Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

UDHËHEQËSI POLITIK

by

Shkruan: Nikë Gashaj/*

Supozimet vetiake për rolin e udhëheqësit politik zakonisht përcaktohen si aftësi personale për të ndërmarr iniciativa në situata shoqërore, për të planifikuar dhe organizuar aksionin dhe siguruar bashkëpunim. Andaj, mund të dallohen disa vetijë qenësore të cilat ndikojnë në sjelljet e udhëheqësit, sikurse janë: 1) Bindjet politike. Për tu kuptua raporti i udhëheqësit dhe të bashkëpuntorëve, më së pari duhet me i ditur, të cilat janë bindjet politike të udhëheqësit. Bindjet politike i përcaktojnë qëllimet dhe strategjitë. Në pajtim me bindjet e udhëheqësit caktohen dhe prioritetet e veprimit politik.

        Rëndësia e bindjeve politike drejtpërdrejtë varet nga natyra e shoqërisë politike në të cilën udhëheqësi politik vepron. Në ato shoqëri në të cilat ekziston grindja e madhe e vlerave, përçarjet ideologjike, rëndësia e bindjeve është shumë më e madhe sesa në shoqëritë ku ekziston një konsensus i vlerave.

        Krahas njohjes së bindjeve politike është e nevojshme të dihet sesa udhëheqësi rrin në mënyrë të qëndrueshme pas bindjeve të veta politike dhe sa atij i janë ato bindje me rëndësi. Sipas atij dimensioni mund të dallohen udhëheqës me vlera-rigjide. Ata janë udhëheqës të drejtuar bindjeve të tyre politike të cilave ua kushtojnë tërë politikën. Ai është një kriteri i dëshirueshëm i veprimit dhe i marrëdhënieve politike. Dhoji i dytë, janë udhëheqësit pragmatik, të cilët i përshtaten kushteve konkrete dhe janë të gatshëm për ti ndërrua pikëpamjet fillestare me qëllim të arritjes të qëllimeve të caktuara. Derisa të parët i ndërrojnë(nëse është e nevojshme edhe me dhunë) marrëdhëniet konkrete shoqërore në pajtim me bindjet e tyre, të tjerët e ndërrojnë vetin,duke iu përshtatur marrëdhënievet  shoqërore konkrete.

        2) Stili politik. Derisa bindjet politike të udhëheqësit drejtpërdrejtë ndikojnë në bashkëpuntor, ndërsa ndikimi i stilit politik është më tepër i tëthort. Stili politik shprehet në mënyrë t’interaksionit  me bashkëpuntor. Për shembull, vallë udhëheqësi më tepër preferon një raport të drejtpërdrejtë ”sy në sy”, ose më tepë mbështetet në ndërmjetsues; a është më tepër i drejtuar në bashkëpunim me të tjerët, apo ekskluzivisht mbështetet në mëndimet e veta;  si e përdorë retorikën politike dhe propagandën; a i studion çështjet në hollësi, apo mbështetet vetëm në informata  të përgjithshme;  a është procesi i vendimeve transparent, apo e mbanë në fshetësi?

        Është me rëndësi të theksohet, se stili i udhëheqësit ka një ndikim tek njerëzit me të cilët udhëheqësi drejtpërdrejtë bashkëpunon. Me fjalë të tjera, nga njëra anë udhëheqësi synon për t’i zgjedh ata bashkëpuntorë të cilët i kanë vetitë e njëjta apo të ngjajshme me stilin e tij të udhëheqëjes, ndërsa në anën tjetër dhe vetë bashkëpuntorët spontanisht i përshtasin sjelljet e veta kërkesave të përceptuara nga udhëheqësi. Andaj, udhëheqësi në rrethin e tij të drejtpërdrejtë e krijon një unitet të caktuar, i cili nga njëra anë, ia lehtëson vetë procesin e udhëheqjes, mirëpo, në anën tjetër, e vështirëson pranin e qasjeve të ndryshme dhe trajtimin e shiqimin e problemeve përkatëse.

        3.Motivacioni.Parashtrohet pyetja: cilat janë arsyet që personat e veçantë dëshirojnë të bëhen udhëheqës? Ekzistojnë mjaftë përpjekje për sistematizimin e atyre arsyeve. Duke respektuar sistematizimet e tilla, mund të dallohen disa arsye të motivacionit, si vijojnë:  

        a) Dominimi primitiv – disa autorë mendojnë se tek çdo njeri ekziston synimi për të dominuar dhe ajo është jo si rezultat i veçorive të fituara, por ajo rrjellë si vetija natyrore nga lindja. b) Pushteti mbi të tjerët– në situatat e caktuara, në pajtim me teorinë psikoanalitike, udhëheqësi është objekt i transmetimit të emocioneve në vazhdimësi të varësis dhe nënshtrimit të bashkëpuntorëve. Andaj upinioni duhet për ta ditur se ka njerzë në shoqëri të cilët kërkojnë me qenë në pushtet, por shoqëria duhet të vëndosi mekanizma kontrollues të sjelljeve të tyre.

        c) Nevoja për status – nevoja për prestigj ose status është e përhapur, ashtu që shumë psikologë e kanë vë në regjistër të instikteve themelore. Mirëpo, nevoja e tillë duhet të sqarohet si motiv për një status më të lartë. Ajo do të thotë lufta për pushtet dhe mundësi të influencës, por edhe më shumë para. Një status më i lartë e mundëson personin dhe për kontakte shoqërore me njerzë  me statuese të larta. 

        ç) Nevoja për zgjidhjen e problemit – Njerëzit me orientime të fuqishme të vlerave, te të cilët mbizotëron ndjenjë e përgjegjësis ndaj bashkësis për të bër çka kanë mundësi për zgjidhjen e ndonjë problemi,  shpeshherë hyjnë në politik dhe e marrin rolin e prijësit politik. Atyre  politika ose pozita e udhëheqësit nuk iu është për qëllim, por si mjet për arritjen e qellimit.

        d) Nevoja për kompensim–sikurse Lasswelli kaherë e ka shkrua(1930.), shpeshherë njeriu politik është ai i cili në sferën politike bën përpjekje për t’i kompensua mossukseset e frustracionet e jetës së tij të përditshme. Përndryshe, mund të vërehet se me politik shpesh merren personat politikisht të pa arsimuar dhe mediokërt. Mirëpo,  është e njohur se zhvillimit e progresit shoqëror nuk i duhen “llomotitësit intelektual dhe politik” sikurse ka thënë Zhan Poll Sartr. Njëkosisht, ajo paraqet degradimin e politikës kuadrovike dhe të përgjegjësisë. Pa dyshim, ajo ka pasojë afatgjatë negative në marrëdhëniet e përgjithshme të rrjellave e qëllimeve të zhvillimit shoqëror, në veçanti në qoftë se kuadrat e tillë gjinden në “pozita të rëndësishme” të shtetit dhe shoqërisë.

        Me fjalë të tjera, kuadrat e tillë  nuk kanë kuptim, prirje, energji dhe, çka është më e keqe, ata nuk kanë dije elementare, orientim e informacion për njohjet bashkëkohore shkencore dhe për “novacione”. Prandaj, me të drejtë thuhet se nuk ka kurrgjë më të vështirë se kur mediokërt intelektual dhe politik “veshin petkun” që nuk u pështatet ose është joedukuat për “shtatin” e tyre. Ata me kohë mëndjemallohen se “petkat e tilla” e bëjnë qenjen e tyre – e jo dëshprimin dhe shkretërin e tyre shpirtëror.       

        Me të vërtetë kur mediokërt arrijnë te ndonjë funksion, ata janë në gjëndje të bëjnë gjithça, si dhe shumë punë të pandershme, për tu mbajtur ose për të shkua dhe ndonjë funksion dhe më të lart dhe më përgjegjës. Ata janë të prirur për keqpërdorime, kurdisje intrigash e ngatërresash, ashtu që shpesh janë aktorë kryesor të marrëdhënieve të këqija ndërnjerëzore. Më në fund, nuk mundi përpa i përkujtua fjalët e një mbreti të Spanjës, i cili para listës së kandidatëve për burgim ka bërtit: “Medokërt duhet më së pari me i fut në burg”. 

    * (Autori është politolog)

KORONAVIRUSI ARMË BIOLOGJIKE APO AKSIDENT NATYRE?

by

NGA ASLLAN BUSHATI/

Në emisionin “opinion” të TV Klan të datës 25 mars 2020, opinion publik  shqiptar u pyet në se: ”koronaviruesi ishte virus i përgatitur në laborator, apo një aksident natyre”? Në këtë testim (vullnetarisht) morën pjesë mbi 21 mijë teleshikues, prej të cilëve 87 përqind mendonin se është virus i përgatitur qëllimisht në laboratoret e kërkimeve biologjike  dhe 13 përqind mendonin se është aksident natyre.

Këto ditët e fundit (mars 2020), Presidenti i SHBA-së Donald Trump, në daljet  e tij publike para mediave e cilësoi koronavirusin si  “virusi kinez”. Kur e dëgjuan  kinezët këtë, u hidhruan shumë  dhe thanë se ky emërtim është fyes për ne.  Në daljet e tjera publike Presidenti Trump jo vetëm që nuk e tërhoqi, togfjalshin e më sipërm, por shtoi se:”Kjo nuk është fyese. E vërteta është se virusi erdhi nga Kina”.

Ky qëndrim i amerikanëve i shtoi shumë  hamendësimet, sepse  në një farë mënyre  gishti u drejtu atje nga erdhi virusi. Të ndodhur në një situatë që nënkuptonte përgjegjësi të mëdha botrore për jetët e humbura dhe shkatrrimin e bizneseve, kinezët prodhuan kundërvënien duke deklaruar se  ”në vjeshtë pati ushtarë amerikan në rajonin e Uhanit në Kinë dhe ata janë shkaktarët- thanë disa zyrtarë të niveli të dytë në Kinë”. Këtë deklaratë  e amplifikuan edhe rusët e iranianët etj, duke u përpjekur që përgjegjësia të adresohet tek amerikanët.

Amerikanët realisht u gjendën para pandemisë botrore njëlloj të papërgatitur, si e gjithë pjesa tjetër e globit. Kurse kinezët jo vetëm qenë të vonuar, por edhe  shumë të rezervuar  në deklarimin e të dhënave të koronavirusit. Madje tashmë  ata  po përpiqen ta paraqesin vehten dhe veprimtarinë e tyre para botës  si të mencur, të matur e triumfatore. Domethënia e kësaj është se ne koronavirusin e shkatrruam në vendin tonë dhe tani jemi në gjendje ti vijmë  ndihmë kujtdo në botë .

Për një këndshikim më të gjërë, të këtij problem madhor e shumë të rrezikshëm me të cilin sot po përballet gjithë planetin, do të sjellë në kujtesën e lexuesve dy vendime të rëndësishme që ndryshuan strategjinë ushtarake ndaj armës biologjike.

Së pari: Marrë shkas nga  përvoja e hidhur në këtë fushë  para vitit 1980, me propozim të Presidentit Regan, Kongresi Amerikan miratoi doktrinën ushtarake lidhur me armën biologjike (përfshi edhe atë toksike), ku thuhet:”Shtetet e Bashkuara nuk do ta përdorin kurrë armën biologjike. Edhe në qoftë se  ne do të goditemi nga të tjerët me armë biologjike, përfshi këtu edhe atë toksike. SHBA-të nuk do të përgjigjen kurrë me përdorimin  e armës biologjike”. Kjo doktrinë ushtarake u adaptu edhe nga antarët e tjerë të NATO-s në 1983.

Së dyti: me inisiativën e SHBA-së, Asambleja e Përgjithëshme e OKB-së, mbajti dy konferenca të posacme në 1980-1986 për ndalimin dhe mospërhapjen e armës biologjike. Po ashtu në verën e vitit 1987 OKB-ja  “adoptoi vendimet e ekspertve teknik të vendeve pjesmarrëse në konference për ndalimin, mospërhapjen, mos përdorimin dhe kontrollin për agjentët biologjik”.

Edhe sot kjo është doktrina ushtarake e SHBA-së dhe NATO-s, është në fuqi ku asgjë nuk ka ndryshuar që nga Presidenti Regan deri tek Presidenti Trump.

Tani para se të nxjerrim disa përfundime për  situaten tronditëse që po kalojmë,  shkarazi  le të cekim fare  pak njohuri nga përdorimi i armës biologjike.

Arma biologjike në mendimin ushtarak konsiderohet armë e dëmtimit masiv (ADM). Ajo bazohet në veprimin dëmtues të mikrobeve patogjene (me helmet e tyre) dhe toksinat e ndryshme që përdoren për dëmtimin dhe asgjësimin masiv të njerzve dhe kafshëve.

 Literatura na bën të ditur se përvoja historike e epidemive të së kaluarës, shërbeu si bazë për zhvillimin e armës biologjike. Për këtë ka shumë shembuj nga paslufta e Dytë Botrore që tregojnë se si mikrobet e toksinat u përgatitën nëpër laboratore për tu vënë në shërbim  të mendimit ushtarak. Përvoja e parë (e cilësuar negative) ishte lufta e Koresë.

 Por ish Bashkimi Sovjetik u muar gjatë me këtë ADM. Në këtë fushë  ai prodhoi shumë toksina dhe u paraqit në opinion  se ato janë derivate i armës kimisë, madje duke i konsideruar hapur jo si ADM, po  si degë e municioneve të zakonshme . Mbështetur  mbi këtë ide filluan ti përdorin toksinat në Afganistan në vitin 1980  kundër forcave Muxhahidine. Pra përvojën e punës laboratorike e trasferuan në veprimtari konkrete ushtarake në teren.

Gazetari danez Bernard Debruin pa helikopterë  sovjetik që hidhnin kutija  mbi fshatrat që mbroheshin nga Muxhahidinët.” Kutitë shpërthyen dhe nxirrnin një tym të verdh të ndotur. Pesë orë më pas, Debruin hyri në fshat dhe fotografoi viktima me lëkura të  nxira të infektuara e me flluska të mbushura mbi trup. Viktimat villnin gjak. Brenda pak orësh disa nga viktimat e helmuara më në fund për pak minuta ndalonin të vjellurat dhe vdisnin menjëherë. Në momentin e fundit  tek viktima cfaqej një spazëm dhe  nga goja, hundët e jashtqitja dilte një shkumë gjaku”. 

Ngjarja e mësipërme ndodhi në qershor 1980 dhe duke u  transmetuar nëpërmjet masmedias tronditi rëndë gjithë opinionin publik botror. Por mbi të gjitha  lajmi shkaktoi “furtunë” në  qarqet ushtarake të shumë vendeve përfshi edhe atë të NATO-s. Këto të fundit, nën drejtimin e amerikanëve u pozicionuan hapur ndaj kësaj masakre dhe “në kundërshtim me sovjetikët e cilësuan armën toksinë si pjesë të armës biologjike  të ndaluar për përdorim ushtarak me konventë ndërkombëtare”. Mbi këtë bazë denoncuan pikpamjet sovjetike për përdorimin e armës biologjike ku sipas tyre”arma biologjike mund të përdoret në funksion të një roli të vecantë strategjik për mbështetjen e trupave sulmuese ose për shkatrrimin e resurseve të bimëve e të kafshëve”.

Marrë shkas nga sa më sipër, nga përvoja negative e luftës së  Koresë, nga përvoja brenda strukturave ushtarake amerikane, mendimi ushtarak amerikan rreth armës biologjike , u sintetizu në doktrinën ushtarake Regan të cilën e përmendëm më lart dhe që në esencë nënvizon se amerikanët kurrë nuk do ta përdorin atë edhe sikur të tjerët ta përdorin kundër tyre. Kjo është në fuqi edhe sot.

Tani kthehemi tek koronavirusi i cila është kthyer në një makth, rrezikshmëri serioze për jetën, panik, stres psikologjik e paralize e ekonomisë  botrore. Nga kjo situatë (qesharake për shekullin 21), edhe nga njerzit më të thjeshtë e më me pak përvojë në botë  dalin disa pyetje:

Pse Kina fillimisht u përpoq ta fshihte (ose minimizonte) koronavirusin në Uhan, kur për ngjarje të tilla ka konventa ndërkombëtare ?

Pse Kina ishte shumë e vonuar në dhënien e informacioneve dhe këto të fundit hershëm ishin sipërfaqsore  e me gjuhë të drujtë? Në vend që të sherbenin si përvojë për të tjerët. 

Pse vetë Kina nuk kërkoi ndihmë nga partnerët ndërkombëtar dhe tashmë ju ofron ndihmë e eksperiencë  të tjerve? A mos ajo ishte e parapërgatitur për një situatë  të tillë?

Vedhja e sekreteve të tenologjisë botrore (nga ndonjë shtet i vecantë) është kthyer në gjënë më të paskrupullt. Po supozoj  për një moment se në një laborator(qoftë ky amerikan, kanadez, francez ose i dikujt tjetër), po studiohet krijimi i viruseve artificiale për qëllime studimore e humane dhe këtë e vjedh dikush dhe nga mos dija i plas “bomba në dorë” atij që e vjedh. Atherë përgjegjsinë e ka ai që merrët me studim apo ai që vjedh?

Edhe në se në koronavirus (kovid 19), shkencërisht nuk ka asnjë dyshim për  veprimtari subversive,  njeriu më i thjeshtë  në botë kërkon si domosdoshmëri imperative  një investigim ndërkombëtar shkencor e të paanshëm që kjo hije e shëmtuar antinjerzore të hiqet.

Unë nuk kam të drejtë të akuzoj askënd në botë për këtë katraurë botrore që po ndodh në sytë tanë, por jam dyshues  edhe sikur një njeri i vetëm të menojë se është veprimtari agjenturore. Prandaj lypset investigim sapo emergjenca të fillojë të ulet.

Në gjykimin tim, postkoronavirusi do të sjellë ndryshime të rëndësishme në organizimin e rendit botror. Ata do të jenë të shumanëshe  që nga individi e deri tek shteti e rruzulli toksor. Do të ndryshojnë mendimin e mënyrën tonë të jetesë. Ne duhet ti përqasemi të resë.  Shpresojmë të mbetemi gjallë e shëndosh nga pandemia , shpresojmë se ditë më të mira do të vijnë për të gjithë.

AMERIKA E LA PAS KINËN, E PARA NË BOTË PËR NUMRIN E TË INFEKTUARËVE

by

  • PARASHIKIM I FRIKSHEM PËR SHBA, NËSE NUK MERREN MASA MË TË FORTA PARANDALUSE/
  • KRYEBASHKIAKU DE BLASIO: GJYSËM MILIONI NJUJORKEZË DO TË MBETEN PA PUNË/

NGA DALIP GRECA/

Sipas të dhënave të ditës së Enjte, 26 mars 2020, Shtetet e Bashkuara të Amerikës arritën ta linin pas Kinën me numrin e të infektuarëve nga COVID-19 me 82,830 raste nga 81,285 që regjistron Kina, ndërkohë që Bota numëronte 528,487 raste, sipas statistikave që ofron Universitetit Johns Hopkins.

Siaps analistëve dhe komenteve duket se numri real nuk është ky, ndoshta për shkak të vështirësive në mbarë vendin për të kryer teste të plota në një numër më të madh të popullsisë.

Megjithatë, statistikat nënvizojnë faktin se epiqendra e pandemisë vazhdon të jetë Nju Jorku. Ndërkohë që bota e kaloi gjysëm milonshin( 528.487 me 123,364 te sheruar, dhe 23953 vdekje), Amerika regjistroi sërish një shifër rekord të të infektuarëve gjatë 24 orëshit të fundit me 14,619 të infektuar,dhe me 166 vdekje për 24 orë, duke e çuar numrin e  përgjitshëm të jetëve të humbura nga COVID-19 në 1193. Ndërkohë, Kina nuk raportoi as një të infektuar të ri dhe asnjë vdekje të re në 24 orëshin e fundit. Italia mbanë rekordin e jetëve të humbura me 8215, ndërkohë që të infektuarit e rinj në 24 orë regjistruan shifrën 6,203, të vdekur për 24 orë 712, shifër kjo që u kalua vetëm nga Spanja me 718.

Shqipëria regjistroi vdekjen e 6-të dhe 174 të infektuar, 28 për 24 orët e fundit.

Frikën se COVID-19 nuk pyet fort për moshë, pas vdekjes të adoleshentit nën 18 vjeç në Los Angeles, po e provon dhe gjendja kritike e mësueses 30 vejçare të shkollës charter në Brooklyn, Rana Zoe Mungin.Rana u shtrua në Spitalin Brookdale në 20 Mars me shqetësim akut të frymëmarrjes, një gjendje e rrezikshme në të cilën mushkëritë fillojnë të mbushen me ujë. Pasi gazetat e Nju Jorkut shkruan për çështjen e saj, u sigurua transferimi në Mt. Sinai Hospital.

Shtypi shkroi edhe për rastin e vdekjes të një punëtori të Metros të Nju Jork-ut, i cili ishte një ndër 52 punonjësit e MTA të infektuar me COVID-19.

***

New York City, që ka numrin më të lartë të të infekruarëe dhe të vdekjeve, do të ketë 2.500 ventilatorë më shumë sesa kishte 10 ditë më parë, tha kryebashkiaku Bill de Blasio të enjten gjatë një konference për shtyp.Kjo shifër është një kombinim i ventilatorëve të dërguar nga Agjensia Federale e Menaxhimit të Emergjencave dhe përpjekje të tjera, shtoi ai.De Blasio shpreson të trefishojë numrin e shtretërve në spital deri në maj.Tani për tani ekzistojnë rreth 34,000 shtretër spitalore në krahasim me 20,000 që kishte më parë, tha de Blasio, ndërkohë që pritet të vijë anija e Marinës në fundjavë.

PARASHIKIM I FRIKSHEM PËR SHBA, NËSE NUK MERREN MASA MË TË FORTA PARANDALUSE

Parashikimet nuk janë optimiste, aq më shumë kur këtë e thonë studiuesit. Në një raport të marsit nga Universiteti i Massachusetts Amherst, 18 studiues të modelimit të sëmundjeve infektive parashikojnë se shpërthimi i koronavirusit në Amerikë mund të evoluojë në muajt e ardhshëm. Studiuesit vlerësuan se rreth 195,000 njerëz mund të vdesin deri në fund të vitit.

Por një raport tjetër nga Kolegji Imperial i Londrës vlerësoi se deri në 2.2 milion njerëz mund të humbin jetët nëse nuk ndërmerren veprime për të ndaluar transmetimin e coronavirusit në SH.B.A.

Ekspertët e sëmundjes infektive nuk janë të sigurtë se sa do të zgjasë pandemia e COVID-19, por ata bashkohen në një mendim: Më e keqja nuk ka ardhur akoma në SH.B.A.

Javën e kaluar, vendi pa se rastet e tij ishin rritur më shumë se 40% në vetëm 24 orë. Këtë javë, numri i përditshem i të infektuareve vazhdon të rritet, edhe pse Amerikanët po praktikojnë distanca sociale duke punuar nga shtëpia, duke kufizuar ekskursione në natyrë dhe duke qëndruar 6 metra larg njëri-tjetrit.

Për të përcaktuar shkallen e infeksionit dhe te ardhmes në Shtetet e Bashkuara te Amerikes, 18 studiues të modelimit të sëmundjeve infektive publikuan parashikimet e tyre për mënyrën se si shpërthimi mund të evoluojë në muajt e ardhshëm. Ata vlerësuan se vetëm 12% e të gjitha rasteve të koronavirusit (përfshirë ato asimptomatike) ishin raportuar në SH.B.A. deri me 15 Mars, që do të thoshte se rreth 29,000 infeksione ishin diagnostikuara deri në atë kohë. 

Mesatarja e parashikimeve të studiuesve sugjeron që virusi mund të vriste rreth 195,000 njerëz në SH.B.A. deri në fund të vitit, por ai numër ndryshon shumë në varësi të modelit.

Modeli më ekstrem parashikoi që deri në 1.2 milion njerëz mund të vdisnin. Për krahasim, një sezon tipik i gripit të zakonshëm në SHBA shkaton midis 11,000 dhe 95,000 të vdekur, sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve.Studiuesit thanë se një valë e dytë e infeksioneve ka të ngjarë të ndodhë në vjeshtë, diku midis gushtit dhe dhjetorit.Që nga muaji shkurt, studiuesit nga Universiteti i Massachusetts Amherst kanë kryer anketime javore të 25 ekspertëve të sëmundjes infektive në trajektoren e shpërthimit të koronavirusit në SH.B.A. Përgjigjet e tetëmbëdhjetë ekspertëve u botuan në një raport më 18 mars.Modeluesi i sëmundjes që kreu studimin, Thomas McAndreë, tha se ai nuk u kërkoi studiuesve që të llogaritnin masat për distancimin shoqëror në modelet e tyre, por studiuesit e kishin mundësinë e këtij parashikimi.

“Unë mendoj se ata duhet të kenë spekuluar se si ndërhyrjet do të ndikonin në vdekjet për shkak të COVID-19”, tha McAndrew për Business Insider.

Një studiues i përfshirë në raport – Andrew Lover, një epidemiolog nga Universiteti i Masaçusets – tha se modeli i tij ishte i bazuar në shpërthime e COVID-19 në vende të tjera, pastaj i përshtati për normat e testimit në SHBA dhe llogariti densitetin e popullsisë.

Disa parashikuan që SH.B.A. mund të shihte 1 milion vdekje deri në fund të vitit 2020, ndërsa të tjerët parashikuan që numri i vdekjeve do të ishte në mijëra.

Modele të tjera parashikojnë se deri në 2.2 milion njerëz mund të vdesin në SH.B.A.

Kohët e fundit New York Times përdori të dhënat e CDC për të modeluar se si mund të përhapet virusi nëse nuk merren masa për të ndaluar transmetimin në SH.B.A. Modelet tregojnë se midis 160 milion dhe 214 milion njerëz mund të infektohen dhe deri në 200,000 deri në 1.7 milion njerëz mund të vdesin.

Modelet e tjera kanë dhënë projeksione edhe më shqetësuese. Më 16 mars, epidemiologët në Imperial College London lëshuan parashikime se si masat distancuese sociale mund të ngadalësojnë përhapjen e virusit në SH.B.A. Ata parashikuan që 2.2 milion në SHBA mund të vdisnin nëse nuk bëheshin përpjekje për të kontrolluar shpërthimin. Sipas këtij skenari, numri i të vdekurve do të arrinte në fund të majit ose fillim të qershorit dhe rreth 81% e popullsisë amerikane përfundimisht do të infektoheshin, këto nëse nuk merreshin masa për parandalim.

      ***

Bill de Blasio: Të paktën gjysmë milioni Njujorkezë do të jenë të papunë

Vlerësimet e të të dhënave të papunësisë tregojnë së paku se gjysmë milioni njujorkezë e kanë humbur ose do të humbasin punën e tyre për shkak të koronavirusit, tha de Blasio.

Mbi 3 milion të papunë në SHBA u raportuan javën e kaluar për shkak të pandemisë të shkaktuar nga COVID-19.

Kryetari i Bashkisë së New York Bill de Blasio tha të enjten se vlerësimet e të dhënave të papunësisë tregojnë të paktën gjysmë milioni njujorkas kanë humbur ose do të humbasin punën e tyre për shkak të pandemisë të koronavirusit, e cila ka detyruar zyrtarët shtetërorë dhe lokalë të mbyllin bizneset dhe shkollat ​​në të gjithë shtetin .

Amerikanët paraqitën mbi 3 milion kërkesa të papunësisë javën e kaluar pasi pandemia e koronavirusit, dërgoi në shtëpi një numër rekord punëtorësh.

Senati miratoi njëzëri një paketë lehtësie prej $ 2 trilion dollarë të mërkurën në mbrëmje, por de Blasio tha që shuma nuk është e mjaftueshme për të ndihmuar New York City, epiqendra e shpërthimit të epidemisë. Rastet me COVID-19 në të gjithë shtetin janë dyfishuar çdo tre ditë dhe tani llogaritet më shumë se gjysma e të gjitha rasteve të SHBA-së.

Projekt-ligji i Senatit synon të ndihmojë bizneset e vogla dhe të përmirësojë treguesit e papunësisë. Projekt-ligji siguron 5 miliardë dollarë për Nju Jorkun, i cili nuk afrohet për të mbuluar mungesën e parashikuar të të ardhurave nga shteti, tha guvernatori Andrew Cuomo të enjten. Shteti tashmë ka shpenzuar të paktën 1 miliard dollarë duke iu përgjigjur shpërthimit të epidemisë së deritanishme.

Cuomo kritikoi lehtësimin e paketuar si “të papërgjegjshëm” dhe “të pamatur” sepse nuk ofron para të mjaftueshme për të mbuluar humbjen e madhe të shtetit në të ardhurat nga taksat.

Koronavirusi ka infektuar më shumë se 21.800 njerëz vetëm në qytet dhe ka vdekur të paktën 281, tha de Blasio. Qyteti ka 20,000 shtretër spitalor, por do të duhen tre herë më shumë se shuma deri në maj, tha ai.Ndër viktimat e Coronavirusit është edhe një infermiere e NYC midis 281 të vdekurve.

Kryetari i bashkisë pret që koronavirusi të jetë më i keq në muajin Prill sesa në Mars. Qyteti po kërkon 15,000 ventilatorë. Aktualisht qyteti ka rreth një të gjashtën e totalit të siguruar.Mendohet se anija spitalore e Marinës USNS Comfort do të arrijë në New York në fundjavë ose të hënën, ç’ka se do të ndihmojë për zbutjen e kërkesave për shtertër e hapsirë spitalore.

Pse Nju Jorku është kaq shumē i infektuar me COVID-19?!

by

Nga Ilir Bulku/Inxhinier civil/

Sot, 25 mars 2020, Guvernatori i New York z. Andrew Cuomo në përditësimin e situatës mbi coronavirus pandemi i dha përgjigje pyetjes së vet se pse Nju Jork ka 15 herë më shume të infektuar se Kalifornia .
 Ai përmendi edhe disa arsye të cilat qëndrojnë por anashkaloi njërën që është thelbësore; higjena. Ndersa po lyeja me bojë hidromat një faqe muri të dhomës së gjumit të apartamentit me rent (qera)ku jetoj këtu në New York m’u kujtuan kohët kur çdo vit nga dita e verës deri në Shën Gjergj nënat dhe motrat tona lyenin shtëpitë dhe rrugicat me gëlqere. Nuk ishte thjesht bardhësi por edhe dezifektim i mjedisit ku banojmë me mënyrën origjinale e tradicionale për shekuj të tere. Kjo traditë vazhdon të ruhet edhe sot në lagjet dhe fshatrat e Dibrës dhe më gjere në Shqiperi. Le të kthehemi te degjesa e Guvernatorit Cuomo. Në vitin 2004 erdha ne New York me vize turistike. Kohen më të madhe ne shqiptaret e kalonim nëpër kafet e Italianeve në lagjet e Bensonhurts dhe Dyker hights në Brooklyn. Në ate kohe të gjitha Avenue dhe streetet kishin një bukuri te papare të dekoruara me lulet natyrale neper saksi shumengjyreshe në hyrjet e çdo shtepie dhe pallati perfshire edhe trotuaret në pjeset e pemeve. Pasterti dhe rregull i pa shkelur. Për ne Shqiptaret ishte nje afrimitet që italianet e Amerikes na ofronin si komshinj me të njejten perkujdesje si në atdheun e tyre në Itali. Vite më vonë erdha me familjen në vitin 2010 falë një llotarie emigrimi dhe vendosa të banoj në Brooklyn në një nga lagjet që i njihja më parë .Diçka ndryshonte , nuk ishte si dikur, shumë gjera nuk ishin si 6 vjet me parë, një transformim që ndjehet edhe nëpër rrugët , banorët , dyqanet, kafenetë, etj.Tani kam 9 vjet që jetoj në një pallat me rreth 32 familje. Lulet në avenue dhe street jane shume të rralla. Pastertia vlen per të deshiruar,shtepite dyqanet bizneset e italianeve dhe të tjera që shiten ,blihen në pergjithesi nga komuniteti kinez. Në 9 vite nuk kam parë që hyrja dhe shkallet e pallatit ku banoj të lahen ndonjere të pakten me uje. Kudo ku kam qene në Bronx, Quins,Brooklyn Staten Island dhe në Manhattan kam konstatur që pastertia dhe respektimi i rregullave higjeno -sanitare është në nivelin me të ulet. Ndaj me bindjen time dhe me argumente të pafund mund ti them Z. Guvernator Cuomo , z DeBlassio dhe Z.President Trumph se mumgesa e higjenës është arsyja që infeksioni në New York eshte 15 here më i madh se në Kaliforni dhe sa 50% e infeksionit ne USA.  
Sygjerimi i një masë imediate që mund të ndermerte së pari Z. Major DeBlassio e të gjithë nivelet deri tek ne qytetarët besoj se do të ishte vlerë dhe kontribut i përbashkët.
Në kushtet e qendrimit në shtëpi te familjareve ( une jam Inxhinier ne profesion dhe nuk e kam idenë nëse shkelet ndonje e drejte e njeriut) studenteve, punetoreve te ndryshem të pergatitet urgjent një pakete ndihme sanitare për çdo familje që jeton me rent në apartamente të NYC e me gjere, nepermjet së ciles familjaret të lyejne vete siperfaqet e banimit. Pronaret te lyejne e te pastrojne ambientet e perbashketa deri ne trotuaret e jashtme. Kjo pakete e përbërë nga disa galon boje ,mjete të thjeshta per lyerje që mund të shkojë deri ne 600$ mund t’ju zbritet nga renta e muajit, i paraprin një sërë aspektesh të tjera ku përveç higjenës ndjehet prezenca e çdo kontributi njerëzor që në këto ditë është imediat duke e bërë më interaktive dhe me vlerë jetën pasive dhe të izoluar të ditëve që na presin.

TURP KOMBETAR

by

Nga Ilir Levonja/

Sipas njoftimeve më të fundit, numri i të prekurve në Prishtinë është duke u rritur. Afërmendsh edhe në shumë vende të botës. Kriza e madhe globale e Covid 19 ka mbyllur plot biznese, në shume vende me urdhër dhe në disa të tjera me karakteristikën e qytetarit, familje të tëra janë ngujuar brenda.

Eshtë koha më dhimbshme ku dikund me lot e dikund me barcaleta njerëzimi po shtyn ditët duke lënë mënjanë plot mëri. Mirëpo bash në Prishtinë, nuk po ndodh kështu. Jo qytetarët, pasi ata janë baraz europianë. Tek ndiqja herët sot në mëngjes një nga televizionet e saj, pra të Prishtinës, vura re se çdo qytetar qe shumë i ndërgjegjshëm, ruhej distanca, me maska, madje dhe shërbimet i kryenin me nxitim. Mirëpo kur shikon këto seanca të tej zgjatura parlamentare në kuvendin e Kosovës, ndjen një neveri totale për faktorin politik.

Kjo ka domethënien se sa të rrezikuara janë shoqëritë tona kur kanë në krye një faktor të tillë politik. Me të drejtë sot në mëngjes pyetjes së gazetarit se çfarë mendonin për këtë mocion mosbesimi, për këtë seancën e sotshme, shumë prej tyre kishin vetëm një fjalë, marre. Po e tillë është një turp kombëtar. Qoftë edhe për teknicizëm pasi gjithë bota sot po ulëret se nëse e nuk do veten, të paktën mos më vrit mua. Për këtë arsye bizneset e shërbimeve më të domosdoshme si ushqimet ku përfshihen edhe letra a bidonat e klorit, kanë pranuar kokëulur masat e rrepta edhe pse mund të të duken diku vulgare, raciste, apo dasuese. Përshëmbull këtu tek unë për të moshuarit ka një orar të herët si 7 e mëngjesit deri në 8. Dyshemetë janë plot kryqe blu për të lënë të kuptosh distancën që duhet të mbash. Ka edhe njoftime në derë kryesore e kudo mbi sasinë e lejuar të artikujve. Por ka edhe njerëz që të shërbejnë me dizifektues në duar. Nga ana tjetër të gjithë qytetarët i kryejnë ritet pa asnjë shkëmbim fjalësh, në heshtje ku nuk është e vështirë të kuptosh se sa të rrezikuar jemi nga njëri-tjetri dhe për njëri-tjetrin. Mirëpo në Prishtinë janë mbledhur më shumë se numri i domosdoshëm i karantimit duke harruar një fakt thelbësor, atë që së fundi u vërtetua botërisht se vatra e pandemisë për Italinë dhe Spanjën qe një ndeshje futbolli. Ajo e 19 shkurtit 2020 mes Atalantës dhe Valencias, pasi jo më pas se dy a tre ditë numri i të infektuar po merrte përmasa galoponte. Megjithatë përpos këtyre fakte dhe realiteti, ky mocion nuk ka as moral si civil ashtu dhe politik. Të kërkosh shkarkimin e kryeministrit përse heq një ministër bash pa mbushur as dy muaj qeverisje, kur je dhe vetë pjesë e koalicionit, janë me plot gojën teka të ulta për interesa personale. Apo gërrvërre katunarësh që nuk duan ta kuptojnë dhe nuk kanë për ta kuptuar kurrë një shoqëri që u ka dhënë shancin të drejtojnë. Sot kuvendi i Kosovës duhet të diskutonte se si t’i bashkangjitej botës në luftën kundër murtajës me qëllim që Prishtina a qytete të tjera të mos bëheshin një Italia, një Spanjë a një Kinë. Se si të organizoheshin për t’i ardhur në ndihmë atyre që nuk kanë asnjë të ardhur, të moshuarve të vetmuar, se si të ndihmojnë ata që mbesin pa punë, se si bizneset të mëdha e të vegjël mund të suportojnë punonjësit e tyre? Se si dikastaret të shkundin pluhurat, buxhetin… se, problemi nuk është vetëm ai që nuk ka, problemet janë mijra. Mendoni kredimarrësit, vonesat në pagesën e këstit, a mos pasja për ta paguar nga që del i pa punë etj. Të mendonin për një institucion karantinë që mos të nxirrnin jashtë të sëmurët nga pavionet e tjera. Të mos hapin dyert e burgjeve nga që nuk e kanë idenë se çfarë mund të bëjnë në kësi rastesh. Të mendojnë dhe diskutojnë për mjekët, infermierët, sanitaret dhe punonjësit e tjerë që do duhen të t’i shkojnë vdekjes në derë me ndërgjegjen profesionale. Por nuk e bëjnë. Dhe ky është me të vërtetë një turp kombëtar. E për më tepër nga një forcë politike e koaliduar nga një shenjt i madh si Ibrahim Rrugova.