosing leaders in United States who are advancing those values. I would put opportunity at the top.

Yes, my family and I escaped a hostile communist regime when we came to the United States. But we choose the U.S. because, here, you can be anything you want to be. If you work hard enough, in America your race, and social, ethnic, and religious background do not matter. You can succeed.

Opportunity for all is the true American Dream.

How do we know if a leader is supporting opportunity in this country? In my view, that person is working to strengthen public education and make higher education affordable for all. Our journey from immigrants to thriving Americans has always been dependent on learning the skills necessary to get ahead. A solid public education makes that possible.

A leader who supports opportunity also promotes small business growth by reducing regulatory burdens and the cost of healthcare policies. For many Albanian and other ethnic Americans, their family’s livelihood is dependent on their small businesses thriving.

It is also important for families that childcare and housing are affordable. Ask yourself, does the person seeking my support embrace policies that expressly and directly seek to bring down those costs?

Opportunity in America is hollow, however, unless our leaders embrace America as a multicultural and multiethnic nation.

If, today, somehow it is ok to blame certain ethnic or religious minorities for our problems, then tomorrow someone will do the same to us. It is the “what goes around comes around” truism of the human condition. We must remember that every American is potentially an outsider to someone from a more dominant group.

Until recently, leaders from both parties recognized that our diversity as a nation made us stronger, not weaker. They sought to unify us around that ideal.

As a country, we need to get back to supporting only leaders who embrace diversity because those leaders also make opportunity in the United States and the American dream possible for all.

Ilir Zherka is a pro-Albanian American activist and a pioneering human and civil rights leader.