03 Shkurt, 2025 21:35

SHBA

Federata panshqiptare “Vatra” ka nderuar me medalje ish-kryeministrin Italian Silvio Berlusconin, në shenjë mirënjohjeje për kontributin e tij ndaj popullit shqiptar.

Presidenti i federatës që ka si synim mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Elmi Berisha, bëri me dije se do të nisë nderimet për shumë drejtues botërorë, që mbështetën Shqipërinë, duke filluar me Silvio Berlusconin.

https://youtube.com/watch?v=ACrn1xbibFI%3Ffeature%3Doembed

“Të kujtojmë së sa mirënjohës jemi ndaj vendeve perëndimore, Amerika, Italia, Franca, Gjermania, Austria, Anglia, e vlerësojmë shumë ndihmën e tyre.

Po të mos ishte për presidentin Willson dhe Fan Noli që i kërkoi të marrë në konsideratë të ndihmuar Shqipërinë, ndoshta nuk do ishte këtu Shqipëria sot, dhe as që do e çonim nëpër mënd se Kosova mund të ishte sot e pavarur.

1990 ishte kritike kur demokracia erdhi në këtë zonë, Amerika dhe vende të tjera qëndruan krah nesh. Amerika dhe në veçanti Italia, kanë mbështetur, në edukim, politike, ekonomi, demokraci. Sot është nder të kujtojmë Silvio Berlusconin, kryeministrin e Italisë. Një njeri i brilant që ndërtoi marrëdhënie të shkëlqyera me Amerikën. Miqtë e Amerikës janë edhe miqtë tanë, shqiptarë e kosovarë. Silvio Berlusconi ka qenë krah nesh në kohë të vështira”-tha Presidenti i federatës ‘Vatra’ Elmi Berisha.

Medaljen e priti Marco Marrone, këshilltar i ish-Kryeministrit të ndjerë Berlusconi, i cili udhëtoi nga Roma në emër të Paolo Berlusconi, vëllait të tij. Në pamundësi të prezencës së tij në Tiranë ai dërgoi falënderime dhe mirënjohje përmes një letre.

“I nderuar profesor Berisha, Kryetar i Fondacionit Vatra! Se pari dëshiroj t’ju falënderoj per nderimin maksimal që i keni dhënë memories së vëllait tim Silvio nëpërmjet Fondacionit ‘Vatra’! Për këtë arsye, pranoj me shume emocion medaljen në memorie të vëllait tim të ndjerë, Silvio, duke ju shprehur gjithashtu ndjenjat e mirënjohjes sime personale! Duke ju shprehur ndjenjat e mia më të përzemërta dhe të sinqerta të vlerësimit të thelle për punën qe ju bëni, ju përshëndes me nderime! Me respekt, Paolo Berlusconi”- shkruhej në letër.

“Vatra” u themelua në vitin 1912 në Boston me mision mbrojtjen dhe garantimin e të drejtave të shqiptarëve në SHBA, si edhe ka ndërmarrë përsipër lobimin në Kongresin e Shteteve të Bashkuara për të drejtat e shqiptarëve anembanë botës. Vatra u themelua si një Bashkim shoqatash me të njëjtin qëllim nga Faik Konica, Fan Noli, Kristo Floqi, Marko Adams dhe Paskal Aleksi, Vait Mira.

Prof.Dr. Fejzulla Berisha/

Deklarata “Jam i betuar: Ekzistoj dhe veproj për Shqipërinë dhe trungun shqiptar të Shqipërisë së Natyrshme” përfaqëson një angazhim të fortë kombëtar dhe politik për mbrojtjen dhe avancimin e të drejtave të shqiptarëve në trojet e tyre historike. Ky ideal është i rrënjosur në histori, i mbështetur nga argumente juridike dhe i ndikuar nga faktorë gjeopolitikë.

Në këtë analizë të zgjeruar do të shqyrtojmë në detaje:

1. Kontekstin historik dhe padrejtësitë ndaj shqiptarëve

2. Aspektin juridik të Shqipërisë së Natyrshme dhe të drejtën për vetëvendosje

3. Sfidat dhe mundësitë në aspektin gjeopolitik

4. Veprimet konkrete për të avancuar këtë ideal

5. Paralelizmat me raste të tjera në botë

6. Përfundimet dhe hapat e ardhshëm

1. Konteksti Historik dhe Padrejtësitë ndaj Shqiptarëve

Shqiptarët janë një ndër kombet më të vjetra të Ballkanit, por historia e tyre ka qenë e mbushur me ndarje dhe padrejtësi. Këto ndarje kanë ardhur si pasojë e interesave të fuqive të mëdha dhe politikave ekspansioniste të shteteve fqinje.

1.1 Konferenca e Londrës (1913) – Copëtimi i Shqipërisë

Në vitin 1913, Konferenca e Londrës, pas Luftës së Parë Ballkanike, ndau territoret shqiptare midis:

       Serbisë (Kosovën dhe Luginën e Preshevës)

       Malit të Zi (Tuzin, Plavën, Gucinë, Ulqinin)

       Greqisë (Çamërinë dhe pjesë të tjera të Epirit)

       Shqipërisë së cunguar, e cila u shpall shtet, por me kufij shumë më të vegjël se territoret e banuara nga shqiptarët.

1.2 Kosova nën Jugosllavi dhe Lëvizjet për Pavarësi

Pas vitit 1913, Kosova mbeti nën Serbi dhe më pas u përfshi në Mbretërinë e Jugosllavisë, ku shqiptarët përballeshin me shtypje sistematike.

       Lëvizja e Kaçakëve (1918-1924): Rezistencë e armatosur kundër sundimit serb.

       Demonstratat e 1981 në Prishtinë: Dëshmuan për kërkesën e shqiptarëve për liri dhe barazi.

       Lufta e UÇK-së (1998-1999): Çlirimi i Kosovës me ndihmën e NATO-s dhe shpallja e pavarësisë në 2008.

1.3 Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut dhe Luginën e Preshevës

       Në Maqedoninë e Veriut: Politikat asimiluese u kundërshtuan nga UÇK-ja në 2001, duke çuar në Marrëveshjen e Ohrit, e cila rriti të drejtat e shqiptarëve.

       Në Luginën e Preshevës: Shqiptarët vazhdojnë të përballen me diskriminim dhe kërkojnë bashkimin me Kosovën.

1.4 Çamëria – Një Tragjedi e Heshtur

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, mijëra çamë shqiptarë u masakruan nga forcat greke të Napoleon Zervës. Sot, shqiptarët e Çamërisë kërkojnë të drejtat e tyre historike dhe njohjen e gjenocidit.

2. Aspekti Juridik i Shqipërisë së Natyrshme dhe E Drejta për Vetëvendosje

Sipas së drejtës ndërkombëtare, shqiptarët kanë të drejtën për vetëvendosje, një parim kyç i ligjit ndërkombëtar.

2.1 Parimet e OKB-së dhe E Drejta për Vetëvendosje

       Neni 1 i Kartës së OKB-së: Përcakton të drejtën e popujve për vetëvendosje.

      Rezoluta 1514 (1960) e OKB-së: Mbështet pavarësinë e popujve të shtypur.

2.2 Precedentë Ndërkombëtarë

       Rasti i Kosovës (2008): Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë konfirmoi se shpallja e pavarësisë nuk ishte në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar.

       Rasti i Ribashkimit të Gjermanisë (1990): Një precedent që tregon se shtetet mund të bashkohen paqësisht.

3. Sfidat dhe Mundësitë Gjeopolitike

3.1 Roli i SHBA-së dhe NATO-s

       SHBA ka qenë mbështetësi kryesor i Kosovës dhe një faktor kyç për stabilitetin e shqiptarëve në rajon.

       Ndryshimi i administratave në Washington mund të ndikojë në të ardhmen e shqiptarëve

3.2 Serbia dhe Rusia – Pengesa Kryesore

       Serbia ende nuk e njeh Kosovën dhe tenton destabilizimin e rajonit.

       Rusia përdor çështjen e Kosovës për të sfiduar Perëndimin.

3.3 Integrimi në BE dhe Strategjia Shqiptare

        Shqipëria dhe Kosova duhet të forcojnë bashkëpunimin për të avancuar procesin e integrimit në BE.

4. Veprimet Konkrete për të Avancuar këtë Ideal

       Forcimi i institucioneve për të ndërtuar një shtet të fuqishëm.

       Bashkimi ekonomik dhe infrastruktura e përbashkët përmes projekteve si “Rruga e Kombit.”

       Lobimi në SHBA, BE dhe organizata ndërkombëtare për mbështetje diplomatike.

       Ndërgjegjësimi kombëtar në arsim dhe kulturë për të forcuar identitetin shqiptar.

5. Paralelizmat me Raste të Tjera në Botë

       Ribashkimi i Gjermanisë (1990): Një proces paqësor që u realizua me mbështetje ndërkombëtare.

       Pavarësia e Kosovës (2008): Një model për të drejtat e popujve për vetëvendosje.

6. Përfundim dhe Hapat e Ardhshëm

Shqipëria e Natyrshme nuk është thjesht një ideal, por një projekt kombëtar që kërkon:

       Forcimin e institucioneve në Shqipëri dhe Kosovë.

       Bashkimin gradual përmes institucioneve të përbashkëta.

       Sigurimin e të drejtave të shqiptarëve në Maqedoni, Preshevë, Mal të Zi dhe Çamëri.

       Diplomaci dhe lobim për mbështetje ndërkombëtare.

       Ndërgjegjësim kombëtar për të ruajtur identitetin shqiptar.

Historia ka treguar se kombet që veprojnë me strategji dhe unitet arrijnë qëllimet e tyre. Shqiptarët duhet të punojnë me vizion dhe vendosmëri për realizimin e Shqipërisë së Natyrshme.

Dr. Nelson R. Çabej/

Bartja e problemeve specifike shkencore në diskursin botor (publik) është shumë herë e mbarsur  me reziqe keqkuptimesh dhe keqinterpretimesh të ideve në masën e lexuesve. Kjo duket se ka  ndodhur edhe në debatin e zhvilluar vitet e fundit në median joshkencore shqiptare, ku është  theksuar shumë herë nevoja e çmitizimit ose, siç është thënë me një barbarizëm, “demontimit” të  “historisë kombëtare të mitizuar të shqiptarëve”. Shumë herë në këtë debat është ngatërruar  historia zyrtare ose historishkruarja shqiptare me ideologjinë kombëtare të shqiptarëve dhe  është marrë fjala mit në kuptimin literal, si një tregim jo i vërtetë, e jo në atë kuptim që përdoret  shpesh në kritikën historiografike për të shprehur subjektivitetin e pashmangshëm të  historishkruarjes.  

Ideologjia është një sistem vlerash, besimesh, idesh, virtutesh dhe mitesh, rëndom të lidhura në  mënyrë logjike, të cilat një bashkësi njerëzore (popull, klasë a shtresë shoqërore) i mban si të  vërteta aksiomatike, të cilat as kanë nevojë e as mund të vërtetohen sepse ideologjia nuk është  shkencë. Të kërkosh nga një ideologji që të provojë drejtësinë e atyre vlerave, besimeve dhe  ideve do të thotë të kërkosh të pamundurën, t’i japësh asaj funksionin e shkencës ose të fshish  çdo kufi midis dy gjërave kaq të ndryshme sa ideologjia dhe shkenca. Ndryshe nga shkenca, që  pranon dhe i ka të domosdoshme vetëndreqjen dhe përmbysjet revolucionare madje dhe mohimin  e teorive ekzistuese, ideologjitë nuk mund të pranojnë përmbysjen dhe ndreqjen, ndonëse mund  të evoluojnë, pasurohen dhe sofistikohen.  

Por ideologjitë, qofshin ato politike, morale, ligjore, raciale, epistemologjike, fetare, etj., kanë  një funksion të rëndësishëm shoqëror, që është bashkimi i përkrahësve të tyre në një përpjekje  kolektive për mbrojtjen e interesave të grupit a bashkësisë njerëzore.  

Formulimi i ideologjisë kombëtare shqiptare 

Në Shqipërinë e gjysmës së dytë të shekullit XIX, prania e katër feve dhe sekteve fetare ishte një  pengesë e madhe për bashkimin politik të shqiptarëve, që kërkonte momenti historik në atë kohë  të tatëpjetës së pandalshme të perandorisë osmane. Në këtë situatë të ndërlikuar si askund tjetër më shumë, etërit e Rilindjes sonë kombëtare iu drejtuan një force bashkuese që do të mund të  rrafshonte gardhet e ndasisë fetare. Kjo ishte vetëdija etnike “Ne” e tyre, që lidhej me, dhe buronte  nga, gjuha, historia dhe prejardhja e përbashkët, nga doket dhe kultura e tyre materiale dhe  shpirtërore e trashëguar. Ata kuptuan se forca bashkuese e kësaj vetëdije etnike ishte shumë më e  madhe se gjithshka që i ndante.  

Me mënçuri që, sado të lëvdohet, nuk arrin të mbivlerësohet, rilindasit tanë kuptuan se mjeti më  efikas i bashkimit politik të shqiptarëve ishte formulimi dhe zhvillimi, mbi bazën e kësaj vetëdije  etnike, i një ideologjije kombëtare shqiptare, si kusht i domosdoshëm i bashkimit kombëtar në  një kohë kur feja dhe sektet fetare edhe në Evropën perëndimore luanin një rol të madh në  mendësinë, botëkuptimin dhe formimin shpirtëror të popullit, duke dalë mbi vetëdijen etnike siç  ndodhi në rastin e formimit të shtetit të Belgjikës. Duke njohur rolin madhor dhe epërsinë e  identitetit etnik shqiptar si forcë e bashkimit kombëtar, më e madhe se çdo forcë që mund t’i 

ndante, PashkoVasa (1825 – 1892) doli me moton e famshme “Feja e shqyptarit a shqyptaria”, si  një lloj feje civile kombwtare, që qëndronte mbi çdo fe tjetër. Kjo moto nuk mbeti thjesht një  parullë, por u bë forcë vepruese, që u pasqyrua jo vetëm në tërë veprimtarinë e rilindasve, por  edhe të tërë popullit shqiptar dhe heronjve të tij, përfshirë këtu martirët e klerit katolik, ortodoks  dhe musliman të Shqipërisë.  

Formimi i shtetit kombëtar shqiptar kërkonte përpunimin e një ideologjije kombëtare, duke  përfshirë një mit krijimi a themelimi, një histori të prejardhjes së popullit. Rilindasit tanë e  zhvilluan ideologjinë kombëtare shqiptare rreth dy boshteve themelore, që ishin prejardhja e lashtë  e popullit shqiptar dhe lufta e tij kundër superfuqisë osmane në shekullin XV, të cilat shërbyen  edhe si mite historike të shqiptarëve. Për mitin e krijimit ata shfrytëzuan sukseset e historiografisë  dhe gjuhësisë europiane të kohës, që kishin provuar prejardhjen e lashtë dhe vazhdimësinë iliro 

shqiptare, duke fillluar me Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) e me historianë si Johann Erich  Thunmann (1746-1778), Malte-Brunn (1775-1826), Johann Georg von Hahn (1811-1869) dhe  Jakob Philipp Fallmerayer (1790-1861, gjuhëtarë tw rangut botwror si Franz Bopp (1791-1867),  Holger Pedersen (1867-1953), Kretschmer (1866-1956), etj. Për mitin e Skënderbeut ata  shfrytëzuan historinë e heroit tonë kombëtar, siç ishte e bërë e njohur në tërë Europën, kryesisht  me veprën e historianit shqiptar të shekullit XVI, Marin Barletit. Kjo ideologji kombëtare ka  ardhur duke u zhvilluar dhe konsoliduar, me përkrahjen e shtetit shqiptar, gjatë tërë shekullit të  kaluar. Dhe koha provoi se rilindasit tanë kishin të drejtë kur besonin se forca bashkuese e kësaj  ideologjije kombëtare ishte aq e madhe sa të hiqte gardhet që kishte krijuar besimi i popullit në fe  dhe sekte të ndryshme fetare.  

Rilindasit shqiptarë, bashkë me ata arbëreshë të Italisë, patën meritën e krijimit të një sërë veprave  artistike, duke përfshirë poema për heronj e ngjarje të mëdha historike, që i bënin jehonë “Motit të  Madh” të Shqipërisë, duke krijuar një tabllo artistike të historisë e prejardhjes së popullit e të  kombit shqiptar. Ata filluan studimin sistematik të fjalorit dhe të gramatikës së gjuhës shqipe,  mblodhën e botuan ligjin dokësor të Lekë Dukagjinit, bënë të njohur në botë kostumet kombëtare  dhe thesare të tjera etnografike, botuan vëllime të tëra të folklorit kombëtar shqiptar dhe arbëresh,  nisën kërkimet historike gjuhësore, etnografike, etj. Ideologjisë kombëtare i shërbyen edhe ngritja,  njera pas tjetrës, e organizatave dhe shoqatave patriotike dhe kulturore në mërgim e në Shqipëri,  në gjuhën shqipe (Shoqëria e të shtypurit shkronja shqip, Shoqëria e Stambollit me degët ë saj në  Rumani dhe Egjipt, Shoqëria Drita, shtypi periodik si revista Drita e pastaj Dituria, Shoqëria  gjuhësore-letrare Bashkimi në Shkodër, etj.), por dhe në gjuhë të huaja, tekste shkollore shqip me  alfabete të ndryshme. Ata krijuan gazetat e para dhe themeluan publicistikën shqiptare. Mitit të  madh kombëtar të shqiptarëve i shërbyen zbulimi prej tyre i një sërë simbolesh kombëtare si  flamuri i Skënderbeut me shqiponjën dykrenare (zbuluar nga Faik Konica 124 vjet më parë, portretet, armët dhe përkrenarja e tij, dhe përpjekjet e para për krijimin e një himni kombëtar.  

Në këtë tabllo të ideologjisë kombëtare shqiptare të Rilindjes kanë kontribuar thelbërisht edhe një  sërë dijetarësh europianë të rangut botëror me punimet e tyre për studimin e gjuhës shqipe dhe  prejardhjes ilire të saj, të historisë së formimit të popullit shqiptar, me kërkimet arkelogjike dhe  etnografike që kryen në trojet shqiptare.  

Ideologjia kombëtare në nivelin e çështjeve botore (publike) synonte t’i bënte shqiptarët të  vetëdishëm për identitetin e tyre etnik dhe historik, duke u kujtuar atyre historinë e lavdishme  dhe luftrat e të parëve tanë si një argument i veçantë për nevojën, por edhe mundësinë, e çlirimit  kombëtar, për të jetuar të lirë e për të krijuar shtetin e tyre të pavarur. Në këtë mënyrë, ideologjia  e Rilindjes Kombëtare u dha shqiptarëve një imazh ideal të identitetit etnik, shoqëror e kulturor 

të ‘Vetes’ dhe ia paraqiti atë imazh ‘Të Tjerëve’, botës së huaj, në një kohë kritike për fatet e  popullit dhe kombit. Në veprën e Rilindasve atdheu i lashtë i shqiptarëve paraqitet si një zonjë e  rëndë” (Ti ke pas ken nji zoj e rand ”i këndoi i ngashëryer Pashko Vasa), ndërkohë që Naimi  profetizonte një të ardhme të ndritur: “Lum kush të ronjë/Ta shohë Zonjë”. Duke huazuar  shprehjen e historianit anglo-irlandez Benedkt Anderson (1936-2015), në këtë imazh të mitit  kombëtar shqiptar “e shkuara dhe e ardhmja shqiptare shkriheshin në të tanishmen” rilindase. Ky  mit kombëtar, ishte pjesë thelbësore dhe e pandashme e ideologjisë kombëtare shqiptare, si dhe  ideologjive kombëtare të çdo populli tjetër. Nënkuptimi simbolik i mitit ishte i qartë: Shqipëria  ishte dikur një zonjë e rëndë, andaj ajo do të bëhet prapë e tillë.  

Në një rajon si Ballkani i asaj kohe, që po ndryshonte politikisht me shpejtësi të madhe, historia  etnike dhe kulturore e shqiptarëve u tregoi rilindasve se në në dikotominë Lindje-Perëndim,  imazhi shqiptar përputhej me këtë të fundit. Kjo ide e rilindasve gjeti shprehjen në figurën e  bukur e kuptimplote të Naimit: Pa jakë o dritë e diturisë / Që lind andej nga perëndon! ” Ky  imazh rilindas i shqiptarëve u përvetësua jo vetëm nga intelektualët shqiptarë dhe elita e tyre  feudale, por u bë pjesë e përfytyrimit popullor shqiptar për të ardhmen e Shqipërisë dhe thirrje  për të punuar në të gjitha mënyrat, duke përfshirë luftën e armatosur, për ta fituar atë të ardhme.  Ideologjia kombëtare nuk ishte mësim që iu dha popullit shqiptar së jashtëmi, por ajo lindi së  brëndëshmi, në kushtet e Zeitgeist-it, ose frymës së kohës, dhe kushteve të favorshme të jashtme  që krijoi shëmbëlli dhe lufta e popujve të tjerë europianë për të krijuar shtetet e tyre kombëtare.  

Miti i Skënderbeut ishte përjetësuar në historinë që kishte shkruar për heroin Barleti dhe disa  historianë në vende të tjera të Europës, por në poemën Istoria e Skënderbeut të Naimit, heroi  merr tiparet mesianike të shpëtimtarit të kombit e të popullit shqiptar. Duke lexuar Naimin,  njeriu nuk mirret me verifikimin e së vërtetës historike a me vlerësimin e realitetit historik të  poemës, por përveton me emocion kuptimin simbolik të veprës heroike të Skënderbeut, që  bashkoi për herë të parë të gjithë shqiptarët në luftën për liri, kundër pushtimit osman. Është ky  kuptim simbolik që u jep vlerën e madhe bashkuese dhe “shënjtëron” mitin kombëtar për  Skënderbeun.  

Nga fundi i shekullit XIX, këtë ideologji kombëtare, Sami Frashëri, e formuloi si një program  politik për formimin e shtetit shqiptar, në veprën Shqipëria ç’ka qënë, ç‘është, e ç’do të bënetë.  Kështu ideologjia kombëtare shqiptare u formua rreth dy boshteve themelore: rreth idesë së  prejardhjes së lashtë iliro-pellazge të popullit shqiptar (tw formuluar dhe argumentuar në  vëllimin monumental “Studime Shqiptare” Albanesische Studien. F. Mauke, Jena, 1853 të J.G.  von Hahn-it), dhe luftës së tij të pashëmbullt nën udhëheqjen e Skënderbeut. Rreth këtyre dy  boshteve u krijuan veprat artistike e kulturore që madhështonin ato dy momente të shquara të  historisë së shqiptarëve. Shumë shpejt, në frymën e luftës për liri, ato mite u shënjtëruan dhe  emocionet që ngjallnin u romanticizuan dhe u pasqyruan në shkallë të ndryshme dhe në  historishkruarje.  

Rrënjët historike të ideologjisë sonë kombëtare 

Rilindasit shqiptarë nuk e krijuan ideologjinë kombëtare shqiptare nga e para. Merita e tyre  historike ishte se ata kultivuan dhe ngritën në nivelin e një ideologjie kombëtare farën e lashtë të  identitetit, atdhetarisë e të vetëdijes etnike arbërore, dëshirën e arbër-shqiptarëve për liri, të 

shprehur në kryengritjet dhe kundërshtitë e paprera shekullore kundër sundimeve të huaja  romake, bizantine, bullgare, sërbe dhe osmane.  

Është e njohur se lufta për Shqipëri e kryengritësve shqiptarë të mesit të shekullit XIX i parapriu  me dekada zhvillimit të Rilindjes dhe formulimit të ideologjisë kombëtare shqiptare, siç  dëshmohet nga folklori i kohës:  

“Pse lufton a derëzi ? 

As për mua as për ti, 

Po për gjithë Shqipëri. ” 

Edhe pse nuk ishte kërkesë për krijimin e një shteti të pavarur shqiptar, sidoqoftë kjo tregonte se  tharmi i shpirtëror i luftës “për Shqipëri” ishte aty, në mëndjet dhe zemrat e kryengritësve, duke  treguar se ata jo vetëm ishin gati, por aktualisht luftonin “për gjithë Shqipëri”. Shekuj para rilindasve, Skënderbeu gjithashtu theksonte se nuk ishte ai që po u sillte lirinë, por  atë e gjeti në zemrat e bashkëatdhetarëve të tij. Të vihet re se lufta e Skënderbeut ishte luftë  tërësisht kombëtare, dhe jo fetare, siç është karakterizuar gabimisht në ndonjë rast. Këtë karakter  të pastër kombëtar e dëshmon pa dykuptimësi fakti që nën komandën e tij u vunë vetëm forca  shqiptarësh etnikë. Ai luftoi kundër osmanllinjve si pushtues të atdheut të tij, siç luftoi edhe  kundër venedikasve të krishterë, që mbanin të pushtuara troje gjatë bregdetit shqiptar.  Vetë fakti që shqiptarët, si të vetmit pasardhës të ilirëve që i shpëtuan romanizimit, e më vonë  sllavizimit, mbijetuan edhe pas 20 shekuj sundimesh etno-asimiluese, dëshmon midis të tjerash,  në mos para së gjithash, se ky popull ka ruajtur një mit të madh etno-historik, pa të cilin nuk  mund të kuptohet mbijetesa e tij.  

Ky mit historik nuk është një deduksion teorik; prania e tij ndër shqiptarët dokumentohet të  paktën prej 6 shekujsh, që nga shekulli XV në Historinë e jetës dhe veprave të Skënderbeut të  Marin Barletit, sidomos në fjalimet që Skënderbeu u mbante ushtarëve të tij, në të cilat u bënte  jehonë lavdisë dhe trimërisë të të parëve arbërorë, prejardhjes së lashtë epirote/arbërore të  popullit të tij, duke u bërë thirrje për lirinë dhe mbrojtjen e atdheut.  

Që Skëndërbeu, e me të mbase edhe elitat feudale të Shqipërisë, ishte i informuar mirë për  prejardhjen e lashtë epirote të shqiptarëve dhe të luftrave të Piros së Epirit në Itali, kjo del qartë  nga letra që ai i dërgonte princit të Tarantos, në të cilën i kujtonte: “Në se kronikat tona nuk na  gënjejnë, ne quhemi epirotë dhe duhet të keni dijeni se, në kohë të tjera, paraardhësit tanë, kaluan  në vëndin që ju mbani sot dhe patën luftime të mëdha me romakët dhe ne e dimë se, më të  shumtën e herës, u ndanë me nder se sa me turp.” (“Se le nostre cronache non mentono, noi ci  chiamiamo Epiroti……”). Akoma më thellë në kohë, themelimi i shtetit të Arbrit, është një provë  e ekzistencës, qysh në Mesjetën e Mesme, jo vetëm të një vetëdije të përbashkët etnike arbërore,  por edhe të një synimi për krijimin e një shteti etnikisht arbëror.  

Fjalët e Skënderbeut për prejardhjen e lashtë të shqiptarëve në trojet e tyre të sotme dëshmojnë  se, të paktën që nga shekulli XV, shqiptarët kishin një mit historik të prejardhjes e të “themelimit  kombëtar”. Dhe ruajtja e atij miti historik kombëtar që nga Lashtësia iliro-epirote deri në  Mesjetën e Vonë, flet qartë për një vazhdimësi të pandërprerë të vetëdijes etnike iliro-arbërore.  Edhe sikur ky mendim i Skënderbeut të ishte një mit historik, ai duhet studiuar po të mbahet  parasysh se për historishkruarjen e sotme, një popull dhe historia e tij nuk mund të njihen pa  njohur edhe në ç’farë ai ka besuar.  

Duke u kthyer te çështja e idealizimit të figurës së Skënderbeut në veprën e Barletit, duhet  mbajtur mënd mirë se ai ishte një tipar gjithësor i historishkruarjes europiane të kohës, që  vazhdoi deri në gjysmën e parë të shekullit XIX, me themelimin e historishkruarjes shkencore  nga Leopold von Ranke. Duke lexuar historinë e Barletit ne nuk mësojmë vetëm të vërtetat 

historike që ajo përmban. Në glorifikimin të bëmave të Skënderbeut që ishte karakteristik për  kohën zbulohet një simbolikë dhe vlera të larta morale, që janë aq të rëndësishme për edukimin e  dashurisë për atdheun e për lirinë kmbëtare. 

Rreth veprimtarisë letrare dhe shkencore të Prof. dr. Anton Nikë Berishës.

Nga Hysen S. Dizdari

Tiranë janar 2025

Anton Nikë Berisha është prozator, poet, studiues i letërsisë, përkthyes letrar, profesor universitar. Ka lindur me 7 gusht, 1946, në katundin, Dobërdol, komuna Klinës, Kosovë. Shkollën normale e mbaroi më 1966 në Prishtinë. Më 1971 mbaroi studimet në Fakultetin filozofik, Dega gjuhë e letërsi shqipe, të Universitetit të Prishtinës, ndërsa më 1976 kreu studimet e rregullta pasuniversitare pranë Fakultetit filozofik të Universitetit të Zagrebit dhe mori titullin e magjistrit të filologjisë. Po në këtë Universitet (më 1981) mbrojti tezën e doktoratës shkencore.

Gjatë vitit universitar 1978-1979 realizoi një qëndrim studimor në RF të Gjermanisë (Universiteti i Göttingenit) si bursist i DAAD-së, ndërsa në vitet 1984/85 (në Universitetin e Göttingenit) dhe 1992-1993 (në Universitetin e Münchenit) ishte bursist i Alexander von Humboldt Stiftung-ut.

Nga viti 1973 punoi në Institutin albanologjik të Prishtinës; në fillim asistent, pastaj bashkëpunëtor shkencor, bashkëpunëtor i lartë shkencor dhe këshilltar shkencor.

Në vitin akademik 1992-1993 (dy semestra) mbajti mësim në Seminar für Allgemeine und Indogermanische Sprachwissenschaft – në Katedrën e albanologjisë – Universiteti i Münchenit.

Nga nëntori i vitit 1993 punoi në Katedrën e gjuhës dhe letërsisë shqipe – Departamenti i linguistikës, Fakulteti i letërsisë dhe i filozofisë i Universitetit të Kalabrisë; nga 2005 si profesor i letërsisë shqipe.

Prof. Anton Nikë Berisha është njëri nga shkrimtarët dhe studiuesit tanë më të shquar. Ajo që e dallon nga shkrimtarët e studiuesit e tjerë të letërsisë shqipe është, qasja e veçantë e studimit të disa nga veprat më të shquara autorëve më të njohur të letërsisë sonë, dhe mënyra e analizimit, e interpretimit dhe e ndriçimit të vlerave poetike të tyre e të ndikimit estetik në lexuesin.

Studimet e tij janë shtrirë në veprat e letërsisë gojore dhe në veprat e letërsisë së shkruar.

Janë të njohura sidomos punimet dhe librat që i kushtohen letërsisë së arbëreshëve të Italisë. Kjo ndodhi nga se nga viti 1993 ai punoi në Universitetin e Kalabrisë, në fillim si ekspert i gjuhës e pastaj profesor i letërsisë shqipe.

Në vitin 1970, ai boton veprën e tij të parë poetike “Kthimi i Skënderbeut në Krujë” (vjersha për fëmijë). Deri më sot ka botuar mbi 100 vepra letrare e studimore.

Në vitin 1985 mori Shpërblimin e dhjetorit të KSA të Kosovës për letërsi për veprën Teksti poetik; më 2004 shpërblimin “Hivzi Sulejmani” për romanin Nëna e dritës dhe shpërblimin “Asdreni” për përkthimin poetik të Epit të Gilgameshit (Korçë qershor 2009), më 2012 shpërblimin “Giorge Mangone” të Sindikatës të pavarur të shkrimtarëve italianë për Kalabrinë, më 2014 shpërblimin “Azem Shkreli” të Komunës së Pejës, më 2015 shpërblimin “Beqir Musliu” të komunës së Gjilanit dhe Medaljen presidenciale të meritave të Republikës së Kosovës (2017), fitues i “Muzës së Agimit” (2018) dhe çmimin tradicional “Ora e Tahir Deskut” të komunës së Klinës (2019), Shpërblimin “Din Mehmeti” të Universitetit të Gjakovës “Fehmi Agani” (2020) dhe shpërblimin “Ymer Elshani” për romanin për fëmijë “Kush dëgjoftë e mos tregoftë…” (2020), Dekoratën Nëna Tereze të Kryetarit të Republikës së Shqipërisë për studimet letrare dhe për veprat për Nënën Tereze, veçmas për kompletin prej shtatë vëllimesh – Nënën Tereze në shtatë shpalime (2021) dhe Çmimin kombëtar letrar për vepër jetësore “Azem Shkreli” të Ministrisë së rinisë dhe sporteve të Republikës së Kosovës për vitin 2023.

Puna në fushën e letërsisë

Në saje të punës këmbëngulëse, të talentit tij të rrallë, por edhe përgatitjes letrare e shkencore, ai ka arritur të shkruajë e botojë një seri me romanësh e shquar të letërsisë sonë: “Motra kërkon vëllezërit”, “E bukura e dheut”, “Bimorja”, “Nëna e dritës”, “Gjin Bardhela i arbresh & Etja e gurëzuar” ose siç është përkthyer në italisht me titullin “La sete pietrificata”, “Ferri i lodhur” dhe “Ëndrra e erës”, “Kush dëgjoftë e mos tregoftë…“, Frymëmarrje nate”, po dhe vepra me përsiatje poetike si “Ujëvarë drite në zemër”, “Sytë e heshtjes”, “Hire të vetmisë” etj.

Në vitet 1978 – 1990 të shekullit XX, Prof. Anton u bë i njohur si studiues i letërsisë me veprat “Përkime poetike”, “Mundësi interpretimi”, “Çështje të letërsisë gojore”, “Teksti poetik”, “Shumësia kuptimore”, “Qasje poetikës së letërsisë gojore shqipe”, për të vazhduar në shek.. XXI me studimet monografike Buzukun, Budin, De Radën, Santorin, Skiroin, Fishtën, Koliqin, Dushko Vetmon, Martin Camajn, Mark Krasniqin, Azem Shkrelin, Ramadan Musliun etj.

Në saje të aftësive të tij letrare, të përkushtimit të tij në fushën e artit të fjalës Prof. Antoni arriti të botojë librat: “Burim drite e dashurie” (Antologji e poezisë së përshpirtshme shqipe 1618 – 1998), “Antologji e poezisë gojore arbëreshe & Antologia della poesia orale arbëreshe”, “Antologji e këngëve kreshnike shqipe”, “Antologji e përrallës shqipe”, “Antologji e poezisë bashkëkohore arbëreshe & Antologia della poesia contemporanea italo-albanese” etj.

Duhet të theksohet se veprimtaria e tij letrare dhe shkencore është vlerësuar lart nga një varg autorësh shqiptarë dhe të huaj.

Të përend këtu se deri më tani janë botuar 26 vëllime (libra) për veprat e tij në shqip dhe të përkthyera.

Një pjesë të veprimtarisë së tij prof. Berisha ia kushtoi veprimtarisë dhe flijimit të Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze, tashmë e shpallur e shenjtë nga Vatikani..

Këto vepra përshkohen nga humanizmi, thjeshtësia, dashuria, besimin tek Zot, ideale të cilat Shën Nënën Tereze e udhëhoqën në punën dhe flijimin e saj për tjetrin, sidomos për të varfrit e më ë varfërve, të gërbulurve, pa dallim race e përcaktimi fetar. Këtë e dëshmojnë një varg veprash të llojeve të ndryshme, një pjesë e të cilave janë përfshirë në kompletin prej shtatë vëllimesh: “Nënë Tereza në shtatë shpalime” (“Faik Konica” 2018)

Vëllimin i parë përmban, romani: “Nëna e Dritës”, kurse në vëllimin e dytë, jepet romani: “Ëndrra e erës”, dhe rrëfimi i Nënë Terezës për të gërbulurit e Kalkutës. Vëllimin i tretë, përmban veprat : “Ujëvarë drite në zemër” dhe “Sytë Heshtjes” përsiatje poetike.

Autori i frymëzuar nga vepra e Nënë Tereza ku në faqen 85, ajo thotë: “Kemi nevojë për heshtja për të qëndruar vetëm me Zotin, për t, i folur, për ta dëgjuar, për t’i përjetuar thellësisht fjalët e tij në zemrën tonë.” Autori me mjeshtëri të rrallë artistike e poetike, i thurë vargje poetike heshtjes dhe në faqen 103 ,ai shkruan:

“Heshtja është dhunti për njerëzit ,

Thesar shpirti që dëshmohet me flijime:

Ti dhurosh tjetrit diçka nga vetja jote,

atë që t’është e shtrenjtë, që t’është e dashur,

t’ia vesh zemrën në shuplakë e dorës ,

për të ndjerë rrahjen e zemrës së tij,

ta duash tjetrin si veten ta çmosh,

eta pranosh me tërë qenien tënde,

ta shmangësh ngasjen, t’i bishtërosh tundimit ,

edhe kur vetja të duket se je një hiç,

t’ia falësh dashurinë, gjakimin për jetë,

pa menduar për ndonjë fitim të mundshëm,

si nëna që i dhuron foshnjës së vet

dashurinë pa skaj në çdo rrethanë e kohë.”

Vëllimin i katërt përmban veprat: I desha njerëzit me dashurinë e Hyjit, Pjesa -1:Hapat e para të jetës në dritën dhe në hirin e Hyjit, Pjesa -2:Dashuria për Hyjin dhe për njeriun është e pandarë, Pjesa -3: Tekst Lutjesh, letra , mendime, Pjesa -4:Përsonalite botërore për Nënën Tereze.

Vëllimi i pestë përmban veprat: Shën Pali dhe Nënë Tereza, (Qasje besimi-dashurisë për Hyjin, për Jezu Krishtin dhe për njeriun)

Vëllimin i gjashtë përmban veprat :Errësira shpirtërore, Testamenti Shpirtërorë dhe Nënë Tereza në poezinë bashkëkohore shqipe.

Në vëllimin e shtatë përfshinë tri vepra: Errësira shpirtërore, Testamenti shpirtërore, e Nënë Tereza në poezinë bashkëkohore shqipe.

Kolona e veprës : Nënë Tereza në shtatë vëllime, përfshi veprat më të rëndësishme të Prof. Antonit kushtuar Nënës Tereze me të cilat ai arrin të ndriçojë e hedhin dritë mbi jetën dhe veprën e punën e Nënë Tereze në shërbim Hyjit e të varfërve. Veprat e Prof. Antonit tregojnë se ai është një nga studiuesit e njohës më të mirë të jetës dhe veprës Nënë Terezës por dhe i literaturës biblike. Me kolonën e veprave të tij kushtuar shenjtores Nënë Tereza , Prof. Anton Nikë Berisha, jo vetëm ka ndriçuar figurën e shqiptares famshme Shën Nëna Tereza, por i ka bërë edhe një shërbim të madh, vendit tij dhe të gjithë Kombit Shqiptarë.

Pra, shqiptarët kudo jetojnë sot në Shqipëri, në Kosovë , në Mal të Zi, në Maqedoni e kudo nëpër botë, duhet ti jemi mirënjohës për jetë, Prof. Anton Nikë Berishës, këtij burri vigan, këtij shqiptari të Madh i cili tërë jetën e tij, të gjithë aftësitë e tij krijuese e intelektuale i ka vënë në shërbim të Atdheut e Kombit Shqiptare, më studimin, me krijimit e më ndriçimin e letërsisë gojore e të shkruar shqipe ,duke filluar me letërsinë e harruar të arbëreshëve të Italisë e deri tek letërsia e sotme bashkëkohore.

Në vijim po shkëpus vetëm disa vlerësime që dëshmojnë për vlerën e veprës letrare dhe shkencore të Prof. Anton Nikë Berisha:

Prof. FRANÇESKO ALTIMARI, arbëresh i Kalabrisë (Itali): “S’ka dyshim se brenda veprimtarisë së tij shkencore të frytshme, të kualifikuar e të disallojshme, tema letrare e arbëresheve të Italisë, pas asaj të poezisë gojore në kontestin ballkanik, përbën temën e parapëlqyer të kërkimeve të tij, që e ka përligjur me monografi e punime kritike, të botuara në Itali, në Shqipëri e në Kosovë, mbi disa nga figurat e veprat më të rëndësishme të traditës sonë letrare, nga ajo romantike e pasromantike (nga Jeronim De Rada e Zef Skiroi) deri tek ajo bashkëkohore (nga Dushko Vetmo tek Vorea Ujko, nga Zef Del Gaudio tek Lluka Perrone, nga Enza Skutari tek Zef Sikroi di Maxho).

Ky përkushtim i fuqishëm kulturor e shkencor në të mirë të letërsisë arbëreshe, për të cilën i jemi thellësisht mirënjohës, i drejtuar në një fushëveprimtari jo aq shumë tërheqëse brenda industrisë kulturore shqiptare, po në të cilën Anton Berisha ka besuar dhe beson thellësisht, ka përligjur një zotim personal të jashtëzakonshëm e ndihmëtar, që ka shkuar përtej një zotimi detyrues e të rëndomtë, që e cilësojnë kërkimin dhe interpretimin e teksteve letrare. I bindur në mirëqenien e këtij veprimi të vlefshëm, për t’i bërë të njohur më mirë në botën shqiptare bashkëkohëse – në Shqipëri, por edhe në Kosovë, në Maqedoni dhe në Mal të Zi – shkrimtarët arbëreshë të djeshmit e të sotëm, që në të kaluarën janë analizuar sipas modelit të caktuar, nëse nuk janë mohuar nga kritikët shqiptarë të realizmit socialist, nuk u është shmangur as punëve të rënda teknike të botimeve, duke përmbushur edhe punët e radhitjes e të faqosjes të punëve të bëra, për të kursyer shpenzimet e përgjithshme të botimit, e duke u zotuar të gjejë, në trojet shqiptare, botuesit më të gatshëm për të ndihmuar mirëfilli shpërndarjen dhe përhapjen e këtyre veprave të mëdha brenda nënqiellit të letërsisë kombëtare të gjuhës shqipe […]

Kontributet e tij studimore mbi veprat letrare të autorëve të traditës sonë letrare, qoftë shqiptare – si Gj. Fishta, E. Koliqi e M. Camaj – qoftë kosovare A. Shkreli, M. Krasniqi, A. Pashku e A. Podrimja – objekte të trajtimeve të tij të shumta, por edhe argumentet e kurseve të tij universitare e të tezave të laurimit të udhëhequra nga ai, ndriçojnë rolin e “misionarit” të pasionuar për letërsinë shqiptare. Nëse kjo botë letrare sot është më e afërt dhe më përfillëse sesa ishte dje, merita i përket edhe Antonit me veprën e tij të frytshme të “përkthimit” e të ndërmjetësimit të pareshtur, që është shprehur dora – dorës midis Italisë dhe Ballkanit, midis Kalabrisë e Kosovës, me të cilin veprim në këto njëzet vjet ka ndërtuar një urë të qëndrueshme të ballafaqimit, duke nxitur një këmbim autentik të vlerave e të kulturave midis këtyre realiteteve, që falë pikërisht atij sot janë më pak larg njëra – tjetrës.

Fshehtësia e tij për këtë dashuri letrare është se Anton Nikë Berisha e don thellësisht botën e vet, por e don në mënyrë të jashtëzakonshme edhe punën e vet siç vëren Primo Levi në romanin e vet “Çelësi në yje” (1978) “[…] ta duash punën tënde (që mjerisht është privilegj i pak njerëzve) përbën përafrimin më të mirë konkret të lumturisë mbi tokë”.

FATMIR MINGULI: “Kur dëgjon për emrin e Anton Nikë Berishës mendja të shkon menjëherë te përkthimi i librit ndër më të vjetrit të shkruar “Epi i Gilgameshit”. Përkthimi i këtij libri në gjuhën shqipe është një ngjarje e madhe për krijuesit dhe studiuesit shqiptarë, kudo që ata ndodhen. Të përkthesh “Epin e Gilgameshit” në vitin 1984 në kushtet e shqiptarëve në Jugosllavinë e atëhershme duhej patjetër një guxim prej shqiptari të vërtetë. Shumë kush e kupton se sa rëndësi ka njohja me këtë ep mijëravjeçar për shqiptarët, trashëgues të epeve, ndoshta po kaq të lashta.

Anton Nikë Berisha mbetet po ai guximtar, mbetet po ai studiues kokulur, mbetet po ai kërkues i përhershëm e i pa frikuar nga asgjë e panjohur. Për këtë flasin me dhjetëra vepra të botuara, vepra të mirëfillta studimore, tekste mësimore e antologji, poezi e prozë për të rritur e për fëmijë e deri te lëvrimi i gjinisë së vështirë të romanit.

Kam ndjekur me vëmendje pak nga studimet plot vlera të këtij shkrimtari dhe studiuesi shumëplanesh, kam studiuar me shënime disa nga veprat e tij dhe jam plotësisht në një mendje me të kur ai thotë në emisionin “Kafja e mëngjesit” të Radio Televizionit Dukagjini se për një studiues e shkrimtar midis tre rrugëve, asaj të lehtë, asaj të mesme dhe asaj të vështirë, ai zgjodhi këtë të fundit. Albert Ajnshtajni thoshte se një problem që nuk duket i pamundur, nuk përbën qëllim shkencor.

Për rëndësinë dhe për vlerat e mëdha të veprave të Anton Nikë Berishës në disa fusha dëshmojnë më së miri një varg vëllimesh e studimesh monografike që i janë kushtuar veprimtarisë së tij të pasur letrare e shkencore”.

ANTON ÇEFA, (New Jersey, SHBA): Tek personaliteti i Anton Nikë Berishës është mishëruar në mënyrë të përsosur njohja dhe interpretimi teorik i problemeve të artit letrar në kompleksitetin e tyre, talenti i padiskutueshëm dhe aftësitë e tij të çmuara në krijimin e realiteteve artistike që përsëdytin me mjeshtëri realitetet historike të botës shqiptare, pa lënë mangut dimensionet universale humane.

Veç trajtimit teorik të çështjeve të estetikës dhe të shkencës letrare, Berisha ka dhënë shembuj të shumtë të aplikimeve teorike në analizat e shumta të veprave letrare të shkrimtarëve shqiptarë të të gjitha kohëve dhe hapësirave gjeografike të banuara prej tyre.

Është vështirë të pasqyrosh përmbledhtazi veprimtarinë e Berishës, aq e larmishme është ajo. Lavra e tij ka hapur e mbjellë zagna në arat më të ndryshme të folklorit, folkloristikës, estetikës, eseistikës, teorisë së letërsisë, kritikës letrare, letërsisë artistike në gjinitë e llojet më të ndryshme të saj, përkimeve poetike, përkthimeve, përshtatjeve analizave letrare rreth gjymtimeve dhe shëmtimeve të disa veprave të letërsisë së arbëreshëve të Italisë, konferencave shkencore, intervistave, etj. Te Antoni ka gjithnjë një “e tjerë”.

DANTE MAFIA: shkrimtar italian, i propozuar për Çmimin Nobel për letërsi: “Në një kohë shterpë si kjo e tashmja, që shkon drejt një vorbulle të një letërsie gjithnjë e më tepër të konsumit, të cilësuar nga mungesat e tensioneve shpirtërore dhe etike, të gjendesh përballë një argumentimi të këtij lloji, që niset prej kohëve më të largëta dhe shqyrton çështje të ndërliqshme si ajo e identitetit, është një ndërmarrje që pranohet me kënaqësi nëse ke të bësh me leximin e përshtatshëm, nëse adhuron poezinë, nëse ke për zemër dëshirën për t’i sqaruar vetes dhe të tjerëve motivin e një pështjellimi tashmë universal që po zhvendos popullata të tëra nga njëra anë e kontinenteve në tjetrën.

Berisha nuk është dorëzuar, edhe pse kishte mundësinë të luante letrën e thjeshtë të përkatësisë duke e shndërruar atë në një flamur për ta shpalosur e për ta mbrojtur, apo të paraqiste një histori tërheqëse, siç bëhet në shumë romane e filma […] duke vënë theksin në dallimet racore e kulturore. Përkundrazi, Berisha projektoi veten në kushtet e përshkimit (kalimit) të një rruge të ashpër e thellësisht të vështirë nëpërmjet së cilës mbërrin i rilindur para vdekjes. Pra, rrëfim e kungim, ku të dyja bëhen duke u përballur me kontradiktat, me shpresat dhe me ëndrrat e veta, për të vështruar më qartë qenësinë e veprimeve, për të kuptuar më thellë substancën e ëndrrave, projektet e fatit, thelbin e origjinës së vet, atë të traditave”.

PROF. DR. ZEQIRJA NEZIRI: “Anton N. Berisha është ndër studiuesit e rrallë shqiptarë, tek i cili shkëlqen një veçanti metodologjike studimore: para se të japë pikëpamjet e veta për ndonjë çështje që merr në trajtim shoshit në hollësi studimet e bëra paraprake dhe vetëm pasi ka bërë këtë paraqitje shpreh pikëpamjet e veta. Një metodologji e tillë është zbatuar edhe në studimin e tij mbi Mesharin e Buzukut, ku janë pleksur mrekullueshëm literatura shkencore për Mesharin me lëndën që përfshin vepra dhe me pikëpamjet që shtron e mbron autori”.

Për rëndësinë e shumëfishtë të veprës letrare dhe shkencore të Anton Nikë Berishës dëshmojnë dhe shumë mendime të autorëve të tjerë, shqiptarë dhe të huaj, të përfshirë në 26 vëllime të botuara për veprimtarinë e tij.

Me rastin e 17 vjetorit të Pavarësisë së Republikës së Kosovës, Ambasador Blerim Reka mbajti një ligjeratë para studentëve të NY Law School në New York për ti njohur me rrugëtimin, sukseset dhe sfidat e shtetit e qytetarëve të Kosovës. Në faqen zyrtare Ambasador Reka shkroi: “Ne vigjile të 17 vjetorit të Pavarësisë së Kosovës, sot në NY Law School, në ligjeratën e moderuar nga profesoresha e njohur e së drejtes ndërkombëtare Ruti Teitel, u fola studentëve për rrugëtimin e Kosovës, nga lufta çlirimtare në shtet funksional.

Pas një shekulli kolonizim, aparthejd e gjenocid të Serbisë kundër popullit shqiptar, sot Republika e Kosovës është rrëfim i sukseshëm i shtet-ndërtimit demokratik, vendi më pro-amerikan dhe modeli më i avancuar kushtetues për mbrojtjen e pakicave”.