Nga Festim GASHI/
Pas gati 16 vjetësh nga vrasja e tre shtetasve amerikanë me prejardhje nga Kosova, procesi i gjetjes dhe gjykimit të autorëve vazhdon të jetë shumë i ngadalshëm, thotë Fatos Bytyçi, vëllau i Ylli, Agron dhe Mehmet Bytyçit, të cilët në korrik të vitit 1999 u vranë nga forcat serbe në Petrovo Selo të Serbisë. Megjithatë, në një intervistë për Zërin e Amerikës, zoti Bytyçi tha se me ndihmën e qeverisë dhe disa ligjvënësve amerikanë ai do të vazhdojë përpjekjet për përshpejtimin e këtij procesi. Dje zoti Bytyçi ishte në Uashington ku u takua me ambasadorin amerikan në Serbi, Michael D. Kirby për të diskutuar rastin e vëllezërve të tij. Kolegu Festim Gashi bisedoi me zotin Bytyçi dhe përgatiti materialin në vazhdim.
Hetimet për sjelljen para drejtësisë të autorëve të vrasjes së vëllëzërve Bytyçi vazhdojnë të jenë të ngadalshme për shkak të kërcënimeve që porkuroria serbe e krimeve të luftës dhe dëshmitarët vazhdojnë të marrin nga ata që dyshohet të kenë lidhje me këtë rast, thotë vëllau i viktimave, Fatos Bytyçi.
“Ata janë të frikësuar. Kanë kërcënime të mëdha. Është një dëshmitar që jeton në Evropë me të cilin kam kontakte edhe unë, i cili ka frikë për familjen e tij në Serbi. Ai vazhdimisht merr kërcënime nga gjenerali Goran Radosavleviç-Guri se do t’i zhduket familje nëse flet për këtë rast dhe do të eliminohet. Ka kërcënime të mëdha”.
Por zoti Bytyçi thotë se procesi nuk varet nga prokuroria serbe për krime lufte por nga politika serbe. Ai thotë se ka fakte dhe dëshmitarë për autorët e vrasjes së vëllezërve të tij por sipas tij qeveria serbe po e përdor këtë çështje për qëllimet e saj politike.
“Qeveria serbe më shumë është duke e përdorur këtë rast për politikën e vet. Nuk e di saktësisht se për çfarë arsye, por duket se rasti po përdoret për synime politike. Pra ky rast po mbahet si peng për blerje kohe në përpjekjet e tyre për të hyrë në Bashkimin Evropian. Rastin Bytyçi dhe rastin e djegies së ambasadës amerikane ata i përdorin për të mbajt kontakte të vazhdueshme me qeverinë amerikane për të biseduar edhe për gjëra të tjera”.
Në nëntor të vitit të kaluar zoti Bytyçi u takua me kryeministrin serb Aleksander Vuçiç dhe kishte marrë zotime se do të ketë përparim në rastin e vëllëzerve Bytyçi deri nga fundi i muajit mars të këtij viti.
“Besoj se këtë herë ai do ta mbajë premtimin. Ai është i vetmi kryeministër që në muajin prill do t’i mbush një vit pa e vizituar Uashingtonin. Prandaj besoj se ai do të bëjë një surprizë për këtë rast dhe për djegien e ambasadës amerikane. Këto dy çështje janë ende të pazgjidhura”.
Në lidhje me hapat e ardhshëm për trajtimin e këtij rasti, zoti Bytyçi thotë se qeveria amerikane do të vendos për mekanizmat që do të përdoren për gjetjen e një zgjidhjeje.
“Sot kam patur takime në Departamentin e Shtetit ku kam diskutuar këtë çështje. Në takim ishte edhe ambasadori amerikan në Serbi, Michael Kirby. Qeveria amerikane do të marrë masa për këtë çështje. Ata i kanë mjetet e tyre dhe mënyrat e tyre për t’u marrë me qeverinë serbe”.
Ylli, Agron dhe Mehmet Bytyçi ishin pjesëtarë të batalionit Atlantiku të ish Ushtrisë Çlirimatare të Kosëvës, që përbëhej nga shqiptarë që jetonin në Shtetet e Bashkuara, të cilët iu bashkuan luftës në Kosovë. Në korrik të vitit 1999 ata u arrestuan në rrethana të panjohura nga frocat Serbe në vendkalimin kufitar mes Kosovës dhe Serbisë në Merdare dhe më pas u vranë në Petrovo Selo të Serbisë.
Bujqësia, përtej thirrjeve e sloganeve
Rama duhet t’u drejtohet bankave në mënyrë që këto të ndihmojnë me dhënie kredishë të favorshme prodhuesit bujqësorë apo fermerët, sic kanë filluar të quhen gjatë viteve 90. Ndoshta për të nxitur rritjen e prodhimit bujqësor është e nevojshme të bëhet dhe një rishikim I taksave dhe gjithë detyrimeve të tjera që paguajnë fermerët, si dhe të gjenden mënyra për të inkurajuar bashkimin e tyre në ekonomi sa më të mëdha apo duke gjetur forma nga më të ndryshmet për ta bërë sa më të ulët koston e prodhimeve të tyre./
Shkruan:Gavrosh LEVONJA-New York/
Tek slogani i njohur i kohës së diktaturës “Bujqësia, cështje e gjithë popullit”, më ktheu një thirrje e kryeministrit, Edi Rama, drejtuar të rinjve ndërsa vizitonte zonat e përmbytura gjatë javëve të fundit në jugun e Shqipërisë. “Mos kaloni kohën nëpër bingo, por kthejuni punës në fshat…”- ishte pak a shumë kërkesa e formuluar nga Rama në adresë të të rinjve të fshatrave. Të njejtën gjë kreu i qeverisë shqiptare e bëri dhe nja dy muaj më parë ndaj biznesmenëve të ndërtimit duke u kërkuar që kapitalet e tyre “mos t’i bëjnë llac e tulla” por t’i orientojnë në drejtim të bujqësisë dhe fshatit. Që bujqësia është një sektor jetik për një vend si Shqipëria është fakt i njohur ashtu sic është po aq i vërtetë fakti se pas viteve 90-të bujqësisë nuk i është kushtuar as interesi më minimal nga ana e qeverive duke e lënë zhvillimin e saj në dorë të spontaneitetit. Gjendjen shqetësuese në të cilën ndodhet bujqësia shqiptare e ilustron fakti që tregu shqiptar i prodhimeve bujqësore e blegtorale gjatë gjithë këtyre viteve është dominuar e vazhdon të dominohet nga ato të importit, ndonëse flitet dhe per eksport, volumi i të cilit është i papërfillshëm krahasuar me importet . Në këtë kontekst edhe ideja e Ramës dhe qeverisë së tij për t’u orientuar nga bujqësia i a vlen të mbështetet. Mirëpo kjo nuk mund të arrihet vetëm duke u bërë thirrje qoftë dhe në formë lutëse biznesmenëve të ndërtimit për të hedhur kapitalet e tyre në bujqësi e apo rinisë e cila duhet t’u kthehet punëve të fshatit. Kryeministri Rama duhet të jetë i ndërgjegjshëm se bujqësia është një sektor i vështirë në varësi të faktorëve të shumtë pjesa më e madhë e të cilëve janë dhe jashtë vullnetit të njeriut, ndërkohë që dhe efektet e investimeve kërkojnë një kohë relativishte të gjatë që të ndjehen. Aq më pak synimi për “të kthyer sytë “ nga bujqësia nuk mund të arrihet me urdhëra, “orientime nga lart” parulla e aksione me të cilat ishim tejet të familjarizuar dikur. Para se t’u drejtohet biznesmenëve duke u kërkuar të investojnë në bujqësi, Rama, Panariti e Co. duhet të bëjnë llogaritë mire duke pasur në konsideratë para së gjithash cmimet e produkteve bujqësore e blegtorale në treg dhe koston e prodhimit të tyre. Nisur nga ato c’ka thotë kreu i qeverisë lidhur me bujqësinë, ndër të tjera dhe që “bujqësia vuan nga mungesa e dijes” si dhe kushtrimi lëshuar në drejtim të biznesmenëve për të derdhur kapitalet në bujqësi tregon se biznesi bujqësor në Shqipëri nuk është dhe aq atraktiv për të mos thënë se mund të rezultojë dhe me humbje. Të ishte ndryshe, biznesmenët, dhe jo vetëm ata të ndërtimit që “i kanë bërë paratë llac e tulla” nuk do të kishin nevojë për rekomandimet e Ramës, por do të rendnin nëpër zyra në kërkim të ndonjë license për të zhvilluar aktivitet në bujqësi. Fakt është se dhe ata pak ndërtues të cilët shprehën gatishmëri për të hedhur para në bujqësi e kishin kuptuar këtë brenda hapësirës që ka të bëjë me ndërtimin si fjala vjen me “ndërtime stallash”, godinat e punishteve të përpunimit, ndonjë kanal apo rrugë fshati. Pra edhe në këtë rast, paratë e biznesmenëve të ndërtimit do të shkojnë përsëri në drejtim të “llacit dhe tullave”. Ndoshta mund të jem dhe i gabuar, por thirrjen e kryeministrit drejtuar biznesmenëve të ndërtimit e kuptoj që këta të mos kufizohen vetëm në sferën e ndërtimeve të objekteve bujqësore por të investojnë në të gjitha sferat e saj për modernizimin e saj, në mënyrë që kjo të bëhet gjithnjë e më intensive, më moderne, në fund të fundit më rentabël, ashtu sic deshiron Rama. Ky ka plotësisht të drejtë kur thotë se“ bujqësia duhet të shndërrohet nga një aktivitet për të mbajtur familjen me bukë, në një biznes të fuqishëm” duke kontribuar ndjeshëm në rritjen e zhvillimin e ekonomisë kombëtare. Mirëpo, në stadin aktual në të cilin ndodhet bujqësia shqiptare Rama dhe njerzit e ekipit të tij nuk mund t’i kërkojnë askujt të hedhë paratë në një fushë problematike pa gjetur diagnozën e saktë, nga se vuan ajo. Vetëm pas kësaj kjo qeveri dhe kushdo tjetër që të vijë pas saj, bashkë me institucionet përkatëse mund të hedhin hapat e nevojshëm në drejtim të krijimit të një terreni të përshtatshëm i cili të bëhet tërheqës jo vetëm për biznesmenët shqiptarë por edhe për ata të huaj. Por, para se të shkohet tek “thirrjet” për të punuar e investuar në bujqësi janë për tu ndihmuar pronarët ekzistues të tokave bujqësore ata që furnizojnë tregun me prodhimet e tyre. Lidhur me këtë, p.sh. në vend të biznesmeneve duke u kërkuar të invvestojnë në bujqësi, Rama duhet t’u drejtohet bankave në mënyrë që këto të ndihmojnë me dhënie kredishë të favorshme prodhuesit bujqësorë apo fermerët, sic kanë filluar të quhen gjatë viteve 90. Ndoshta për të nxitur rritjen e prodhimit bujqësor është e nevojshme të bëhet dhe një rishikim I taksave dhe gjithë detyrimeve të tjera që paguajnë fermerët, si dhe të gjenden mënyra për të inkurajuar bashkimin e tyre në ekonomi sa më të mëdha apo duke gjetur forma nga më të ndryshmet për ta bërë sa më të ulët koston e prodhimeve të tyre. Gjitashtu, mendoj se pa masa protektive për mbrojtjen e prodhimit bujqësor vendas, të paktën në një periudhë fillestare, bujqësia do të mbetet një sektor i palakmuar për cdo lloj biznesmeni e për vetë fermerët për shumë kohë. Me thirrje si ato që na sjellin nëpër mend sloganet e famshme si “Bujqësia ceshtje e gjithe popullit”, “Tu qepemi maleve e kodrave ‘ti bëjmë pjellore si fushat” … nuk arrihet kërkund. Për më tepër kur Edi Rama është i privuar nga luksi që kishte Enver Hoxha për të dërguar qytetarët forcërisht në ndihmë të fshatit në formë aksionesh e pune vullnetare, për të hapur toka të reja, kanale kulluese, për të ujitur, për të mbjellë domaten me kubikë për të mbledhur kallëzat e grurit etj.
Gjykime,dënime, ikje, kërcënime, ç`po ndodhë vërtetë në Kosovë?!
Nga Gani Qarri/
Mjerisht, ne si popull kemi ardhë në një gjendje të tillë tragji-komike sa që nuk di njeriu ç`të bëj më parë, të qaj apo të qeshë me shqiptarët. Askush nuk mund të provojë ato që ndjejnë dhe përjetojnë ata. Blerim Kuqi arrestohet dhe dërgohet në burgun e Kleçkës për ekzekutim. Akuzohet si “dezertor e spiun i pushtetit serb!”
Gjykimi i shpallur nuk ishte çka-do-punë!…madje hiq më pak se “Dënim me vdekje – pushkatim!”
Gjykatësi i rastit makabër përdorë ligjet serbo- jugosllave për dënimin e “bashkëluftëtarit” thërret edhe familjen e të dënuarit, shqiptar, Babain dhe Nënën e tij që të “hallallshiten” për herë të fundit me të birin e dënuar nga një “shqpfolës” me kodet penale të ligjeve serbo-jugosllave!
Është shkruar (I.Z) se të dënuari-it, i shpëtoi fati nga një konfrontim i papritur me forcat e pushtuesit, me ç`rast do të ikte edhe vet “gjykatësi” me librat e ligjeve serbe në dorë, të cilat i shërbenin për dënimin e shqiptarëve me vdekje. Madje, pa asnjë mahi apo fare pa shaka, atë do ta pasonin “trimërisht” edhe ekzekutorët “sy-patrembur” me pushkët e ngritura për të vra, jo armikun por bashkëkombësit e vet.
Kështu mbijetuan ata që prisnin radhën e ekzekutimit, për ç ‘gjë me siguri atëbotë do të fliste gjatë e përsëriste shpesh në lajmet e saj alla-serbçe, edhe Hajrije spikerica, të cilën për çudi, asnjëherë nuk u dëgjua që “sokolat” e tillë, ta kenë dënuar qoftë edhe në mungesë.
Të gjitha këto ndodhnin nga frymëzues të përçarjeve politike dhe udhërrëfyes të vrasjeve ndër-shqiptare, sjellje me të cilat “kadinjët” e sojit, në vend se ta luftonin, me dënime si këto, e ndihmonin drejtpërsëdrejti pushtuesin.
Në burgjet e vendosura katundeve nga “sokolat”si ky, aty ku ndiheshin zot të përkohshëm, bënë kërdi edhe për zënka personale.
Ata tradhtuan ëndrrën e shqiptarëve për liri, dhe shkelën me të dy këmbët mbi idealet e luftës çlirimtare duke e kthyer atë në kampanjë vrastare ndërmjet shqiptarëve, dhe lënë plagë të hapura të cilat ende nuk po gjejnë shërim, në këtë vend.
Madje, “ekzekutuesi” i kodeve serbe për dënimin e shqiptarëve me vdekje, provokon edhe sot, derisa kokë më vete, në gungat e së cilës ndoshta numërohen shpirtrat e të dënuarve pa faj, deklaron hapur dhe në mënyrë publike, se ushtarët si Blerim Kuqi, gjatë luftimeve kundër Serbisë, ai vet i dënonte me vdekje, sipas kodit penal serbo-jugosllav.
Për çudi, këso gjykimesh, ky “jurish-jurist” sillte mu atëherë kur edhe pushtuesi me po të njëjtat ligje, kishte dënuar një popull të tërë me vdekje dhe shfarosje, kohë në të cilën kërkohej që të gjithë shqiptarët e veçanërisht udhëheqësit “sokola” të shquheshin në mbrojtjen e popullsisë së pambrojtur me të cilën forcat e pushtuesit luanin si donin, që nga masakrimet deri te përdhunimet publike, derisa “sokoli i jakovës”, fatkeqësisht merrej me dënimin e ushtarëve të lirisë, të cilët ndoshta ende detyrohen të heshtin si puna e Blerim Kuqit.
Ndaj, edhe nuk është fare çudi ,nëse thirren “dobrovolca” edhe “sokolat” si ky me përvojë jugosllave, në gjykatën speciale, për sqarime të paktën mbi mënyrën e dënimit të shqiptarëve me ligjet serbe, i cili për ndryshim nga koha e komunizmit, në pamundësi për ti quar në Tivar për pushkatim si paraardhësit e tij, ai i dënonte ata vet dhe aty për aty -me vdekje, gjithmonë sipas ligjeve penale serbe!
Hajde patriotizëm, hajde….
Dënime me vdekje për bashkëkombësit!… sipas kodit penal “jugosllav” ekzekutoheshin shqiptarët, në luftë?!….
Po ku kishte ligje jugosllave, sidomos sa i takon dënimit të shqiptarëve, ato që të gjitha ishin modifikim i kodeve penale të Serbisë.
Por, kush i porosiste këto dënime? Serbia me ligjet e secilës ai ndante “drejtësinë” kurse Kosovën përdorte vetëm si vend kamuflim për të mbuluar ndihmën e hapur që i bënte pushtuesit me gjykime si këto, apo si mund të arsyetohen veprime të tilla, të cilat për një „Sudi“ me nam bile edhe “kryesori” i “luftës” siç na paska qenë ai, nuk duhej të ishin tërësisht të pa ditura dhe as krejt të pa qëllimta.
Fatkeqësisht njerëz të tillë, mbytën drejtësinë në vend dhe quan deri aty gjendjen sa ndërkombëtarët të kërkojnë formimin e gjykatës speciale vetëm për Kosovën, me mbajtje gjykimesh jashtë saj, nga droja e përzierjes së serishme e „sokolave” në punë ligjesh të cilat ka kohë që janë çrrënjosur nga ta dhe nuk ekzistojnë më fare në Kosovë, aq sa drejtësia nuk kap të dënuarit dhe ligji lë të lirë autorët e krimeve të „pazbuluara”, rast i vetëm dhe unikal në tërë bashkësinë evropiane.
Kësaj i thonë, luaje macë kokën e buallit-18 kg.-rëndë, e po të jetë, kodra-kodra si e “sokolit” dhe me “gunga” të mbushura përplot kode penale serbo-jugosllave, zot-ruana, mund të peshojë shumë më tepër, dhe bëhet jo vetëm e palëvizshme por edhe e pa-prekshme dhe tepër e rrezikshme për shqiptarët e Kosovës!
Ndaj si dënimet me kodet penale serbe, ashtu edhe gjendja kaotike në vend, dëshmojnë katërçipërisht se jo të gjithë “sokolat” luftuan për “liri, por për pushtet dhe pasuri, për të cilat ata nuk “dënuan” vetëm kundërshtarët e konkurrentët, por vranë edhe ardhmërinë e Kosovës në tërësi, kështu edhe 15 vite pas lufte, me dhjetëra mijëra shqiptar, detyrohen të ikin nga atdheu i vet, duke kërcënuar edhe me vetëvrasje, nëse vendet evropiane i kthejnë në shtetin ku sundon “sallamadia” e “sokolave” të “historisë”.
Athua vallë u bë mjaft, apo deri kur kështu, në Kosovë ?!
VILAJETI I KATËRT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/
Deputetët shqiptarë nga Lugina e Preshevës, Riza Halimi dhe Shaip Kamberi, në një vizitë të këtyre kohëve në Prishtinë, iu ankuan opozitës për gjendjen e rëndë politike dhe socio-ekonomike të shqiptarëve në trojet e tyre në këtë Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc, si dhe për rolin të cilin duhet ta kenë Republika e Shqipërisë dhe ajo e Kosovës në përmirësimin e pozitës dhe avancimin e të drejtave të shqiptarëve atje. Konkretisht ata theksuan se shqiptarët atje ballafaqohen me një mori të pafundme problemesh që prej diplomave të fakulteteve, të cilat nuk u pranohen nga Serbia, e deri te mungesa absolute e përfaqësimit proporcional në gjyqësi dhe polici. Deputetët ngrenë zërin me të drejtë se kjo është në shpërputhje të plotë me koncesionet të cilat Qeveria e Republikës së Kosovës po i bën në këtë fushë, sikur në fushat tjera, ndaj Serbisë. “Asnjëherë Qeveria e Republikës së Kosovës nuk e ka ngritur në Bruksel shtypjen dhe diskriminimin që Serbia ua bën shqiptarëve në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë”, theksuan deputetët.
Lugina e Preshevës, hapësira shqiptare më verilindore, ka një sipërfaqe prej 1 249 kilometrash katrore dhe një popullsi të përgjithshme prej 100 000 banorësh. Ajo përbëhet nga tri komuna: komuna e Preshevës, e banuar rreth 95% me shqiptarë, komuna e Bujanocit, e banuar rreth 65% me shqiptarë; dhe komuna e Medvegjës, e banuar rreth 35% me shqiptarë. Në bazë të marrëveshjes së 21 majit 202, kjo hapësirë duhej t’i fitonte një mori të drejtash kombëtare dhe lirish themelore, por ato vazhdojnë t’u mohohen shqiptarëve nga ana e Beogradit.
Riza Halimi (lindur në Preshevë më 1947), mësues fizike që kaloi në politikë sapo u lejua pluralizmi politik, kur krijoi Partinë për Veprim Demokratik, u zgjodh më herët kryetar i komunës së Preshevës, ndërsa deputet i Luginës së Preshevës në Parlamentin e Republikës së Serbisë është zgjedhur më 2007, 2008 dhe 2012. E njoh personalisht Riza Halimin që në fillimet e tij politike dhe jemi tekuar disa herë, më parë në Shqipëri dhe pastaj në Perëndim. Është një politikan shumë i përgjegjshëm dhe tejet i përkushtuar e i vendosur në misionin plot me sfida që ia jep vota e shqiptarëve.
Shaip Kamberi (lindur në Bujanoc më 1964) u shkollua për jurist në Prishtinë, ishte veprimtar i të drejtave të njeriut para se të kalonte në politikë, si nënkryetar i Partisë për Veprim Demokratik, më herët ishte kryetar i komunës së Bujanocit, derisa, më 2014 u zgjodh për herë të parë deputet i Bujanocit në Parlamentin e Republikës së Serbisë. Edhe Kamberi është një politikan me përvojë dhe i suksesshëm.
Ndërkohë, qeveria e Malit të Zi, pa dijeninë e shqiptarëve të Vuthajve, popullsi vendase shumicë, ka riaktualizuar projektin për ndërtimin e hidrocentralit mbi lumin Gërllë. Para një jave vizituan për këtë qëllim komunën e Gucisë ambasadori austriak në Podgoricë dhe përfaqësuesit e firmës austriake së cilës i është dhënë me koncesion hidrocentrali, natyrisht, siç shprehen me shqetësim shqiptarët, pa e pyetur fare popullatën vendase të fshatit Vuthaj, pa marrë parasysh pasojat ekologjike negative që do të shkaktonte realizimi i tij.
Lidhja Demokratike e Malit të Zi, subjekt kryesor politik në këtë vend, iu ka bërë thirrje të gjithë faktorëve shqiptarë të atjeshëm të kundërshtojnë projektin dhe të bashkohen në mbrojtje të natyrës dhe të ekonomisë se zonës. Kjo parti, për këtë qëllim, sensibilizon pushtetin komunal, atë qendror, firmën koncesionare dhe ambasadën austriake, ambasadën e Shqipërisë, përfaqësitë diplomatike të vendeve të BE-së në Podgoricë.
Shqiptarët në trojet e tyre në zonën e Plavë-Gucisë vitet e fundit disa herë janë përballur me uzurpime të tokave të tyre për ndërtime kishëtare, duke shkuar në konflikte të hapura deri në përleshje me policinë dhe arrestime, burgosje, torturime, keqtrajtime të tjera. Prej shumë vitesh shqiptarët e Tuzit kërkojnë shkëputjen nga komuna e Podgoricës dhe formimin e komunës së tyre. Me sfida të tjera të shumëllojta përballen shqiptarët e Ulqinit, të Tivarit, të Rozhajës.
Shqiptarët në Mal të Zi përbëjnë sot 7,1% të popullsisë së republikës. Me votën e tyre të 21 majit 2006 ata ishin vendimtarë në fitoren e referendumit, nëpërmjet të cilit Mali i Zi mori pavarësinë. Në shkëmbim të kësaj vote, shqiptarëve të Malit të Zi iu premtua realizimi i të drejtave të mohuara që nga viti 1878, kur trojet e tyre u shkëputën padrejtësisht nga Shqipëria.
Ndërsa është e parakuptueshme që shqiptarët në Republikën e Shqipërisë, në Republikën e Kosovës dhe në Republikën e Maqedonisë t’i kenë mundësitë e mjaftueshme për t’i mbrojtur të drejtat e tyre kombëtare dhe për t’i realizuar liritë e tyre themelore, këtë mundësi e kanë të kufizuar shqiptarët në trojet e tyre në Luginën e Preshevës, hapësirë e përfshirë në Republikën e Serbisë, shqiptarët në trojet e tyre në Plavë-Guci, në Rozhajë, në Podgoricë, Ulqin e Tivar, hapësira këto të përfshira në Republikën e Malit të Zi. Etj.
Sfida e përhershme me të cilën përballen shqiptarët në hapësirat shqiptare jashtë Republikës së Shqipërisë, Republikës së Kosovës, Republikës së Maqedonisë është mirëfilli tipike sfidë e mbijetesës në kushtet e një politike që synon defaktorizimin e tyre sa më ekstrem, në mënyrë që të detyrohen të largohen nga fshatrat dhe qytetet e tyre të lindjes dhe zbrazëtinë e tyre ta mbushin banorë nga popullsitë shumicë të republikave përkatëse.
Politikës së defaktorizimit të gjithanshëm ekstrem nga Beogradi, Podgorica e tjerë është e rëndësishme që t’i kundërvihemi me politikën tonë të faktorizimit të gjithanshëm të shqiptarëve në çdo hapësirë, në trojet e veta mijëravjeçare. Kjo do të thotë faktorizim politik, faktorizim ekonomik, faktorizim kulturor, faktorizim shpirtëror.
Me interes është për ne edhe krahina e Sanxhakut të Tregut të Ri (Novipazar), në Republikën e Serbisë, zemra e së cilës ka filluar të dëgjohet sërish shqip. Kjo krahinë është vazhdim i drejtpërdrejtë i gjeografisë sonë, në pikën më veriore të saj, e kufizuar me Kosovën.
E ndodhur brenda hapësirës shqiptare, në Maqedoninë Lindore, ndodhet një zonë e konsiderueshme e ortodoksëve shqipfolës. Edhe në këtë zonë ka shenja konkrete të kthimit të kujtesës kombëtare.
Iluminizmi kombëtar meriton të përkrahet kudo që të shfaqet. Po ashtu meriton interesimin tonë elementi shqiptar kudo që ndodhet në vendet e kufizuara me kombin tonë.
Këto janë detyrime që i ka çdo komb ndaj vetvetes. Kombet e kuptojnë këtë sa më të vetëdijshme që bëhen.
Na takon ta ruajmë dhe ta forcojmë substancën tonë kombëtare atje ku ajo është më solide dhe ta rigjenerojmë, ta përtërijmë e ta ripërtërijmë atje ku ajo është më e dobësuar.
Letërsia e vërtetë dhe pehlivanët e letërsisë
Nga Raimonda MOISIU/
E thënë që në fillim ajo ç’ka shqetëson sot letërsinë shqiptare është mungesa e theksuar e shkrimeve të kritikës letrare, për të njohur vlerat e vërteta të shkrimtarëve të vjetër e të rinj, të përfshira në gamën e gjerë në të treja gjinitë; prozë, poezi dhe publicistikë..Kemi sot të vetquajtur shkrimtarë të cilët shkruajnë fjali e paragrafë “të mrekullueshëm”, por nuk kanë asnjë ide si t’i renditin ato së bashku në një rrëfim apo si t’i bëjnë personazhet e veprës të vijnë realë e jetësorë. Të shkruara mjaft cekët, një drejtshkrim gjuhësor analfabet, nën nivelin e mesatares letrare e artistike, jepen më shumë pas sasisë së faqeve, se sa pas cilësisë artistike e letrare, vetëm e vetëm për të fituar imagjinaren – statusin e reputacionit të një shkrimtari të madh, “të talentuar”, të një “poeti të shquar”. Këta janë autorë të importuar nga sindroma karrieriste e përfitimit të famës e parasë, pehlivanët e letërsisë. Verbohen aq shumë nga kjo famë dhe të bëjnë emër, sa nuk kursejnë as financat e tyre ta blejnë reputacionin dhe karrierën si shkrimtarë, bilës kanë guximin shkojnë deri aty sa të vetëquhen “gjeni”. Kjo racë krijuesish janë fenomene groteske paralajmërojnë vulgaritetin dhe mediokritetin në letërsi, injorancën dhe paditurinë, vetëgjymtimin dhe vetëvrasjen intelektuale të shoqërisë, skllavërinë shpirtërore dhe krijuese të talenteve që ripërcaktojnë karakterin e dyfishtë të udhës së artit dhe letërsisë artificiale, realitetin mjeran të kësaj lloj letërsie. “Krijuesë”, që nuk kanë asgjë të freskët apo të re për të rrëfyer. Pse ndodh kjo? Ngaqë kemi letërsi jo cilësore e artistike, artificiale, dashuri të rremë, vetëkënaqësi mediokre, plagjiaturë e naivitet letrar. Sepse ata janë të vetëdijshëm në mediokritetin dhe melagomaninë e tyre që përfaqësojnë kokëboshësinë nën kurorat e famës e lavdisë. Unë mendoj se janë nga ata shkrimtarë që kanë bërë para me shkrime dhe kjo mendojnë se i ka bërë profesionistë! Por “niveli monetar” nuk do të thotë asgjë në lidhje me nivelin letrar, artistik dhe standardin e krijimtarisë së tyre, por që gjithsesi për të fituar “shpërblime letrare” dhe “monetare”, që unë do i konsideroja të një niveli poshtë mesatares, libra absolutisht mediokër. Pra jemi në një antitezë të freskët në këtë periudhë të antitezave dhe absurditetit më të madh, në planin e vlerësimit dhe kritikës letrare të kohës, në evidentimin e vlerave të vërteta letraro-artistike për mrekullitë, letërsinë, artin e të shkruarit dhe atë në përgjithësi. Po kërkohet më shumë “nivel monetar”..dhe jo artistik! Kemi parë gjithë dukurinë e një libri duke u bërë edhe “best-seller” apo fituar edhe cmim të madh. Shumë pak prej tyre kanë pika të vërteta artistike dhe vlera letrare, por kjo nuk ka rëndësi për ta sepse kenaqin oreksin e tyre vulgar “shpërblim letrar”, dhe ushqejnë krijimin në nivel monetar.Si gjithmonë krijime gjen mjaft-por kokëboshësinë, –justifikimet përpiqen ta bëjnë atë që nuk është asgjë më shumë se një koncept intelektual, se nuk gjenin mënyra më delikate e të mëncura për ta bërë atë një krijim të vërtetë në nivel cilësor, letrar e artistik. Ka mjaft poetë e shkrimtarë, që me grintën e mençurisë, talentit, profesionalizmit dhe fuqisë shpirtërore përcjellin krijimtari të mirëfilltë letraro – artistike dhe përcaktojnë denjësisht letërsinë më të mirë në nivel letrar e cilësor të viteve të fundit në atdhe dhe emigracion. Ky është edhe një apel, për krijuesit dhe artistët e vërtetë të vendit tonë, të cilët kanë ç’të flasin e të mos heshtin rreth dramës shqiptare, duke u shkundur nga gjumi nën “kurorat e lavdisë”. Vemë re se prurjet në letërsi janë të shumta, shtëpitë botuese të shumta, të cilat tashmë janë bërë në modë, duke e trajtuar literaturën, sikur të jenë mallra me shumicë, në një mjet përfitimi material,financiar dhe më shumë gjasa për përfitim moral e intelektual. Mendimi im është për një lloj të caktuar të botimit të veprave, pra ngritja e një bordi letrar, ku kritika letrare të jetë parësore apo ngritjen e shtëpive botuese të organizuara. Botuesit janë biznesmenë njëlloj si bizneset në profesione të tjera. Ata nuk janë filantropistë, ata janë aty për të fituar para. Shkrimtarët e rinj duhet të jenë të durueshëm, sepse praktika i bën të përsosur. Nuk duhet të mendojnë se gjithçka që shkruajnë është mjaft e mirë për botim. Pra, kur them se shkrimtarët e rinj duhet të jenë të durueshëm nënkuptoj që ata të botojnë veprat e tyre kur ato janë vlerësuar nga një bord letrar apo kritika e kohës për cilësinë dhe nivelin letrar e artistik, dhe botuesit do të konkurrojnë pas tyre. Shkrimtari Stefan King i ndante shkrimtarët në katër kategori biles shkoi e më tej, ai vuri fotot e tyre në një piramidë: ku binte në sy që shumica e tyre ishin në kategorinë e fundit. Ai thoshte se askush nuk mund të bëhet nga një shkrimtar i keq në një shkrimtar i aftë dhe nuk mund të bëhet nga një shkrimtar i mirë në një gjeni! Por vetëm me përpjekje dhe përkushtim, bëhet nga një shkrimtar i zoti në një i mirë. Shkrimtari kurrë nuk duhet të jetë i kënaqur me atë që shkruan, por ai duhet ta respektojë atë si ai fetari që respekton fenë e tij. Të jesh krijues sot i çfarë do lloj gjinie nuk është luks, është mëse njerëzore. Edhe diçka tjetër; shkrimtari i vërtetë bën kompromis vetëm me artin e për artin, përpiqet të qëndrojë sa më shumë larg politikës. Shkrimtari, artisti, poeti nuk është partizan i politikës dhe synimi i letërsisë nuk është kritikë apo reformim shoqëror. Një shkrimtar,artist apo poet mund të ketë pikëpamjet e tij politike, por këto pikëpamje kurrsesi domosdomërisht nuk duhet t’i manifestojë në krijimin e tij letrar e artistik. Shkrimtari, artisti e poeti duhet të jetë vetvetja, brenda brishtësisë së individualitetit të tij. Duke e shikuar nga ky këndvështrim shkrimtari,artisti e poeti e dinë se letërsia nuk është armë për kritikë, por një dëshmi për ekzistencën. Një shkrimtar apo artist është dëshmitar për kohën e tij, dhe letërsia përbën një dëshmi të gjallë për njerëzimin. Shkrimtari, artisti e poeti e di se letërsia, vargjet poetike, peneli i piktorit janë më reale se historia, e cila është shkruar e shkruhet nën ndikimin e pushtetit politik.Dhe pena e peneli i botës së artit bën kompromis vetëm me idealin e lirisë, patriotizmit e dashurisë njerëzore. . Të shkruarit është ndjenjë e fortë e brendshme që ka një kundërshtar të madh, që vjen e rritet përditë, -të konsideruarit zanat. Sepse një shkrimtar nuk është i ndryshëm nga një murator apo shofer autobusi. Secili prej tyre vepron me disiplinë. Oscar Wilde ka thënë se të shkruarit është 10% dhunti, aftësi apo talent dhe 90% disiplinë. Pra edhe shkrimtarit, njësoj si punë e atyre që përmenda pak më lart, -i duhet disiplinë për të shkruar. Kjo nuk është detyrë e lehtë. Kërkon vetmi, përkushtim dhe i izoluar larg shoqërisë. Do kurajo, guxim dhe vullnet për ta bërë atë. Në kuptimin se; shkrimtari gjatë procesit të të shkruarit nuk është vetvetja, por është dikush tjetër.
Raimonda MOISIU
Hartford CT USA
- « Previous Page
- 1
- …
- 821
- 822
- 823
- 824
- 825
- …
- 971
- Next Page »