Available Classes:

Language (Ages 3-21)

Dance (Ages 3-21)

Location: PS88Q, 60-85 Catalpa Avenue Ridgewood, NY 11385

Time: Sundays, 2:30-4:30pm

Students can enroll in one or both classes. Don’t miss this opportunity to connect with culture and community!

For more information and to access the registration form, click the link below. See you there!

Regjistrimet për Vjeshtë janë të Hapura! Bashkohuni me Shkolla Fol Shqip duke filluar nga 15 Shtator 2024

Klasat e Disponueshme:

Gjuha (Mosha 3-21)

Kërcim (Mosha 3-21)

Vendndodhja: PS88Q, 60-85 Catalpa Avenue Ridgewood, NY 11385

Koha: Të Dielave, 14:30-16:30

Studentët mund të regjistrohen në një ose të dyja klasat. Mos humbisni këtë mundësi për t’u lidhur me kulturën dhe komunitetin!

Për më shumë informacion dhe për të aksesuar formularin e regjistrimit, klikoni lidhjen. Na u bashkoni atje!

https://docs.google.com/…/1FAIpQLSeHr1xayaF6R6…/viewform

Zoti Ministër për Evropën dhe Punët e Jashtme, 

Vendosa të komunikoj me ju në këtë mënyrë sepse çështja për të cilën ju shkruaj, zakonisht anashkalohet nga vëmëndja kryesore e opinionit publik, me të drejtë, dhe debatohet vetëm brenda një rrethi të papërfillshëm individësh, të cilët nuk cënohen drejtpërdrejt prej saj e nuk kanë njohuritë e mjaftueshme të fushës, ose akoma më keq, nuk kanë kurajën të flasin atë që mendojnë e të bëjnë atë që u takon të bëjnë. Ata që realisht cënohen, më besoni zoti ministër, mërmërisin, turfullojnë mes tyre nëpër korridoret e ministrisë së jashtme, mbledhin buzët të pakënaqur dhe shpërthejnë vetëm kur janë mes familjes së tyre ose mes miqsh të vërtetë, të provuar në ditët e vështira. 

Vendosa të komunikoj kështu, për të qenë i drejtpërdrejtë me ju, me dashamirësinë për t’ju lehtësuar barrën që duhet të mbajë ministri jashtëm i një vendi në hartimin e një ligj të ri për trupën e tij diplomatike dhe familjet e tyre, si brenda godinës së ministrisë ashtu edhe në misionet diplomatike nëpër botë, ndaj të cilëve ka një përgjegjësi madhore shumëplanëshe. Ashtu si ushtarakët, për të cilët ju keni një përvojë të mjaftueshme profesionale, edhe diplomatët kanë zgjedhur të bëhen të tillë, pra të ndjekin karrierën diplomatike, brenda dhe jashtë vendit, në shërbim të interesave të tij. Mes tyre ka vetëm një ndryshim: ushtarakëve u duken gradat ndërsa diplomatëve jo. Megjithatë dhënia dhe heqja e gradave, hyrja dhe dalja nga karriera, si për ushtarakët ashtu edhe për diplomatët, duhet të respektohet me të njëjtin rigorozitet, pavarësisht kostumit civil apo uniformës ushtarake që ata mbajnë. 

Vendosa t’ju shkruaj, sepse Ministria për Evropën dhe Punët e Jashtme që ju keni nën përgjegjësi, me 30 gusht 2024, përmbyll konsultimin publik për projektligjin “Për Shërbimin e Jashtëm në Republikën e Shqipërisë”, të cilin pata mjaftueshëm kohë dhe vëmëndje ta lexoja. Patjetër që lexova edhe relacionin shoqërues, planin e konsultimit dhe dokumentin konsultativ ndonëse përkoi me gushtin e nxehtë dhe përqëndrimin e opinionit dhe të administratës drejt turizmit më shumë se drejt risive diplomatike që ky projektligj pretendon të sjellë për Shqipërinë.

Ju e dini, zoti ministër, dhe besoj se çdo ditë që kalon e mësoni edhe më shumë, se vitaliteti dhe efektiviteti i diplomacisë janë të rrënjosura thellë në përvojën profesionale dhe ekspertizën e praktikuesve të saj. Kjo është historia e përvojës botërore dhe ndërsa diplomacia evoluon dhe përshtatet me një peizazh global gjithnjë e më kompleks, nevoja për profesionistë me përvojë bëhet gjithnjë e më kritike. Duke i dhënë përparësi emërimeve profesionale bazuar në aftësi e merita, përvojë, përkushtim e vazhdimësi vendet mund të sigurojnë që shërbimi i tyre diplomatik të mbetet i fortë, efektiv, i respektuar dhe me integritet në arenën ndërkombëtare. Theksimi i kualifikimeve profesionale mbi konsideratat politike është thelbësor për ruajtjen e standardeve të larta dhe suksesit afatgjatë të diplomacisë në raportet dypalëshe, çështjet rajonale dhe arenën globale.

Ndaj, ju jam shumë mbështetës për seriozitetin në rizgjimin e Akadamisë Diplomatike, ashtu siç edhe jam shumë kritik për atë se projekti i propozuar, në tërësinë e tij, nuk rregullon asgjë nga ç’ka dhunshëm u ç’bë nga Ligji i vitit 2015, i cili mban peshën e mëkatit kundër shërbimit me jashtë dhe barrën e misionin për të gërryer, nëpërkëmbur, përçmuar dinjitetit e diplomatit të karrierës dhe baltosur përvojën diplomatike, nën petkun e risisë së kompetencave shumëfunksionale të ministrit dhe peshës specifike të përgjegjësisë së tij superkontrolluese. Nuk do ta besoja që edhe ju të vazhdonit trashëgimine e mëkatarit, në kurriz të shërbimit me jashtë të Republikës së Shqipërisë. 

Ligji në fuqi përmban edhe një disproporcionalitet kushtetues ndaj kompetencave të Presidentit të Republikës në raport me lirimin dhe emërimin e ambasadorit shqiptar, duke i kushtëzuar politikisht në kohë firmën e tij kushtetuese. Në anën tjetër në mënyrë subjektivisht të privilegjuar, në mënyrë jo proporcionale, nuk kushtëzon politikisht në kohë, ndonëse është sanksionuar në ligj, firmën për propozimin që duhet të fillojë nga Ministri i Jashtëm e më pas nga Kryeministri, sapo ambasadori të përfundojë mandatin e tij 3 vjeçar. Në këtë mënyrë nuk do të themelohej një “sulltanat ambasadorësh shqiptarë”, siç me humor e quajnë nën zë trupën diplomatike shqiptare diplomatët e huaj në kryqytetet e botës. 

Këto të vërteta të hidhur, zoti ministër, duket se zbehin, madje zhvleresojnë edhe rolin e Akademisë Diplomatike që MEPJ e trumbeton si risi ne prodhimin e diplomatëve të rinj dhe të kualifikuar për sfidat integruese të finishit 2030.  

Nuk dua të ndalem në elementë të tjerë profesionalisht dhe diplomatikisht kontestues  të projektit, por më kryesorja është se thelbi i ligji famëkeq të vitit 2015 nuk preket nga projekti që propozon ministria që ju drejtoni, zoti ministër, ndaj vendosa të ndaj me ju, në formë telegrafike, qasjen e përbashkët të përvojës botërore diplomatike mbi problematikat dhe arsyet, bazuar edhe në përvojën time modeste diplomatike dhe akademike, kur bëhet fjalë për një ballafaqim mes emërimeve politike (sado të justifikuara të duken) dhe diplomacisë së karrierës. Këto problematika e arsye bëhen edhe më të ndjeshme në vendet e vogla, me kapacitete minimale dhe me investime e buxhet edhe më mediokër për shërbimin e jashtëm. 

1. Ekspertiza dhe vazhdimësia

Diplomacia e Karrierës:

-Njohuri të thella: Diplomatët që përparojnë në rrugën e karrierës zakonisht grumbullojnë njohuri të gjera dhe tw thella për marrëdhëniet ndërkombëtare, nuancat historike e kulturore dhe strategjitë e negociatave. Kjo ekspertizë është thelbësore për trajtimin e çështjeve komplekse dypalëshe, rajonale, globale dhe nxitjen e analizave dhe angazhimeve efektive diplomatike.

-Qëndrueshmëria: Diplomatët e karrierës ofrojnë vazhdimësi në marrëdhëniet diplomatike, duke siguruar që strategjitë dhe marrëdhëniet afatgjata të mbahen pavarësisht ndryshimeve në udhëheqjen politike. Ky stabilitet është jetik për ruajtjen e besimit dhe bashkëpunimit me vendet e tjera.

Emërimet politike:

-Fokusi afatshkurtër: Emërimet politike shpesh i japin përparësi përfitimeve politike afatshkurtra ose besnikërisë në kuriz të ekspertizës diplomatike afatgjatë. Kjo mund të çojë në ndryshime të shpeshta në strategjinë diplomatike dhe shpërqëndrime nga fokusi i çështjeve dhe vazhdimësia e përparësive dhe e negociatave gjithashtu.

-Mungesa e ekspertizës: Të emëruarit politikë mund të mos kenë gjithmonë aftësitë ose përvojën e nevojshme, duke rrezikuar potencialisht efektivitetin e përpjekjeve diplomatike.

2. Integriteti dhe etika profesionale 

Diplomacia e Karrierës:

-Përparimi i bazuar në merita: Diplomatët e karrierës përparojnë në bazë të aftësive, përvojës dhe performancës së tyre. Kjo qasje meritokratike ndihmon për të siguruar që individët më të kualifikuar të përfaqësojnë vendin e tyre në çështjet më të rëndësishme ndërkombëtare.

-Motivimi dhe ruajtja: Kur përparimi në karrierë bazohet në arritjet profesionale, ai nxit një ndjenjë qëllimi dhe motivimi midis diplomatëve, ashtu si brenda një familjeje. Kjo sjell gjithmonë e më shumë kënaqësi nga arritjet, ruajtje të harmonisë dhe optimizmit në dobi të punës brenda shërbimit diplomatik.

Emërimet politike:

-Erozioni i standardeve profesionale: Emërimet e bazuara në konsiderata politike mund të minojnë besueshmërinë e shërbimit diplomatik dhe të zhvlerësojnë ekspertizën e diplomatëve të karrierës.

-Demoralizimi: Ndryshimet e shpeshta politike mund të demoralizojnë diplomatët e karrierës, të cilët mund të mendojnë se ekspertiza e tyre neglizhohet në favor të përshtatshmërisë politike. Kjo mund të çojë në ulje të motivimit dhe humbje të mundshme të profesionistëve të aftë.

3. Efektiviteti në Marrëdhëniet Ndërkombëtare

Diplomacia e Karrierës:

-Qasja strategjike: Diplomatët e karrierës, me kuptimin e tyre të thellë të dinamikave ndërkombëtare, mund të analizojnë objektivisht, zbatojnë dhe përshtatin strategjitë në mënyrë efektive, duke trajtuar çështje komplekse dypalëshe, rajonale dhe globale mbi bazën e njohurive dhe informatave. 

-Ndërtimi i marrëdhënieve: Angazhimi afatgjatë nga diplomatë me përvojë ndihmon në ndërtimin dhe ruajtjen e marrëdhënieve të forta, të bazuara në besim me homologët e huaj dhe rrjetin profesional, duke lehtësuar bashkëpunimin dhe rezultatet më të mira në qëllimet e tyre.

Emërimet politike:

-Politikat e paqëndrueshme: Të emëruarve politikë mund t’u mungojë përvoja e nevojshme për të menaxhuar në mënyrë efektive marrëdhëniet delikate dy ose shumëpalëshe, duke çuar në iniciativa diplomatike jo konsistente ose të menaxhuara keq.

-Potenciali për konflikt: Ndryshimet e nxitura nga motive politike mund të krijojnë paqëndrueshmëri dhe pasiguri, duke tendosur potencialisht marrëdhëniet me vendet e tjera dhe duke minuar drejtimin e duhur të përpjekjeve diplomatike ndaj interesin kombëtar. 

Vendosa të shkruaj këto rreshta publikisht për ju, zoti ministër, ndonëse nuk e di nëse do të gjeni kohë t’i lexoni, jo sepse ju nuk jeni i vetëdijshëm për përgjegjësinë e padiskutueshme dhe serioze të mbrojtjes fanatike të diplomacisë së karrierës, ashtu si edhe atë ushtarake dhe policore, kundrejt futjes së duarve të tejzgjatura politike në shërbimin me jashtë, por për t’ju kujtuar sërish juve dhe ndërgjegjes suaj se emërimet politike mund të ofrojnë vetëm përfitime afatshkurtra që vijnë vetëm në kurriz të profesionalizmit dhe vazhdimësisë thelbësore të suksesit afatgjatë diplomatik. Dhënia e përparësisë diplomacisë së karrierës siguron që misionet diplomatike të plotësohen nga individë me përvojën e provuar dhe me një përkushtim ndaj objektivave diplomatike afatgjata të vendit tonë. Kjo qasje mbështet zhvillimin e marrëdhënieve ndërkombëtare të qëndrueshme, efektive dhe të besueshme, të cilat janë thelbësore për avancimin e interesave kombëtare në arenën globale, veçanërisht për një vend të vogël si Shqipëria. 

Zoti ministër,

Ju keni sot çelsat e një prej zyrave më të rëndësishme të qeverisë shqiptare e njëkohësisht mundësinë e artë t’i riktheni dinjitetin shërbimit me jashtë të Republikës së Shqipërisë dhe të gjitha atyre që i janë përkushtuar këtij shërbimi. Do të kisha dëshirë që ministri i jashtëm Igli Hasani të mos mbetej, ashtu si pararendësit e tij, “vetëm qeraxhiu i katit të parë të godinës së Ministrisë” por të bëhej, falë një ligji thelbësisht të ri “Për Shërbimin e Jashtëm në Republikën e Shqipërisë”, po aq, pjesë e pronësisë profesionale të shërbimit me jashtë sa edhe është trupa e përkushtuar e diplomatëve të vërtetë shqiptarë. 

Sinqerisht 

Arben Cici 

Autori është profesor i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në UMSH.

Ka qenë: 

Ambasador i Shqipërisë në Danimarkë, Kroaci, Rusi.

Dy herë Këshilltar për Politikën e Jashtme të Presidentit të Republikës.

Dy herë Drejtori i Protokollit të Shtetit në MEPJ. 

Autor i Ceremonialit Zyrtar të Republikës së Shqipërisë.

Analist dhe njohës shumë i mirë i politikës së jashtme. 

“Gjithë kauza e saj ishte një rrugë e gjatë mbi të cilën ecnin njerëzit e braktisur dhe të sëmurë, të cilët në fund gjenin ngrohtësinë e fjalës dhe dorës së saj.Me emrin dhe veprën e Shën Nënës Tereze do të shoqërohemi në pafundësi, por synimi ynë si Institut është që nga ky shoqërim të nxjerrim mësim, dhe prej kauzave të saj humane të ndërtojmë sa më shumë ura komunikimi e mirëkuptimi, sespe vetëm në këtë mënyrë shoqëritë lirohen nga barrat e tepërta të egocentrizmit nacionale fetar”, theksoi drejtori i ITSHKSH-së Prof. dr. Skender Asani.

Shkup, Prishtinë, Tiranë,  27 gusht 2024  – Dje në Shkup, Prishtinë dhe në Tiranë, organizuar nga Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve, në bashkëpunim me revistën “Drita”, në prani të Kryeministrit të Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickovskit dhe të Zv. Kryeministrit të parë, Izet Mexhiti, filloi edicioni i katërt i manifestimit kulturor-shkencor “Drita e Gonxhës”, i cili do të zgjasë deri më 5 shtator të këtij viti. Ky manifestim sivjet përkon me 114 vjetorin e lindjes, 27 vjetori  e vdekjes dhe 45 vjetorin e marrjes së Çmimit  Nobel për Paqe të Nënës Tereze.
Duke e shpallur të hapur këtë manifestim, drejtori I ITSHKSH-s, Prof. dr. Skender Asani vuri në dukje se çdo figurë e madhe lind dhe zhvillohet në rrethana  e kontekste të caktuara sociale, historike e kulturore. Në të shumtën e rasteve, figurat e mëdha famën dhe lavdinë  e arrijnë larg vendit të origjinës së tyre. Kështu ndodhi,sipas tij, edhe me Gonxhe Bojaxhiun- Nënën Tereze, e cila afirmimin ndërkombëtar e arriti shumë larg vendlindjes së saj, por kjo nuk ndikoi te ajo që të harrojë se prej nga doli. Përkundrazi, ngado që  shkoi ajo i barti me vete gjenet e trashëguara nga familja dhe frymën e diversitetit social, fetar e etnik të Çarshisë së Vjetër të Shkupit, tha Asani.

E edukuar në një familje që nuk e kishte larg kishën “Zemra e Krishtit” në lagjen shqiptare katolike të Shkupit, u shpreh Asani, Gonxhe Bojaxhiu qysh në fëmijërinë e hershme sikur e kishte parandje se ky edukim familjar e fetar do të bëhet për të shkollë e jetës. Formimi i mëvonshlm i saj pastaj erdhi natyrshëm si një trung që zhvillohet duke pasur për bazë rrënjët e shëndosha, nënvizoi ai.

“Ne si Institut përmes botimeve të veçanta, por edhe përmes veprimtarive kulturore e shkencore në kuadër të Departamentit për studimin e trashëgimisë shpirtërore të Gonxhe Bojaxhiut-Nënës Tereze, i vetmi ky në botë i kësaj natyre, kemi arritur të krijojmë distancën e nevojshme të qasjes ndaj kësaj figure, duke e liruar atë nga kornizat e ngushta të përkatësisë nacionale, për ta transferuar vëmendjen në një dioptri më të gjerë të vrojtimit të kësaj figure, sepse, fundja, ishte vet ajo që e zgjeroi këtë dioptri në një mënyrë që solidaritetin dhe mirëkuptimin njerëzor e globalizoi, duke i fshi kufijtë e ndasive etnike, reliogjioze e racore. Gjithë kauza e saj ishte një rrugë e gjatë mbi të cilën ecnin njerëzit e braktisur dhe të sëmurë, të cilët në fund gjenin ngrohtësinë e fjalës dhe dorës së saj.Me emrin dhe veprën e Shën Nënës Tereze do të shoqërohemi në pafundësi, por synimi ynë si Institut është që nga ky shoqërim të nxjerrim mësim, dhe prej kauzave të saj humane të ndërtojmë sa më shumë ura komunikimi e mirëkuptimi, sespe vetëm në këtë mënyrë shoqëritë lirohen nga barrat e tepërta të egocentrizmit nacionale fetar”, theksoi drejtori Asani.
Në fjalën e tij përshëndetëse, Kryeministri Hristijan Mickovski vuri në dukje se Nëna Tereze është sinonim i çdo gjëje fisnike, të ndershme, e cila u angazhua të ndihmojë sinqerisht ata që kanë nevojë për ndihmë nga zemra. Ajo jetoi thjesht gjatë jetës së saj, dhe pas vdekjes së saj, ajo mbeti sinonim i mirësisë në botë. Nënë Tereza , nënvizoi Hristovski, u bë fituese e shumë mirënjohjeve dhe çmimeve për angazhimin e saj jashtëzakonisht njerëzor në kujdesin për më të varfërit e të varfërve, për të cilin mori edhe çmimin Nobel për Paqen. Jeta e saj nuk njihte kufij apo dallime dhe ajo bashkoi kultura të ndryshme, njerëz dhe kombe të ndryshme. Është edhe ura më e mirë lidhëse sot në vendin nga e ka zanafillën – Shkupin, theksoi Kryeministri Mickovski.

Në fjalën e tij Don Lush Gjergji foli për rëndësinë e figurës së kësaj gruaje të madhe në përvejtorin e 45 të marrjers së Çmimit Nobel për Paqe, duke shtuar se Nëna Tereze jetoi në një kohë e cila kishte shumë nevojë për një qasje ndryshe ndaj krizave dhje problemeve në arenën ndërkombëtare.
Pas Shkupit,  karvani i i manifestimit kulturor-shkencor “Drita e Gonxhës” vazhdoi rrugëtimin në Prishtinë dhe në Tiranë, me ç’rast u organizua edhe një ekspozitë nga jeta dhe vepra  e Nënës Tereze në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave të Shqipërisë.

Sot (e martë) në bibliotekën “Hivzi Sulejmani” të Prishtinës u bë promovimi i katër titujve të botuar nga ITSHKSH dhe ky ishte edhe vazhdimi i aktiviteteve në kuadër të manifestimit kulturor-shkencor “Drita e Gonxhës”. Drejtoresha e kësaj biblioteke Naime Beqiraj ishte nikoqire e këtij eventi, e cila vuri në dukje se bashkëpunimi me ITSHKSH-në nga Shkupi do të vazhdojë, kurse drejtoresha e Drejtorisë për Kulturë e qytetit të Prishtinës, Sibela Halimi, u shpreh me fjalë inkurarjuese për bashkëpunimin kulturor në mes të Shkupit dhe Prishtinës, duke u përqëndruar pastaj me disa vlerësime edhe mbi figurën e Nënës Tereze.
Pjesë e këtij promovimi ishte edhe Don Lush Gjergji, i cili foli në cilësinë e autorit të librit “Porositë e Shën Nënë Terezës për ne”, në bashkëbotim ITSHKSH- “Drita”, Ai elaboroi telegrafikisht tërësinë përmbajtësore të këtij libri dhe u angazhua që figura e Nënës Tereze të jetë vazhdimisht e pranishme në jetën tonë publike e kulturore.
Me këtë rast u promovua edhe libri “Gjona Antoni, një margaritar kujtese për Shkupin e rinisë”,  botim ky që është pjesë e një projekti më të madh të ITSHKSH-së që ka të bëjë me gjurmimin e degëve të shpërndara të trungut familjar të Nënës Tereze. Gjon Antoni – protagonist i këtij libri, është një familjar i afërm i Nënës Tereze dhe ai me këtë rast para audiencës përcolli disa emocione nga fëmnijëriua e tij në Shkup dhe nga jeta mërgimtare në Kroaci.
Kryeredaktori i revistës “Drita e Gonxhës”, Emin Azemi,  foli për rëndësinë e kësaj reviste dhe u ndal në shkoqitjen tematike e përmbajtësore  të saj. Në vazhdim ai paraqiti edhe disa vlerësime  edhe për librin “Si dhe pse lindi Departamenti për studimin e trashëgimisë shpirtërore të Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze”.
 

Edicioni i katërt i manifestimit kulturor-shkencor “Drita e Gonxhës” do vazhdoj me aktivitete edhe në ditët në vijim dhe me këtë ITSHKSH rrumbullakson një hark të rëndësishëm tematik e problemor në fushëveprimin e Departamentit për studimin e trashëgimisë shpirtërore të Gonxhe Bojaxhiut-Nënës Tereze.

Marrëveshja e Ohrit u nënshkrua në Ohër më 13 gusht të vitit 2001. Atë e kanë nënshkruar: kryetari i Partisë Demokratike Shqiptare (PDSh), Arbën Xhaferi (1948-2012), kryetari i Partisë për Prosperitet Demokratik (PPD), Imer Imeri (1942-2008), kryetari i VMRO-DPMNE-së, njëherazi edhe kryeministër, Lubço Georgievski (1966- ), kryetari i Lidhjes Social-Demokrate të Maqedonisë (LSDM), Branko Cërvenkovski (1962- ) dhe kryetari i Republikës së Maqedonisë, Boris Trajkovski (1956-2004).

Si lehtësues ndërkombëtarë të dialogut, dokumentin e kanë nënshkruar edhe politikani francez Fransua Leotar (François Gérard Marie Léotard, 1942-2023) dhe ish-negociatori amerikan në Ballkan, Xhejms Perdju (James William Pardew, 1944-20121).

Marrëveshja ka tri shtojca: Shtojca A – amendamentet kushtetuese, Shtojca B – ndryshimet në legjislacion, Shtojca C – implementimi i marrëveshjes për të cilin do të diskutohet në Kuvendin e Maqedonisë.

Në Marrëveshjen e Ohrit, ndërmjet tjerash thuhet: “Sovraniteti dhe tërësia tokësore e Maqedonisë si dhe karakteri unitar i shtetit janë të pacenueshëm dhe duhet të ruhen. Për çështjet etnike nuk ka zgjidhje territoriale”. Fjalia e fundit e parimit të sipërthënë ka këtë kuptim: “Çështja shqiptare në Maqedoni nuk është çështje territoriale. Me fjalë të tjera, shqiptarët në Maqedoni nuk kërkojnë territor, nuk luftojnë për territor”. Në marrëveshje thuhet: “Karakteri shumetnik i shoqërisë maqedonase duhet të ruhet dhe të gjejë shprehjen e vet në jetën publike”. Sikundër shihet, në marrëveshje nuk flitet për shtet dyetnik apo dykombësh (binacional). Në vend të kësaj, flitet për “shoqëri maqedonase shumetnike”. Me fjalë të tjera, shoqëria (dhe jo shteti) në Maqedoni na qenkësh shumetnike. Marrëveshja e Ohrit duhej të zbatohej brenda një periudhe katërvjeçare, përkatësisht në vitin 2004. Ka shqiptarë që thonë se kjo marrëveshje sot e kësaj dite nuk është implementuar.

* * *

Shqiptarët në Maqedoni sot e gjithë ditën nuk e kanë të qartë sa duhet se çfarë statusi politik dhe juridik u siguron Marrëveshja e Ohrit.

Ç’janë shqiptarët sipas Marrëveshjes së Ohrit:

– Popull shtetformues; apo

– Pakicë me të drejta të caktuara kombëtare, të garantuara me kushtetutë?

Situata rreth statusit të shqiptarëve mbetet nebuloze dhe e mjegullt. E tillë mbetet për dy arsye:

– e para, nga mosdija, dhe

– e dyta, partia shqiptare në pushtet parapëlqen të manipulojë dhe të thotë: ”jemi popull shtetformues”.

Me rastin e kremtimit të Ditës së alfabetit të gjuhës shqipe në Manastir, qëllon të vijë edhe ndonjë ministre nga Shqipëria. Njëherë, njëra sosh tha: “Shqiptarët në Maqedoni janë popull shtetformues”. Pas pak, e njëjta shtoi: “Kemi ardhur këtu në Bitola…”. Kjo ministre nuk ka njohuri të mjaftueshme për të kaluarën dhe të tashmen e shqiptarëve në Maqedoni. Ajo s’ka dot njohuri politike dhe juridike të mjaftueshme, për të mos thanë fare s’ka njohuri se ç’kuptohet me “popull shtetformues”.

Ku është dallimi midis pakicës, në një anë dhe popullit shtetformues, në anën tjetër. Çfarë atributesh posedon një popull me status shtetformues? Këta terma apo këto koncepte mësohen në Fakultetin e Drejtësisë, përkatësisht në atë të Shkencave Politike. Mediokri apo pseudo-intelektuali i gjithëdijshëm i provincës pandeh se këto njohuri mund të mësohen edhe në çajtoren, në ëmbëltoren dhe në byrektoren e qytezës.

* * *

Çdo marrëveshje që vjen pas një lufte apo pas një konflikti, paraqet kompromis midis palëve. Kur mbyllet një marrëveshje ndërmjet palëve ndërluftuese, asnjëra prej tyre nuk është plotësisht fituese apo plotësisht humbëse. Në një marrëveshje që arrihet pas një lufte apo konflikti të armatosur, rëndom merr pjesë edhe faktori ndërkombëtar influent.

A i plotëson Marrëveshja e Ohrit kërkesat e shqiptarëve? A e ka zgjidhur Marrëveshja e Ohrit çështjen shqiptare në Maqedoni? A janë të kënaqur shqiptarët me Marrëveshjen e Ohrit dhe sa janë të kënaqur? A është vjetruar Marrëveshja e Ohrit? A është zbatuar Marrëveshja e Ohrit plotësisht? Gjatë periudhës së zbatimit, a ka pësuar ndryshime dhe interpretime të njëanshme?

* * *

Ka qenë vështirë të arrish marrëveshje me sllavo-maqedonasit. Këta kanë qenë dhe janë antishqiptarë të përbetuar. Që nga viti 1912, sllavo-maqedonasit me ndihmën e Serbisë kanë ushtruar dhunë ndaj shqiptarëve, dhunë dhe gjenocid. I kanë dëbuar për në Turqi. Kanë bërë pastrim etnik.

Politika antishqiptare e sllavo-maqedonasve është mbështetur fuqimisht nga Serbia. Kundër të drejtave të shqiptarëve në Maqedoni kanë qenë edhe Greqia edhe Bullgaria.

* * *

Në kohën e pluralizmit Maqedonia ka qenë e mbrojtur nga ShBA-ja. Tërësinë tokësore të saj s’kanë mundur ta vënë në dyshim as faktori i brendshëm – shqiptar, as faktori rajonal – Bullgaria, Serbia dhe Greqia.

Në krye të Marrëveshjes së Ohrit thuhet: “Sovraniteti dhe tërësia tokësore e Maqedonisë si dhe karakteri unitar i shtetit janë të pacenueshëm dhe duhet të ruhen. Për çështjet etnike nuk ka zgjidhje territoriale”.

* * *

Duke pasur në qeveri apo në pushtetin qendror pesë apo gjashtë ministra shqiptarë, zëvendësministra, shefa kabinetesh, këshilltarë, drejtorë të përgjithshëm, funksionarë prej eshalonit të parë deri në të katërtin, duke qeverisur pushtetin vendor në mbi pesëmbëdhjetë bashki, krijohet përshtypja se shqiptarët gëzojnë një sasi të madhe të drejtash.

Mirëpo në këtë mes nuk merret parasysh fakti se të drejtat e shqiptarëve në Maqedoni burojnë nga:

– Argumenti historik, që do të thotë se shqiptarët në Maqedoni janë popull autoktonë;

– Argumenti i bashkëkohësisë, që do të thotë se shqiptarët në Maqedoni përbëjnë tridhjetë për qind të popullsisë së saj; dhe

– Argumenti hipotetik, që do të thotë se midis konfliktit dhe paqes, shqiptarët në Maqedoni janë përcaktuar për paqe dhe janë faktorë qëndrueshmërie në vend dhe në rajon.

Shqiptarët janë faktor demografik, intelektual, ekonomik, prodhues, biologjik, krijues, kulturor, mbrojtës.

* * *

Me Marrëveshjen e Ohrit:

– Nuk u krijua një Maqedoni federative;

– Nuk u krijua një Maqedoni dyetnike, dykombëshe apo binacionale;

– Nuk u krijua një entitet shqiptar brenda Maqedonisë, siç është Republika Serbe në Bosnjë dhe Hercegovinë;

– Gjuha shqipe nuk është gjuhë zyrtare në tërë territorin e Maqedonisë;

– Nuk kemi një kuvend dydhomësh: Dhoma e Qytetarëve dhe Dhoma e Bashkësive Etnike;

– Shqiptarët në Kuvend nuk e kanë të drejtën e vetos. Parimi i Badinterit nuk është zëvendësim përkatës i vetos;

– Flamuri i shtetit është flamur i sllavo-maqedonasve. S’ka shqiptar në botë që e respekton këtë flamur, përpos në raste ceremoniale apo protokollare;

– Himni i shtetit është himn i sllavo-maqedonasve. S’ka shqiptar në botë që e respekton këtë himn, përpos në raste ceremoniale apo protokollare;

– Nxënësit sllavo-maqedonas nuk e mësojnë gjuhën shqipe nëpër shkolla, madje as në komunat ku shqiptarët paraqesin shumicë absolute. Nxënësit sllavo-maqedonas duhet ta mësojnë gjuhën shqipe që nga klasa e tretë fillore, sikundër e mësojnë maqedonishten nxënësit shqiptarë;

– Lufta e vitit 2001 nuk hyri në tekstet e historisë të Maqedonisë;

– Statusi i ushtarëve të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare nuk u zgjidh me ligj;

– Statusi i invalidëve të luftës së 2001-shit, nuk u zgjidh me ligj;

– Data e nënshkrimit të Marrëveshjes së Ohrit duhej të ishte ditë feste shtetërore në Maqedoni;

– Formimi i qeverisë duhej të ishte rregulluar me ligj. Qeveria duhet të formohet nga fituesi i zgjedhjeve në bllokun shqiptar si dhe nga fituesi i zgjedhjeve në taborin sllavo-maqedonas.

Nuk je popull shtetformues, jo, se po të ishe, shqipja nuk do të figuronte si gjuhë që e flasin 20 % e popullatës.

Me këtë shpërngulje dhe dyndje të popullatës, mund të ndodhë që shqiptarët të bien nën 20 %. A thua vallë, ç’do të ndodhte pas kësaj?! A mund të rrezikohet e drejta e përdorimit të flamurit dhe të gjuhës amtare?! Maqedonia është krijuar si shtet në trojet shqiptare. Ardhacakët ia kufizojnë të drejta një populli që është ndër më të vjetrit e gadishullit.

Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut kanë kapacitetet shtetformues, por nuk e kanë me kushtetutë statusin politik dhe juridik të popullit shtetformues.

Kjo ndodh për dy arsye:

– E para, nga mungesa e diturisë së duhur, dhe

– E dyta, nga korrupsioni. Nuk mund të zhytesh në korrupsion dhe njëherazi të realizosh kërkesa kombëtare për popullin tënd. O pasurim brenda nate të një grupi apo koniunkture, o realizim kërkesash në interes të përgjithshëm. Armiku nuk t’i jep të dyja.

Sllavo-maqedonasit e kanë kompleksin e të dobëtit. Mbase ata mendojnë kësisoj: “Po t’u japim shqiptarëve të drejta sa s’bën, atëherë ekziston rreziku që ta gllabërojnë krejt shtetin”. Prandaj si zgjidhje e shohin shtratin e Prokrustit. Nuk shkon edhe Marrëveshje e Ohrit edhe shtrati i Prokrustit.

* * *

Në Maqedoni nuk u zgjidh as statusi i ish-të burgosurve dhe i të përndjekurve politikë shqiptarë të cilët u dënuan nga regjimi monist me dënime drakonike.

* * *

Marrëveshja e Ohrit duhej ta kishte parasysh edhe çështjen e zhvillimit ekonomik të viseve me shumicë shqiptare, që nga Struga deri në Likovë. Ekonomia e këtij vendi, sistemi bankar dhe ai financiar kryekëput janë në duart e sllavo-maqedonasve. Investimet dhe grantet shkojnë në pjesën lindore të këtij vendi, ndërsa viset me shumicë shqiptare janë anashkaluar.

Marrëveshja e Ohrit duhej t’i kishte pasur parasysh edhe shqiptarët në rajonet ku ata dhunshëm janë shndërruar pakicë, si: në Ohër, në Manastir, në Krushevë, në Resnjë, në Prespë, në fshatrat e Velesit apo të Prilepit, në Çashkë, Rostushë, Dollnen, në disa komuna të qytetit të Shkupit etj.

Krejt punët s’ka se si të jenë objekt i Marrëveshja e Ohrit. Maqedonia e Veriut është lidhur me autostrada me fqinjët e tjerë – Serbinë, Greqinë dhe Bullgarinë, por jo edhe me Shqipërinë dhe Kosovën.

Por ka do punë që ndërlidhen me Marrëveshjen e Ohrit. Maqedonia e Veriut vazhdon të jetë shteti më i nacifikuar në Evropë. Si është e mundur që në një qytet me shumicë absolute shqiptare, rrugët dhe shumë shkolla të mesme, sot e kësaj dite mbajnë emërtime të figurave sllavo-maqedonase. Po të ndërmarrësh diçka për t’i ndërruar emërtimet e shkollave, nxënësit sllavo-maqedonas, të mbështetur nga partitë politike antishqiptare, organizojnë protesta. Kjo s’është veçse dobësi e politikës shqiptare. Ismail Kadareja kishte ardhur në Tetovë në Festivalin ndërkombëtar të poezisë “Ditët e Naimit”. Drejtori i festivalit, Shaip Emërllau më tha ta presë autorin e “Pallatit të ëndrrave” në gjimnaz. Me të hyrë në oborrin e shkollës, e lexoi në ballë të ndërtesës emërtimin e mësonjëtores. Ishte (dhe vazhdon të jetë) emërtim sllav. Shkrimtari i shoqëruar nga Elena Kadare, më pyeti: “Ç’është ky emër kështu. Unë e dija se vij në një shkollë shqipe…”. U stepa, nuk dija çka t’i them. Rreth 80 për qind e nxënësve të gjimnazit, në mos më shumë, janë shqiptarë. Nxënësit sllavo-maqedonas nuk mësojnë në atë ndërtesë. Ata ndjekin mësimin në objekt tjetër. Megjithëkëtë, shkolla me nxënës dhe me kuadër arsimorë shqiptarë mban një emër që fare s’ka të bëjë me historinë dhe kulturën shqiptare. Për më keq, pothuajse të gjitha shkollat e mesme e kanë të njëjtin problem.

Shënim: Kadareja me gruan e vet u pritën nga drejtoria e gjimnazit, nga të gjithë profesorët si dhe nga qindra nxënës. Shkrimtari të gjithëve na mbajti një ligjëratë që zgjati disa minuta. Ata qëndruan në shkollë rreth dy orë.

* * *

Shqiptarët diskriminohen në shumë lëmenj. Spitalet e qyteteve shqiptare në veriperëndim të Maqedonisë së Veriut nuk krahasohen dot me klinikën e Shkupit. Kjo klinikë ka krijuar monopol dhe pjesa më e madhe e mjeteve financiare të buxhetit derdhen aty.

Duhet cekur se Maqedonia e Veriut është një shtet, sistemit të drejtësisë të të cilit i besojnë vetëm dy për qind e qytetarëve të tij. Duket e pabesueshme, por kjo shifër vjen nga nivelet më të larta të politikës. E dhimbshme. Mjerë ky popull në çfarë shteti jeton. Kështu nuk pranohesh dot në BE.

* * *

Ta kesh ministrin shqiptar në Ministrinë e Mbrojtjes, në Ministrinë e Financave apo në Ministrinë e Punëve të Jashtme, s’ka fije dyshimi se është arritje që çmohet lartë nga qytetarët shqiptarë. Ta kesh shqiptar kryetarin e Kuvendit të shtetit, s’ka fije dyshimi se është arritje që çmohet prej shoqërisë shqiptare. Ta kesh shqiptar kryeministrin e Maqedonisë së Veriut është një arritje që duhet vlerësuar.

Mirëpo, nuk duhet harruar se ministrat shqiptarë, kryetari shqiptar i Kuvendit të shtetit apo edhe kryeministri shqiptar, respektojnë dhe zbatojnë ligjet e këtij shteti dhe kushtetutën e këtij shteti.

Duhet parë në ka ligje diskriminuese dhe restriktive ndaj shqiptarëve.

Që nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Ohrit ky shtet në shumë raste ka ushtruar dhunë dhe opresion ndaj shqiptarëve.

Shqiptarët në Maqedoni asnjëherë nuk e kanë provuar dhe nuk e kanë praktikuar veprimin jashtë-institucional. Ka raste kur nuk mund të arrish një kërkesë kombëtare pa e kushtëzuar palën tjetër me veprim paqësor jashtë institucioneve të pushtetit qendror. Faktori ndërkombëtar nuk mund të të detyrojë të hyjsh në qeveri në emër të ruajtjes së paqes dhe të qëndrueshmërisë në rajon. Kjo s’është veçse një klishe. Paqja dhe lufta në çdo pikë të rruzullit dihet se në duart e kujt janë.

Në Maqedoni edhe sot ka kauzë shqiptare. Kauza shqiptare nuk është mbyllur. Ajo duhet të zgjidhet me mjete politike, në rrugën demokratike dhe institucionale. Një faktor politik i përçarë dhe që rend pas pushtetit, kurrë nuk mund ta zgjidhë një çështje kombëtare. Këtë e dëshmon historia.

Marrëveshja e Ohrit nuk duhet të reduktohet kryesisht në punësimin e të rinjve. Punësimi është vetëm një dimension i çështjes. Kauza nuk zgjidhet me nepotizëm dhe me mbingarkimin e zyrave apo të administratës. Kjo nuk parqet zgjidhje. Zgjidhjet paliative apo gjysmake nuk mundësojnë perspektivë. Rrugëdalje duhet kërkuar në investimet e huaja dhe në zhvillimin e sektorit privat.

Marrëveshja e Ohrit sot nuk i plotëson kërkesat e shqiptarëve. Por, asgjë në histori nuk ka mundur të ndodhë ndryshe përpos siç ka ndodhur. Marrëveshja e arritur midis dy popujve zgjat rreth një shekull. Marrëveshjet nuk denoncohen dhe nuk arrihen kur t’i kujtohet dikujt dhe si t’i kujtohet dikujt. Për një marrëveshje të re shqiptarët duhet të presin. Të presin momente historike të reja, siç ishte rënia e murit të Berlinit, shpërbërja e perandorisë sovjetike, shembja e Jugosllavisë së Josip Brozit.

Edhe lufta nuk bëhet kur t’i kujtohet dikujt. Putini hyri në luftë por Rusia s’di si të dalë prej saj.

Xhelal Zejneli

Gomarët e injoruan elefantin në dhomë. Dhe funksionoi.

Nga  Zack Beauchamp “Vox” përktheu Rafael Floqi

Me Presidentin Joe Biden duke folur në rolin kryesor, natën e parë e konventës së Demokratëve dukej sikur do të ishte ceremonia për kalimin e pishtarit. Dhe nuk ishte se demokratët në skenë e bënë këtë të qartë.

Fjalimi i Biden ishte vonë. Filloi rreth orës 23:30 me orën Lindore, aq vonë sa disa ekspertë vendosën që DNC e kishte varrosur fjalimin e tij me qëllim (një teori që zyrtarët e konventës e mohuan). Kur presidenti më në fund foli, ai e kapërceu plotësisht pyetjen e qartë të ngritur nga prania e tij: Pse ajo dhe jo ai? Biden shpenzoi pjesën më të madhe të fjalimit duke promovuar rekordin e tij në detyrë, duke e vënë Harrisin si një kampion të trashëgimisë së tij pa shpenzuar asnjë fjalë të vetme për të shpjeguar se përse i duhej një kampion në radhë të parë.

Në këtë, Biden nuk ishte i vetëm. Gjatë gjithë natës, demokratët u siguruan që të mos pranonin lëvizjen e paprecedentë që çoi në mbajtjen e fjalimit kryesor në vend të fundit të konventës nga presidenti në detyrë. Konventa në thelb veproi sikur Biden të ishte një president i mandatit të dytë të ndaluar ligjërisht nga kandidimi për postin, jo një president i shtyrë mënjanë nga partia e tij.

Kjo mund të duket e pakëndshme. Por kjo ishte ndoshta mënyra më e mirë e mundshme për të trajtuar situatën.

Elefanti në dhomën e gomarit?

Konventat politike janë, në teori, reklama informative shumëditore për palën pritëse. Ata duhet të llogariten me kujdes për ta paraqitur partinë në dritën e saj më të mirë, duke theksuar çështjet e saj më të forta, politikanët më të talentuar dhe pikat më të qarta të unitetit.

Për momentin, demokratët kanë një histori mjaft të mirë për të treguar. Harris po rritet në sondazhe, i nxitur nga një nivel entuziazmi në mesin e bazës partiake që nuk është parë që kur Barack Obama kryesoi biletën. Ekonomia është e fortë, krimi është ulur dhe nuk ka trupa amerikane që vdesin në luftëra të huaja në shkallë të gjerë. Gjërat janë aq të mira, në fakt, sa modelet e zgjedhjeve dhe tregjet e parashikimit tani e kanë atë si një favorit të lehtë për të mundur Donald Trump në nëntor.

Gjëja e fundit që dëshironi të bëni është të prishnin partinë duke u ndalur në të kaluarën e afërt – veçanërisht në luftën e brendshme të keqe, ende të freskët nëse duhet zëvendësuar Bideni me Harris. Megjithatë, a mund ta shmangnin vërtet demokratët pranimin se partia sapo kishte bërë histori duke shkëmbyer një kandidat presidencial pas zgjedhjeve paraprake?

Po, rezulton – ata mundën.

Për pjesën më të madhe të natës, kjo ndihej e natyrshme. Programi u fokusua në zgjedhjen me të cilën përballen votuesit në nëntor, duke bërë dallimin e Harris (e mirë!) me Trump (i keq!). Kishte pak nevojë për t’u ndalur te Biden sepse ai nuk është në fletëvotim.

Kjo filloi të ndihej e çuditshme vetëm kur nata u zhvendos drejt adresimit të Bidenit, me fjalime nga figura të botës së Bidenit: Senatori i Delaware Chris Coons, zonja e parë Jill Biden dhe vajza e presidentit Ashley. Ka raporte se presidenti mbetet i zemëruar dhe i zemëruar për të gjithë këtë gjë, dhe është e vështirë të imagjinohet që fjalimi i tij të shtyhet deri aq vonë, që të mos ndihej si kripa në plagë.

“Kjo është e tmerrshme. Ai krijoi fjalë për fjalë një fushatë dhe ua dorëzoi atyre – a duhet ta hiqnin atë nga prime time ?” pyeste një ndihmës i Bidenit gazetari i Axios, Alex Thompson.

Megjithatë, kur erdhi koha, Biden i qëndroi skenarit. Ai foli për veten e tij, natyrisht, por nuk tha apo bëri asgjë që mund të perceptohej, si rrush i thartë për Harrisin. Ai, si gjithë të tjerët, thjesht e injoroi çështjen e trashëgimisë. Dhe problemi pak a shumë u kujdes vetë.

Kjo pajtueshmëri pasqyron stilin më të përgjithshëm politik të Bidenit.

“Biden vërtet ndërtoi dhe varej nga një koalicion në vend të një kulti personaliteti, në një shkallë më të madhe se pothuajse çdo POTUS modern,” shkruan politologu i Georgetown, Matt Glassman. “Ai thjesht nuk është i dashur siç ishte Obama, Klintoni apo Regani apo, mirë, edhe Trumpi. Kjo ndodh në qasjen e tij ndaj politikëbërjes, qasjen e tij ndaj marrëdhënieve me publikun dhe marrëdhëniet e tij me fraksionet e partisë.”

Me sa duket, kjo është arsyeja pse Biden u tërhoq në mes të presionit të partisë, kur Trump nuk do ta bënte (pas regjistrimit të Access Hollywood, të themi, ose trazirave të Kapitolit të 6 janarit). Por shpjegon gjithashtu se pse Bideni mund t’i rezistojë tundimit për të qëndruar në largimin e tij dhe për të ecur përpara sikur të mos kishte ndodhur kurrë.

Në fund të fundit, ai është një burrë partiak.