Analizë/ Dr. Eugent Kllapi/

Modeli i orientimit tonë shoqëror ka dështuar. Ai nis nga ne, po nga shumë rrethana që si pasoja bëhen shkaqe. Modeli jonë shoqëror nis nga ‘egocentrizmi’.Pse egocentrizmi jonë po rrënon vetë shoqërinë, pra, pse dëshira e egocentrizmit tonë për të qënë edhe më të arrirë po na bën edhe më pak të arrirë? Me një fjalë pse jemi në kontradiksion dhe në udhëkryq?Karakteristikë për Ballkanin, dhe sidomos për shqiptarët është natyra e saj krenare dhe lëvduese. Krenaria, besa dhe nderi kanë ecur krah për krah që nga kohët e hershme deri tani. Por nga ana tjetër, paralel me ligjësitë morale janë krijuar ligjësitë juridike.Besimi, krenaria dhe nderi duken sikur nuk kanë lidhje me këtë ndryshim, megjithatë ato varen kryekëput me ligjin si marrëveshje e kontratë shoqërore. Njëkohësisht dhe paralel kemi ecur me dy kahe, edhe nga ligji i shkruar, edhe nga fjala e dhënë.Fjala e dhënë tiparet e saj i ka nga absolutizmi, në besimin ndaj mbretit, Zotit, të parit të krahinës, mikut. Fjala e dhënë është në kundërshtim me fjalën e shkruar. Si burim mitologjie nga antikiteti.Më shumë se mbretit, apo të parit, kjo mënyrë protoike vendoset atëherë kur njerëzit nuk kanë një referencë për të drejtuar jetët e tyre, për këtë duhet të ngrejnë një marrëveshje (marr-vesh) midis personave, grupeve, komuniteteve. Por në kushte të tjera kjo marrëveshje ndryshohet ose humbet.Fjala e shkruar e ndan besimin përkundrejt normave, kundrejt cdo personi, humbet kuptimi i centralizimit, para ligjit janë të gjithë njësoj, pra decentralizohet egocentrizmi, krenaria, nderi.”Pa e parë me firmë e vulë nuk besoj” thoshin latinët e zgjuar dikur që bënë perandori por sidomos Republike.Nderi këtu i takon atij që është me të drejtën e ligjit të shkruar, jo me atë që ka fituar sfidat për të qenë krenar.Egocentrizmi do kuptuar si dëshirë përsosje individuale dhe shoqërore. Ky njeri pikënisje dhe pikëmbërritje ka arritjen e vetvetes, qendra e vetvetes dhe e pikëvështrimit e tëhuajtjes shoqërore, është dhe duhet të jetë vetëm ai.Nga kjo krijohet një situatë ku narcizmi, ose mendjemadhësia e njeriut të munguar në vete, apo krenaria si burim indetiteti kur nuk kemi gjë tjetër apo nga ana tjetër përmbushjeje, stimulohet gjithmonë mbi normën e lejuar shoqërisht nga morali dhe mbi realitetin, nga pushteti.Egocentrikët(egoja-uni=vetja vihet në qendër) duan të ngrejnë një imazhologji për veten, falë njerëzve që njohin, falë gjithë shoqërisë, dhe kjo pompon faktin që ai duhet ta mburrë vetveten që ta justifikojë atë përballë të tjerëve. Vetja është ai cka të tjerët presin rreth tij.Imazhi i tij vlen, mendja e tij është më e mira, trupi më i bukur, cdo gjë rreth tij më sipëror në mendime dhe veprime.Ky njeri nuk krijon dot një hapje me të tjerët, për të gjithë të huajt janë armiq ose rivalë të rrezikshëm. Ndërveprimi shoqëror edhe pse duket e mirë është centriste ku modeli flak shancet e barabarta dhe njeriun individual që ka dicka për të dhënë. vlerat hierarkizohen kategorikisht në mënyrë vertikale.Shqiptarët nuk e kuptojnë dot rivalitetin nga dypolariteti i theksuar politik dhe kulturor, por të gjithë i shikojnë si kundërshtarë të rrezikshëm që prekin ekzistencën dhe identitetin e tyre.Në qoftë se s’je i një ane politike je i një tjetri, në qoftë se nuk je autoritar, patriarkal, të japësh diktat, atëherë automatikisht nuk je.Motoja është si në antikitetin e lashtë, ‘’unë jam dhe prandaj do kërkoj me cdo kusht dhe forcë që unë të mbijetoj’’, kjo me cdo lloj sakrifice.Absolutizmi i shtoi me anë të fesë dhe qendërsimit të Zotit, po dhe të mbretit, një ‘’unë s’jam dhe gjithcka është Zoti’’. Iluminizmi i shtoi një ”unë s’jam po e gjej veten nëpërmjet tjetrit”, vëllazërohem, kërkoj të bëhem nëpërmjet të tjerëve, përfshihem.”Ligji jam unë(mbreti)”Kjo duket absurd në shoqërinë e sotme falë dhe egocentrizmit të kohës së monizmit.Rrjedhojave të këtij modeli qendërsues të vetes i shtohet fakti që mangësia e zbatimit të ligjit ngre lart ligjin e pashkruar dhe ligji i pashkruar ndikon në moszbatueshmërinë e ligjit. Të gjitha tiparet e tribaliteti fisnor paraqiten në këtë situatë. Me forcën që njerëzit duan ligjin e shkruar do të tërhiqen për nga ligji i pashkruar zakonor. Me forcën që zakoni do kërkojë të afrohet rreth një shoqërie zakonore njeriu do të dojë të bëhet modern se atë ka si majë qytetërimore megjithëse do zakonin dhe traditën. Këtu ai është në udhëkryq.Modeli në kapitalizëm has në disa probleme të tjera. Problemi në kapitalizëm është se ligjin e bën materiali, ideali është mposhtur(si prirje në fazat e para të kapitalizmit, klasik), nuk ka rëndësi cfarë dijesh ke, rëndësi ka cfarë statusi dhe prone ke arritur nëpërmjet dijes ose jo, po nuk ke arritur je asgjë dhe me dije.Ideali jo në kuptimin Marksisto-Leninist, pasi ideali nuk ka lindur dhe ka mbarruar te Marksizmo-Leninizmi sic janë propaganduar dhe gënjyer në një iluzion brezi i kaluar, por ideali në kuptimin e ideve madje dhe ideologjive. Roli, dinamika e kohës dhe e situatave është më e intesive.Cdo gjë rrethrrotullohet rreth parasë. Problemi fillon përsëri te egocentrizmi.Në botën psikologjike ai që ka dhe do t’i ketë të gjitha, nuk ndjen gjë për atë që s’ka.Në krenari dhe pushtet njeriu harron se si ndihet tjetri që nuk ka bukë, parajsa nuk përputhet me ferrin, por ai që nuk ka bukë duhet ta nderojë krenarin, të gjithë janë në ferr, po duan parajsën.Në një situatë ku egoja do të mbizotërojë mbi ligjin kemi që qendërsimi i pushtetit të krijojë qendërsimin e ekonomisë, tjetri është i përjashtuar. Kjo edhe në kuptimin si të konkurrencës, si të vlerave, si të personalitetit, si dinjitetit apo vetë krenarisë.Në këtë situatë egocentristët konsumohen nga egocentristët, të gjithë sulmojnë të gjithë, të gjithë nuk i duan të gjithë, të gjithë kanë frikë prej të gjithëve, të gjithë armiq të të gjithëve, të gjithë ia kanë me hile njeri-tjetrit për të arritur majat e pushtetit dhe krenarinë, të gjithë gënjehen me njëri-tjetrin dhe janë në një botë gënjeshtër, të gjithë e duan lumturinë më të madhe se të tjetrit. Të gjithë të gënjeshtërtit flasin për të vërtetat dhe indetifikohen në to. të gjithë nuk dëgjojnë dhe të gjithë duan të ulërasin.E vërteta është ekuivalentuar me të gënjeshtërtën falë egocentrizmit.Ata që kanë shumë kapital kërkojnë dhe më, pasi kjo lloj konkurrence të fut në ankth dhe në paranojë, frikë dhe dhunë.Në kushtet e konkurrencës njeriu bëhet agresiv dhe dhunues sipas studiuesve, pasi ndjen rrezik dhe do siguri që nuk e ka, nuk ka rëndësi cfarë lloje dhune kryhet po egocentrizmi e stimulon këtë dhunë.Mirëpo qasja e njohjes me anën e tjetrit është ndryshe, ajo është përbashkuese, të gjithë ekzistojnë falë të gjithëve, të gjithë kontribuojnë me të gjithë për të arrirë qëllimet e tyre, të gjithë bashkëveprojnë me të gjithë, këtu ndodh decentralizimi i pushtetit dhe i njeriut egocentrik, të gjithë janë në paqe me të gjithë, nuk kërkojnë eliminim por bashkëjetësë.Në këtë qasje është ligji i shkruar, ligji është njësoj për të gjithë, koncepti i fjalës së dhënë, nderit, besës, humbet pasi ligji kujdeset për të gjithë në qoftë se zbatohet njësoj.Nga ana tjetër, në vazhdën e centralizimit të pushtetit ndodh centralizimi i ekonomisë, qendërsimi i njeriut.Egocentrizmi e ul produktivitetin e reales, objektivitetit, të vërtetës dhe me anë të imazhit do të përsoset sepse kërkon me cdo kusht, kjo kërkohet nga të gjithë të jenë me cdo kusht, imazhi është a-ja dhe zh-ja e arritjes së njeriut, kjo i mungon.Imazhi krijon një botë paralele midis asaj që nuk je dhe nuk do të jesh dhe asaj që mund të bëhesh dhe mund t’ia arrish.Ky iluzion i jep prioritet orientimit, atëherë njeriu shkëputet nga bota normale dhe krijohen kushte për botë anormale psikotike (rast është psh., dhe facebook, telefoni, mediat, tubimet, reklamat etj).Njeriut në këto kushte as ia ndjen fare se cfarë realiteti ndodh, po cfarë realiteti ëndërrimtar mund të ngrejë, ai fle dhe zgjohet me ëndrra, është në ethe njësoj si në sëmundje për ëndrrën, përjeton ëndrra dhe është gjithmonë në ëndërr, në ethen e parasë apo të pushtetit, ndaj mikut, mikes, familjes, shokut, shoqërisë, nuk ka rëndësi.Për të bota duhet të jetë ajo ëndërr dhe ëndrra për të është e gjithë bota, nuk ka më botë tjetër reale megjithëse jeton realisht.Monopolizimi i jetës së përditshme është orientimi kryesor i jetës së shoqërisë në qoftë se ky lloj njeriu kthehet model për shoqërinë, ashtu si po ndodh dhe sot në Shqipëri.Njeriu në të shumtën e rasteve nuk është ai që duket sikur është, ai është i modeluar nga të tjerë faktorë që ndikojnë jashtë tij, nga një lloj shtyse e jashtme, në qoftë se kjo shtysë kthen kokën nga qendërsimi kemi një shoqëri centriste.Ndikon kultura, rolet, situatat, kushtet, autoriteti, sistemet politike etj. Ku vërehet kjo; ai që ka pushtet politik do akoma më, ai që ka pushtet ekonomik i thith të gjitha burimet financiare, ai që ka pushtet intelektual do të gjitha sukseset. Ai që ka pushtet familjar do të shpërdorë atë dhe të gjitha pushtetet e familjes, të tjerët nuk kanë si AI, qoftë dhe me dhunë dhe vrasje sic po ndodhin në këto kohë, ai që ka pushtet miqësor do ta shpërdorë atë, qoftë duke e instrumentalizuar.Rrugës për në lagje shikon modele bisnesesh të vogla me orientim të tillë. Kjo duket kur futesh dhe një palë atlete bëjnë 70 mijë lekë, megjithëse janë të përdorura. Në treg po të shkosh e njëjta gjë, janë të përdorura po janë firmato.Një palë pantallona bëjnë 30 mijë lekë, i gjithë tregu i bën pantallonat 30 mijë lekë, i gjithë qyteti, vendi.Të gjitha produktet me të njëtjat cmime. Periferia i shtrenjton akoma dhe më cmimet, të gjithë synojnë për fitimin maksimal dhe të gjithë përqendrohen përkundrejt mallit në një pikë referimi, të gjitha farmacitë tek spitali, të gjithë serviset përqendrohen te Ali Demi në Tiranë, të gjitha byrektoret në rrugët ku ka kalimtarë nga rrethet etj. Nga ana tjetër pantallonat te tregu i byrekëve, dhe farmacinë te pantallonat nuk e gjen dot.Të gjithë me master shkencor dhe të gjithë letrarë si dikur ushtarë, të gjithë të njëjtë pavarësisht se duam të jemi të ndryshëm.Humb si koncepti i diversitetit dhe i shpërndarjes, sepse nuk ka të tillë po ka qëllim centrist, të fitojë sa më shumë të jetë e mundur, sepse kështu është mirë dhe kështu bëjnë të gjithë, është marrëveshje e heshtur. Tipike për shoqëritë fisnore.Në një aspekt tjetër imazhologjia krijon shumë burime njohjeje. Ai person egocentrist që ka një punë dhe shumë burime ka oferta për më shumë punë, ai kërkon akoma më tepër imazh, njohje fuqi, dhe i do të gjitha burimet. Një grup i vogël njerëzish marrin të gjitha burimet, të gjitha punët, të tjerët nuk kanë asnjë punë.Ata që kanë punët nuk mund dot t’i bëjnë të gjitha, i bëjnë pjesërisht, dhe asnjë punë në rregull.Paradoksalisht të shumtët janë të papunë dhe kërkojnë me ngulm punët që nuk bëhen në rregull, ata janë mbase të aftë po nuk u jepet mundësia, mundësia i jepet atij që i bën pjesërisht dhe i thith të gjitha.Dija është kusht për decentralizimin e pushtetit, zakonisht ata që nuk kanë dije kërkojnë centralizimin e pushtetit, ndodh që ata që s’kanë dije i kanë të gjitha, ata që kanë dije nuk kanë asgjë dhe asnjë burim, kështu që humbasin mundësinë. Si në mesjete me statuse të përcakuara, si në monizëm edhe sot e njëjta gjë.Kjo po ndodh dhe në Shqipëri, të paaftit që duan pushtet i kanë kapur pikat kyce, po jo vetëm ato, i kanë shumëfishuar punët, burimet, ofiqet, paratë, pushtetin dhe janë në konkurrencë të ethshme e presion të paparë kundrejt shumësisë që duan t’ia marrin punën apo t’ia eliminojnë. Për më tepër idioti urdhëron dhe ka pushtet maksimal mbi të zgjuarin, amatori kundrejt profesionalit.Edhe i dituri që nuk i përshtatet këtij modeli përjashtohet. urrehet. Kështu që sheh intelektualë me tipare ego-centriste që thithin cdo burim qoftë pronësor, ideor, ofiqe e pushtet dhe të tjerë të zhdrejtësuar.Në fushën ekonomike do të doja të përmendja një thënie legjendare; ’’Problemi nuk është mbledhja e të ardhurave, problem është shpërndarja e të ardhurave!’’ Ky është problem jonë ekonomik.Ai që ka, e ka bërë monopol apo oligopol, ekonomia zhytet në disa duar, leku si GDP është, po varet se ku ai xhirohet, miliarderi lekun e ka e e shfrytëzon, por si tip egocentrist dhe indiferent as që do t’ia ndjejë për atë që s’ka, nuk do diversifikim të ekonomisë, ai do akoma më se është në presionin e dy tre të tjerëve si ai.Ndodh si në krizën ekonomike greke 2008, që miliarderi paratë e veta i ka në Zvicër, populli në brenga. Apo SHBA më 1929, 2008.Ashtu si ndodhi në 1997 me paratë e fajdeve, ku të gjithë llogarisnin si të bëheshin miliarderë.Por monopoli orienton cdo gjë rreth ekonomisë, i bën presion dhe e heq nga konkurrenca tjetrin, ai vendos cmimet si grosisti dhe i thotë dhe tregtarit, ti pantallonat do i bësh 30 mijë lekë, atletët 70, kartat e telefonit do t’i mbash sa dua unë, tokën do ta marr unë, kulturën do ta zhvleftësoj unë, unë do ta hipi në kurriz dhe ti do të pranosh për një modernitet më të mirë teatër, rrugë, bisnese, hapësirën publike, hapësirën tregëtare, hapësirën politike, hapësirën shoqërore, gjithcka, unë të orientoj që ti të bësh si dua unë.Të gjitha do të t’i bëj pak e nga pak falë dhe politikës egocentrike, por radha ty si qytetar do të vijë kur të dua unë që të të vijë ty.Ti ekziston falë meje dhe mëshirës sime, unë po bëj gjithcka për vendin dhe kam hap vende pune, kompani, mirëqënie për kombin që e drejtoj unë, unë jam Zot, dhe ju asgjë, unë jam dhe mëshirplotë dhe humanist në emër të pushtetit tim.Unë jam ligji, unë jam Zoti në tokë për ty, prandaj ekzistoj!Unë duhet të kem që ju të ekzistoni. Kjo pra është qasja egocentrike. Kurse ”shpërndarja e të ardhurave” është qasje ku rrethrrotullohet paraja dhe egocentrizmi vdes, decentralizimi i shtresave fillon, mirëqenia rritet, pasuria shpërndahet, jeta gëzohet, duan më shumë fëmijë, nuk duan emigracionin, kujdesen sa për veten dhe tjetrin, se ekzistojnë falë tjetrit.Pushteti politik krijon një qasje thuasje të njëjtë. Ai që ka pushtet dhe në rivalitet kundërshtues ka akoma më, do akoma më shumë, ata që s’kanë s’kanë fare, ndodh që shoqërisë i janë shterur të gjithë mekanizmat e pushtetit, politika ka gjithë mekanizmat e saj. Për siguri e kthen në dinasti dhe establishment, pra qasje fisnore me tipare krahinorizmi dhe patriarkalizmi.Dy botë të ndara.Por dhe brenda kampeve politike, vetë partitë, degët etj. Ai që është i fortë eliminon të gjithë dhe nuk ia ndjen se e zhduk nga skena politike, ai që i ka, i ka të gjitha pushtetet, parlamentin, prokurorinë, gjykatën, organizatat, partinë, shoqërinë, ajrin, tokën, diellin, bukën, djathin, drogën, bananet, mollën, barin që vjen, plehrat etj, ai i corienton të gjitha.Nuk ka rëndësi cfarë kahu politik ka, ai është Zoti, ai është ligji se kështu jemi falur falë egocentrizmit tonë. Tipar i një kulti individi turmash.Egocentrizmi, sa do pushtet, fshihet nën maskën e nënshtrimit, ndodh që prirja sadisto-mazohiste është shumë e preferuar në qasjen egocentrike, si në pushtetin politik dhe në atë shoqëror, intim, miqësor, familjar etj, sa udhëheqës, shefa, drejtorë, edhe servil të përulur.Tiparet e egocentrizmit sjellin një model të një shoqërie me prirje psikopatike dhe skizofrenike. Zhvillohet absurdi, njeriu paradoksal sa një njeri i gënjeshtërt që e barazon atë me të vërtetën, realen, kjo tëhuajtje e mendimit con në siptoma të rrezikshme të sjelljes shoqërore, sa brutale me dhunë, aq dhe ëndërrimtare po me dhunë në mendjen e cdo njeriu me veten. Një njeri i shpërdorur sa pompoz.Kryefamiljari do të mbizotërojë e mos të diversifikojë marrëdhëniet edhe në aspektin familjar. Nga humbja e këtij pushteti ai dhunon deri në aktin ekstrem pasi i humb egoja dhe qendërsimi i pushtetit nga ku rrjedh identiteti i tij personal e për më tepër në konkurrencën e këtij lloji ai ndihet në udhëkryq.Si shoqëri duan të ngrejnë një imazh të paqenë se jemi të paplotësuar dhe falë këtij imazhi rrojmë, dhunojmë dhe nuk ndjejmë, frikësohemi deri në paranojë. Jetojmë për t’u dukur, për tjetrin, për t’i mbushur mendjen se ekzistojmë ashtu si duam, gënjejmë njëri-tjetrin dhe gënjehemi, dhunojmë dhe dhunohemi, poshtërojmë dhe poshtërohemi. Sa më shumë duan të përparojnë, degjenerohemi. Sa kërkojmë të jemi të vërtetë, me atë forcë anojmë nga gënjeshtra. Sa duam të jemi të arrirë bëhemi më pak të arrirë, praktikisht jemi në kontradiksion dhe udhekryq.

Astrit Lulushi/

Çfarë i dha Etruria Romës? Mbretërit e parë të Romës ishin Etruskët. Vetë qyteti i përjetshëm i Romës u themelua nga Etruskët. Pothuajse gjithçka që Etruskët ndërtuan në qytetin e përjetshëm, Romakët e bënë “më të madhi”.Popull misterioz – etruskët. Gjuha e tyre ende nuk mund të përkthehet, megjithë shembujt e shumtë të shkrimeve që kanë mbijetuar. Historiani romak Titus Livia shkruante se: “Perandoria Etruske mbulonte zona të konsiderueshme nga toka dhe deti, nga Adria dhe Adriatiku”.Anije etruske lundronin hapësirat mesdhetare si pranë Etrurisë, ashtu edhe shumë larg saj. Anijet luftarake etruske ishin të pajisura me një mbajtêse metalike nënujore. Në monedhat etruske mund të shihen imazhin e një spirance me dy putrat metalike. Nuk është e vështirë të kuptosh avantazhet e një spirancë të tillë: para shpikjes së saj, përdoreshin shporta me gurë.Qytetet më të famshëm të etruskëve – Chatal-Guyuk dhe Chayenu-Telesi – u gjetën nga arkeologët në Azinë e Vogël. Banorët e Chatal-Guyuk ndërtonin shtëpi me tulla në mijëvjeçarin e 7-të pes. Ata njihnin 14 lloje të bimëve të kultivuara. Copat e pëlhurave nga ajo periudhë janë befasuese edhe mes endësve modernë. Teknika e lustrimit të pasqyrave ishte unike. Vrimat në rruaza prej guri të çmuar janë shpuar më hollë se vrima e një gjilpëre. Mjeshtëria dhe shija artistike e etruskëve tejkalojnë gjithçka që dihet në rajonet e tjera të planetit. Duke gjykuar nga disa shenja, ky civilizim më i vjetër i njerëzimit mund të konkurrojë në shumë mënyra me Atlantisin legjendar.Në Chatal-Guyuk, u gjetën shenjtorë dhe tempuj. Hyjnesha që lind një fëmijë ulet në fron, krahët e të cilit janë zbukuruar në formën e dy leopardëve. Atlantis Lindor, siç quhej Etruria, është shumë-mijëvjeçarë më i vjetër se piramidat dhe monumentet e tjera antike, duke përfshirë ato Sumeriane.Një nga afresket më të vjetra etruske riprodhon motivin e leopardit. Afresku u gjet në territorin e Italisë moderne, por vendlindja e etruskëve është ende Azia e Vogël. Në gjuhën e Hatgs, të cilët banonin në Azinë e Vogël pesë deri në gjashtë mijë vjet më parë, mund të gjendet rrënja e “racave” në emrin e leopardit.Në kohët e lashta, një proto-gjuhë e vetme u formua në Mesdheun Lindor. Folësit e saj ishin fiset më të lashta që adhuronin leopardin. Ishin ata që për një kohë i rezistuan goditjes së Atlantasve të mëdhenj.Fatkeqësisht, ka ende shumë vështirësi me deshifrimin e shkronjave etruske. Një nga arsyet për këtë është përdorimi i transkriptimit latin, i cili nuk mund të përcjellë tiparet e gjuhës etruske. Kjo ishte dhe është pengesa kryesore që nuk i lejon specialistët t’i afrohen qëllimit. Shumica e përkthimeve nga etruskishtja janë të pasakta, vetëm një pjesë e vogël e tyre përcjell kuptimin e përafërt.Etruskët, duke folur në mënyrë figurative, janë një degë e pemës hitite. Në këtë drejtim, mund të kujtohen Ruthenes që jetonin në jug të Francës. Ata nuk janë Venecianë, siç interpretohet nga përkthyesit, por “Wends”. Provat për këtë mund të gjenden në “Librin e Velesit”, i cili flet për Wends-të që shkuan në perëndim. Fjala etruske “Vendé” – shqip “endje” ose “vende” – mund të jetë një konfirmim për këtë. Emri i një prej perëndeshave të Etrurisë është Una, “e re”. “Mini muluvanze avile vipena” – kështu duket një nga mbishkrimet etruske. Mbishkrimet e lashta shpesh fillojnë me përemrat “Une”. Në shembullin e dhënë, përkthimi është: “Unë u përkushtova nga Auile Vipena”. Por ky përkthim bie ndesh me normat e vendosura tashmë të vetë gjuhës etruske, në të cilën folja gjithmonë e përfundon fjalinë. Pra “Muluvanse” nuk mund të jetë folje.Këtu janë disa fjalë etruske (disa prej të cilave janë të njohura nga etruskologët): una – rinj; turneu – dhuratë; turan – dhurues; avil – vit; torna – rruga; helm – helm; gjinace – gji, gjoks; mi – mua, unë; ti – ti. Sidoqoftë, është e mundur edhe një analogji tjetër. “Diell” në gjuhën etruske tingëllon si “usit”. Ajo duhet të përmbajë një nga rrënjët më të lashta, të ruajtura në fjalën “urim”, “zot”, si të thuash, Dielli sjell forcë dhe shkëlqim njëherësh.Një katastrofë shkatërroi të gjitha qytetet e Atlantis Lindor – atdheun e proto-gjuhës njerëzore. Vetëm një mijëvjeçar më pas, fshatrat e parë filluan të ngriheshin – kryesisht larg bregdetit. Kështu u ngrit Chatal-Guyuk (emri modern), Jericho. Por edhe katër mijë vjet më vonë, zonat bregdetare nuk arritën kulmin e dikurshëm. Më vonë ata që shpëtuan u quajtën Pellazgë. Në vendbanimet më të lashta fenikase, kretane, Azisë së vogël, egjeane njerëzit flisnin të njëjtën proto-gjuhë. Në kufi të mijëvjeçarëve të dytë ose të tretë pes, Akeasit erdhën nga rajonet kontinentale, fiset e të cilave në kohërat antike vuajtën më pak nga katastrofa, pasi zonat e tyre të banimit nuk ishin të lidhura me detin dhe nuk ishin subjekt i elementëve. Barbarët-Grekët e vërtetë pushtuan territorin e Greqisë së sotme, shkatërruan qytetet Pellazge, fortesat e tyre, rrafshuan kalanë e Pellazgikonit, në vendin e së cilës u ndërtua Partenoni vetëm 1500 vjet më vonë. Shumë prej Pellazgëve kaluan në Kretë për t’i shpëtuar pushtimit. Para kësaj, qytetet e Minoanëve Pellazgjikë lulëzuan në Kretë. Shkrimet e tyre janë lexuar, por ende nuk janë kuptuar. Gjuha e tyre është e panjohur për gjuhëtarët, megjithëse kjo është proto-gjuha e folur nga Lidianët, Kananejtë, Cimerianët, Trepilianët, Etruskët, banorët e Trojës, dhe shumë e shumë të tjerë. Në mes të mijëvjeçarit të dytë pes, grekët arritën në Kretë. Qytetet u shkatërruan. Arti i Minoas-Pellazgë i la vendin stilizimit të thatë. Motivet tradicionale për pikturën minoane – lule, yje, oktapodë në vazo të stilit të pallatit – zhduken ose rilindin në skema grafike abstrakte.Tema është shumë e gjatë…Por për hir të leximit mund të shtohet se ekzistojnë shenja objektive të një populli dhe kritere për identifikimin e tij.Njerëzit identifikohen nga kultura e tyre domethënë nga ajo që është zhvilluar gjatë shumë shekujve. Tri tipare themelore të kulturës që janë të vetë-mjaftueshme për identifikimin e një populli janë: gjuha dhe struktura e saj; feja parakristiane; traditat dhe zakonet. Nëse këto tipare themelore të kulturës përkojnë në dy popuj të së tashmes dhe të kaluarës, atëherë ata janë një dhe i njëjti popull në kohë të ndryshme. Kultura është më shumë sesa thjesht emri i një populli. Emrat e shumë popujve të Evropës kanë ndryshuar me kalimin e kohës, dhe ky ishte një burim konfuzioni dhe temë e spekulimeve në një kohë të mëvonshme. Për identifikimin historik të njerëzve, karakteristika e katërt themelore është gjithashtu e rëndësishme – niveli i kulturës shoqërore: shtet i qëndrueshëm; popull gjysmë-shetitës; i gjithë shetitës, emigrant ose nomad.

Nga GUIDO SANTEVECCHI – “Corriere della Sera”, 24 dhjetor 2021  Përktheu: Eugjen Merlika/

Kanë hyrë natën në sheshin e Universitetit  të Hong Kongut: një skuadër puntorësh me helmeta të verdha, doreza e mbulesa fytyre. Kanë rrethuar zonën për rreth “Shtyllës së Turpit” që kujtonte plojën e Tienanmenit me pengesa të larta prej plastike, jo për arsye sigurie, por për të mos patur dëshmitarë: në “skenën e krimit” polizia kishte marrë urdhër të mbante larg studentët dhe shtypin. Por pamjet, të marra fshehtas nga një ballkon, kanë depërtuar njëlloj, duke sfiduar edhe Ligjin mbi sigurinë kombëtare kineze që, nga korriku 2020, ka shuar protestën demokratike në ish koloninë britanike. 

Kështu në social network ndërkombëtare tani vrapojnë skenat e heqjes së shtatores: një shtyllë bakri 8 m. e lartë, e përbërë nga pesëdhjetë trupa të zhveshur, të sgërlaqur nga një fuqi shtypëse si ajo e tankseve kinezë që, më 4 qershor 1989, kishin spastruar nga sheshi Tienanmen i Pekinit studentët që kërkonin një qeveri të hijëshme. Një njollë e turpëshme e Partisë-Shtet , prandaj shtatorja ishte quajtur “Pillar of Shame”, Shtylla e Turpit. E dhuruar nga artisti danez Jens Galschiot, piramida përkujtimore kishte arritur në Hong Kong më 1997, pak javë më parë se sa qyteti t‘i kthehej Republikës popullore kineze nga kolonizuesit britanikë. 

Për njëzetekatër vite skulptura kishte qënë e vetmja përkujtesë në territorin kinez e flijimit të mijra të rinjve kinezë, të vrarë në një natë në Pekin. Në Hong Kong ishte në fuqi parimi “Një Vënd dy sisteme” që, formalisht është ende , por në të vërtetë është fshirë nga Ligji mbi sigurinë kombëtare kineze dhe nga përsëritja e arrestimeve për subversion e ndarje që në dy vitet e fundit kanë bërë të heshti opozita kundër-komuniste. Pak ditë më parë një Gjykatë e Hong Kongut ka dënuar me të tjerë 13 muaj burg, jimmy Lai-n,  botuesin e të përditëshmes së lirë Apple Daily, të mbytur e të mbyllur në verë: faji i tij, pse kishte marrë pjesë më 4 qershor2020, në përgjimin e fundit në kujtim të Tienanmenit. Jimmy Lai nga qelia ka shkruajtur: “Nëse të kujtohen ata të vdekur është një krim, jam krenar të bashkëndaj lavdinë e atyre të rinjve që kanë derdhur gjakun e tyre”.

Mbetej ende statuja në sheshin e universutetit më të vjetër të qytetit edhe ende studentët bënin fotografi përpara saj në rastet e rëndësishme si diplomat. I papranueshëm për kursin e ri “patriotik” të imponuar në Hong Kong. Që në tetor kishte ardhur urdhëri t’a hiqnin. Pa klimën e frikës që kishte pllakosur Hong Kongun, mijra studentë do të kishin vërshuar në shesh për të mbrojtur simbolin. Ndërsa tani askush nuk ka sfiduar urdhërat e rinj shtypës: për kujdes puntorët janë dërguar në zemrën e natës. Rektorati ka njoftuar se “vendimi për të shkulur statujën e vjetër ishte marrë mbi bazën e këshillës ligjore e duke vlerësuar rrezikun për universitetin. Ishim edhe të shqetësuar për brishtësinë e veprës”. Një arsyetim hipokrit. “Pillar of Shame”, i prerë dhe i mbështjellë me një mushama të bardhë, u tërhoq zvarrë si një kufomë. “Një fund i keq, jam i çatrafilluar”. Ka thënë skulptori Galschiot. 

“Corriere della Sera”, 24 dhjetor 2021  Përktheu: Eugjen Merlika

Filip Guraziu

A egziston strategjia  e edukimit ‘ të brezit të ri në shqipni ?

‘Njeriu’ përban  elementin ma të randësishëm të platformës  së  zhvillimit të  nji shoqnie. Mundesh me investue shuma të mëdhaja për zhvillimin e nji vendi; me ndërtue rrugë, ura , tunele,  etj., por çdo gja mbrapa nuk ka me funksionue si duhet,  nëqoftëse  ‘njeriu’ që i shfrytëzon dhe i përdoron ato vepra nuk ka me qenë i edukuem e kjo, jo vetëm në aspektin  tekniko- profesional , por kryesisht  në aspektin  moral, human dhe  patriotik. Përvoja historike në kët drejtim na jep me kuptue se shoqnia shqiptare nuk mundet me qenë e shëndetëshme dhe e sigurtë në zhvillimin e  përparimin e sajë drejt mirëqenies, nëqoftëse ‘sektori i edukimit’ ku trajtohet brezi i ri nuk ka si udhërrëfyes nji strategji të mirëmendueme  e cila  mëshiron kërkesat e normave morale bashkëkohore që kushtëzon e ardhmja europiane.

Po a egziston kjo strategji në Shqipninë post komuniste? Ndoshta gabohem, por personalishi as nuk e shoh, as nuk e dalloj dhe as nuk e kuptoj egzistencen e kësaj strategjie ! Objektivi  i strategjisë edukuese të nji populli, na radhë të parë, duhet me qenë  “bashkimi shpirtnor kombëtar”, në lidhje me kët objektiv shqiptarët sot përjetojnë mometin ma të vështirë   në historinë e tyne. Ma poshtë shembuj, për aq sa lejon hapsina e nji shkrimi gazetaresk :

a. Dekomunistizimi i shoqnisë shqiptare asht realizue vetem teorikisht për demagogji, në raport me te tretët, me  ato që ” gjoja” na kërkojnë llogari, kurse në praktikë veprohet krejtësisht ndryshe… Interpretimi jo i drejtë dhe i qëllimshëm  i historisë vazhdon me përça shqiptarët dhe shorjenton edukimin patriotik të brezit të ri sidomos në fushën e edukimit shkollor. Kujtoj:  Glorifikimin publik të diktatorit kriminel Enver Hoxha, sot mbas 30 vjetëve të përmbysjes se diktaturës komuniste, që përban  njollë  turpi për demokracinë shqiptare. Kujtoj gjithashtu se ende sot mbas 30 vjetëve përmbysje të diktaturës, të gjithë ” Herojt ideologjikë të diktaturës komuniste” nderohen si ” Heroj të Kombit Shqiptar” ! Nuk dëshiroj të keqkuptohem: Duhen  respektue e nderue sakrificat e reparteve partizane dhe nacionaliste për luftën e tyne kundër okupatorëve ku dhanë jetën shumë e shumë të rij shqiptar idealista, por nuk munden me qenë ” Hero  të Kombit” ato që nuk dhanë jeten në luftë kundër okupatorëve, por vdiqën në luftën civile  vëllavrasëse ndërmjet shqiptarëve për mbrojtjen e idealeve komuniste ose për shkaqe natyrore gjatë jetës së tyne ( shembujt janë të shumtë).                                                                                                                                 .       Shqiptarët e përmbysën komunizmin tue hedhë në kazanin e plehnave propogandën  imorale të ‘luftës së klasave’ e cila ushqente urrejtjen klasore e përbuzjen për klerikët e intelektualët nacionalistë  që konsideroheshin “armiq të klasës”. Sot në demokraci, shqiptarët mburren për qendrimin moralo-patriotik të klerikve të cilët me besimin në Zot iu kundervuen haptas dhunës komuniste. Po kështu asht qendrimi edhe  per intelektualët nacionalistë me bindje liberale të cilët punuen me përkushtim për ngritjen kulturore të shqiptarëve. Këto konsiderata përbajnë  elemente të randësishëm për formimin moralo-patriotik të brezit të ri dhe pranohen nji zani prej forcave politike parlamentare pa përjashtim, por përsëri në praktiken e përditëshme ndodh e kundërta! Në shumë media televizive çfaqen  ditë  e natë filma të prodhuem prej Kinostudios ‘Shqiperia e re’ të përiudhës së diktaturës, ku të rijtë e lindun në demokraci, shohin e mësojnë, pra edukohen me “  imoralitetin e antishqiptarizmin e  klerikëve ”, tradhëtinë e intelektualëve nacionalistë, poshtërsitë e klasës borgjeze e urrejtjen klasore për këdo që mendonte ndryshe etj. (propagandë tipike e diktaturës komuniste)  A duhet lejue kjo? Po  pse kleriket shqipëtar nuk reagojnë ?   Personalisht vlerësoj punën  artistike ( dhe jo helmin ideologjik)  të Kinostudios ‘ Shqiperia e re’, por e çoj zanin qe institucionet përgjegjëse të edukimit e ato të kontrollit të mediave vizive në nivel shtetnor të reagojnë për me kontrollue situatën tue ba seleksionimin e 

filmave që transmetohen                             .                                                                                                                                                             Trajtimi jo i sinqertë i problemit të riabilitimit të shtresës së përsekutuemve politik prej diktaturës dhe zvarritja e qëllimëshme e proçesit të  këthimit të  pronës te ” pronari  legjitim ” së bashku me ligjërimin e përvetësimit me dhunë (fizike e zyrtare) të pronës private dhe asaj shtetnore ka nda shqiptarët në dy kampe kundërshtarësh.

b. Kongresi gjuhësor politik i 1972 me urdhën të diktatorit komunist përçau identitetin shqiptar, por e keqja ma e madhe asht se ende sot nuk dallohet asnji vullnet prej akademikëve dhe politikës shqiptare për rishikimin asaj vepre  antikombëtare tue ndëthurë shkencërisht edhe gegnishten në gjuhën zyrtare! Veprim që kishte me ndikue pozitivisht për unitetin e kombit

c. Korrupsioni masiv në fushën e edukimit shkollor ( disponojnë deri 3 diploma universitare ato që ndoshta nuk kanë marrë as diplomën e maturës), ka pasë dhe vazhdon me pasë për pasojë largimin e të aftëve prej dheut amë dhe vendosjen e të pa aftëve (meritopartia) në pozita drejtuese.

d. Njollosja me mbrapavijë antikombëtare e simboleve të shqiptarizmit; Gjergj Kastriotit dhe Nanë Terezes prej shqipfolësave “të shitun” ndikon negativisht drejt konsolidimit të identitetit shqiptar. Shoqnia shqiptare sot krenohet per disa simbole kombëtare me të cilët lidhet identiteti i Arbërit. Na ndihemi krenar qe jemi bashkëkombas të Gjergj Kastriotit Skenderbeut dhe të Nanë Terezes, çka nënkupton se puna edukuese me të rijtë, në mënyrë të natyrshme, duhet të  bahet e të jetë në kët linie. Fatkeqësisht, në kundërshtim me sa ma nalt, praktikat e kohëve të fundit  provojnë që çdokush, edhe personazhe rruge me identitet të dyshimtë dhe  mbrapavijë të qartë antishqiptare dhe antidemokratike – si rasti i glorifikimit të kriminelit Hoxha, lehtësisht bajnë propagandë krejt të kundërt tue gjetë hapsinë veprimi në media dhe sheshe publike, gja që shorjenton formimin e ndërgjegjës së brezit të ri tue damtue qelizën jetësore të identitetit të shqiptarëve!

Me keqardhje duhet  pranue se organizimi dhe drejtimi institucional-shtetnor shqiptar i ‘sektorit te edukimit’ ende paraqitet i mangët e pa strategji veprimi, për mos me thanë që asht inegzistent. Indiferenca politike për strategjinë e edukimit ‘të brezit të ri’ vështirëson deri në pengesë,  rrugën e shqiptarëve drejt Europës. Kumonat e alarmit po bijnë!  Antishqiptarët punojnë ditë e natë kunder relikeve ma të shtrejta e simboleve të shqiptarizmit, kujtoj: vendosjen e memorialit të nji “kumandari” me origjinë greke, në jug të Shqipnisë, për ” meritën”e tij të masakrimit të shqiptarëve në përiudhën e  pamvarësisë !; ndertimin e  vorrit në nderim dhe  përkujtim të nji ushtari serb, në rrethinat e Shkodrës për ” meritën” e tij që dha jetën në luftën sulmues serbo-malazeze për pushtimin e Shkodrës (1912-1913) !; transformimin e vorreve shqiptare në vorre të ushtarëve grekë, në rrethinat e Korçës e në përgjithësi në jug të Shqipnisë, për “meriten” e tyne se vdiqën  në përpjekje luftarake për aneksimin e tokave shqiptare ( në zonën e ashtuquejtun prej shovinizmit ekspansionist grek  ” vorio epir”) !; vendosjen e memorialit me emnat e 156 ushtarëve turq, në mes të Tiranës, për ” meritën” e tyne  se vdiqën në luftën civile politike në Turqi në mbrojtje të Erdoganit. !; qëndrimin ekuivok dhe servil të politkës shqiptare ndaj kërkesës së shtetit turk , për rishikimin e historisë së pushtimit 500 vjeçar turk.  .!; arrestimin, në kundërshtim flagrant me ligjet e konventave ndërkombëtare, në të cilat  shteti Shqiptar aderon,  e mësuesve turq në Shqipni për ” krimin ” e tyne se paskan pasë qenë  kundërshtarë të politkës së Erdoganit në Turqi !, etj…

Populli thotë “gjejnë shesh e bëjnë përshesh”, po si asht e mundun kjo situatë ?

Sepse  politika  shqiptare  nuk asht as e djathtë e as e majtë, “as mish e as peshk” por asht  “politikë interesi, politikë populiste që  shqetësohet e mendon vetem për interesa klanore dhe thithjen e votës elektorale”, të tjerat…, si edukimi i brezit të ri me moral europian dhe antidiktaturë, bashkimi shpirtnor i shqiptarëve, konsolidimi i identitetit shqiptar, etj., etj., kjo lloj politike  i konsideron  çeshtje të dorës së tretë e pa randësi…, që ndoshta, ndoshta…, ndonjiherë do të zgjidhen vetevetiu, por edhe mos u zgjidhshin…!

 Filip Guraziu

 Nga Mehmet PRISHTINA

(Një reflektim mbi terrin që projektohet si faj jetim dhe mbi përvojat e hidhura nga e kaluara me investitorët e huaj, që mund të reprizohen edhe tani)

Se do të ketë krizë energjetike globale, këtë e ka dikur gjithkush, kurse Qeveria jonë mbase ka qenë më e informuara, prandaj na duket e pajustifikueshme që në muajt paraprak nuk është arritur një marrëveshje me Qeverinë e Shqipërisë për një bashkëpunim më emergjent në fushën energjetike. Në anën tjetër, kush mund të na garantojnë se nuk do të përsëriten sjelljet abuzive e korrupitive ndaj investitorëve të huaj edhe nga ana e eksponentëve të tanishëm qeveritar, siç kishte ndodhur disa vite më parë?!

 Nga Mehmet PRISHTINA

Nëse do të donim të bëjmë një rekapitulim të zhvillimeve në Kosovë brenda viti 2021, është e pashmangshme të mos përmendet gjendja aktuale e krizës energjetike që po mbretëron edhe në vendin tonë. Për shkak të kësaj krize, që nga 22 dhjetori konsumatorët po përballen me reduktime të energjisë elektrike prej 2 orësh, ndonëse disa qytetarë kanë raportuar se po kanë reduktime më shumë se 2 orë. Ky ka qenë edhe shkaku që grupe qytetarësh të mllefosur dolën në protestë më 27 dhjetor në Prishtinë pranë ndërtesës së Kompanisë Kosovare për Distribuim të Energjisë Elektrike (KEDS) dhe para Qeverisë së Kosovës,  kurse pankartat e tyre që mbanin në duar:  “Duam rrymë e jo arsyetime”, “Asnjë cent më shumë”, “Lëshoje rrymën, largoje KEDS-in”, e shpjegonin më së miri krizën aktuale energjetike.

Megjithatë kjo gjendje nuk përmirësohet as me protesta, as me arsyetime dhe justifikime  të Qeverisë, duke e hedhur komplet fajin te qeveritë e kaluara. Zgjedhjet e fundit parlamentare të 14 shkurtit iu dhanë përgjigje adekuate qeverive të kaluara, kështu që kritika ndaj tyre ka marrë formën e një verdikti popullor. Pikërisht edhe për shkak të dobësive në sistemin e furnizimit dhe distribuimit të energjisë elektrtike, qeveritë e kaluara u ndëshkuan në zgjedhjet e fundit parlamentare, ndërkohë që Qeveria e dalë nga këto zgjedhje do të duhej ta kishte gati strategjinë e daljes nga kjo gjendje.

Në anën tjetër, të gjithë ata që kërkojnë që brenda një kohe të shkurtër të riparohen gabimet dhe lëshimet e bëra në njëzet vitet e fundit, sigurisht që, përveç retorikës opozitare, nuk kanë ndonjë mbështetje të fuqishme argumentuese, ndonëse vend për kritika edhe në adresë të Qeverisë aktuale ka gjithsesi. Në radhë të parë nuk do të guxonte të ndodhte që Qeveria të mos krijonte një mekanizëm mbrojtës ndaj të gjitha keqpërdorimeve që bëhen në sistemin e furnizimit dhe sidomos distribuimit të energjisë elektrike. Me fjalë të tjera, Qeveria nuk guxon të sillet si opozitë por duhet të merr masa adekuate ndaj të gjithë atyre që, siç raportojnë edhe qytetarët dhe mediat, vjedhin ose e sabotojnë furnizimin dhe distribuimin e energjisë elektrike. Qeveria gjithashtu duhet të ngrejë një task force me ekspert më të dëshmuar të fushës që do të ofronte zgjidhje në pajtim me situatën e krijuar.

Se do të ketë krizë energjetike globale, këtë e ka ditur gjithkush, kurse Qeveria jonë mbase ka qenë më e informuara, prandaj na duket e pajustifikueshme që në muajt paraprak (shtator, tetor, nëntor) nuk është arritur një marrëveshje me Qeverinë e Shqipërisë për një bashkëpunim më emergjent në fushën energjetike, duke e ditur faktin se muajt e vjeshtës dhe të dimrit janë mjaft produktiv në furnizimin me energje elektrike në hidrocentralet shqiptare. Na duken të vonuara  disa masa që po ndërmerren tani nga ana e Qeverisë sonë, kur ato kanë mundur të ndërmerren para tre muajve.

Në një shkrim si ky që ka për qëllim rekapitulimin e vitit 2021, është e pamundur të kapërthehen të gjitha dështimet dhe të arriturat, për arsye se ka qëndrime diametralisht të kundërt sa i përket sukseve dhe mosukseve të arritura, si në kohën  e kësaj qeverie, ashtu edhe në vitet e mëhershme kur kanë udhëhequr qeveritë e mëparshme. Tani ka akter politik nga opozita që çdo mossukses të qeverive të kaluara t’ia faturojë Qeverisë aktuale, ndërkohë që ka prirje që edhe Qeveria aktuale për dështimet e veta të justifikohet duke kritikuar qeveritë e kaluara. Megjithatë, do të duhej të klasifikohen dhe kristalizohen disa gjëra që kanë të bëjnë me përgjegjësitë e qeverive. Në njërën anë, nuk mundet Qeveria aktuale të fajësohet për mosangazhim në tejkalimin e disa problemeve të grumbulluara këtu e njëzetë vite më parë, por në anën tjetër Qeveria aktuale duhet të lirohet nga disa eksponent të saj që ia nxijnë imazhin me veprimet e tyre abuzive, sidom os ndaj bizneseve, duke favorizuar klientelizmin në dëm të projekteve serioze që arrihen me mund të madh dhe duke favorizuar monopolet e reja në dëm të qasjes së lirë të bizneseve në tregun ekonomik vendor. Nëse vazhdon ky trend i sjelljeve abuzive të eksponentëve të caktuar të kësaj Qeverie, atëherë do të vijë momenti që njerëzve do t’iu kujtohet një kohë e mëhershme kur kompanitë dhe korporatat e fuqishme botërore vinin këtu dhe iknin si pasojë e sjelljeve dhe veprimeve korruptive e abuzuese të qeverive të kaluara.

 Madje edhe vet kam qenë dëshmitar i gjallë i sjelljeve të tilla abuzive të ish qeveritarëve. Në shtator të vitit 2008, tregut bankar të Kosovës iu pat shtuar edhe një subjekt i ri financiar. Pronari i CVMR (Chemical Vapour Metal Refining), Kamran M. Khozan kishte shprehur interesim për të hapur një bankë të re në Kosovë, me 635 Mio USD kapital themeltar, dhe të bëjë rafinimin e nikelit. Për këtë ai kishte biseduar edhe me kryeministrin e atëhershëm Hashim Thaçi si dhe me drejtorin e Bankës Qendrore, Hashim Rexhepi, ndërsa kishte bërë kërkesë për licencë.
Kamran M. Khozan, përfaqësues i tri korporatave do të financonte këto projekte, dhe i kishte njoftuar mediat se kishte bieduar me përfaqësues të qeverisë për investimet në miniera dhe për rafinimin e nikelit, kurse banka që do të hapej, do të lehtësonte këto investime. Sipas tij, fokusimi primar i bankës ishte investimi në projektet e korporatave në kuadër të CVMR, me 12 mijë e 300 punëtorë, e cila përveç nikelit, ishte në gjendje të rafinojë edhe 16 metale të tjera. Të gjitha këto Khozan premtonte se do t’i bëjë me teknologji moderne dhe garantonte sistem me zero ndotje.Vetëm me realizimin e projektit për rafinimin e nikelit do të punësoheshin rreth 2.000 punëtorë, një ndihmesë kjo mjaft domethënëse në zbutjen epapunësisë në Kosovës, ndërkohë që banka e re që duhej të hapej, shihej si aset mjaft atraktiv financiar në tregun Kosovar, përfshi edhe uljen e kamatave në kredi.

Fatkeqësisht CVMR iku nga korrupsioni dhe mashtrimet e eksponentëve të atëhershëm qeveritar dhe e di se porosia e fundit e miqëve të mi nga kjo korporatë gjikante ka qenë: “Pa u konsoliduar një qeveri e pa korruptuar, mos na fto më asnjëherë në Kosovë!”

Tani çka të themi? Ose, ata që do ta lexojnë këtë shkrim, ndonjëri prej tyre a do ta gjej veten këtu, sidomos ndonjë eksponent aktual qeveritar?! A do të mundem t’i ftoj sërish këta miqë të mi investiture dhe miqë të tjerë, dhe kush mund të më garantoj se skena të tilla të turpshme do të reprizohen edhe tani, sidomos me disa eksponent qeveritar të cilët ditën punojnë për Qeverinë  e Albin Kurtit, kurse natën –  për grupe klienteliste të biznesit që nxisin konkurrencën jolojale. Nëse Kryeministri Kurti është i interesuar t’i dijë emrat e këtyre legenave që fshihen pas imazhit të Qeverisë aktuale, unë jam i gatshëm t’ia jap ata emra, me kusht që gjërat të ecin në drejtim të duhur dhe klimën e biznesit ta lirojmë nga matrapazët që ndryshe prezantohen para Kryeministrit, e krejt ndryshe veprojnë kur largohen nga ai. Ky është një kusht shumë i lehtë, vetëm mjafton një vullnet pozitiv nga ana e Kryeministrit Kurti, në mënyrë që Kosovës t’i rikthehen investitorët e zhgënjyer, por edhe disa investiture të tjerë të cilët janë të gatshëm për ngritjen e kapaciteteve për logjistikë portuale në Shëngjin, Durrës apo Vlorë, që do të ishte në shërbim jo vetëm të Kosovës, por të mbarë rajonit dhe për ndërtimin e korridorit hekurudhor Prishtinë – Durrës.
Por, para se të ndodhin këto, duhet ta stabilizojmë sistemin e furnizimit dhe distribuimit të energjisë elektrike dhe ta lirojmë klimën e biznesit nga karikaturat e reformave qeveritare, që si qëllim primar kanë zhavtjen dhe matrapazllëkun.

Prishtinë, 28 dhjetor 2021