Fotini Kokeri Allteni/

I’m honored to be here with the Albanian Fighting Cancer organization, our dedicated board members, volunteers, and the remarkable President Roberta Panariti, as we celebrate five years of impactful work.

Together, we’ve made a significant difference by emphasizing the importance of cancer awareness. We’ve built a supportive community that helps navigate the complexities of cancer diagnoses, treatment options, and the cultural stigma surrounding this disease.

Personally, I was introduced to the Albanian Fighting Cancer organization through a birthday fundraiser organized by Dr. Briselda Xhelaj on her Facebook page.

I encourage you all to support us in any way you can—whether through donations in memory of loved ones or workplace pledges. Every contribution, big or small, is vital.

Tonight, we remember those we’ve lost to cancer, knowing how precious time is. We fight every day to ensure that cancer does not take away more of our loved ones. This benefit concert, featuring the talented tenor Rame Lahaj and pianist Genc Tukiçi, celebrates life and the moments we cherish. Together, we will continue this important work, striving for a future where cancer can be defeated.

Siguria kombëtare në rrezik, duhet plan strategjik për mbrojtjen e kufirit, me ekspertë të NATO-s

Përgatiti: Eneida Jaçaj/New York

Qeveria shqiptare duhet të marrë menjëherë masat për mobilizimin dhe fuqizimin e ushtrisë, si dhe të hartojë një plan strategjik për mbrojtjen e kufirit, me ekspertë vendas dhe të NATO-s, në kushtet kur situata politike ndërkombëtare po rëndohet çdo ditë. Siguria kombëtare kërcënohet nga konfliktet rajonale dhe më gjerë, aktet terroriste që mund të vinë nga Irani pas strehimit të muxhahedinëve në Tiranë, përshkallëzimi i situatës në Lindjen e Mesme, por edhe nga një konflikt i mundshëm botëror për shkak të garës për drejtimin e politikës globale, i cili mund të çojë në shpërthimin e një lufte masive. Qeveria e ka për detyrë të garantojë paqe dhe stabilitet në vend e rajon, dhe, në rast lufte, të mbrojë shtetin sovran duke përfshirë qytetarët, ekonominë, institucionet, të angazhojë rrjetin diplomatik për bisedime me shtetet e tjera, dhe të rrisë sigurinë kundër terrorizmit. Duke u gjendur përballë rrezikut të përmbysjes së të gjitha ekuilibrave, presionit në rritje të një lufte rajonale por edhe botërore, pasi shtetet kanë rritur mekanizmat mbrojtës duke u armatosur, qeveria shqiptare duhet ta shohë me shumë përgjegjësi dhe seriozitet marrjen e masave për mbrojtjen e kufirit tokësor, ajror dhe detar, hartimin e një plani strategjik afatmesëm dhe afatgjatë, rritjen e buxhetit për investime në ushtri, armatime, artileri, etj, krijimin e hapësirave strehuese për popullatën, zgjerimin e hapësirave spitalore, sigurimin e rezervave ushqimore, medikamenteve, etj, në rast të ndonjë rreziku të mundshëm që vjen nga jashtë.

Një nga çështjet më të nxehta që duhet diskutuar, edhe para programit të ri të fushatës elektorale, duhet të jetë pikërisht rritja e sigurisë kombëtare dhe marrja e masave të menjëhershme, si e vetmja mënyrë për të përballuar rrezikun që i kanoset shtetit shqiptar. Qeveria duhet të lërë mënjanë diskutimet boshe dhe aspak frytdhënëse, ndërsa duhet ta shohë të nevojshme zhvillimin e mbledhjeve të posaçme me ekspertë të sigurisë vendase, por edhe me ekspertë të huaj, për të arritur krijimin dhe realizimin e një plani mbrojtës strategjik, me të gjitha masat e tjera të nevojshme shtesë. Nuk është i mjaftueshëm fakti se Shqipëria është anëtare e NATO-s, dhe do të mbrohet nga kjo e fundit, pasi, nëse dy vende të NATO-s do të hynë në luftë me njëra-tjetrën, aleanca nuk do të ndërhynte si çdo të vepronte me një shtet tjetër që nuk do të ishte pjesë e saj.
Konkretisht, lufta për pushtet dhe territore, konflikti Kosovë-Serbi, Rusia dhe Ukraina nga ana tjetër, duke shtuar edhe qëllimet e Moskës dhe Beogradit për të ushtruar ndikimin e tyre në Ballkan; konflikti i kahershëm Turqi-Greqi, ndërhyrjet e Kinës në Taivan, rritja dhe zgjerimi i konfliktit në Lindjen e Mesme, duke përmendur këtu edhe sulmin kibernetik të Iranit në Shqipëri; çështjet ekonomike, mosmarrëveshjet politike të brendshme dhe të jashtme, konflikti fetar, lufta për të dominuar dhe kontrolluar politikën e botës, (SHBA, Rusi, Kinë), e cila duket se ka rikthyer edhe njëherë në skenë Luftën e Ftohtë, po rrisin rrezikun për hapjen e një vatre të fuqishme zjarri, që do të trondiste nga themelet shtetet, duke i hapur rrugën një rendi të ri botëror.

Nëse do të shpërthente një luftë ku do të përfshinte të gjithë globin, pasojat do të ishin akoma edhe më të rënda se ajo e Luftës së Parë Botërore, pasi shumë çështje të reja dhe konflikte të kahershme të mbetura pezull nën agoninë e shteteve më të fuqishme, do të dilnin në qendër të arenës ndërkombëtare, ku do të shkaktonin humbje të mëdha në njerëz, dëme ekonomike, territoriale dhe materiale. Ekspertë të sigurisë dhe diplomatë kanë dhënë mendimet e tyre për një çështje kaq delikate, siç është mbrojtja e vendit dhe qytetarëve. Eksperti i sigurisë, Fatjon Softa, në një prononcim për gazetën “Dielli”, shprehet se Shqipëria ka nevojë më shumë për një plan strategjik mbrojtës sesa të armatoset. “Shqipëria ka nevojë për një strategji për mbrojtjen. Mbrojtja nuk është vetëm garanci nga NATO, por elementet e sigurisë, jo vetëm për garantimin e territorit, hapësirave ajrore dhe ato detare, por mbrojtja e popullsisë. Mungesa e strehimeve për popullsinë në raste lufte, strehimet antiatomike, rezervat shtetërore për ushqim, spitalet dhe medikamentet, përgatitja e popullsisë dhe vendosja e sinjalistikës paralajmëruese, si në rastet e sulmeve ajrore dhe veprimet që të do kryhen”, thotë Softa.

Softa ka sugjeruar dhe kthimin e shërbimit ushtarak për mbrojtjen e atdheut. “Mendoj kthimin e shërbimit ushtarak të reduktuar, dhe kultura në shkolla si një lëndë informuese. Fqinjët po rrisin kapacitetet ushtarake, si Serbia dhe Greqia, të dy vende me pretendime territoriale. Traktati i NATO-s, Neni 5 i saj hyn në fuqi kur një nga anëtarët apo disa anëtarë sulmohen, por ky nen nuk aktivizohet nëse dy anëtarë hyjnë në konflikt, rasti i konflikteve Turqi-Greqi”, shprehet Softa.
Konflikti Kosovë-Serbi është një konflikt që e kemi më afër vetes, ku Beogradi po luan me komunat serbe në Veri, duke i përdorur për të fituar terren politik dhe më pas territorial. Nëse do të shpërthente një luftë e radhës, aleatja e Serbisë, Rusia, do të aktivizonte forcat e saj, si një pretendente e vjetër për të dominuar, e cila do të gjente hapësirë për të ushtruar ndikimin e saj në Ballkan. Dhe ajo çka e bën situatën më dramatike është se Bashkimi Europian e ka përkrahur Serbinë, duke i vendosur sanksione të njëpasnjëshme Kosovës, ndërsa nuk ka vendosur asnjë masë ndëshkuese ndaj Beogradit pas sulmit të një viti më parë, ku u vra polici kosovar.

Jo vetëm çështjet rajonale, por edhe ato botërore përbëjnë rrezik të madh për sigurinë e vendit. Kështu, ish-diplomati Roland Bimo, thekson për gazetën “Dielli”, se gara për të dominuar skenën botërore përbën kërcënim për paqen, duke sqaruar rolin e SHBA, Kinës dhe Rusisë.
“Vlerësohet se po kalojmë në një rend botëror të ndryshëm. Bota një polare ku SHBA ushtruan të pasfiduar rolin e polit të vetëm politik, ekonomik e në mënyrë absolute atë ushtarak, qysh nga përfundimi i Luftës së Ftohtë me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, duket se po zëvendësohet gradualisht me një rend botëror me disa qendra, (multipolar). Kina, Rusia dhe grupimet e aleancat e tyre kanë hyrë në garë për një vend më të dukshëm në skenën boterore, sipas tyre në përputhje me realitetet e reja ekonomike e politike. Rivalitetet, krahas luftrave tregtare dhe ekonomike, shfaqen edhe në kriza të rënda sigurie siç është agresioni gati prej 3 vitesh i Rusisë në Ukrainë dhe situata e tmerrshme që po kalon Lindja e Mesme, çka kërcënon një luftë rajonale me pasoja për të gjithë botën. Politikat e tre shteteve si më sipër, përbejnë kërcënim për paqen dhe sigurinë në bote. Për fatin tonë të keq, Shqipëria e në mënyrë të veçantë Kosova, ndodhen në një rajon siç është Ballkani Perëndimor, objekt i rivaliteteve të shtuara edhe si pasojë e lënies jashtë projektit të integrimit në Bashkimin Evropian”, thotë Bimo.

Roland Bimo bën thirrje që qeveria të marrë menjëherë masat në rast të një sulmi të mundshëm. “Në kushtet e vëmendjes së shtuar të SHBA dhe BE për Serbinë, dhe diplomacisë së sukseshme të kësaj të fundit, ekuilibrat bëhen edhe më delikatë. Duhet të jemi të ndërgjegjshëm për sakrificat që duhet të bëjmë për të shtuar shpenzimet për mbrojtjen, sigurinë por edhe për diplomacinë e lobimin ndërkombëtar. Për këtë të fundit, diaspora mund e duhet të luajë një rol të rëndësishëm duke patur si shëmbull sukseset e mërgatës shqiptare në SHBA në vitet 1980-1990. Ngjarjet në Banjska, Kosovë, vitin e kaluar dhe heshtja perëndimore për nxjerrjen e fajtorëve para drejtësisë apo dënimi i Serbisë, si nxitëse e destabilizimit, ndoshta sugjerojnë se garantimi i sigurisë përmes anëtarësisë së Shqipërisë në NATO dhe pranisë së NATO në Kosovë, duhet shoqëruar edhe me forcinin e sigurisë bazuar në burimet e brendshme”, shprehet Bimo.

Përpos përplasjes Kosovë-Serbi për asosacionin e komunave me shumicë serbe, paralajmërimin që dha Irani ndaj Shqipërisë me sulmin kibernetik, ditët e fundit bota është kërcënuar akoma më shumë për shpërthimin e një lufte të mundshme. Ishte Moska e cila kërcënoi Anglinë, se do të hakmerret nëse armët britanike do të përdoren nga Ukraina për sulme brenda territorit rus. Ndërsa SHBA ka qenë pika kyçe kryesore e Putinit, i cili e ka kërcënuar në mënyrë të vazhdueshme me prodhimin e raketave me rreze të mesme veprimi. Kjo është një lojë politike strategjike që i ka rrënjët që nga Lufta e Ftohtë, është një garë e re por e vjetër në kohë dhe mendësi, për të përcaktuar se cili shtet do të drejtojë botën këtë herë. Por, deklarata të tilla kërcënuese, situata terrori dhe lufte, duhet të vënë në lëvizje qeverinë shqiptare për të mobilizuar ushtrinë dhe të shpëtojë popullsinë në rast rreziku.

Agim Nesho, diplomat, analist politik dhe njohës i fushës së sigurisë, thotë për “Diellin”, se Shqipëria duhet të ishte përgatitur që më herët për mbrojtjen e kufirit, duke qenë përballë konflikteve të hapura rajoale dhe botërore. “Në këto momente kritike për gjithë sigurinë europiane, konfliktet në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme duhet ta kishin orientuar qeverinë, Shqipërinë, për t’u fuqizuar ushtarakisht për të sjellë në rajon atë ekuilibër forcash të nevojshme për të mbrojtur eventualisht Kosovën nga çdo kërcënim të mundshëm. Por regjimi kleptokratik i Tiranës është i fokusuar vetëm në mbajtjen e pushtetit të tij të korruptuar”, thotë Nesho.
Ai akuzon qeverinë se bashkëpunon me qarqet serbe, ndëra Kosovën e ka lënë në hije.
“Shqipëria nuk rrezikohet direkt nga synimet ekspansioniste të Rusisë, Serbisë apo fuqi të tjera, sepse ajo është anëtare e organizatës më të fuqishme të botës, NATO. Por gjysma e kombit kërcënohet nga oreksi ekspansionist i nacionalizmit serb, i cili kërkon të marrë Veriun e Kosovës dhe e mban atë si një konflikt të ngrirë. Fatkeqësisht, Republika e Kosovës është e vetme në këtë luftë për arsye se regjimi i Tiranës ka kohë që përkrah projektet serbo-ruse, si ndryshimi i kufijve dhe Ballkani i Hapur, projekte që duan të realizojnë dominimin serb në Ballkan apo krijimin e Jugosllavisë së re”, shprehet Nesho. Rruga më e mirë dhe e drejtë do të ishte që konfliktet rajonale dhe botërore të zgjidheshin përmes dialogut, por duke qenë se situata vazhdon të acarohet edhe në ditët e sotme, qeveria duhet t’i garantojë qytetarëve të saj të gjitha mekanizmat mbrojtëse në rast të një lufte të mundshme.

Prof. dr. Agron Duro

Terminolog, Tiranë

(Sistemor, me përkufizime dhe me tregues alfabetikë, të numërtuar në shqip, në anglisht dhe në gjermanisht), hartuar nga autorët  Dr. Gani S. Pllana dhe Dr. Sadete Pllana

Fjalori në fjalë, hartuar nga autorët Dr. Gani S. Pllana dhe Dr. Sadete Pllana, është një kontribut me vlera të veçanta terminologjike, fryt i një përvoje shumëvjeçare të autorëve në fushën e terminologjisë. Fjalori është përftuar si vepër nga studimet e veçanta të kryera nga autorët në fushën e terminologjisë. 

Duhet nënvizuar qysh në fillim, se në Fjalor është pasqyruar në mënyrë të veçantë puna e kryer për terminologjinë e fushave teknike, si: fusha e mekanikës teorike dhe të zbatuar, e kinematikës, e makinave dhe mekanizmave etj., prej të cilave janë nxjerrë pothuajse termat e shqipëruar dhe termat shqip në përgjithësi me barasvlerësit e huaj, të cilët janë vlerësuar, rivlerësuar dhe vështruar nga ana teknike, por gjithsesi, pa i ndryshuar ata. Kështu, ata janë paraqitur në Fjalor në bllok sinonimik, ku si terma parësorë janë dhënë termat shqip, ose, sipas rastit, termat e huaj si: bosht udhëzues (ngarës) (drive shaft; Antriebswelle), elementi i mekanizmit (mechanism element; Mechanismenelement),  nyjë  tesë (çernierë) kinematike (kinematic joint; Kinematisches Gelenk) etj.

Vlera më parësore e Fjalorit, qëndron pikërisht në paraqitjen në të të termave teknikë, që do t’i bëjnë një shërbim të madh terminologjisë që është në qarkullim, për t’i forcuar asaj fizionominë shqipe dhe kryesisht për t’i rritur motivueshmërinë, qartësinë e koncepteve etj.

Ideja e zgjidhjes së disa problemeve themelore të terminologjisë është vënë në bazë të konceptimit të Fjalorit si vepër, çka del edhe nga mikrostruktura dhe makrostruktura e tij.

Krahas termave shqip janë lënë nganjëherë edhe termat në gjuhë të huaja dhe kjo është bërë jo vetëm pse këta të fundit janë më të njohur tani për tani në terminologjinë tonë teknike, por edhe për arsye se, në disa raste të veçanta, përkthimi shqip nuk përkon  plotësisht me termin e huaj. Ndeshemi këtu me ata terma që janë quajtur ndërkombëtarizma, d.m.th. terma që i takojmë në disa gjuhë evropiane të largëta njëra nga tjetra. Si ndërkombëtarizma janë vështruar jo vetëm ata terma që i kanë të përbashkët dy ose më shumë gjuhë romane, por që i takojmë edhe në gjuhë të tjera si anglishtja, gjermanishtja etj.

Ballafaqimi i shqipes me anglishten e  gjermanishten për Terminologjinë e Teorisë së Mekanizmave dhe të Makinave lehtëson punën edhe për trajtimin të çdo problemi teorik të terminologjisë, meqë terminologjia e gjuhës shqipe krahasohet me dy gjuhë që shërben si model standardizimi ndërkomëtar për terminologjinë teknike (krahas anglishtes si e parë, e gjrmanishtes si e dytë). Kështu, duke u mbështetur në Fjalor, mund të jepen zgjidhje me të drejta në standardizimin e terminologjisë teknike shqipe për përcaktimin më drejtë të termit standard shqip, duke u bazuar në mënyrën e zgjidhjes së këtij problemi në gjermanishte.

Duke u nisur nga sa parashtruam më sipër, mendojmë, se Fjalori i mësipërm, duhet konsideruar si një vepër terminologjike e veçantë, me orientim studimor, me vlera praktike zbatimore.

Po kështu, ai do të shërbejë si model i përzgjedhjes së termit standard, duke u mbështetur në dy gjuhë standarde në fushën e terminologjisë, siç janë anglishtja e gjermanishtja, çka ka vlerë të veçantë të nënvizohet, sepse këto dy gjuhë janë pasqyruar në mënyrë shumë të mangët, për të mos thënë aspak, në Fjalorët terminolologjikë të shqipes, qoftë teknikë, qoftë edhe në ata joteknikë. Këtë fakt e nënvizojmë, sepse ballafaqimi me anglishtne e gjermanishten, dhe kryerja e kësaj pune me profesionalizëm në këtë vepër terminografike nga autorët (si njohës të mirë të terminologjisë teknike, si të anës gjuhësore, ashtu edhe të asaj konceptore), përbën një kontribut të veçantë. Kjo ia rrit vlerën Fjalorit dhe e bën shumë të domosdoshëm botimin e tij. Ai do t’u shërbejë studiuesve të terminologjisë, studentëve universitarë në studim për terminologjinë e makinave dhe mekanizmave, hartuesve të teksteve mësimore teknike e të fjalorëve, jo vetëm terminologjikë, por edhe joterminologjikë, ku, në këta të fundit, termat zënë vendin e tyre dytësor.

Prof. Agron Gjekmarkaj/

Dënimi i Nënkryetarit të Grupit Parlamentar të PD-së, Drejtuesit politik të Qarkut të Elbasanit, politikanit të spikatur, deputetit Ervin Salianji është akti i fundit politik i gatuar në kuzhinën e rilindjes dhe formalizuar nga gjykata sot. Dënimi, vjen në një kohë kur rilindja ka marrë revansh ndaj fjalës së lirë dhe frikës së humbjes së pushtetit. Kjo është një ditë e zezë për drejtësinë dhe për demokracinë!

PD nuk do të dorëzohet përballë këtij vendimi absurd.

Demokratët dhe qytetarët e këtij vendi duhet ta ndalin zhbërjen, ndalimin, asgjësimin e Opozitës! Pas politikanëve të Opozitës prangat tunden për ta. Duhet të bashkohemi fuqishëm, të ngrihemi fuqishëm, ti shtrijmë dorën njeri-tjetrit dhe ta ndalim revanshin e neodikaturës!

-Në Referendumin e mbajtur para 33 viteve,  nga 26 deri në 30 Shtator 1991, për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur u votua pro 99,87 për qind/

-Gazeta e rezistencës “Bujku” para 33 viteve: Kosova filloi Referendumin për Sovranitet; Manifestim paqësor e demokratik përballë dhunës; Masivitet i madh në votime…; Referendumi për Kosovën Sovrane u krye me sukses të plotë; Mbi 99 për qind të votuesve për Sovranitetin Shtetëror të Kosovës…/

-Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova për Referendumin për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur: Është një akt që e afirmoi tutje dhe është një garanci për realizimin e pavarësisë së Kosovës, në të tashmen dhe në të ardhmen/

-Referendumi u mbajt në rrethana të një okupimi të egër të regjimit të Beogradit dhe të një shtetrrethimi ushtarako-policor, ndërsa rezultatet e tij ishin mesazhe të fuqishme dhe të qarta të Kosovës për gjithë botën në një kohë të lëvizjes gjithëpopullore për liri, pavarësi e demokraci/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, Shtator 2024/ Kosova Shtet Sovran dhe i Pavarur u votua pro 99,87 për qind në Referendumin e mbajtur para 33 viteve, nga 26 deri në 30 Shtator 1991.

“Kosova filloi Referendumin për Soranitet”, ishte kryetitulli i ballinës së gazetës së përditshme të rezistencës “Bujku” të datës 27 Shtator 1991.

“Republika e Kosovës filloi Referendumin për të nesërmen e vet: Shtet Sovran dhe i Pavarur. Referendumi i parë historik i Kosovës i shprehejes së vullnetit të lirë politik të popullit filloi në kushte e rrethana shumë të rënda që po përjeton Kosova nën pushtetin policor serb, prandaj vota për sovranitet dhe pavarësi  është edhe votë e deklarimit demokratik e paqësor për liri e barazi të plotë  për çka shqiptarët në Kosovë dhe në Jugosllavi edhe para këtij referendumi janë deklaruar fuqishëm me shumë forma të shprehjes  e të manifestimit të vullnetit të lirë”, shkruaja atëherë në 26 Shtator 1991 në kryeartikullin e botuar në numrin e së nesërmes të gazetës “Bujku”.

Legjenda e fotografisë në ballinë ishte: “Deklarim demokratik për ardhmërinë e Kosovës: pamje e Prishtinës”. Aty, po në faqen e parë, në mbititull shkruante: “Udhëzime për mbajtjen e Referendumit”, e në titull theksohej: “Referendumi është legal dhe legjitim”.

Në kryetituj balline gazeta “Bujku” në 28 Shtator 1991 shkruante: “Referendumi për Republikën e Kosovës Shtet Sovran e i Pavarur – Manifestim paqësor e demokratik përballë dhunës”, ndërsa në 29 Shtator 1991 konstatonte: “Masivitet i madh në votime për Republikën e Kosovës Shtet Sovran e i Pavarur – Referendumi në Kosovë në përfundim”.

E në numrin e 1 Tetorit 1991 gazeta “Bujku” në mbititull e kryetitull në ballinë shkruante:

“Pas pesë ditësh votimi masiv në Referendumin për Republikën e Kosovës Shtet Sovran dhe të Pavarur  – Referendumi për Kosovën Sovrane u krye me sukses të plotë”. Tituj balline ishin edhe: “Parlamenti i Shqipërisë përkrahu Rezolutën për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur” dhe “Qeveria Amerikane ka kundërshtuar politikën e Serbisë ndaj shqiptarëve”…

 “Fillim i së nesërmes” ishte titulli i redaksionalit që kam shkruar para 34 viteve në 2 Korrik 1990, duke qenë me delegatët në ngjarjen historike kur para dyerve të mbyllura të Kuvendit në shtetrrethim e para snajperëve serbë Kosova me Deklaratën Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 shpallte pavarësinë e saj, e cila atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, megjithatë ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit kombëtar, politik e demokratik.

Në editorialin e botuar të nesërmen në ballinën e gazetës tradicionale të vetme shqipe kosovare në atë kohë Rilindja, theksoja se, “Deklarata Kushtetuese e delegatëve të Kuvendit të Kosovës është deklarim i popullit për barazi e subjektivitet të plotë të Kosovës e të shqiptarëve… është fitore e akt historik i shprehjes së vullnetit gjithëpopullor demokratik, është fillimi i fundit të pabarazisë e padrejtësive…Kosova e re, ajo me rregullim kushtetues sipas Deklaratës të sapo aprovuar do të jetë një djep kombëtar dhe i bashkëjetesës për të gjithë, i të drejtave të plota…”

Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990 dhe aktet e tjera madhore që e pasuan, Kushtetuta e Republikës së Kosovës e 7 Shtatorit të po atij viti e Referendumi për Pavarësi i 26 deri 30 Shtator 1991 shënonin kthesën historike drejt së nesërmes – të sotmes së Kosovës së lirë e të pavarur.

“Në Referendum dolën 914.802 veta ose 87,01% e 1.051.357 qytetarëve me të drejtë vote, prej tyre për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur votuan 99,87%. Kundër kishin votuar 164 veta, ndërsa të pavlefshme ishin 933 fletëvotime”, konstatonte Komisioni Qendror për Zbatimin e Referendumit në raportin përfundimtar.
Gjithnjë sipas rezultateve zyrtare përfundimtare të shpallura nga Komisioni, në votim, për shkaqe dhe arsye të ndryshme, nuk dolën 136.555 votues apo veç 12,99% e qytetarëve të Republikës së Kosovës me të drejtë vote.  Për realizimin e Referendumit pati 1500 vendvotime me 450 njësi votuese.

 Referendumi u mbajt në rrethana të një okupimi të egër të regjimit të Beogradit dhe të një shtetrrethimi ushtarako-policor, ndërsa rezultatet e tij ishin mesazhe të fuqishme dhe të qarta të Kosovës për gjithë botën në një kohë të lëvizjes gjithëpopullore për liri, pavarësi e demokraci.

  “Është një akt që e afirmoi tutje dhe është një garanci për realizimin e pavarësisë së Kosovës, në të tashmen dhe në të ardhmen”,  theksonte  Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, në intervistën e parë ekskluzive për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH), që e kam zhvilluar para 30 viteve, në 22 Shtator 1994, në 3 vjetorin e Referendumit të deklarimit të vullnetit kombëtar e demokratik të popullit të Kosovës.

Në intervistë, Presidenti  Rugova, i cili vazhdimisht theksonte se “zgjidhja më e mirë është Kosova e pavarur” fliste edhe për opcionin e “lidhjeve konfederale apo bashkimin me Shqipërinë” të Republikës së Kosovës, si dhe për një “politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

 Vizionet e parashikimet në lëvizjen e luftën drejt Lirisë e Pavarësisë,  për të cilat fliste Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova në intervistë para më shumë se çerek shekulli – 30 viteve janë realizuar gjatë viteve: “Një mbrojtje për Kosovën…një protektorat ndërkombëtar” erdhi me ndërhyjen shpëtimtare të forcës më të madhe planetare – NATO-s, prirë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me vendosjen e administratës së Misionit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara në vitin e madh të lirisë 1999. “Dhe, kjo kontribuon në realizimin e pavarësisë, për të cilën është deklaruar populli i Kosovës”, shprehej Presidenti Rugova në intervistë…dhe pavarësia u shpall në 17 Shkurtin historik 2008…

Pas ditëve të zhvillimit të votimeve masive, gazeta “Bujku” njoftonte rezultatet e referendumit.

Me kryetitullin “Mbi 99 për qind të votuesve për Sovranitetin Shtetëror të Kosovës”, me mbititullin “Kumtesë e Komisionit Qendror për Zbatimin e Referendumit të Kuvendit të Republikës së Kosovës” dhe me nëntitullin “Prej më se 1 milion votuesve kanë dalë në votime mbi 870 mijë veta ose rreth 85 për qind e numrit të pëgjithshem të qytetarëve me të drejtë vote. Pjesëmarrja e serbëve dhe e malazezve në referendum ishte simbolike”, gazeta kosovare e rezistencës “Bujku” në numrin e 4 Tetorit 1991, në  faqen e parë shkruante:

“Deri më 3.10.1991 Komisionit Qendror të Kuvendit të Republikës së Kosovës për zbatimin e referendumit për Republikën e Kosovës shtet sovran dhe i pavarur i kanë arritur rezultatet e votimeve nga të gjitha komunat e Kosovës, si edhe nga disa shtete të Evropës Perëndimore, nga SHBA-të, Australia e të tjerë. Ende nuk kanë arritur rezultatet e votimeve të qytetarëve të Kosovës që punjnë përkohësisht në disa republika të tjera në Jugosllavi, si edhe nga disa shtete të Evropës Perëndimore, e supozohet se është një numër i madh i votuesve.

Nga përpunimi i rezultateve të votimimeve që kanë arritur mund të konstatohet se në Referendum, prej më tepër se 1 milion votuesve, kanë dalë më shumë se 870.000 votues, ose afër 85 për qind të numrit të përgjithshëm të qytetarëve me të drejtë vote. Për Kosovën shtet sovran dhe i pavarur janë deklaruar 99,8% të votuesve.

Rezultatet e votimeve dhanë mundësi të konstatohet se në Referendum ka dalë një numër i konsiderueshëm i myslimanëve, turqve, kroatëve, romëve e të tjerë, ndërsa pjesëmarrja e serbëve dhe e malazezve ishte simbolike.

Komisioni Qendror për zbatimin e Referendumit lut të gjitha komisionet, të cilat nuk i kanë dorëzuar ende rezultatet e votimeve, ta bëjnë këtë sa më shpejt të jetë e mundur, në mënyrë që të kumtohen rezultatet përfundimtare të Referendumit, thuhet në kumtesën e Komisionit Qendror për zbatimin e referendumit të Kuvendit të Republikës së Kosovës”.

Gazeta “Bujku”, që shkruante kështu, ishte “edhe gazetë edhe televizor”, si thoja atëherë gjatë ditëve të referendumit, meqë në terrin informativ, kur ishte i okupuar edhe Televizioni i Prishtinës, për ta “kompensuar” mungesën e televizionit botonim edhe shumë fotografi të mëdha nga votimet e atmosfera. Dhe thuaja e gjithë gazeta ishte referendum, me raporte të gjëra e fotografi të ekipeve të gazetarëve e korrespondentëve nga e gjithë Kosova që punonin ditë e natë e me sakrifica.

Në atë kohë gazeta e vetme e përditshme shqipe në Kosovë, “Bujku”, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës isha, gazetë e rezistencës e pjesë e lëvizjes e luftës për liri, pavarësi e demokraci, me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor euroatlantik, dilte nga 18 Janari i vitit 1991, e pasonte dhe sfidonte ndalimin e dhunshëm nga Serbia  të gazetës tradicionale, të parë e të vetme të përditshme shqipe në Kosovë Rilindja

Që atëherë nisëm edhe bashkëpunimet me Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare, duke marrë e botuar informacionet e saj, e kështu u themeluan bashkëpunimet e para të medias Shqipëri-Kosovë.

E pastaj, të parat bashkëpunime të një media të Kosovës me një media të Shqipërisë vijuan edhe me raportimet me lidhje telexi për zgjedhjet e para pluraliste kosovare, parlamentare e presidenciale, të 24 Majit 1992, ku Dr. Ibrahim Rugova u zgjodh President i  Republikës, e që shënonin fillimet e korrespondenturës së Agjencisë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë në Kosovë.  Zyra e telexit në ambientet e gazetës “Bujku” në katin e pestë të Pallatit të Shtypit Rilindja në Prishtinë u bë edhe Zyra e korrespondentit në Kosovë të Agjencisë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë, e edhe si një përfaqësi e parë e Shqipërisë në Kosovë, prej nga bëheshin edhe komunikime tjera Prishtinë-Tiranë.

Para  30 viteve, në 22 Shtator 1994, Presidenti historik i Kosovës,  Ibrahim Rugova, në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar – të parën të një presidenti kosovar dhënë Agjencisë Telegrafike Shqiptare, të cilën e cilësonte edhe si një hap në politikën globale të shqiptarëve, si edhe vazhdimisht, falenderonte dhe vlerësonte për informimin nga Kosova e për Kosovën.

“Falënderoj Agjencinë Telegrafike Shqiptare për informimin nga Kosova e për Kosovën. Edhe kjo që pata rastin të bisedoj për këtë agjenci, që reprezenton Shqipërinë dhe çështjen shqiptare, është një hap në politikën globale, në integrimet shqiptare. Edhe ne bëjmë përpjekje që këtu në Kosovë përmes Qendrës sonë për Informim të kemi një agjenci të vogël, e cila raporton për situatën e përditshme në Kosovë. Duhet një bashkëpunim midis këtyre dy institucioneve dhe institucioneve të tjera në Kosovë dhe në Shqipëri”, theksonte Presidenti Rugova në intervistën ekskluzive në 3 vjetorin e Referendumit për Pavarësi.

Vendimin për mbajtjen e Referendumit për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur e mori Kuvendi Kosovar në ekzil, në marrëveshje me subjektet politike në Kosovë, në mbledhjen e 22 Shtatorit 1991, mbajtur në Slloveni. Kuvendi i Kosovës kishte dalë në ekzil pasi kishte miratuar Deklaratën Kushtetuese për pavarësi të 2 Korrikut dhe Kushtetutën e Republikës së Kosovës të 7 Shtatorit 1990, që u pasuan edhe me zgjedhjet e para shumëpartiake parlamentare e presidenciale të 24 Majit 1992.

Në krye të Kuvendit të Kosovës në kohën e vendimeve e ngjarjeve historike drejt lirisë dhe pavarësisë ishte Ilaz Ramajli, i cili në një intervistë ekskluzive që kam zhvilluar në 20 vjetorin e Referendumit, në 29 Shtator 2011, ka  vlerësuar se Referendumi u organizua shumë mirë, megjithëse mbahej në rrethana të një okupimi të egër të Serbisë në Kosovë.

“Para Referendumit, edhe Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut dhe Kushtetuta e Republikës së Kosovës e 7 Shtatorit 1990, jo vetëm që ishin akte kushtetuese juridike, por në kohën kur u nxorën ishin edhe akte mbrojtëse dhe pozicionuese në raport me situatën e krijuar në ish Jugosllavi”, ka theksuar Ramajli.

Nga shpërbërja e ish Jugosllavisë, nga elementet konstituive me të drejtë vetoje të federatës, mes të cilave ishte edhe Kosova që u bë shtet, shtete të reja të rajonit dolën edhe Sllovenia, Kroacia, Bosnja e Hercegovina, Maqedona, Mali i Zi dhe Serbia.

“Mbajtja e referendumit dhe rezultatet e tij jo vetëm që mundësuan ndryshimet kushtetuese me të cilat Kosova u shpall shtet sovran e i pavarur dhe u rrumbullaksua korniza kushtetuese e ligjore lidhur me këtë por ishte edhe një mesazh i fortë dhe shumë i qartë për Serbinë dhe gjithë botën se populli i Kosovës më asnjëherë nuk dëshiron të jetë nën kontrollin e të tjerëve, por është përcaktuar fuqishëm që shteti i tyre, Kosova, të jetë shtet sovran dhe i pavarur”, është shprehur Ramajli.

Pas zgjedhjeve të para shumëpartiake parlamentare e presidenciale në Kosovë të 24 Majit 1992, të clat pasuan referendumin për pavarësinë, nga Presidenti historik Ibrahim Rugova i zgjedhur atëherë Ilaz Ramajli u emërua ambasadori  i parë i Republikës së Kosovës në Tiranë.  

“Për mua kjo ka qenë një përvojë e re. Detyrën e Përfaqësuesit të zyrës së Republikës së Kosovës në Tiranë e kam pranuar si një privilegj dhe detyrim të marrë me Vendimin e Presidentit të ndjerë Rugova për emërimin tim në këtë pozitë. Konsideroj se Zyra e Republikës së Kosovës në Tiranë ka qenë me një rëndësi të veçantë në rrafshin diplomatik dhe të bashkëpunimit ndërshtetëror mes Kosovës dhe Shqipërisë. Unë kujtoj me kënaqësi kohën sa kam punuar në Shqipëri dhe jam mirënjohës për kontributin e shtetit shqiptar që ka dhënë për Kosovën në të gjitha fazat derisa Kosova është bërë shtet i pavarur e sovran i pranuar ndërkombtarisht. Angazhimi dhe mbështetja e shtetit shqiptar në çështjen e Kosovës ka qenë i pakursyer dhe i plotë”, shprehej Ramajli në intervistë.

 Këshilli Koordinues i Partive Politike të Kosovës kishte marrë vendimin politik për organizimin e Referendumit gjithëpopullor dhe për këtë qëllim u emërua Komisioni Qendror. Kryetar i Komisionit Qendror për Organizimin e Referendumit ishte Ramush Tahiri, përfaqësues i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës.

“Në këtë Komision kanë qenë të gjithë përfaqësuesit e partive politike të Këshillit Koordinues. LDK në Këshillin Koordinues ka pasë tre përfaqësues, Ibrahim Rugovën si kryetar të Këshillit Koordinues, Fehmi Aganin dhe Ali Aliun. Partia Fshatare është përfaqësuar nga kryetari Hivzi Islami, Partia Socialdemokrate është përfaqësuar nga Shkëlzen Maliqi, Partia Parlamentare është përfaqësuar nga Veton Surroi dhe Partia Shqiptare Demokristiane ku unë kam qenë përfaqësues”, ka deklaruar Tahiri në një intervistë televizive para pesë vitesh.

Ndërsa, Rifat Blaku atëherë anëtar i Komisionit Qendror për mbajtjen e Referendumit vlerësonte se, “një barrë të madhe, por edhe meritë të veçantë për punën për mbarëvajtjen e Referendumit e kishin Këshillat lokale komunale për Referendum”.

 Blaku, në shkrimin ekskluziv në gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja – botim special në 90 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, në 28 Nëntor 2002, përkujtonte edhe se, rezultatet përfundimtare të Referendumit janë shpallur nga Kuvendi i Kosovës në 18 Tetor 1991, kur është shpallur edhe Qeveria e Kosovës në ekzil.

Pas Referendumit, në 11 Tetor 1991 është miratuar e nënshkruar Deklarata politike e Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, kryetar i të cilit ishte Ibrahim Rugova. “Njëmbëdhjetë partitë politike shqiptare, anëtare të Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, duke shprehur vullnetin politik të popullit shqiptar për zgjidhjen e çështjes shqiptare dhe për gjendjen aktuale në Jugosllavi”, siç theksohej në Deklaratën politike, shpreheshin për këto tre opsione:
“1. Nëse nuk ndryshohen kufijtë e jashtëm e as ata të brendshëm të Jugosllavisë, duhet të ekzistojë Republika e Kosovës si shtet sovran dhe i pavarur, me të drejtë bashkimi në lidhjen e shteteve sovrane në Jugosllavi. Pjesët e popullit shqiptar që mbesin të jetojnë në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbi do të kenë statusin e popullit shtetformues dhe të gjitha të drejtat që dalin nga kjo.
2. Nëse kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë nuk ndryshojnë, por ndryshojnë kufijtë e brendshëm ndërmjet republikave, atëherë kërkesë është Republika Shqiptare në Jugosllavi, e ndërtuar mbi bazën e parimit etnik dhe të parimeve të tjera që vlejnë për serbët, sllovenët dhe popujt e tjerë të Jugosllavisë.
3. Nëse ndryshojnë kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë, atëherë populli shqiptar në Jugosllavi, përmes deklarimit të përgjithshëm me plebishit, do të vendosë për bashkimin e territoreve në të cilat jeton Shqipëria dhe kështu do të krijohet shteti integral shqiptar në Ballkan në kufijtë e tij etnikë.”

Tani, pas 33viteve nga Referendumi historik për Shtet Sovran dhe të Pavarur, Kosova është e lirë prej mëse 25 viteve, nga Qershori 1999 i përfundimit të luftës e  hyrjes së forës shpëtimtare paqeruajtëse të NATO-s dhe e pavarur prej mëse 16 viteve nga 17 Shkurti 2008, e njohur deri tani nga 117 shtete të botës, anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë njohur Shtetin e Kosovës që në orët e para – ditën e parë pas shpalljes së Pavarësisë…