Astrit Lulushi/

Diamanti është rezultat i presionit të tokës dhe kohësgjatjes ekstreme. Më e shkurtër koha, është kristal. Më pak se kaq është qymyri. Më pak se kaq janë gjethet e fosilizuara. Më pak se kaq është vetëm dhé. Këto janë jehonë e fjalëve të eseistit dhe filozofit skocez Thomas Carlyle, i cili shkroi:

“Atje ku nuk ka patur presion, është e kotë të kërkohet për diamante”.

Carlyle i referohej faktit se presioni është faktor vendimtar në krijimin e gjërave të vlefshme.

Presioni, pavarësisht nga ndjenjat shpesh negative që e shoqërojnë, mund të jetë motivues; ndihmon të ecim përpara dhe të përmbushim qëllimet tona. Siç thoshte shpesh legjenda e tenisit Billie Jean King:

“Presioni është privilegj”.

Një shkrimtar nuk punon kurrë në kushte të përsosura, përndryshe veprat e tij nuk do të ekzistonin, sepse artisti nuk jeton në vakum. Duhet të ekzistojë një lloj presioni, Por, jo pa fund.

Shpesh, presioni është një fjalë që keqpërdoret – “kur filloni të mendoni për presionin keni filluar të mendoni për dështimin”.

Për shumë njerëz, mënyra më e mirë për të harruar presionin është muzika – ajo e largon mendjen nga situata, ndërsa akti i fishkëllimës e liron presionin nga trupi.

Është e pamundur të bësh mirë nëse nuk je duke kaluar mirë. Njerëzit e suksesshëm kanë presion, por e shohin atë thjesht si argëtim, dhe vjelin të mirat e punës.

Ka shumë gjëra që e mbajnë njeriun zgjuar natën, por puna nuk është një prej tyre. Për sa kohë që beson në atë që bën, presioni nuk është gjë tjetër veçse hije e mundësive. Ndërsa Lebron Xhejms, yll basketbolli, thotë:

“Unë bëj lojën time, rezultati vjen vetë”.

Presioni krijon dramë, emocion. Krijon edhe rezistencë; duke e lëshuar, jetojmë më me kujdes, pa grindje, dhe lëvizim në rrjedhën e nevojës më të lartë në të cilën jemi më të lumtur.

Pa presion, nuk ka diamante.

Nga Keze Kozeta Zylo/

Shoqata Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc. New York mblodhi një numër anëtarësh te saj në mjediset komode në “Bright Side” Adult Center, Queens.

Anëtarë të shoqatës, bashkëthemelues, si dhe anëtarë të rinj u mblodhen për të festuar gjashtë Vjetorin e themelimit të Shoqatës Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc.

Nga Bordi i drejtorëve dhe bashkëthemelues ishte menduar që festa e 6-të Vjetorit të organizohej thjesht dhe atdhetarisht. Ndonëse më së shumti është dalluar për aktivitete madhështore, këtë radhë kishte modestinë para Krishtlindjeve dhe për më tepër do të organizoheshin zgjedhjet e Bordit Ekzekutiv, që është e nevojshme të jete sa më e brendshme.

Grupe, grupe njerëzit vinin dhe uronin njeri tjetrin në këto prag festash të fundvitit si Kërshëndellat dhe Viti I Ri. Me plot mirësi dhe respekt i mirëpriste dhe drejtori i qendrës si:

z. Isham Habibi drejtor i qendrës “Bright Side Adult Center” i cili në mënyrë gjeneroze siguroi mjediset.

Në emër të Bordit të drejtorëve të Shoqatës Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc. fjalën e hapjes e mbajti z. Bashkim Shehu Kryetar Nderi dhe ish Zv /Ministër i Mbrojtes së Republikës së Shqipërisë. Zoti Shehu Iu uroi gjithe pjesëmarrësve mirësardhjen si dhe per 6-të Vjetorin e themelimit të Shoqatës “Skënderbej”. Ai foli për sukseset, aktivitetet e shumta që ka kryer kjo shoqatë që në ditën e themelimit të saj, por njëkohësisht dhe për sfidat e mëdha që ka kaluar me problemet shumë serioze që u krijuan brenda shoqatës. Zoti Shehu iu uroi kryesisësë re që do zgjidhej punë të mbarë!

Letra e Avokatit amerikan z. James Mandel

Letra u lexua nga sekretari i shoqatës z. Edmond Kortoci officer i Policisë së Nju Jorkut

Drejtuar Bordit të Drejtorëve të Shoqatës Shqiptaro – Amerikane “Skënderbej” Inc.

Ka qenë në nderin tim të punoj me organizatën tuaj që nga viti 2019, kur Mark Qehaja ishte presidenti juaj. Une ju përgezoj ju për një vit tjetër të suksesshëm dhe dhe dëshiroj më të mirën në planet tuaja për vitin 2024.

Si Avokat jam shumë i impresionuar me dëshirën e Bordit që të siguroheshin që çdo gjë rreth shoqatës të ishte në zbatim të ligjit amerkan. Nën ligjet e shtetit të Nju Jorkut dhe si një organizatë By-Laws, Bordi ka qenë i përgjegjshëm për menaxhimin e shoqatës e cila e vetme ka fuqinë për vendimarrje të jetës dhe drejtimit të organizatës.

Pa autoritetin ligjor të Bordit asnjeri nuk mund të veprojë në emër të organizatës, të përdorë emrin, logon, vulën or në rruge tjetër jashtë ligjore të përfaqësimit. Çdo person që merr këto veprime pa miratimin e Bordit përbën shkelje të ligjit amerikan.

Unë ju dëshiroj çdonjerit prej jush suksese dhe shëndet të plotë për Vitin e Ri 2023!

Zgjedhjet e reja

Zoti Mark Qehaja në emër të Bordit mbajti raportin mbi veprimtarinë e shoqatës. Ai foli për arritjet, patriotizmin, punën e madhe të kryer ndër vite nga kjo shoqatë.

Natyrshëm Diasporës dhe mediat që kanë pasqyruar këto aktivitete kanë qenë tejet mbresëlënëse si për Akademinë Adem Jashari, Per At Gjergj Fishtën, Pavarësinë e Amerikës, pjesëmarrja në demonstrata kundër genocidit serb, pjesëmarrja në aktet humane e shumë të tjera. Ai tha se shoqata dhe Bordi i drejtorëve kaloi disa sfida me probleme, por i kaloi me plot sukses. Z. Qehaja shprehu mirënjohjen për TV “Alba Life” me themelues dhe producent z. Qemal Zylo i cili ka pasqyruar për gjashtë vite radhazi aktivitetet pa u ndalur me mjaft gjenerozitet dhe profesionalizëm. Falënderoi Bordin si z. Bashkim Shehu, Fation Zogiani, z. Asllan Bushati dhe shumë të tjerë për drejtimin e mbarë të kësaj shoqate.

Zoti Qehaja u zgjodh president i Bordit të Drejtorëve dhe u mirëprit me duartrokitje, ndërsa z.Bashkim Shehu dhe Fation Zogiani anetarë të Bordit.

Rregulloren e përditësuar By Law e mbajti z. Faton Zogiani anëtar i Bordit të Drejtorëve, i cili njëkohësisht propozoi dhe emrat e Kryesisë së re, drejtorin si dhe krijimin e Bordit Ekzekutiv.

Tek i dëgjoja emrat e rinj si Doris Zefi, Edmond Kortoci, Enes Basha, Pjetër Vatnikaj, Diar Xani me ngazëllehej shpirti, sepse rinia është e ardhmja, është pasuri e Diasporës. Duke punuar dhe kushtuar gjithë jetën time mdis dy kontinenteve vetëm rinisë, natyrshëm jam shpresëplot sepse e di mirë psikologjinë e tyre, i njoh mirë fjalët dhe veprat e tyre. Këta të rinj janë intelektualë plot integritet dhe me ëndrra të mëdha për jetën e tyre. Ata premtojnë shumë dhe jam krenare për përfshirjen e tyre në këtë shoqatë. Lum kush i beson rinisë!

Në krye të kësaj kryesie vitale u zgjodh zoti Gëzim Lamcaj, kryetar i Bordit Ekzekutiv, një intelektual ushtarak, në detyra të rëndësishme në Forcat e Armatosura të Shqipërisë.

Z. Lamcaj ka qenë kryeinxhinier në Uzinën e Llokacionit në Tiranë dhe ka punuar me përgjegjësi të lartë. Ai ka një karrierë të pasur dhe këtë përvojë ndër vite jam e sigurtë se do ta sjellë me seriozitet në drejtimin e kryesisë së re të sapozgjedhur i cili premtoi se do ta cojë dhe më përpara aktivitetin dhe programin e shoqatës.

Z. Asllan Bushati Anëtar Nderi i shoqatës, ushtarak i lartë, njëkohesisht i propozuar për “Nderi i Kombit” dhe i mirëpritur nga anëtarët dhe Bordi i uroi punë të mbarë kryesisë së re dhe tha se shoqata është e ndarë nga politika, ne i respektojme pikëpamjet e ndryshme, por shoqata duhet të jetë vetëm për veprimtari atdhetare. Pasi foli për situatën e luftrave në Europë dhe në botë ai tha se ne duhet të jemi vigjilent për Kombin tonë, pasi Rusia, serbi janë gjithmonë të etura për të gllabëruar tokat tona. Të bashkuar jemi më të fortë.

Cilët jane të rinjtë në kryesi?

Edmond Kortoci sekretar i shoqatës: Oficeri i Policisë, në Departamenti e Policisë së Nju Jorkut, që nga viti 2018 dhe në vazhdim. Student i shkëlqyer, ka mbaruar për Drejtësi Penale nga John Jay College. Ka gjashtë vite përvojë në Zbatim të Ligjit dhe disa vite punë në sektorin privat. Ai ka përfunduar me sukses të plotë Akademinë e Policisë së shtetit të Nju Jorkut.

Zonjusha Doris Zefi u zgjodh financiere e shoqatës. Zonjusha Zefi studente e shkëlqyer ka mbaruar Universitetin La Sapienza në Romë në Itali për ekonomi dhe është e integruar plot kulturë në New York. Doris Zefi është një vajzë e përkushtuar, e edukuar, me urtësinë e saj është punë mbaruar.

Enes Basha anëtar i kryesisë: Student i shkëlqyer i stomatologjisë, Universiteti i Mjekësisë, dhe gjithmonë ka qenë në murin e nderit. Po punon për projekte të suksesshme. Mësues I gjuhës angleze në Qendrën Edukative ENES – Tiranë, Shqipëri. Është integruar plot kulturë dhe ka një të ardhme të ndritur në Amerikë.

Pjeter Vatnikaj anëtar i kryesisë: Ka qenë dy herë përfaqësues zyrtar i RSH në Kongresin e parë Rinor Frankofon Kajro 2022 duke zenë vendin e tretë në botë dhe këtë vit në Sevilla të Spanjës duke zenë vendin e parë në Europë rreth Human Rights. Ka qenë drejtues i dy organizatave në Shqipëri dhe Ambasadori i Rrjetit AUF në 2022 në Shqipëri. Si student i shkëlqyer është duke përfunduar universitetin për drejtësi dhe e ardhmja e ndritur është pranë tij.

Diar Xani anëtar i kryesisë për kulturën dhe artin: Aktor në Schlachthaus Theater Bern, si dhe Actor/ Director më parë. Ka studiuar Ph.D Candidate on Radio TV and Kinema në Universitetin e Stambollit.

Është i integruar me kulturë dhe punon dhe jeton familjarisht në New York.

Nderuan me pjesëmarrjen e tyre të cilët kanë qenë vazhdimisht si mësuese Mimoza Salillari dhe z. Odise Salillari anëtaë të stafit të TV “Alba Life” dhe njëkohësisht kryetar i Shoqatës “Devolli”.

Në këtë veprimtari të rëndësishme nderoi me pjesëmarrjen e tij Lahutari i shquar Hysen Krutaj shoqëruar nga z. Mirash Nika një tjetër lahutar. Ata intepretuan plot dashuri dhe profesionalizëm për të pranishmit. Lahuta është një vegël muzikore autoktone shqiptare mijëra vjecare, por mjerisht e gllabëruar nga serbët.

Të pranishmit drekuan së bashku si motra dhe vëllezër dhe i uruan njeri tjetrit festa të gëzuara të fundvitit 2023.

Aktiviteti u filmua nga TV “Alba Life” dhe së shpejti do të transmetohet në kanalet televizive.

Autorja e këtij shkrimi është anëtare Nderi e Shoqatës dhe mban titullin “Kalorës i Urdhrit të Flamurit” nga Presidenti i Shqipërisë.

23 Dhjetor, 2023

Bronx, New York

Nga Organizata e Gruas “Shpresë & Paqe” SHBA/

Anëtaret e Organizatës se Gruas “Shpresë & Paqe” në SHBA u takuan sëbashku për të dhënë opinionet e tyre rreth krimit që ndodhi në familjen shqiptare, ku bashkëshorti vrau gruan e tij me pagesë në sy të fëmijëve të mitur. Ajo që lëndon është se edhe një 14 vjeçare nga Maqedonia, Liridona Ademaj 30 vjeç dhe një 22 vjeçare nga Italia që u vranë nga familjarët apo partnerët e tyre u varrosën në një ditë.

Sa i përket medias, mendojmë se sensibilizimi që media i bën këtyre fenomeneve ka ndikim pozitiv. Ishte një mision i munguar i medias, mënyra më e mirë për të parandaluar krimet e dhunën. Duhet të ndihemi të falenderuar nëse edhe mediat në Kosovë do të veprojnë me të njëjtin ritëm, pasi jemi një komb, një gjuhë, paçka se dy shtete e hallet së pari duhet ti “qajmë” e ti zgjidhim sëbashku. Dhunë ndaj grave ka patur edhe gjatë viteve në komunizëm por media ka qenë nën çensurë, sot media është e lirë dhe e pavarur.

Një term tjetër që kemi hasur është feminicidi që nënkupton përgjegjësinë që kanë institucionet shtetërore dhe shoqërore. Sipas raportit më të fundit të UNODC vetëm në vitin 2022 janë regjistruar 89000 femicide në mbarë botën.

Ilir Havolli psikolog në Kosovë gjatë një interviste thotë: “Kur një individ kryen një krim plotëson kënaqësinë e tij psikologjike, rrit adrenalinën e tij dhe jeton me të…Ai është një person keqdashës i pasigurtë për shoqërinë”…

Ja si e përshkruan dhunën fizike një nga anëtaret e organizatës: “Dhunimet deri në vrasje janë mos edukim i mirë i fëmijëve që në start nga prindërit e tyre e pastaj nga shoqëria. Po qe se do të rriteshin ata fëmijë me dashuri, respekt e kulturë nuk do të kishin ardh deri te këto gjëra të pa pëlqyeshme që po ndodhin në shoqërinë tonë. Duhet që në çdo institucion arsimor të ketë psikolog që ata të punojnë me fëmijët që rriten në një familje ku ka dhunë e mos respekt në çift”. Më poshtë kemi opinionet tona dhe përkrahëseve të kësaj kauze, disa prej të cilave biseduan online në Zoom.

Ing. Merita Shkupi aktiviste, bashkëthemeluese e Organizatës së Gruas “Shpresë & Paqe” SHBA: “Kjo ngjarje i indinjoi të gjithë si gratë ashtu edhe burrat sepse nuk kish ndodhur kurrë një vrasje e tillë e kurdisur aq poshtërsisht në sy të fëmijëve të mitur. Arsyet e vërteta akoma nuk po dalin qartë por fakti që krimi është bërë me aq gjak të ftohtë na dëften se ky njeri është pervers. Këto dhunime kaq të egra e të përsëritura ndaj grave në shekullin 21 tregojnë se drejtësia deri më sot ka qenë shumë e butë ndaj dhunuesve. Ata meritojnë varjen në litar”.

Flora Selfo aktiviste, SHBA. Ish e persekutuar politike nga regjimi komunist në Shqipëri, dekoruar nga Senatorja Nathalia Fernandez në New York: “Jam shumë dakort me parafolëset. Solidarizohem totalisht me kërkesën e tyre që vrasësi i Liridonës të ndëshkohet me dënim kapital. Dhe jo vetëm vrasësit e Liridonës por të gjithë burrat që vrasin gratë e tyre të marin dënimin kapital”.

Lindita Zoraqi një nënë, një motër në SHBA: “Eshtë e tmerrshme, shumë keq. Po nuk u ndërgjegjësuan njerëzit për veten e tyre është e vështirë…. Shoqëria bën punën e saj, por është gjithçka e programuar”.

Sanije Vojka aktiviste, SHBA. Ish e persekutuar politike nga regjimi komunist në Shqipëri, gëzon titullin Presidencial Shqiptar “Pishtar i Demokracisë”, dekoruar nga Senatorja Nathalia Fernandez në New York: “Si mund të dhunosh e të vrasësh një nënë, nga një nënë që je krijuar, nga ajo që ke marë jetë…Dhunimi i grave duhet urgjentisht të marë fund. Shteti duhet urgjentisht të veprojë me ligje dhe të vendosë drejtësi për dhunën ndaj grave”. Z. Balla aktiviste SHBA, unë me tim vëlla u rritëm me prindër të divorcuar. Babai ishte i dhunshëm. Vrasja e Liridonës dhe mbetja e fëmijëve të tyre jetim më pikoi në shpirt. Unë bashkohem me parafolësen kur thotë, se nëpër shkolla duhet të vendosen psikologë. Sa për dënimin bashkohem me Znj. Merita Shkupi. Etj…

Kriza shpirtërore e Nënë Terezës sipas sociologut Gëzim Alpion

Arben Çokaj

Frankfurt am Main

11 dhjetor 2023

Ne korrik 2020, Bloomsbury Academic botoi në gjuhën angleze në Indi, Angli, Amerikë dhe Australi monografinë e Gëzim Alpion Mother Teresa: The Saint and Her Nation (Nënë Tereza: Shenjtorja dhe Kombi i Saj). Edicioni i dyte i librit doli në 2022 and i treti më 10 Tetor 2023, që përkoi me përvjetorin e lindjes së autorit. Libri është botuar me kopertinë standarde, speciale dhe si eBook dhe reçensuar në dhjetra revista shkencore dhe gazeta prestigjioze.

Në qershor të këtij viti, libri u vlerësua në Amerikë me ‘Çmimin e Ekselencës në Botime’ për vitin 2023 në kategorinë e ‘biografisë’ nga Shoqata e Botuesve Katolikë (Association of Catholic Publishers – ACP). Për këtë vepër Alpion ka folur në Amerikë në Nju Jork dhe në universitetet e Harvardit dhe Georgetown. Në maj 2024, pas një turneu ligjëratash në Azi, do të jetë i ftuar në Tiranë.

Dr Alpion është diplomuar në Universitetet e Kajros dhe Durham. Aktualisht ai është Profesor i Asociuar i Socologjisë në Universitetin e Birminghamit në Mbretërinë e Bashkuar.

Që nga viti 2013 Alpion po lobon për ndërtimin e Rrugës së Arbërit, ndërsa në vitin 2014 filloi lobimin për shenjtërimin e Nënë Terezës. Në vitin 2019, Kryeministri i Shqipërisë i akordoi Alpion çmimin ‘Ambasador i Kombit’. Ndërsa në 2021 ai u nderua nga Presidenti i Shqipërisë me ‘Medaljen Nënë Tereza’ në shenjë mirënjohje për “kontributin e tij të çmuar akademik në studimin e plotë të jetës dhe veprës së Shën Nënë Terezës, si dhe promovimin e saj si përfaqësuese e vlerave të kombit shqiptar”.

Libri i fundit i Alpion tërhoqi menjëherë vëmendjen e studiuesve dhe mediave, perfshirë revistës së mirënjohur katolike THE TABLET në Londër, që e ftoi Alpion para se të botohej libri të shkruante një artikull të posaçëm. Që monografia dhe shkrimi i Alpion u vlerësuan nga revista duket edhe nga fakti që për kopertinën e datës 8 gusht 2020 u zgjodh portreti i Nënë Terezës i shoqëruara me këto fjalë: ‘Mother Teresa’s lost childhood – Gëzim Alpion’ (Fëmijëria e humbur e Nënë Terezës).

Shkrimi i Alpion në këtë revistë ngalli interesimin e studiuesve, përfshirë edhe të gazetarit amerikan David Van Biema, autori i librit ‘Mother Teresa: The Life and Works of a Modern Saint’ (Nënë Tereza: Jeta dhe Veprat e Një Shenjtore Moderne). Van Biema ishte kryeredaktori i fesë në revistën TIME nga 1998-2008.

Në mesazhin që Van Biema i dërgoi Alpion, po më 8 gusht 2020, theksoi se ai e kishte lexuar shkrimin e tij në THE TABLET “me shumë interes”, dhe se në bazë të tij kishte konkluduar se libri i ri i Alpion “duket si kontributi i parë madhor prej disa kohësh në literaturën e besueshme” rreth jetës së Nënë Terezës. Në të njëjtin mesazh, Van Biema e ftoi Alpion për të zhvilluar një intervistë.

Intervista e parë që Van Biema zhvilloi me Alpion në gusht 2020 u pasua nga 5 intervista të tjera në Zoom, dhjetra telefonata e qindra emaile gjatë një periudhe dy veçare. Gjatë kësaj kohe, Van Biema u njoh me të gjithë librat dhe studimet e Alpion në revista shkencore dhe ndoqi ligjëratat e tij në Zoom me audienca në Nju Delhi, Londër dhe Melburn. Van Biema gjithashtu komunikoi edhe me disa studiues që kanë shkruar për monografinë e Alpion Mother Teresa: Saint or Celebrity? (Nënë Tereza: Shenjtore apo e Famshme?), botuar në gjuhën angleze nga Routledge në vitin 2007 dhe italiane nga Salerno Editrice ne 2008, si dhe reçensues të librit të botuar nga Bloomsbury.

Van Biema i kushtoi studimeve prej dy dekadash të Alpion për Nënë Terezën dhe veçanërisht librit të tij të fundit, shkrimin e titulluar ‘Shenjtore për çdo kohë’ (A Saint Forever), që revista LIFE në Nju Jorkut e përfshiu në numrin special të gushtit 2022 dedikuar shenjtores në përvjetorin e njëzetë e pestë të vdekjes.

Kjo është hera e parë që shkrimi i gazetarit Van Biema për veprën e Alpion botohet i përkthyer në gjuhën shqipe.

LIFE Magazine

Shenjtore për çdo kohë

David Van Biema,

Nju Jork, 19 gusht 2022

Kërkimet e fundit zbulojnë një të vërtetë më të errët për historinë e Nënë Terezës. Por janë pikërisht shqetësimet e saj të hershme që mund të sigurojnë rezonancën e saj në një botë që po përballet me fatkeqësi të ngjashme.

Askush nuk ka vënë në dyshim ndonjëherë se Gonxhe Agnes Bojaxhiu, Nënë Tereza, ishte një grua e jashtëzakonshme. Nje studim i ri skrupuloz, që përqëndrohet në vitet e saj të trazuara të formimit, dëshmon se ajo ishte edhe më e veçantë nga sa mendonim.

Jeta e gruas se re ishte e mbushur me ankth dhe humbje. Kur ajo ishte dy vjeçe, armiqtë e popullit të saj pushtuan Shkupin, qytetin e saj të lindjes, çarmatosën popullsinë, vranë qindra njerëz dhe vendosën një regjim armiqësor. Kur ajo ishte nëntë vjeçe, u dërgua për të gjetur një prift që t’i krynte ritet e fundit babait e saj të ri, i cili vdiq nga dhimbje të tmerrshme një ditë më vonë. Në moshën 12 vjeçe, jeta e saj shpesh ishte një rrëke lotësh. Në atë kohë, përveç babait, ajo kishte humbur edhe shtatë njerëz shumë të afërt të familjes. Jeta e saj e hershme u dominua nga varrime njerëzish të dashur që humbën jetën për shkaqe në dukje palidhje.

Vitet e hershme të Nënë Terezës mund të kenë qenë shumë më të errëta se c‘kemi ditur.

Në vitin 2011, Gëzim Alpion, sociolog dhe studiues i Terezës në Universitetin Birminghamit në Britani mori një ftesë të rrallë për të takuar Rosa Çuni-Kuka, vajzën e motrës së bijësuar të Terezës. Siç tregon ai në librin e tij të fundit Mother Teresa: The Saint and Her Nation (Nënë Tereza: Shenjtorja dhe Kombi i Saj), Kuka i rrëfeu atij një kapitull të çuditshëm dhe të pazbuluar më parë të rinisë së shenjtores në qytetin ballkanik të Shkupit. Nga viti 1919 deri në vitin 1922, kur ajo ishte nga mosha 9 deri në 12 vjeçe, përveç babait, Tereza humbi edhe dajën e saj të vetëm, bashkëshorten e tij, pesë anëtare të familjes së dajës si dhe nënëdajën, njëri pas tjerit, për shkaqe të ndryshme që përfshinin meningjitin dhe ajo, që Kuka e përshkruan si “thyerje zemre”. E vetmja që mbijetoi nga ajo familja ishte e ëma e Kukës (Filomena), të cilën e bejësoi familja Terezës.

Pas takimeve me Kukën në Melburn në vitin 2011 dhe 2013, Alpion e shikoi të domosdoshme të vizitonte Shkupin përsëri. I lindur në Shqipëri, ai flet gjuhën e komunitetit të fëmijërisë së Shën Terezës, që ende përbën 21 për qind të popullsisë së qytetit. Për arsyje që shpjegohen në libër, Alpion nuk mundi të gjente dokumenta përse familja e Filomenës u shua pothuajse plotësisht. Por ai arriti në një teori të besueshme. Sipas tij, kur Gripi Spanjoll – që shkaktoi vdekjen e 50 milionë njerëzve në mbarë botën – mbërriti në Ballkan, nëse jo të gjithë, disa anëtarë të kësaj familje u bënë viktima të epidemisë.

Alpion thekson se kjo paradë e kobshme erdhi menjëherë pas humbjes më të madhe (të përmendur shpesh) që Tereza kishte përjetuar disa muaj më parë: vdekjen e papritur të babait, Nikollë Bojaxhiu, një biznesmen i shquar, ndoshta nga helmimi. Si pasojë, ai i kaloi momentet e fundit të jetës në agoni të tmerrshme.

Mund të thuhet se Tereza e rritur me siguri nuk do t‘i kishte kushtuar vëmendje zbulimeve të Alpion. “Familja ime ishte shumë e lumur”, ajo i tha nje biografi. “Kam një vëlla dhe një motër por nuk dua të bisedoj për ta. E rëndësishme është të ndjekësh rrugën e Zotit.”

Shumica e kronikanëve kanë ndjekur këshillën e saj në lidhje me këtë, duke e portretizuar atë si një vajzë të devotshme, duke prekur vetëm shkurt vdekjen e Nikollës, përpara se të trajtojnë momentin kur Tereza 18-vjeçare, duke vepruar sipas ‘thirrjes’ së Zotit, që ajo ndjeu për herë të parë në moshën 12-vjeçare, u nis drejt fatit te saj në Indi. Ky ishte vendi ku ajo filloi aktivitetin për të cilin njihet më shumë – përkujdesjen për më të vobektit dhe njerëzit e injoruar nga shoqëria.

Megjithatë, magjepsja e sociologut britanik me vitet e saj të formimit vazhdoi. Përveç vdekjeve që Tereza përjetoi në vitet e hershme, Alpion filloi të analizonte edhe stresin e vazhdueshëm që me siguri përjetonte çdo qytetar shqiptar në Shkupi në atë kohë, dhe veçanërisht Tereza si fëmija e një drejtuesi të komunitetit si Nikolla. Gjatë kësaj periudhe, qyteti ishte vazhdimisht objekt sulmesh. Kur Tereza banonte në Shkup dhe pas largimit të saj, qyteti i lindjes përjetoi dy luftëra ballkanike, dy luftëra botërore, dhe tre pushtime të huaja: nga Franca, Bullgaria dhe Serbia. Milicët dhe ushtria serbe kryen mizori të shumta mbi popullatën shqiptarë para se ta vinin nën kontroll Shkupin dhe Maqedoninë.

Në dekadat në vijim, serbët përdorën represionin kulturor dhe shpërnguljen e detyruar për të realizuar planin e tyre për të zëvendësuar popullsinë shqiptare dhe turke me kolonë sllavë. Justin Elliott, student post doktorature pranë Fondacionin Shoah në Universitetin të Kalifornisë Jugore, që studion formimin e identitetit kombëtar shqiptar, thotë: “Të rriteshe si shqiptar në Shkup në atë kohë duhet të ketë qenë një stres i jashtëzakonshëm.”

Po qe se dikush do t’i kujtonte Terezës së rritur realitetin e hidhur që kishte përjetuar në Shkup, ka shumë mundësi që ajo do ta trajtonte këtë temë si një devijim jo të mirëpritur. Fundja, përse duhet zbehur mesazhi i saj për të bërë punën e Zoti me histori të dhimbshme betejash për mbijetesë etnike që ajo i kishte lënë pas? Megjithatë, Alpion beson se ‘trauma’ që përjetoi Tereza e re ishte farka ku u formua shenjtorja. “Stresi i vazhdueshëm që përjtonte, të qënit dëshmitare e agonisë që i ati i saj kaloi në momentet e fundit dhe efekti që pati te ajo humbja e kaq shumë njerëzve të dashur nga epidemia spanjolle”, thekson Alpion, “së bashku, bënë që te Tereza të zgjohej një dëshirë e thellë për të ndihmuar njerëzit për të cilët nuk kishte asnjë shpresë shpëtimi, për t’u ofruar atyre sado pak rehati, edhe pse në orët e fundit të jetës së tyre”. Tereza përjetoi ‘thirrjen e parë’ si misionare, thekson Alpion, kur ishte 12 vjeçe në 1922, menjëherë pas humbjes së nënëdajës, që ishte edhe vdekja e fundit e dhimbshme në familje.

Për Alpion, këto trauma të hershme hodhën themelet e fenomenit më të dhimbshëm që ajo do të përjetonte më vonë: ‘natën e errët të shpirtit’, nga e cila ajo vuajti për 50 vjet. Kjo gjë u bë e njohur me zbulimin e letrave dhe shkrimeve të Terezës dy vite pas vdekjes së saj në 1997. Si rezultat i krizës shpirtërore, Tereza shpesh ndihej sikur Jezusi e kishte braktisur plotësisht. Perceptimi i saj i braktisjen hyjnore, sugjeron Alpion, është pjesë e përjetimit të humbjes së babait të saj dhe pyetjes së vështirë pa pergjigje: “Ç’kuptim ka të jetosh kur njerëzit më të dashur zhduken papritur?” Tereza e gjeti ‘rrugëzgjidhje’ në misionin e saj fetar. Megjithatë, ajo vazhdoi ta përjetonte rregullisht boshllëkun që lanë tek ajo vdekjet e lartpërmenduara nëpërmjet ‘natës së errët’ që, në rastin e saj, nuk u fashit kurrë.

Në pamje të parë, kjo lloj shkakësi (causality), që propozon Alpion, mund të duket pavend. Që një tronditje e mbajtur kyçur që në fëmijëri mund të rishfaqet për të thyer – dhe/ose fisnikëruar – zemrat tona si të rritur, nuk është më një ide e re: trauma dhe çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) kaluan shumë kohë më parë nga literature psikiatrike në përdorim të zakonshëm dhe në filma me superheronj. Megjithatë, trauma dhe çrregullime të tilla vazhdojnë të konsiderohen disi të pazakonta kur bëhet fjalë për jetën e shenjtorëve, ku tendeca është për të shikuar Zotin, dhe jo teorinë frojdiane apo forca konfliktuese historishë jo personale, si shkaku krysor për çdo rezulat.

Alpion, që e konsideron veten si ‘racionalist shpirtëror’ (spiritual rationalist), e shikon të nevojshme të theksojë: “Nuk kam asgjë kundër atyre që mendojnë se çfarë ndodhi me Terezën ishte ‘ndërhyrje hyjnore’. Por si studiues i shkencave sociale, është e natyrshme që të jap mendimet e mia në mënyrë që aspekte të tjera të mos injorohen.”

Atyre që u pëlqejnë që shenjtorët e tyre të jenë ‘jo të ndërlikuar’ mund të zgjedhin të mos i kushtojnë vëmendje Alpion. Por Nënë Tereza ka kohë që nuk ka qenë një qënie e ‘pa ndërlikuar’. Dhe At James Martin, një jezuit që shkruan shpesh për Terezën, vëren se katolicizmi pranon idenë se mirësia rrjedh nga një bazë. “Le të marrim një shembull nga familja”, thotë ai. “Nëse dikush është keqtrajtuar si fëmijë, ai person kur të rritet mund të jetë më i predispozuar t’i kuptoj fëmijët e keqtrajtuar. Zoti i përdorë këto përvoja dhe mund t’i transformojë ato, duke i bërë objekte mirësie për njerëzit e tjerë.”

Kjo do të ishte me vlerë të kihet parasysh ndërsa më shumë boshllëqe vazhdojnë të plotësohen në jetën e hershme të Terezës. Alpion do t’i vazhdojë hulumtimet. Dhe Ati Brian Kolodiejchuk, postulatori i Kishës, që grumbulloi një dosje të madhe në mbështetje të shenjterimit të saj, pritet të botojë një biografi.

Zbulimet e reja që do të pasojnë, edhe pse mund të interpretohen nga dikush si ‘zbehje’ e shenjtërisë së saj, në fund të fundit, me siguri do të nxjerrin më mirë në pah një Terezë edhe më të ndërlikuar, nën efektin e faktorëve historikë – etnikë, politikë dhe epidemologjikë – dhe që për pasojë e influencuan atë në mënyrë të dukshme apo të padukshme. Kjo ka vlerën e saj.

Ndërsa po lexojmë këtë shkrim – bota e madhe vazhdon të rrotullohet duke mbetur në thelb e njëjtë – mijëra refugjatëve të rinj u ka therur në palcë humbja e të dashurve nga pandemia apo janë detyruar të largohen nga vendet e tyre, për të shpëtuar nga tiranët e kohës tonë. Të kapur në kurthin e historisë, secili përpiqet të gjejë kuptim dhe shpresë.

Aktualisht, shumica në këtë grup të veçantë jenë të krishterët ortodoksë e jo katolikët romakë. Megjithatë, shumë nga admiruesit e Terezës, kur ajo ishte gjallë, nuk ishin katolikë. Për ta, ajo ishte një shenjtore me ‘S’ të vogël. Në këtë kontekst, siç shprehet At Martin, Tereza “mund të jetë shenjtorja e momentit”.

Ashtu si më parë!

Përktheu Arben Çokaj

Astrit Lulushi/

Megjithëse njerëzit kanë dërguar korrespondencë në një formë ose në një tjetër që nga antikiteti, shekulli i 18-të konsiderohet si epoka e madhe e shkrimit të letrave, kur rrugët postare u zgjeruan me shpejtësi dhe romani epistolar u shfaq si një zhanër popullor.

Përgjatë pjesës më të madhe të dy shekujve në vijim, letrat mbetën mjeti kryesor i komunikimit nga formal në atë jashtëzakonisht personal. Epistolarët kishin fuqinë për të formësuar historinë dhe nxitur njeriun.

Me ardhjen e telefonit dhe tani të mediave sociale, arti i shkrimit të letrave ka humbur kryesisht – por jo plotësisht. Për fat të mirë, ende mund të lexohen disa nga letrat më të paharrueshme në histori, qofshin ato politike, romantike apo humoristike.

“Gjithnjë e jotja. Gjithnjë e imja. Gjithnjë e jona”; vjen nga një nga letrat e shumta që Ludwig van Beethoven i shkroi më 1812, një gruaje identiteti i së cilës nuk dihet.

“Nëse skllavëria nuk është e gabuar, asgjë nuk është e gabuar”. Lincoln e përdori këtë letër për të shpjeguar besimin e tij në emancipim.

“Në vend që të mblidhni të rinjtë e vërtetë të zgjuar, mblidhni vajzat e vërteta të zgjuara, nxirrini ato nga balta, jepini atyre një shtytje lart në shkallët e jetës dhe shpërblehuni me sukses si nga suksesi ashtu edhe nga mos-harrimi i atyre që qëndruan përpara”. Nellie Bly, 1885

Kur ishte vetëm 20 vjeç, gazetarja Nellie Bly e shkroi këtë në një letër drejtuar redaktorit të “Pittsburgh Dispatch”.

“Gjëja kryesore është TI poshtë rrobave dhe lëkurës – aftësia për të bërë, vullneti për të pushtuar, vendosmëria për të kuptuar dhe njohur këtë botë të madhe, të mrekullueshme, kurioze. W.E.B. Du Bois i shkroi më 1898 vajzës së tij 13-vjeçare Yolande pasi ajo u largua nga shtëpia e familjes në Nju Jork për të studiuar në Bedales School në Angli.

“Besoj se kjo luftë, në të cilën hyra si një luftë mbrojtëse dhe çlirimtare, tani është bërë një luftë agresioni dhe pushtimi”. Më 1917, Siegfried Sassoon ia dërgoi këtë letër oficerit të tij komandues dhe e cila më pas u lexua në Dhomën e Komunave. Poeti anglez i luftës ishte vlerësuar më parë me Kryqin Ushtarak për heroizëm, por refuzimi i tij i guximshëm për të vazhduar luftën u pa nga shumë si tradhti.

“Kryetari im i dashur, më pëlqen kapela juaj. Sa herë që shikoj brenda saj, do të mendoj për ju dhe për qytetin e Kembrixhit. Unë të heq kapelën”. H.G. Wells i shkroi këtë mosfalje gazmore kryetarit të bashkisë së Kembrixhit, Ernest Saville Peck, pasi Wells aksidentalisht mori kapelën e kryetarit.

“Mos u shqetësoni për humbjen. Nëse është e drejtë, ndodh – Gjëja kryesore është të mos nxitoni. Asgjë e mirë nuk ikën”.

John Steinbeck, 1958, e shkroi këtë këshillë atërore në një letër drejtuar djalit të tij.

“Padrejtësia kudo është një kërcënim për drejtësinë kudo. Ne jemi kapur në një rrjetë reciproke, në një rrobë të vetme fati. Çfarëdo që prek një person drejtpërdrejt, ndikon të gjithë në mënyrë indirekte”. Martin Luther King Jr.,

në një letër të hapur nga burgu i Birminghamit, më1963, argumentoi se njerëzit kanë një përgjegjësi morale për të thyer ligjet e padrejta dhe për të ndërmarrë veprime të drejtpërdrejta për të marrë drejtësi.