• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Porosia e Kullës: “Pashko R. Camaj me kontributet dhe modestinë fisnike i bën nder Shqiptarisë”

October 17, 2024 by s p

Gjeneral * Piro Ahmetaj/

Privilegj si dhe emocione, deri përlotje fisnike përjetuam në promovimin e librit: “Porosia e Kullës”, shkruar nga Shqiptaro -Amerikan, z.Pashko R. CAMAJ, qytatar shembullor, intelektual dhe zyrtar model, Sekretar i VATRA-s si dhe patriotit që me kontributet, suksesin si dhe modestinë e Tij i bën nder shqiptarisë !

Titulli i gjetur vjen si Amanet për jetën nga të parët (të Zotët) në 16 breza të Kullës CAMAJ🙏. Ndërsa, subjekti dhe përmbajtja janë endrrat, sakrificat, dilemat, malli, brengat dhe realizimet, pra udhëtimi i çdo emigranti të zakonshëm Shqipëtar për në vendin e shenjtëruar nga Liria/USA.

Përkthimi i ndjerë nga Nikolla, vëllai autorit (zv/kryetar i Parlamentit të Malit të Zi) parathënia mbresëlënëse e shkrimtarit të mirënjohur Besnik Mustafai si dhe botimi nga Onufri, jo vetëm i japin vlera shtesë kujtimeve por edhe një arsye fort për ta lexuar librin me kujtime të Pashko Camaj.

Si ndër mijra shqiptarët që jam mikëpritur në Kullën Camaj dhe VATRA në New York, USA, i shpreh konsideratat më të sinqerta si dhe i uroj përzemërsisht mikut/Pashkut suksese të mëtejshme!

Filed Under: Emigracion

FEDERATA VATRA FTON TË GJITHË SHQIPTARËT NË FESTËN E FLAMURIT KOMBËTAR MË 22 NËNTOR 2024

October 17, 2024 by s p

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “VATRA” me rastin e 112 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë fton të gjithë shqiptarët në festën e Flamurit Kombëtar.

Flamuri i kombit tonë bashkon të gjithë shqiptarët anembanë botës. Pavarësia është ditë e shenjtë dhe e shtrenjtë e lirisë së një kombi e populli, është dita më e shënuar në histori.

Ju ftojmë të bëheni pjesë e festës historike të të gjithë shqiptarëve.

Komisioni i Organizimit të Darkës për 112 vjetorin e Pavarësisë përbëhet nga: Anton Raja, Rafalela Prifti, David Balaj, Mondi Rakaj, Ilir Cubi, Sokol Paja, Paulin Marku, Pashko Camaj, Angjelina Nika dhe Drita Vushaj.

Darka e Pavarësisë do të organizohet ditën e Premte, 22 Nëntor 2024, Ora 7:00 PM.

Adresa:

Greentree Country Club

538 Davenport Ave, New Rochelle, NY 10805.

Pjesëmarrja në Darkën e Pavarësisë kushton 150 usd për person, me të gjitha të përfshira.

Për biletat personat e kontaktit janë:

Anton Raja cel: 646 594 4747

Ilir Cubi cel: 9143108355

Dr. Pashko Camaj cel: +15169020588.

Për pagesat kontaktoni Arkëtarin e Vatrës Besim Malota cel: +12034557167.

JU MIRËPRESIM TË GJITHËVE.

Filed Under: Politike

VATRA HAP FUSHATËN PËR TË MBËSHTETUR GAZETËN DIELLI

October 17, 2024 by s p

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra me rastin e festës së Flamurit Kombëtar dhe të botimit të numrit special të Diellit të Pavarësisë, hap zyrtarisht fushatën e donacioneve.

Kjo është një traditë fisnike dhe patriotike ku Vatra u bën thirrje shqiptarëve të Amerikës e më gjërë të kontribuojnë për jetëgjatësinë e gazetës më të vjetër që botohet në diasporën shqiptare.

Gazeta “Dielli” është vetë historia, identiteti dhe krenaria e shqiptarëve të Amerikës. Dielli është një pasuri tejet e çmuar dhe trashëgimi e shkëlqyer e shqiptarëve të Amerikës.

Gazeta “Dielli” ka në themel historinë e kulturën kombëtare, gjuhësinë, albanologjinë, arkeologjinë, median, datat historike, ngjarje dhe figura të shquara të kombit shqiptar.

Qëllimi i gazetës është edukimi, promovimi i imazhit dhe vlerave më të larta të kombit shqiptar në arenën ndërkombëtare, informimi i saktë, promovimi i talenteve dhe personaliteteve të botës shqiptare kudo në mërgatë, promovimi i suksesit dhe thithja e mendimit intelektual në gazetën Dielli, ruajtja e gjuhës, kulturës, traditës dhe identitetit kombëtar shqiptar në mërgatën e Amerikës e më gjerë.

Gazeta Dielli shërben si një urë lidhëse mes shqiptarëve të mërguar dhe Atdheut mëmë, në botim që nga 15 Shkurti i vitit 1909.

Emrat e kontributorëve, shumat përkatëse dhe foto personale të dhuruesve do të botohen në numrin special që Dielli i kushton Pavarësisë së Shqipërisë.

Fushata përfundon më 28 Nëntor 2024. Kontribuo për Diellin e Vatrës, për Diellin e kombit, për Diellin tënd.

Për të gjithë ata që duan të dhurojnë për Diellin, pagesën ta postojnë në Adresën:

VATRA

2437 Southern Blvd, Bronx, NY 10458

Plotësimi i Check:

(Paid to: VATRA – For: DIELLI NEWSPAPER)

Mund të dhuroni përmes aplikacionit ZELLE në numrin: +12034557167

Për pagesat e shpejta kontaktoni Arkëtarin e Vatrës z.Besim Malota cel: +12034557167.

Faleminderit që na besoni, respekte dhe mirënjohje për mbështetjen tuaj.

Filed Under: Opinion

Living heritage of Tropoja: A unique blend of stunning natural beauty and a vibrant cultural heritage

October 17, 2024 by s p

Authors: 

Armela Xhaho

Azgan Berbati

Lulzim Logu

Tropoja is considered one of the most remarkable regions of Albania, combining a unique blend of natural beauty and rich cultural heritage. Its landscape is incredibly spectacular and enormous. It combines largely untouched natural forest and a wealth of rare biodiversity with a history of settlements dating back to the Palaeolithic, ancient culture and traditions embedded in a transhumant way of life.  Tropoja is considered a hidden treasure of northern Albania or the land of legends, poetry, chestnut trees, cultural and living heritage.  The cultural identity of Tropoja is deeply intertwined with its oral traditions, performing arts, and social practices, which have been passed down through generation. 

Tropoja has a rich history dating back to the Illyrian period. Rosuja – the 3000-year-old Ilyian settlement almost forgotten on the mountainside above Bujan. One of the oldest settlements from the 4th century BC, traces of which can be seen to nowadays, belong to the fortress of Rosuja. During the 20th century, it played a significant role in Albania’s resistance against foreign occupation. Archaeological excavations in Rosujë between 1963 and 1964 revealed crucial insights into the town’s origins and development. From the 4th century BC, Rosujë emerged as the region’s primary artisanal, trading, and administrative hub. The discovery of coins from Shkodra, Durrës, and Apollonia highlights the trade links between this area and other Illyrian cities. Additionally, by the 4th-3rd centuries BC, the region had achieved a high level of agricultural development. The fortifying walls constructed over time, along with a substantial layer of ash dating back to the 2nd century BC, provide evidence of the resilience of our Illyrian ancestors in the face of foreign invasions.

Within the territory of Tropoja Municipality, there are approximately 19 cultural monuments (counting for almost half of cultural monuments   for the region) and 30 natural monuments, categorized as biomonuments, geomonuments, and hydromonuments. The region is also home to significant historical sites, such as ancient fortresses and traditional Albanian houses – type of dwelling known as “kulla”.

 House towers in Tropoja   are Important historical landmarks.  Highland towers in Tropoja are categories as Memorial landscapes – places that speak the memory of very important historical events and well known  historical persons. Such landscapes hold a historical and architectural value of traditional buildings in Albania which have a special ethnographic, cultural and historical values. For Albanians, the concept of home has always held a sacred significance, underscoring its profound importance throughout history. Among various types of traditional Albanian dwellings, towers stand out due to their extensive geographical presence. Constructed across different social strata, these towers were not only residential but also served defensive purposes. They embody the spirit of generosity and hospitality that characterizes our culture. The essence of Albanian hospitality, encapsulated in the saying “Bread, salt, and heart,” is deeply intertwined with these towers.  The Towers of Mic Sokoli and Sali Mani are two traditional towers located in the village of Bujan, a few kilometers south of Bajram Curri. The village of Bujan has been mentioned as a dwelling place since the 14th century CE. The tower of  Mic Sokolit: A historic tower house, symbolizing Albanian resistance. Mic Sokoli, born in Bujan, was a notable fighter of the Albanian League of Prizren. He died in battle fighting against the Ottoman forces in 1881 CE. The tower has seen many battles and survived many attacks. As such, it has special patriotic value, not only for the town but the entire country. In fact, the exhibits within the tower-museum focus not only on Sokoli but on exposing the national resistance against invaders. The tower was declared a monument of culture in 1978. The tower of Sali Mani is the place where the Conference of Bujan was held during the Second World War. This is also a building of high patriotic significance for Albania as Sali Mani, uncle to Mic Sokoli and leader of the resistance of 1912, lived there. As such, these towers have special patriotic value, not only for the town but the entire country. 

Bajram Curri Mill: This gorgeous mill was built more than 120 years ago along the beautiful Valbona River. Among locals, it is known simply as Mulliri i Currit. This small center of history and culture is located only 4 km away from the town of the same name. Quite fortunately, the trip is quite worthwhile as the tower stands in one of the most beautiful areas of the entire country. The nature surrounding the tower is simply stunning! This two-story building, typical of the old architecture of the area, was declared a monument of the first category in 1979.

Although not well documented, many natural sites in the area are held to be sacred, testifying to the fact that Tropoja has been considered a place for spiritual inspiration and a life-giving region. Cultural landscapes evoke some of the deepest feelings in human beings. It is here that were these people have experience the annual cycle of nature and belongings. All these functions and experiences taken as a whole make the cultural landscape of Tropoja a living experience of primary territorial identity. It is where they belong, where they feel in a very personal way. 

As regards the intangible cultural heritage, Tropoja is known for its deep-rooted cultural traditions, including folk music, dance, epic poetry, traditional crafts.  Epic poetry in the area is being considered as a map or a document of an ancient cultural heritage that has survived in one form or another through centuries. “Epos of the Kreshniks“, a cycle of legendary epic songs, which is considered one of the most important artistic pillars of the spiritual culture of Albanians.  Local rhapsodies, historians and community member are engaged in narrative performance and interpretation of northern epic cycle “Epos of Kreshniks” – the  “Songs of the Frontier Warriors”, that are  Albanian traditional songs  of the heroic legendary cycle of Albanian epic poetry. North Albanians call the songs “Old Songs”, “Lute Songs”, as they were sung with lute, or the “Songs of Brave Men”. This  masterpiece of spiritual heritage were proposed to UNESCO for inclusion in the world cultural heritage list, along with the lute   They are the product of Albanian culture and folklore orally transmitted down the generations by the Albanian lahutarë (‘rhapsodes’ or ‘bards’) who perform them singing to the accompaniment of the lahutë.  The Albanian traditional singing of epic verse from memory is one of the last survivors of its kind in modern Europe, and the last survivor of the Balkan traditions. The poems of the cycle belong to the heroic genre, reflecting the legends that portray and glorify the heroic deeds of the warriors of indefinable old times. Important research was carried out by foreign scholars like Lord’s remarkable collection of over 100 songs containing about 25,000 verses is now preserved in the Milman Parry Collection at Harvard University.   Due to rapid technological development, this national heritage is in danger of disappearing and in need  for being preserved. Despite the decline and negligence, however, there is still time left to save and preserve this heritage. Throughout northern Albania, old people still perform epic songs of frontier warriors. Modern influences and  high level of corruption are influencing the art, but the tradition is still alive. The songs of frontier warriors that are sung today in late nights throughout far flung hamlets and villages are tunes and echoes from a deep past that we should all try to preserve with pride, cherish them.  

The traditional Tropojan folk dance “Kcimi of Bjeshka” with Tupan of Tropoja, is performed  as a spiritual reminiscence of Ancient Dardanian dances. These Tropoian movements come from early times to the present day, passing this indisputable value of national intangible cultural heritage from generation to generation.This type of dance creates two natural gender extremes “girlish lyricism” and “masculine epicism”, based on the nature of the Albanian Alps, such as the steep slopes of Valbona and its crystal water, showing the mentality that characterizes this area, the temperament and all the characteristics others, which easily belong to this genre of folklore, being one of the main components of national identity. Tropoja Municipality and a working group of artists, performers, folklore carriers, professors, lecturers, etc., have submitted a proposal to the National Committee of Spiritual Heritage at the Ministry of Culture to announce ” The raising of the tropoja drum” as a “Masterpiece of the national spiritual heritage”. The Tropoja dance has been submitted to UNESCO as a protected heritage.

 The harmonic composition and visual integrity of natural and man-made features of the landscape evokes a strong sense of beauty, and the visible interrelatedness of human life with its natural environment is an image of a world in harmony. Tropoja  has an extraordinary cultural and historical wealth showcases traditional Albanian life and artifacts. In such a small space you find such a diverse combination of historical, cultural and spiritual heritage. Like very few other regions in Europe, Tropoja represents such a system as a living way of life in its full complexity and integrity and therefore merits thorough consideration as a world heritage cultural landscape. 

C:\Users\User\Desktop\bashkia tropoje\Bujan.jpg

Bujan, Tropojë

C:\Users\User\Desktop\bashkia tropoje\Bujan, Valbone.jpg

Bujan, Tropojë

C:\Users\User\Desktop\bashkia tropoje\Bujan,_Tropojë,_Albania_–_Mani_Kulla_2018-05_01.jpg

Tower of Sali Mani 

C:\Users\User\AppData\Local\Temp\{0EFFFCFD-DD12-4E73-B66E-BCC01F22EF5F}.tmp

Tower of Mic Sokoli

Tropojë

Authors: 

Armela Xhaho

Armela Xhaho has been awarded a fellowship at the University of Groningen, the Netherlands, where she completed her PhD research on migration issues. Throughout her career, Armela has offered expertise to various global organizations, including IOM; GI-TOC; GIZ; World Vision; CoE; ICMPD; UNICEF; UNODC, etc. Her research work spans multiple countries and includes significant contributions to social sciences, gender, migration and policy advocacy.

Azgan Berbati

Azgan Berbati holds a Bachelor’s and a Master’s degree in Environmental Engineering and Ecology. He has served as a representative for students within the University Government (academic senate) and on the Institutional Electoral Commission. He was awarded the “Best Poetry” prize in 2017 and published his collection “The Scream of Silence” in 2019. Additionally, he has co-authored several literary works and is a member of the Albanian-American Writers Association in the United States.

Lulzim Logu

Lulzim Logu has been graduated in Biology since 1984. He has long served as the head of the Writers’ Association, Tropojë branch, and the Literary Club “Tropoja,” and currently leads the the Writers and Artists Club of Tropoja. He is a member of the International Poets’ League, W.P.S, and has been published in across several poetry collections. Logu began writing early on, producing publicist articles, poetry cycles for both children and adults, prose, and literary criticism, and he has published several books.

Filed Under: Reportazh

LETËRSIA DHE FILMI: ÇËSHTJE PËR DISKUTIM

October 17, 2024 by s p

Prof. Dr. Begzad Baliu/

Janë tri çështje që më kanë preokupuar për këtë fjalë timen, që kur kam dëgjuar se organizatorët kanë caktuar një temë të tillë me përmasa sa të përgjithshme, për ata që duan këtë temë ta shohin në kontekstin universal (nga Lufta dhe paqja apo Ana Karenina e Lev Tolstotit të filmat sipas romanëve të Dan Braunit), aq edhe sintetike, për ata që duan ta shohin filmin në kontekst të një shembulli të romanit, bie fjala Gjenerali i ushtrisë së vdekur apo Prilli i thyer të Ismail Kadaresë në versionin shqiptar dhe të huaj dhe dramën e madhe të krijuar në shtypin jugosllav pas shfaqjes së filmit Rojet e mjegullës, sipas romanit të Rexhep Qosjes, Vdekja më vjen prej syve të tillë.

I.

Letërsia shqipe nuk ka dhënë ndonjë vepër të madhe të kësaj natyre, përkundrazi, ndoshta dramat dhe filmat më të popullarizuar shqiptar: Skënderbeu, Nëntori i dytë, Udha e shkronjave, Përrallë nga e kaluara, janë mbështetur kryesisht në vepra letrare, të cilat nuk kanë pasur më parë ndonjë popullaritet të theksuar. Një shembull mbase bën përjashtim. Ky është filmi i Isa Qosjes, Rojet e mjegullës (1988) sipas romanit shumë të popullarizuar të Rexhep Qosjes, Vdekja më vjen prej syve të tillë, ekranizimi i të cilit e tronditi opinionin jugosllav të kohës. Me gjithë reagimin dhe kundërshtimin e shtypit të politizuar jugosllav filmi pati marrë dy vlerësime të larta të Festivalit më të madh të kohës në ish-Jugosllavi, në Festivalin e Filmit në Pulë (1988): për muzikën më të mirë origjinale dhe për filmin më të mirë.

Jo një tekst studimor, po një monografi më vete dhe një vëllim tekstesh publicistike, polemikash e kritikash të filmit mund të botoheshin vetëm prej atyre artikujve që janë botuar në të përditshmet dhe të përkohshmet e ish-Jugosllavisë në gjuhën shqipe, maqedonase dhe serbokroate: Rilindja, Fjala, Zëri, Danas, Borba, Politika, Novosti, Duga, Intervju, NIN, në Beograd, Zagreb, Shkup, Sarajevë dhe Prishtinë, brenda një kohe shumë të shkurtër, pra menjëherë pas shfaqjes së filmit. Bashkëkohësit, mes tyre edhe unë, mbajmë mend shumë akuza nga më të ndryshmet kundër këtij filmi, mes tjerash edhe për identifikimin e heroit artistik Xhezairi i Gjikës me heroin historik Adem Demaçin, prej ç’arsye unë këtu po e sjell një fragment nga reagimi i gjatë i Profesor Qosjes, botuar në të përjavshmen e Zagrebit Danas, vetëm në kontekst të heroit kryesor, Xhezairit të Gjikës.

Në të vërtetë, pasi jua kujton konceptet teorike dhe historiko-letrare të letërsisë dhe të filmit, si kategori historike dhe estetike, Profesor Qosja, analistëve politikë dhe kritikëve të filmit në Beograd, të cilët ishin kaq të përkushtuar për të “zbuluar” të vërtetën historike nga e vërteta artistike, i fton që ta besojnë një të vërtetë tjetër jo vetëm artistike po edhe reale e historike, të modelit të heroit shqiptar:

”Në qoftë se, ndërkaq, nuk doni t’i besoni të vërtetës teorike, – thekson në përgjigjen e tij Profesor Qosja, – sipas së cilës poezia (prandaj edhe filmi si art) flet për atë që ekziston vetëm si e mundshme, atëherë besojini kësaj të vërtete: as autori i romanit Vdekja më vjen prej syve të tillë, as autori i filmit Rojet e mjegullës, që është punuar sipas atij romani, nuk kanë pasur nevojë që personazhin kryesor të romanit, përkatësisht të filmit, ta krijojnë sipas një intelektuali të caktuar shqiptar, të dënuar apo të padënuar ndonjëherë në Kosovë.

Jo!

Para vitit 1966 gati çdo arsimtar shqiptar (e personazhi kryesor i romanit, përkatësisht i filmit është arsimtar që shkruan libra), gati çdo intelektual shqiptar në Kosovë e ka pasur fatin më pak a më shumë të ngjashëm me fatin e personazhit kryesor të romanit, përkatësisht të filmit, ka përjetuar ato të këqija që përjeton ai apo, madje, shumë më tepër të këqija se ç’ përjeton ai. Emrat e tyre në dosjet e UDB-ashëve të Rankoviqit ishin të nënvizuara me laps të zi dhe të kuq, domethënë me ngjyrat e flamurit shqiptar. Тё nënvizuarit me laps të zi dhe të kuq ishin persona që duhej pasur kujdes, që duhej mbajtur gjithnjë para SYVE të UDB-ashëve të shumtë dhe të spiunëve të tyre. Nuk ka dyshim se për shkak të vijave kuq e zi përfundi emrave të tyre, shumë shqiptarë janë detyruar të shkruhen si turq, të shkojnë në Anadolli dhe atje të jetojnë duke shitur ujë dhe të vdesin duke u dridhur prej etheve të sëmundjeve të ndryshme ngjitëse! Sikundër ka mundur të shihet pas vitit 1966, vetëm një numër i vogël shqiptarësh ka shpëtuar pa qenë të shpallur të dyshimtë, pa qenë të ndjekur, të marrë në polici, të privuar lirie, të keqtrajtuar, të rrahur, të sakatosur, të akuzuar dhe të dënuar. Për të gjitha këto arsye personazhi kryesor i romanit Vdekja më vjen prej syve të tillë e tani edhe i filmit Rojet e mjegullës nuk mund të jetë ky apo ai intelektual i dënuar apo i padënuar shqiptar. Personazhi kryesor i romanit dhe i filmit në të vërtetë është personazh – simbol i intelektualit shqiptar para vitit 1966 në Jugosllavi, para Plenumit të Brioneve, por ai mund të jetë aq më parë personazh simbol i intelektualit shqiptar pas vitit 1981.

Arti është art sepse është kuptimisht përgjithësues, universal. Ta kërkosh kuptimin e tij në drejtimin e kundërt, kundër përgjithësimit, sikundër bëjnë kritikët serbë të filmit duke shkruar për filmin Rojet e mjegullës, domethënë artin ta akuzosh dhe ta shkatërrosh. Në qoftë se është kështu, e ndryshe, vërtet, nuk mund të jetë, atëherë do të ishte shumë më parimore dhe intelektualisht shumë më e moralshme sikur krijuesit serbë, që aq shpesh dhe aq ngushtë renditen në këshilla për mbrojtjen e lirisë së mendimit dhe të shprehjes, të shqetësoheshin jo pse është xhiruar një film shqiptar që flet për fatin e tillë tragjik të intelektualëve shqiptarë në një periudhë të kësaj shoqërie, por pse pikërisht në kohën tonë dhe pikërisht në Serbi sot ka më shumë shqiptarë të ndjekur dhe të dënuar sesa në çdo kohë tjetër historike, pse, sikundër kanë shkruar edhe disa gazeta të Beogradit, pikërisht në Serbi gjendet i burgosuri, natyrisht, shqiptar, me stazhin më të gjatë të burgut në Evropën e qytetëruar! Dhe, të shqetësoheshin pse ky shqiptar që aq gjatë bën burg, që i thonë Adem Demaçi është – siç theksohet në ato gazeta – gati plotësisht i vërbuar!”

Mos harroni se fjala është për vitin 1988, kur për rënien e Sistemit komunist dhe Sigurimin e tij mund të flisje si për fundin e një ëndrre të keqe, që nuk përfundonte as pasi të dali gjumi. Fjala është për një temë, për dëshminë e të cilës mund të flisje vetëm pasi të kishe vendosur që të përjetosh sfidat e heroit artistik, për të cilin ke shkruar, e kjo do të thotë të pranosh sfidat e personazhit artistik, që fillonin me përndjekjen si hije, vazhdonin me incizimin e përditshmërisë së komunikimit duke përfshirë edhe jetën e shtratit, si dhe përfundonin me kastrimin, si shkalla më e lartë e poshtërimit të individit, përkatësisht intelektualit shqiptar.

II.

Ndërmjet realizimeve kinematografike në Tiranë dhe në Prishtinë ka pasur dhe madje ka ende diskutime, të cilat mbështetën kryesisht në kriterin estetik: filma të realizimit socialist (Tiranë) dhe filma realistë e modernistë (Prishtinë), por ende nuk kemi një vlerësim mbi ndikimin e tyre në jetën kombëtare të njërës apo palës tjetër. Në të vërtetë, radio dhe televizioni i Prishtinës nuk ka pasur shikuesit e tij në Shqipërinë komuniste, por Radio dhe Televizioni i Tiranës me gjithë pengesat që ishin vënë nga transmetuesit e Beogradit kishte shikuesit e tij në Kosovë e Maqedoni.

Cilët ishin këta filma?

Parë në kontekstin letrar e artistik, shembull arritjesh apo kundërvlerash, mund të kujtohen këtu drama e Loni Papës, Cuca e maleve, e ndjekur shumë edhe në Kosovë; suksesi komplementar i romanit dhe filmit Njeriu me top, sipas romanit të Dritëro Agollit po me këtë titull; shembulli model i ndërhyrjes së realizimit socialist në letërsi te filmi sipas romanit të Skënder Drinit, Shembja e idhujve, ndoshta po kaq i dështuar sa përpjekja për të nxjerrë nga kjo fundosje ideologjike i romanit të Ismail Kadaresë, Dasma. Një vepër tjetër, ndoshta e vetmja e letërsisë shqipe është ajo e Naum Priftit, Tre vetë kapërcejnë malin, e cila pati dy realizime paralele në Prishtinë dhe në Tiranë, sado filmat realizohen në ambiente dhe me “armiq” të ndryshëm, për të mos thënë mbi baza të kundërta antagonistë, sikur do të thuhej në shtypin e kohës në Tiranë e Prishtinë.

Problemi së fundi shtrohet për natyrën ideologjike të filmave dhe moskuptimi shfaqet për arsyen e perceptimit pozitiv dhe ndikimit të saj/tij në opinionin publik.

Mjafton të theksohet që në fillim. Lexuesi në Kosovë, përkatësisht lexuesi dhe shikuesi shqiptar në ish-Jugosllavi ende nuk kishte dalë nga përqindja e lartë e analfabetizmit të trashëguar. Në Kosovë kishim letërsi realiste dhe kryesisht moderne, po nuk kishim lexues të kësaj letërsie as shikues të filmave e dramave televizive të nivelit të filmit Rojet e mjegullës. Nuk është e rastit që në Kosovë do të botohen veprat, përkatësisht kompletet e veprave të shkrimtarëve realistë: Sterio Spasses, Nolit, Filip Shirokës, Luigj Gurakuqit, Asdrenit, Petro Markos, Fatmir Gjatës, Ali Abdixhikut, Shefqet Musarajt etj., prej veprave të të cilëve frymëzohej dhe krijohej një brezi i ri, i cili nuk e kishte synim lirinë e individit, të cilën e kërkonte letërsia moderne e postmoderne, po lirinë/dekolonializimin serb të një populli të tërë nën Jugosllavi.

Letërsia përkatësisht filmi dhe drama në Tiranë në thelbin e saj kishte historinë e Luftës së Dytë Botërore/përkatësisht Luftën Nacionalçlirimtare, gjendjen e vështirë sociale të popullit shqiptar ndërmjet dy luftërave (Shih romanin e Jakov Xoxës, Lumi i vdekur); periudhën e Rilindjes Kombëtare Shqiptare (Shih, Sylejman Krasniqin, Mic Sokoli), Periudhën e Skënderbeut (Shih Sabri Godon, Skënderbeu), etj., referenca këto, të cilat nxisnin ndjenjën nacionale në Kosovë, për bashkimin kombëtar.

A është e rastit që të rinjtë shqiptarë, sipas dokumenteve të sigurimit serb, janë frymëzuar shumë nga heronjtë e letërsisë artistike, që nga Qemal Stafa e Ali Kelmendi deri të Ibe Palikuqi dhe Tre Heronjtë e Vigut; a është e rastit që brezi ynë shkonim nga fshati në fshat për të parë dramat e Televizionit Shqiptar Cuca e maleve, Epoka para gjyqit, Militanti, Besa e kuqe etj.; dhe a është e rastit që pas demonstratave të vitit 1981, Televizioni i Beogradit vendosi antena të veçanta në majëmalet e Kosovës për të penguar valët e Televizionit Shqiptar, Radio Tiranës dhe Radio Kukësit.

Dhe në fund, a është e rastit që ky brez i formuar me virtytet e atdhedashurisë (nga filmat shqiptarë, sado ideologjikë të kenë qenë), më parë se sa prej shijes estetike (të televizioneve jugosllave), u bë bartës i idesë së madhe të çlirimit të shqiptarëve nën ish-Jugosllavi.

Në të vërtetë, a është kjo arsye e mirëkuptimit të këtij brezi për shijen e tij për filmat e vjetër; dhe nevojës së brezit të ri për një shije të re, për një film e letërsi të re, e cila në rrethana të sotme i mungon sepse nuk i është krijuar nga bartësit e letërsisë dhe filmit dhe nga institucionet e saj.

Prishtinë, tetor 2024

Filed Under: LETERSI

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 700
  • 701
  • 702
  • 703
  • 704
  • …
  • 2778
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NDAA i SHBA-së dhe pozicioni i Kosovës në arkitekturën e sigurisë
  • Alis Kallaçi do të çojë zërin dhe dhimbjen e “Nân”-s shqiptare në Eurovision Song
  • Garë për pushtet…
  • Njëqind vjet vetmi!
  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT