Asllan Bushati/

Më 24 shkurt 2024, u mbushën plot dy vite nga agresioni rus në Ukrahinë.Lajmet nga Kievi bëjnë me dije se edhe sot nga sulmet ruse u vranë 6 persona dhe 12 të tjerë u plagosën. Forcat ajrore ukrahinase njoftuan se rrëzuan 23 nga 31 dronet që i lëshoi Rusia në 5 rajone të ndryshme. Por forcat ukrahinase si kundër përgjigje goditën fabrikën e celikut të Lipetsk-ut ku mediat e pavarura ruse njoftuan se fabrika metalurgjike Novolipetsk është fabrika më e madhe e çelikut në Rusi. Në videot e shpërndara në mediat sociale në Rusi dukeshin pamjet e djegies së fabrikës ndërsa dëgjohej edhe një shpërthim i fuqishëm. Në të njejtën kohë media e pavarur ruse Mediazona njoftoi se dy vitet e fundit (2022- 2023) Rusia humbi në Ukrahinën mbi 75 mijë vetë. Perendimorët mendojnë se edhe Ukrahina në këto dy vite ka humbur të njejtën sasi njerzish. Por tashmë një ngecje është dukshëm e qartë për ecurinë e më tejshme.

Disa udhëheqës perendimor më 24 shkurt vendosën lule në Kiev në murin ku janë vendosur fotografitë e ushtarëve të rënë në luftë. Ursula von der Leyen dhe kryeministrat e Italisë, Kanadasë dhe Belgjikës të cilët deklaruan se: “Sot, jemi këtu për t’ju thënë se Evropa do të vazhdojë të qëndrojë në anën tuaj, për aq kohë sa duhet.Me më shumë mbështetje financiare, më shumë municione, më shumë trajnime për trupat tuaja, më shumë mbrojtje ajrore dhe më shumë investime në industritë e mbrojtjes të Evropës dhe Ukrainës. Do të ketë një Ukrainë të lirë dhe sovrane. Do të ketë paqe dhe begati.Dhe do të ketë Evropë”, thotë Ursula von der Leyen, Presidente e Komisionit Europian. “Ky vend është simboli i dështimit të Moskës. Ky vend është një simbol i krenarisë ukrainase”, tha kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni. “Lufta juaj është lufta jonë. Ju po luftoni për sovranitetin tuaj, për territorin tuaj, për gjuhën tuaj, për kulturën tuaj, për demokracinë tuaj, por edhe për demokracinë tonë”, tha kryeministri i Kandasë.

“Populli i guximshëm i Ukrainës po lufton, i papërkulur në vendosmërinë e tij për të mbrojtur lirinë dhe të ardhmen e tij. NATO-ja është më e fortë, më e madhe dhe më e bashkuar se kurrë. SHBA-të dhe aleatët mbeten të përkushtuar për të ofruar ndihmë kritike për Ukrainën dhe për të mbajtur Rusinë përgjegjëse për agresionin e saj”, tha Presidenti Biden në një deklaratë.

Por ekspertët ushtarak thonë se: ”e ardhmja në fushën e betejës duket e zymtë për Ukrainën e lodhur nga lufta. Vendi po vuan nga mungesa e ushtarëve si dhe municioneve, për shkak të vonesave të ndihmës perëndimore. Forcat ukrainase përballen gjithashtu me një armik rus që tani ka korrur fitore në disa segmente në fushën e betejës.

Ish-gjenerali britanik Richard Barrons thotë: “Siç tregojnë faktet në terren, asnjëra palë nuk ka fituar.Asnjëra palë nuk ka humbur. Asnjëra palë nuk është afër heqjes dorë. Dhe të dyja palët kanë shteruar pak a shumë fuqinë ushtarake dhe pajisjet me të cilat filluan luftën.Për të dyja palët viti 2024, është një vit konsolidimi. Ato do të luftojnë të mbajnë nën kontroll atë që kanë tani dhe do të vazhdojnë të sulmojnë njëri-tjetrin. Të dyja palët janë të angazhuara në një garë për të gjetur më shumë ushtarë që të luftojnë dhe më shumë pajisje, më shumë municione dhe stërvitje më të mirë në mënyrë që të përpiqen të kenë sukses në fushën e betejës, gjë që mendoj se nuk do të jetë e mundur përpara fillimit të mesit të vitit 2025.Për të qenë i sinqertë, Rusia ka një përparësi të vogël”, thotë ai.

Ukraina hasi pengesa pasi kundërofensiva e shumëpritur e verës e viti të kaluar nuk arriti të prodhonte ndonjë përparim. Forcat e armatosura kaluan në një pozicion mbrojtës në vjeshtë për të zmbrapsur përparimet e reja nga Moska.Më 17 shkurt, forcat ruse morën kontrollin e qytetit Avdiivka, ku trupat e Kievit ishin nën zjarr të vazhdueshëm nga ushtria ruse që afrohej nga tre drejtime. Komandantët ukrainas ishin ankuar për javë të tëra për mungesë të personelit dhe municionit. Ishte fitorja më e madhe në fushëbetejë për Rusinë që nga lufta për Bakhmutin dhe konfirmoi se ofensiva e Moskës po merrte vrull. Aktualisht Rusia ka pushtuar rreth 20 përqind të teritorit të Ukrahinës

Kurse, Ukraina ka rezultuar e suksesshme në Detin e Zi, ku ka përdorur armë me rreze të gjatë për të goditur objekte ushtarake në Krime dhe dronë detare për të fundosur anijet luftarake ruse. Ukraina ka shkatërruar një të tretën e Flotës së Detit të Zi, (sipas Këshillit Atlantik). Ajo po kërkon të blejë më shumë raketa me rreze të gjatë për të goditur thellë në territorin e pushtuar nga Rusia, lëvizje kjo që disa vende evropiane e shikojnë me skepticizëm se kanë frikë se Moska mund të shkaktojë përshkallëzim deri me përdorimin e ADM.

Si Rusia ashtu edhe Ukraina janë përpjekur të mbajnë të fshehta shifrat e viktimave. Megjithatë, të dhëna nga insititute dhe media të pavarura tregojnë se shifrat janë të larta për të dyja palët. Ajo që dihet, thonë ekspertët, është fakti se Ukraina është e varur nga aleatët perëndimorë dhe organizatat ndërkombëtare jo vetëm për ndihmë ushtarake, por edhe për mbështetje financiare dhe ndihmë humanitare.Pa ndihmën perëndimore, Ukraina nuk do të ketë armët, municionet dhe trajnimin që i nevojiten për të mbështetur përpjekjet e luftës, as nuk do të jetë në gjendje të mbajë në këmbë ekonominë e saj të dëmtuar nga lufta.

Për një moment le të këthehemi tek fillimi i luftës ku më 21 shkurt 2022, presidenti rus, Vladimir Putin, mbajti një fjalim me tone të ashpra, duke pretenduar se Rusia nuk do të nisë pushtim të shkallës së plotë në Ukrainë. Mirpo në më pak se 72 orë më vonë, raketat ruse u nisën drejt territorit ukrainas, dhe forcat ushtarake ruse e kaluan kufirin. Sipas inteligjencës perëndimore, Putin ka besuar se Ukrainën do ta pushtojë brenda javës, nëse jo brenda 3-4 ditëve. Kjo nuk ndodhi, dhe tani lufta i ka mbushur dy vjet. Pyetja shtrohet a do të përfundojë ajo në vitin e tretë? Ekspertët thonë me siguri jo.

“Është gjithmonë e rrezikshme të bëjmë parashikime, mirëpo është e vështirë të imagjinojmë se lufta do të përfundojë deri në fund të vitit 2024”, sepse një ngërç në bisedime mund të jetë mashtrues, pasi i vetëkënaq mbështetësit e Kievit me situatën aktuale në kohën kur një faktor shumë i rëndësishëm i luftës është vënë në pikëpyetje: ndihma ushtarake e Perëndimit për Kievin”.

“Siç janë gjërat tani, asnjëra palë nuk duket se ka kapacitet për një mposhtje vendimtare të palës tjetër. Që të arrihet diçka e tillë, duhet të ketë ndryshim rrënjësor të faktorëve të jashtëm, sidomos kur është fjala për nivelin e përkrahjes që ofron Perëndimi”, ka thënë Deyermond në disa përgjigje për Radion Evropa e Lirë.“Natyrisht që më shumë mbështetje prej anës së Perëndimit do t’i ndihmojë Ukrainës që të bëjë përparim për çlirim të territorit, ndërsa një zbehje e mbështetjes së Perëndimit do të rezultojë me një Ukrainë që pajtohet me kushtet e vëna prej Rusisë në bisedimet për paqe”.

Olga Oliker, drejtore e programit për Evropën dhe Azinë Qendrore në Grupin Ndërkombëtar të Krizave, ka qenë më direkte në vlerësime ku thekson se: “Nëse Ukraina mbetet pa armë dhe njerëz, lufta do të përfundojë vitin e ardhshëm”.“Gjithmonë ekziston mundësia që dorëzimi i njërës palë t’i japë fund luftës”, ka thënë ajo.“Dhe nëse mbeteni pa armë dhe njerëz, nuk ekzistojnë shumë mundësi tjera”.

Parë në tërësi, situata në fushbetejë ka ndryshuar disa herë që nga fillimi i luftës. Viti 2022 ka qenë viti i Ukrainës, pasi e ka befasuar gjithë botën duke i mbijetuar, por edhe duke e luftuar bindshëm Rusinë rreth Kievit në javët e para të luftës.Më vonë, forcat mbrojtëse ukrainase kanë arritur të rikthejnë pjesë të mëdha të territoreve rreth Harkivit dhe Hersonit. Më 2023, një ofensivë e shumëpritur e Kievit, e nisur në qershor, nuk i ka prodhuar rezultatet e synuara, që të depërtohet në “korridorin tokësor” që mundëson kalimin prej territorit ukrainas në Krime, gadishullin ukrainas të pushtuar prej Moskës më 2014.

Në një intervistë të publikuar nga The Economist më 1 nëntor 2023, komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosua të Ukrainës në atë kohë, gjenerali Valeriy Zaluzhniy, e ka përshkruar situatën në fushëbetejë si “ngërç” – fjalë që te disa në Ukrainë kanë lënë shijen e disfatës, përfshirë edhe presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky.Gjërat kanë ndryshuar që atëherë, më pak në fushëbetejë, por më shumë në Uashington, pasi një lloj tjetër ngërçi atje përbën kërcënim për mbrojtjen e Ukrainës. Rreth dy javë para deklaratave të Zuluzhniyt, të cilat mund të kenë kontribuuar në shkarkimin e tij nga detyra, presidenti amerikan, Joe Biden, ka propozuar ndihmë ushtarake për Ukrainën në vlerë të 60 miliardë dollarëve, kryesisht për armë.

Në fushëbetejë, zhurma e armëve të zjarrit në Ukrainë është duke u zbehur secilën herë që pakësohen armët, dhe situata rreth Avdivkas nuk i ngjan aspak ngërçit. Pas shumë muajsh të luftimeve, forcat ushtarake ruse e kanë kapur këtë qytet të shkatërruar të Donbasit. Sikurse në betejën e gjatë për Bahmutin, edhe fitorja në Avdivka i ka kushtuar shumë Rusisë, me humbje të numrit të ushtarëve dhe armëve. Megjithatë, kjo fitore shkon në të mirë të presidentit rus Vladimir Putin pak para zgjedhjeve të presidenciale të 15-17 marsit 2024. Ata pritet t’ia sigurojnë edhe gjashtë vjet në pushtet, dhe mund t’ia kenë rritur vetëbesimin për luftën.Ky rezultat mund t’ia ketë hapur rrugën Moskës që të pushojë më shumë territor.

“Nëse forcat ruse vazhdojnë të avancojnë përtej Avdivkas dhe të fitojnë kontroll në rrjetin transportues, përfshirë perëndimin e Bahmutit, ato do të përbëjnë kërcënim për një objekt më strategjik sic është Pokrovskin, rreth 80 kilometra larg”, (ka thënë analistja ushtarake Dara Massicot, hulumtuese e lartë në Institutin për Paqe Ndërkombëtare Carnegie)”, në një postim në X, më 20 shkurt.

Shefi ukrainas i inteligjencës, gjenerali Kyrylo Budanov, ka thënë për të përditshmen amerikane The Wall Street Journal se forcat ruse “nuk kanë forcë” për të arritur atë që e ka konsideruar synimin e tyre strategjik, për pushtim të rajoneve Donjeck dhe Luhansk – të cilat përbëjnë Donbasin – në tërësinë e tyre, këtë vit. Ndërkohë, analistët kanë thënë se për Rusinë, mbajtja e territorit që kontrollon tani, dhe kapja e një pjese tjetër në lindje dhe jug, është vetëm njëra pjesë e planit, pasi ekzistojnë edhe ambicie tjera që kërkojnë më shumë kohë për t’u përmbushur.“Rusia ende synon nënshtrimin e Ukrainës, dhe tani beson se është duke fituar”, kanë thënë Jack Watling dhe Nick Reynolds, analistë ushtarakë në Institutin Royal United Services, me bazë në Britani, në një koment që e kanë publikuar më 13 shkurt.

“Në kushtet për dorëzim që i propozojnë tani ndërmjetësuesit rusë përfshihet që Ukraina të heqë dorë prej kontrollit mbi territorin e pushtuar prej Rusisë, përfshirë Harkivin, në disa versione përfshihet edhe Odesa, të pajtohet që nuk do t’i bashkohet NATO-s, dhe të ketë një udhëheqës shteti të miratuar prej Rusisë”.

Rusia shpreson që të gjitha këto t’i arrijë përmes një procesi me tri faza, kanë shkruar Watling dhe Reynolds: 1) duke ia konsumuar Ukrainës të gjitha municionet e duke e mbajtur vijën e frontit nën presion të vazhdueshëm. 2) duke thyer vendosmërinë e partnerëve ndërkombëtarë për të dërguar ndihmë ushtarake në Kiev” dhe 3) duke shënuar fitore në fushëbetejë, të cilat do të mund të përdoren kundër Kievit, duke e detyruar që të kapitullojë sipas kushteve të vëna prej Rusisë.

“Planifikimet për zbatim të këtyre objektivave tregojnë se ata parashohin që fitorja të arrihet më 2026”. Pjesa më e rëndësishme e ekuacionit është që Rusisë mund t’i rriten ambiciet, dhe atë në periudhë të shkurtër, sepse Putinit i kanë ndryshuar synimet, varësisht prej avancimeve apo kthimeve mbrapa që i ka pasur.“Është me rëndësi që të përmendim që synimet e Rusisë mund të zgjerohen, varësisht prej suksesit”, kanë thënë analistët e RUSI-t, dhe “duke marrë parasysh që Kremlini i ka shkelur pothuajse të gjitha marrëveshjet e rëndësishme me Ukrainën dhe NATO-n, nuk ka garanci që edhe nëse Rusia i merr të gjitha ato që ka dashur prej negociatave, ajo nuk do të ndalet derisa të pushtojë gjithë Ukrainën, apo të detyrohet të përdorë forcën diku tjetër”.

Ky konkluzion del se dy vjet pas agresionit rus në Ukrainë, duket se lufta nuk do të përfundojë së shpejti. Ndërsa vendi përballet me mungesa të furnizimeve ushtarake që po e dëmtojnë atë në fushën e betejës, udhëheqësit perëndimorë premtuan se do të mbështesin Kievin për aq kohë sa të jetë e nevojshme. Ekspertët thonë se pa ndihmën perëndimore, Ukraina nuk do të ketë armët, municionet dhe trajnimin që i nevojiten për të mbështetur përpjekjet e luftës, as nuk do të jetë në gjendje të mbajë në këmbë ekonominë e saj të dëmtuar nga lufta.

Historia, zanafilla, simbolik dhe komponentët shprehës të një tradite të hershme që u përvetësia nga kisha, për t’u shndërruar në një kremte. “Lufta ndërmjet karnavalit dhe kreshmës” u pikturua nga Pieter Bruegel Plaku në 1559. Është një panoramë e jetës bashkëkohore në Holandën Jugore . Ndërsa piktura përmban afro 200 personazhe, ajo unifikohet nën temën e kalimit nga e Marta e Madhe në Kreshmën , periudha dyzet ditë para Pashkëve .

Tema letrare e luftës mes personifikimit të së Martës së Madhe dhe të Kreshmës, daton që në vitin 400 me Psikomakinë. Poema franceze e shekullit të 13-të, “La Bataille de Caresme et de Charnage”, përshkruan një betejë simbolike midis ushqimeve të ndryshme, mishit kundër peshkut. Një pararendës i mundshëm grafik i pikturës është një printim i Frans Hogenberg i vitit 1558, në të cilin personifikimi i të dhjamit dhe i dhjamit janë ngjitur së bashku në karroca nga mbështetësit e tyre. Mbështetësit sulmojnë njëri-tjetrin me peshk, vafla, biskota dhe vezë.

Në vitin 1559, Bruegel prodhoi një seri printimesh të Shtatë Virtyteve, të cilat kanë ngjashmëri formale: një figurë alegorike, në sfond me një vijë të lartë horizonti, rrethohet nga një turmë figurash që kryejnë aktivitete të ndryshme që lidhen me temën. Në të njëjtin vit, Bruegel pikturoi Proverbat Hollandeze, të modeluara gjithashtu sipas një printimi nga Hogenberg. Një vit më pas ai prodhoi Lojëra për Fëmijë. Këto tre vepra janë të lidhura ngushtë, secila duke formuar një katalog të zakoneve popullore. Veprat shënojnë kalimin e Bruegel-it nga hartues në piktor të paneleve madhështore, për të cilat ai njihej tashmë.

Përbërja e veprës alegorike

Në plan të parë është vetë beteja: dy kundërshtarët, Karnaval dhe Kreshmë, të tërhequr dhe të shtyrë dhe të shoqëruar nga mbështetës, janë gati të takohen. Karnaval është ulur në një fuçi të madhe birre dhe Kreshma është përballë tij, ulur në një karrocë të cekët tërheqëse. Piktura nuk paraqet asnjërën anë si më të mirë se tjetra, por i paraqet të dyja anët si ekstreme të përvojës njerëzore.

Është tipike për stilin e peizazhit botëror, në të cilin një peizazh panoramik imagjinar shihet nga një këndvështrim i ngritur. Horizonti është i lartë në foto, duke i dhënë shikuesit një pamje zogu të skenës. Kanavacja fizike është e madhe dhe personazhet janë të vegjël, që do të thotë se rreth 200 personazhe përshtaten në skenë, kryesisht në grupime.

Tregohet një shesh tregu i një fshati të paspecifikuar në Holandë. Temat në skenë do të kishin qenë nostalgjike për shikuesit bashkëkohorë, pasi ajo përshkruan një stil më të vjetër dhe më rural të festimit të improvizuar, në kontrast me procesionet profesionale shumë të organizuara që do të ishin parë në atë kohë në Antwerp .

Spektakli është i ndarë në dy gjysma dhe i kornizuar nga dy ndërtesa: bujtina në të majtë, kisha në të djathtë, që i jep karakterin e një skene në një shfaqje skenike. Ana e majtë e kanavacës së përhapur përshkruan Karnavalin, ana e djathtë, Kreshmën. Megjithatë, kufiri nuk është i përcaktuar qartë dhe në disa vende ndjekësit e Kreshmës dhe të Martës së Shenjtë pushtojnë hapësirën e njëri-tjetrit. Piktura përshkruan periudha të ndryshme të vitit. Pemët shterpë, dimërore në të majtë flasin për dimrin, ndërsa pemët e lulëzuara të anës së kreshmës së oborrit të kishës lënë të kuptohet për një pranverë që lulëzon.

Plani i parë

Në plan të parë, dy antagonistët, Karnavali dhe Kreshma, janë në një parodi të një lundrimi mesjetar të vonë. Dy kundërshtarët nuk kalojnë kokë më kokë në njëri-tjetrin, por kalojnë njëri-tjetrin, duke u përpjekur të heqin njëri-tjetrin nga shala.

Ato mbahen mbi ato që ngjajnë me karnavalet bashkëkohore. Të dy personazhet mbajnë një mbulesë koke që e bën të qartë se janë personazhe alegorik. Karnavali vesh një byrek me shpendë me këmbët e një sorrë që dalin jashtë. Kreshma mban një koshere blete, një simbol i zakonshëm për kishën në atë kohë.

Carnaval është një kasap i dhjamosur, me qesen e tij me thika, duke u futur në një fuçi birre mbi një sajë blu. Një bërxollë derri është ngjitur në pjesën e përparme të fuçisë dhe një tenxhere për gatim shërben si trazues. Arma e tij është një rotissere që mban kokën e një derri gjidhënës , shpendë dhe salçiçe. Dy burra tërheqin sajën e tij. Njëri prej tyre valëvit një flamur të kuq-artë-bardhë, ngjyrat e atëhershme tipike të karnavalit. Ndjekësit e karnavalit formojnë një procesion figurash të veshura me maska, mbulesa të çuditshme koke dhe objekte shtëpiake si rekuizita ose instrumente muzikore të improvizuara, në një ndryshim të rendit normal. Ndjekësit pajisen me vafera dhe ëmbëlsira. Në plan të parë janë kockat, lëvozhgat e vezëve dhe letrat e lojës.

Lent është një grua e dobët, e ulur në një karrige të fortë me tre këmbë dhe e armatosur me një shpatull bukëpjekës të quajtur peel, mbi të cilën shtrihen dy harenga. Ajo është e rrethuar nga gjevrek, peshk, bukë agjërimi, midhje dhe qepë, të gjitha të konsumuara zakonisht gjatë Kreshmës. Kreshma është tërhequr me mundim nga një murg dhe një murgeshë. Enturazhi i saj përbëhet nga fëmijë, të cilët, ashtu si Kreshmët, kanë në ballë kryqin e hirit të Mërkurës së Hirit. Bëjnë zhurmë me duartrokitje. Një shërbëtor i kishës i shoqëron fëmijët, duke mbajtur një kovë me një furçë uji të shenjtë dhe një çantë për dhurime, të cilat përfshijnë rrotulla të thata, gjevrek dhe këpucë.

Ana e majte

Ana e majtë dominohet nga një bujtinë, e cila sipas tabelës së saj quhet Blau Schuyt (Mane Blu), duke iu referuar një poeme holandeze të mesme të njohura gjatë festimeve të kreshmës, në të cilën bota borgjeze u përmbys. Në bujtinë dhe përreth ka pirje të madhe. Përmes një dritareje të katit të sipërm shohim një takim mes dy të dashuruarve. Në të majtë, një muzikant me gajdet e tij varet nga dritarja për të vjellë.

Përpara bujtinës, aktorët interpretojnë Nusja e Pistë, një shfaqje në të cilën një fshatar në një hutim të dehur pranon të martohet, por pas kthjellimit zbulon se si duket nusja e tij. Piktura tregon nusja dhe dhëndri duke kërcyer, ndërsa një anëtar i maskuar i kompanisë mbledh para me një bankë derrkuc.

Përtej rrugës, një grup tjetër dramaturgësh interpretojnë Kapjen e Njeriut të Egër. Mbi karnaval, një grua piqet vafla. Një procesion lebrozësh, të udhëhequr nga një piper.

Ana e djathte

Vetëm brenda kishës është e dukshme një statujë e mbuluar. Ishte zakon në kishat katolike romake të mbulonin veprat e artit nga e diela e pasioneve deri në Pashkë.

Jashtë, një burrë ulet në një tryezë me një relike që të devotshmit mund të paguajnë për ta prekur. Një grua në një tezgë shet oferta kushtimi. Një burrë dhe një grua luten të gjunjëzuar pas murit të kishës.

Nga një derë anësore e kishës dalin besimtarët më të varfër: disa kanë sjellë ndenjësen e tyre, të cilën e mbajnë. Qytetarët më të pasur, të cilëve u është lejuar të ulen në një stol në kishë, largohen nga kisha nga hyrja kryesore; një zotëri shoqërohet nga një shërbëtor që mban karrigen e tij të palosshme. Disa gra me mantele të zeza mbajnë degë druri, një zakon që lidhet me të Dielën e Palmës. Të pasurve u është kujtuar obligimi i tyre ndaj bamirësisë nga predikimi i Kreshmës, kështu që ata japin lëmoshë për lypësit e shumtë.

Ndryshe nga grupi i lypsarëve në të majtë, të cilët nuk kanë audiencë, lypësit në të djathtë marrin vëmendjen e plotë të vizitorëve të kishës. Pas burrit të cilit i mungojnë të dyja këmbët dhe parakrahu, një grua mban shenja pelegrini, por në shportën në shpinë është një majmun, që tregon shtirje.

Teknologji të tilla si rrezet X kanë zbuluar ndryshime në punën e Bruegel nga një dorë e panjohur. Një kufomë e fryrë, pjesërisht e mbuluar nga një qefin e bardhë, është fshehur. Në origjinal, ena me rrota me rrota, në të djathtë të stallës së peshkut, përmban një figurë njeriu. Këto shifra janë të dukshme edhe në kopjet e bëra në kohën e Bruegel-it.

Sfondi mbizotërohet nga njerëzit që punojnë, kryesisht me ushqimin: gra që përgatisin peshk të Kreshmës, burra që bartin verë nga bujtina dhe një grua që bën vafla. Në pjesën e pasme të fotos, festimet e tjera po vazhdojnë me një zjarr, figura kërcimi dhe lypsa të përhapur në të gjithë skenën.

Qendra

Në qendër janë skena që nuk mund të lidhen qartë me asnjërën anë. Në pjesën e pasme është një furrë buke me mallra të ekspozuara për shitje. Peshku i tharë varet para dritares. Një grua po lustron enët. Një grua tjetër po bën pastrim pranveror dhe ka ngjitur një shkallë për të pastruar dritën e sipërme nga jashtë. Përpara furrës së bukës, dy të rinj dhe dy të reja po luajnë një lojë shkathtësie ku përfshin hedhjen e enëve të vjetra të gatimit prej balte dhe kapjen e tyre. Se nuk është e lehtë, dëshmojnë copat e të rënëve në tokë.

Në qendër të sheshit të tregut është një pus publik. Në anën e djathtë, një grua sapo ka nxjerrë ujin e pastër; në këmbët e saj është një shportë me perime të freskëta. Freskia e kësaj skene qëndron në kontrast të fortë me derrin në të majtë të pusit. Një stallë peshku ofron një gamë të gjerë peshqish të freskët dhe të tharë, ndoshta duke vepruar si kundërvënie ndaj prodhuesit të vafleve në të majtë.

Në të majtë të pusit, në një zonë të ndriçuar shumë, ecën një çift, i parë vetëm nga mbrapa. Ata kanë marrë pjesë në ngjarjen e karnavalit: burri është i veshur duke futur një çantë kashte si gunga nën rroba, gruaja mban një fanar që nuk digjet rreth belit. Përpara tyre, një shaka drejtohet majtas. Burri dhe gruaja, nga ana tjetër, duket se largohen nga zhurma dhe vazhdojnë rrugën e ndriçuar në anën e djathtë të sheshit. Për ta ka marrë fund festa dhe ka ardhur koha e pendimit dhe e maturisë.

Përgatiti: Albert Vataj

Dijetari, filologu dhe historiani shqiptar Hasan Kaleshi (Kërçovë-Meqedoni 1922- Prishtinë-Kosovë 1976), orientalist me famë evropiane dhe anëtar i Akademisë Shkencore Arabe në Kajro që nga 1967, u promovua pas mjë mungesë të gjatë me festimin e 100 vjetorit (7 mars 2022-6 mars 2023) me ribotimin e veprave të zgjedhura në 10 vëllime me nja 4000 faqe në Prishtinë (Shtëpia botues Dija). Gjatë këtij viti bashkëpunëtorët e tij që punuan me të në Degën e Orientalistikës në Universitetin e Prishtinës, në krye me Prof.Feti Mehdiun, mbledhën dhe botuan 10 vëllime me punime të tij të zgjedhura në gjuhë të ndryshme që i dinte dhe në të cilat i botonte punimet e tij : shqip, serbo-kroatisht, anglisht, frëngjisht, turqisht e arabishte. Kuptohet,shumica e vëllimve (7) u botuan në shqip, kurse nga një në anglisht e frëngjisht, serbokroatisht,arabisht dhe në turqisht që po del me numër 11 gjatë ktij viti. Me fjalë të tjera,100 vjetori i Hasan Kaleshit vetëm hapi rrugën për kthimin në skenë shkencore të një dijetari unik që fliste e shkruante në 10 gjuhë dhe njehte mirë arkivat e Vjenës dhe Stambollit , por që u anashkalluar për arsye të ndryshme.
Një dëshmi për këtë e kemi botimin e ri që doli në Shkup më 2023 me punime të zgjedhura të Hasan Kaleshit me titull “Studime folologjike dhe historiografike”, që e përgatitën dy filologë të njohur që e përcollën mirë punën shkencore të Hasan Kaleshit: Qemal Murati dhe Feti Mehdiut. Në krahsimi me kompletin ( 1-10) që e botoi shtëpia botuese “Dija” në Prishtinë, kësaj here librin botoi Instituti i trashëgimisë shpirtërore shpirtërore e kulturore të Shiptarëve (Shkup 2023), pra një institucion shkencor me peshë për sudimet albanologjike në Maqedoninë e Veriut.
Libri me 475 faqe ndahet në katër pjesë : 1.Stududime mbi veprën e Sami Frashërit, 2. Gjurmime filologjike-gjuhësore,3.Çështje kulturë-historike dhe 4.Kritika e recensione. Vlen të përmendet këtu se shumica e këtyre punimeve të Hasan Kaleshit u botuan bashkërisht për harë të parë, kurse një pjesë e tyre u botua më parë në disa vëllime të Kopmletit për arsye teknike.
Kur merret parasysh se gati një e treta e punimve të Kaleshit në këtë botim kanë të bëjnë me Sami Frashërin, të cilët zbërthenin aspekte të reja në vitet 50 e 60 të shek.XX të kësaj figure historike , pra në kohën kur u huq emri i Sami Frashëriit nga gjimnazi në Prishtinë që mbante emrinin e tij gjatë 1941-1955 dhe u zevendësua me emrin serb Ivo Llolla Ribar, shifet ç’kontribut bëne Kaleshi vetëm në këtë segment shkencor. Me vonë,këto punime të Kaleshit hapën rrugë për studime e përkthime të veprave të Sami Frashërit që po vazhdojnë deri me tani,pasi që pritet gjatë 2024-2025 të dalë një komplet i ri me vepra të zgjedhura të Sami Frashërit,të përgatitur nga ishbashkëpuntorë dhe ishstudentë të Kaleshit.
Në lidhje me këtë mund të vështrohet pjesa e dytë e punimeve fillologjike-gjuhësore që zbërthenin po ashtu aspekte tjera kur u botuan në vitet 60 të shek.XX në saj të njohjës tij së tij gjuhët evropiane dhe orientale,sikurse “Ndiket orientale në tregimet popullore shqiptare” dhe “Disa apekte të luftës për alfabetin shqip në Stamboll” e tjera. Në këto punime vërehet sa njohja e tij me arkivat e Vjenës dhe Stambollit ndihmoi për të na sjellë të dhëna të panjohura deri atëherë.
Në pjesën e tretë “Çështje kulturë-historike” na sjellë punime origjinale që sollën risi për historiagrafinë shqiptare sikurse “Depërtimi turk në Ballkan dhe Islamizmi: Faktorët ruajtjes së qenësisë etnike dhe kombëtare të popullit shqiptar” dhe “Çfarë të dhënash na japin kronikat osmane për luftrat shqiptaro-tuke në shekullin XV” e tjera. Disa punime zgjuan interesim dhe diskutime gjë që ishte nomale sepse Kaleshi prekte me guxim disa dogma të imponuara në historiografinë shqiptare gjatë regjimit komunist në Shqipëri dhe në Jugosllavi.Punimi i tij “Depërtimi turk në Ballkan” ishte thjeshtë një tezë që e shtroi më herët Jakov Milaj në Librin e tij “Raca shqiptare”(Tiranë 1944),por tani Kaleshi e paraqiti me një qasje të re në bazë të burimeve të ndryshme duke hapur rrugën për gjurmime e mendime të ndryshme. Koha tregoi se kjo tezë vlente në disa raste,përkatësisht jashtë Shqipërisë 1912. Kështu,dihet se Greqia u kujdes ti dëbonte çamët muslimanë gjatë 1923-1945 në Turqi dhe në Shqipëri sepse e kishte më lehtë t’i greqizonte çamët orthodoksë. Po ashtu,Qemal Murati në parathëmien e librit tregon se si shkoi puna e asimilimit të shqiptarëve në Maqedoni në zonën limitrove të Rekës së Epërme të Gostivarit pas 1912,ku shqiptarët orthodoksë u asimiluar në serbë dhe shqiptarët myslimanë mbetën shqiptarë(f.15).
Në pjesën “Kritika dhe recensione” kemi disa punime që tregonin guximin shkencor e Kaleshit sikurse “Rusifikimi i botimeve në Shqipëri” që e botoi më 1953,duke kritukuar përjashtimin e ribotimeve të veprave të Fishtës dhe Konicës “sepse veprat e tyre u vunë në indeksin e veprave të ndaluara si në kohën e inkoizicionit”,kurse e kritikon imponimin e politikës së ditës në letërsinë e re shqiptare “pasi Bedri Spahiu mori rolin e Zhdanovit në Shqipëri”(f.425-426).
Libri ka dy parathënie të Qmal Muratit dhe Feti Mehdiut që japin përgjegjen në pyetje që po shtrohet kohëve të fundit: Përse opusi i Hasan Kaleshit vlersohet ndryshe në Shqipëri e Maqedoni në krahsim me Kosovën? Vërtetë,Kaleshi e kreu gjiminazin “Sami Frashëri” në Prishtinë më 1943 dhe vazhdoi studimet e orientalistikës në Beograd (1946-1951) dhe u bë një nga gjenerata e parë të intektualëve shqiptarë në Kosovë. Kështu,ai mori pjesë në themellimin e Institutit albanologjik në Prishtinë më 1953 (i cili u mbyll më 1955) dhe u kthye në këtë institut kur rihap më 1967,kurse më 1970 kaloi në Degën e historisë nëUniversitetin e Prishtinë që u hemellua atë vit, ndërsa e themelloi Degën e Orientalistikës dhe mbeti shefi i sad deri në vdekje më 1976.
Në dy parathëniet dhe dy pasthëniet e këtij libra kemi të dhëna që sqarojnë anateminë e një rrethi politiko-kulturor në Kosovë që kishte ndikim në institucionet shkencore të asaj kohë. Kështu,ndonëse Kaleshi ishte akademik i parë shqiptar,pasi u zgjodh anëtar i Akademisë shkencore arabe në Kajro më 1967 dhe kishte famë evropiane,ai nuk hyri më 1975 në Shoqatën e Shkencave Arteve të Kosovës,e cila ishte bërthamë e Akedimisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës që u formua më 1978.
Në parathënien e gjatë të Q.Muratit nxirret në pah aspekti politik i kësaj anatemi jo shkencore ndaj Kaleshit,e cila u paraqit në shesh me rastin e 100 vjetorit të lindjes dhe të botimit të veprave të zgjedhura të tijt në 10 vëllime. Ky botim nxorri shumë rise për gjeneratën që lindi në Kosovë pas 1999, ndaj u shtrua me të drejtë pyetja : si mund të anashkallohet një figurë e këtill nga institucionet shkencore ku punonte Kaleshi? Në lidhje me këtë Q.Murati e vlerson Kaleshin si “dijetar i angazhuar për kauzën shqiptare,i prerë dhe i guximshëm, që ishte i pari që u morë me studimin e figurave kombëtare ..si me Gjergj Fishtën,kur profesorët e “patriotët” të tjerë nuk kishin pasur guxim t’ia përmendin as emrin”(f.10 ).Tani,ajo gjeneratë që nuk kishte guxim ta përmend emrin e Fishtës deri në vdekjen e Kaleshit,mori vendim të pashkruar për “anashkalimin” e Kaleshit kur u bë në vendimmarrje ,kurse me botimin e veprave të zgjedhura të Kaleshit në 10 vëllime ai vendim për “anashkallimin” e Kaleshit doli në shesh.Kështu,Q.Murati kritikon paraqitjen e shkrimtarit Mehmet Kraja,tani Kryetar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës,për deklaratën e tij në një intervistë televizive më 7.04.2022 se Kaleshi “u anashkalluar në kohën kur ishte gjallë dhe pas vdekjes..sepse ai mbronte tezat serbe për shqiptarët”. Qemal Murati vetëm më këto punime të Kaleshit ,të botuar nga një institucion shkencor me peshë në Shkup,konsideron se mendimin për Kaleshin si shkencëtar e japin vetëm filologët dhe historianët e jo kryetar i Akademisë “i cili nuk është as historian as filolog i mirëfilltë”(f.12).
Është e vërtetetë se mund të kontestohet ndonjë mendim të Kaleshit në një punim të tij, por nuk mund të “anashkallohet” Kaleshi me një vendim të pashkruar dikur e tani i shprehur vonë më 2022 ,sepse opusi i Kaleshit që ende është në botim gjatë 2023-2024 është tani në duar të gjeneratës së re të filologëve dhe histrianëve shqiptarë,që ka përfituar prej punimeve të Kaleshit duke shkuar edhe larg, për çka do flasim më vonë për rast konkret në Shqipëri.

*Join us in celebrating the 16th Anniversary of Kosova’s Independence @ NY City Hall.*

********

Date: Monday, February 26, 2024

Time: 6 P.M. SHARP

Location: 1 City Hall, New York, NY, 10007

*RSVP IS REQUIRED*

If you have not already, please RSVP at the link below.

https://council.nyc.gov/…/kosova-independence…/

I look forward to celebrating with you all.

Respectfully,

Mark Gjonaj

_”Ai qe nuk e don kombin, nuk e don as Zotin, as vetveten.” – MG_

Prishtinë, 23 shkurt 2024/

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, i shoqëruar nga zëvendëskryeministri i parë, Besnik Bislimi dhe zëvendësministri i Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Kreshnik Ahmeti, takoi ambasadorët e shteteve të QUINT-it dhe Shefin e Zyrës së Bashkimit Evropian në Kosovë.

Qëllimi i takimit ishte informimi dhe koordinimi për temat aktuale.

Fillimisht u diskutua mbi anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Kryeministri Kurti i falënderoi shtetet e QUINT-it për mbështetjen e vazhdueshme dhe i informoi ata mbi hapat që po ndërmerr vendi ynë në këtë proces, duke i adresuar rekomandimet nga Raporti i Juristëve Eminent. Kryeministri deklaroi se presim avancim në procesin e anëtarësimit, si domosdoshmëri për forcimin e mëtutjeshëm të drejtësisë dhe sundimit të ligjit, dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut të të gjitha komuniteteve në Kosovë.

Kryeministri theksoi dhe nevojën që BE-ja të heqë sa më shpejt masat ndëshkuese ndaj vendit tonë, pasi arsyet për të cilat janë vendosur kanë pushuar qysh në shtatorin e vitit të kaluar, kur qeveria ka bërë veprimet në krijimin e bazës ligjore për mundësimin e procesit të zgjedhjeve të parakohshme në katër komunat në veri të Kosovës.