Editorial nga SOKOL PAJA/

Shpopullimi i Shqipërisë është kthyer ne një problem shqetësues për çdo shqiptar, brenda apo jashtë atdheut. Ikja masive e shqiptarëve nga Shqipëria përfshin shtresa të ndryshme të shoqërisë, pozicione dhe profesione. Ikja është kryefjalë. Nga Shqipëria kryesisht po ikin të rinjtë që janë fuqia vitale e punëtore si dhe të profesionistëve të ndryshëm krijon një destabilizim e shbalancim të brendshëm të tregut të punës, shoqëruar kjo me pasoja të rënda për të ardhmen e vendit tonë. Largimi nga Shqipëria e moshës më vitale dhe rritja e kërkesës se shqiptareve për azil në vendet e BE po sjell shqetësime edhe për vete Komunitetin Evropian. Pozicionimi i Shqipërisë në vendet e para, sipas statistikave zyrtare të Institucioneve prestigjioze dhe serioze të Sigurisë Globale dhe Humanitare, të INSTAT dhe te institucioneve te tjera qe merren me çështjen e emigracionit shprehin shqetësim te madh rreth fenomenit te largimit te shqiptareve nga Shqipëria. I madhi Faik Konica do të shprehej: “Përgjegjësia jonë ndaj vendit është e pamohueshme, do vuajmë me vuajtjet e Shqipërisë, do gëzojmë me gëzimet e saj”. Fatkeqësisht aktualiteti na pohon se gjendemi vetëm në vuajtjet e Shqipërisë.  Pseudo-Rilindja e drejtuar nga kryetari Edi Rama gjatë 8 viteve qeverisëse, jo vetëm qe nuk i përmbushi premtimet elektorale por me keqqeverisjen e tij, kryeministri Rama zhgënjeu, varfëroi, dëboi shqiptarët. Shqiptarët nuk ndjehen më të sigurtë, të dashur dhe të ngrohtë në atdheun e tyre, në shtëpinë e tyre. Ky zhgënjim dhe dështim i qeverisë Rama që qëndron si xhelat mbi kokat e shqiptarëve, u shoqërua me rritjen e taksave, agresivitetin e shtetit ndaj qytetarëve, shtrenjtim të çmimit të energjisë elektrike, të ujit e shume shërbimeve bazike ndaj qytetareve. Pasiguria në vend, krimi i organizuar, kthimi i Shqipërisë në portë trafiku ndërkombëtar dhe shkarkimi nga puna për arsye politike si kundërshtarë, hapi konflikte të shumta dhe rriti papunësinë duke varfëruar ekonominë e familjeve shqiptare. Fatkeqësisht çdo ditë e më shumë shqiptaret po arratisen dhe kërkojnë mirëqenien e tyre në “dhe të huaj”. Shqiptarët ikin edhe pse ndihen të tradhtuar nga klasa politike që e mban peng vendin prej 30 vitesh duke shkatërruar të ardhmen e gjeneratave të kombit tonë. Shqiptarët ikin se ndjehen të vjedhur, të braktisur, të vetmuar dhe të pambrojtur nga qeveria. Gjithashtu, ndjehen të shantazhuar, të papërfaqësuar e të harruar prej klasës politike qe kujtohet për popullin vetëm kur ka zgjedhje politike.

Shqipëria ka nevojë me shumë se kurrë për njerëz me integritet te larte që gëzojnë besueshmëri në popull, të pa inkriminuar e të pa korruptuar që të ngjallin shprese dhe vizon për vendin. Një investim i domosdoshëm për ndalimin e kësaj hemorogjie largimi nga është të punohet shumë me rininë duke ju krijuar mundësi konkurrimi dhe jo me rekomandim partiak për një vend pune si dhe hapja e sa me shume shkollave e kurseve profesionale. Konkurrimi i ndershëm ne postet publike, pra jo në kushte fiktive duke dërguar dosjen ne DAP (Departamenti i Administratës Publike) me rekomandime politike sipas kontributit në fushata elektorale apo rasti i fundit në zgjedhjet parlamentare të vitit 2021 qe patronazhistat kishin te dhënat e te gjithë elektoratit dhe bënin presion apo kërcënonin me forma nga me te ndryshmet elektoratin gri apo opozitar. Edukimi i mirë i rinisë është shpresa më e madhe e vendit tonë dhe investimi afatgjatë për të ardhmen e shtetit dhe kombit tonë.

Duhet ndalur në mënyrë të menjëhershme largimi i trurit të kombit tonë nga Shqipëria, i profesionistëve dhe i forcave të reja krijuese e inovative. Shqiptarët kanë nevojë për besim, për shanse të barabarta, për siguri, për projekte afatgjata dhe me kryesorja, vendit i duhen shtetarë që e duan atdheun me zemër dhe kane vizion për te ardhmen e vendit, e jo prioritet interesin personal apo një grupi te caktuar qe për te realizuar qëllimet nuk iu dhimbset asgjë. Përqindja e emigracionit në Shqipëri është rritur në masë shumë të madhe dhe vijon te përshkallëzohet ne ritme te larta. Ajo qe është me dramatike për popullin shqiptar është fakti se në mbarë popullsinë është ngulitur ideja për të ikur dhe se ky vend nuk bëhet?! Makineria e propagandës qeveritare përpiqet qe nëpërmjet medies pranë qeverise dhe te atyre qe i ka kapur ne një mënyrë apo tjetër, te shes largimin nga Shqipëria si një çështje e cila është ngjarje normale e globalizimit qe ndodh ne te gjithë boten. Këtë përpiqet ta paraqesë në mediat e kontrolluara nga qeveria për konsumim masiv në publik duke i shoqëruar me sekuenca suksesesh qeveritare, të cilat kur i krahason me realitetin e Shqipërisë që braktiset, ata nuk kane asnjë lidhje me realitetin e dëshpërimit te një populli qe e sheh te ardhmen e tyre, vetëm ne emigracion. Konica pohonte me te drejte “Ata që do të donin t’i ngopnin shqiptarët me retorikë, në vend të urojnë zhvillimin intelektual të tyre, japin provën më të qartë të armiqësisë së tyre ndaj shqiptarëve”. Qasje që të ngjallin vetëm trishtim të tejskajshëm me realitetin shqiptar. Çdo qeveri e votuar për ti shërbyer qytetarëve dhe nuk vë interesin qytetar të parin, ajo do jetë kurdoherë një qeveri që tradhton interesin  kombëtare me dëme te mëdha, si  ndaj qytetarëve te majte e te djathte, ashtu dhe të shtetit e te shoqërisë shqiptare. Kjo qasje politike me produkte të gatshme për konsumim masiv dhe ndërtimi i një infrastrukture mediatike-propagandistike, e cila vihet në funksion të zbatimit të propagandës qeveritare është tipar themelor i funksionimit të diktaturave me një regji qendrore që prodhon e shpërndan dhjetëra apo qindra aktorë e faktorë që përsërisin të njëjtin mesazh të fabrikuar, orkestruar dhe shpërndarë nga “agjit-propi” qeveritar. Ndalimi i shpopullimit të vendit duhet të jetë kryefjalë e qeverisë, e medias dhe e shoqërisë civile në Shqipëri. Qeveria duhet të ketë një plan konkret kombëtar për qeverisje të mirë, për rritje të mirëqenies, të sigurisë publike e kombëtare, zhvillimit të ekonomisë e tregut të lirë, te bujqësisë e blegtorisë, te kthimit te Shqipërisë në një atraksion për vendasit dhe të huajt. Po ashtu, qeveria duhet jetë dinjitoze e transparente në prokurimin e fondeve publike dhe jo te presim qe skandalet mega korruptive, si te rastit te funtit, te incernatoreve te qeverisë me ministrin Koka, te vidhen me një të rënë lapsit, skandali i vjedhjes së të dhënave personale, i nxjerrjes së databazës për pagat e shqiptareve e shume skandale, e kanë kthyer shtetin qesharak në syte e publikut. Shteti shemb shtetin. Shteti trafikon të dhëna që mbrohen me ligj. Shteti tradhëton qytetaret e tij. Shteti, nga garantues kthehet në abuzues, shteti kthehet në antishtet.

Për të penguar këtë plagë të tmerrshme të braktisjes së Shqipërisë nevojitet një pakt kombëtar mes partive politike, botës akademike e universitare, komuniteteve fetare e shoqërisë civile, artistëve e njerëzve me ndikim në shoqërinë shqiptare, ku secili prej tyre të luajë rolin e tij dhe të marrë përsipër një përgjegjësi në këtë dramë për Shqipërinë tonë. Shqipëria është në rrezik te madh dhe sot ajo ka më shumë se kurrë nevojë për të gjithë Ne. Sot…nesër do jetë shumë vonë!

Sami  Repishti, Ph.D.

Titulli i këtij shkrimi ashtë maksimi i lanun për të gjithë nga Bundskanzelari gjerman, Zonja Angela Merkel, ditënqë ajo u largue nga pozita e saj qeveritare si Kryeministër I Republikës Federale Gjermane, me 2 dhjetor 2021. (Anglisht: “Trust one another!”)

Ditën e merkurre, 8 dhetor 2021, ligjëvenësit gjermanë zgjodhën social-demokratin Olaf Scholz në postin e kancelarit, tue i dhënë fund qeverisjes 16 vjeçare konservatore nën drejtimin e Zonjës Angela Merkel. Zyrtarisht,” Z.Scholz u emnue nga presidenti, Frank-Walter Steinemeir, në Pallatin Bellevue, Berlin, dhe mori votat e parlamentit si kanzelari i ri i Gjermanisë…” raportonte The NYTimes. Z.Scholz ashtë nji personalitet politik me eksperencë në artin e qeverisjes si ish ministër i financave për katër vjet.Ai vjen me premtimin se do të modernizojë Gjermaninë dhe do të punojë për ruejtjen e ambientit.

    Sot, mund të themi lirisht se dëshira e Zonjës Merkel – synimi i fundit ka qenë“me lanë Gjermaninë ma paqësore me ma shumë prosperitet”-  ashtë plotësue, për hir të mendimit dhe tëpunës sajndertuese. Ma në fund, u mbyll karriera e saj qeveritare e lavdishme me deklaratën për të gjithë, esencë e filozofisë saj personale: “Kini besim në njeni tjetrin!”, parim moral themelor I përherëshëm.

      Dy mijë vjet ma parë, nji“peshkatar” nga vendet shenjte tëNazarethit dhe Beth- lehemit, Israeli antik,na la maksimën, këshillen e skalitun në mermer: “Duajeni të afërmin!” (Ånglisht:” Love Thy Neighbor”), parimi ma themeltar – e ma i thjeshtë- i ndertimit të shoqënisë sonë njerëzore. Ky “peshkatar” u mvesh me cilësihyjnore brez mbas brezi deri sot në ditët tona. Maksimine dytë, “Kini besim në njeni tjetrin” na dhuron Zonja Angela Merkel, bijë e nji kleriku lutheran gjerman, e lindun në Hamburg por e rritun në ish-Gjermaninë lindore, nji personalitet qërefuzoime pranue komunizmin si doktrinë finale dhe u familjarizueme historinë e doktrinës së krishtenë,e cila nuk e lejoi tëmashtrohet nga propaganda marksiste-leniniste.

Për mue, i mbijetuemi i holokaustit komunist shqiptar, ajo simbolizon dyluftimin e mbrendshëm, dialogune heshtun në nji mendje tëshëndoshtë e tëngritun, në mes tëateizmit stalinist dhe frymës së krishtenëqëpërfundoi me sukses:Krishtenimi triumfoi në mendjen e ndritun dhe zemrën e pastër të Angela Merkel!

Sot, unë mendoj ndryshimin e madh të historisë europiane sikur udhëheqsit kriminelëkomunistë të Moskës (e satelitët minionë!) të kishin fitue nji betejë të këtilll. Angela Merkel ashtë nji shembull madhor i randësisë së individit në histori.Emni isaj mos u harroftë, por në mendimet e zemrat tona, ajou përjetësoftë. Fjala e saj artikulloi mendimin për miljonët qëndiejnë nevojen, shtyllë themeloreejetës sonë nëshoqëninë njerëzore.Sidomosshoqëninë tonë shqiptare!

   Sot, në Botën e Lirë flitetpër guximin e saj me përballue Presidetin Putin të Rusisë, për afrimin e saj me presidentët G.W.Bush dhe Barak Obama dhe për qortimet që herë mbas herei bani ish presidentit D.J.Trump. Sot, ajo nderohet si ikonë e shpresës për refugjatët që mbushën Europen, dhe si objekt tallje nga “populistët” pro-fashistë në shumë vende  të botës (sic!).

Nji emwn i ri në skenën politike gjermane, ajo tregoj pjekuninë e nji grueje, dhe kurajon civile me kundërshtue vendosmënisht ish kryeministrin Helmut Kohl- për shumë vite ministër i tij-, kundërshtim publik  pa mbrapaskena deri në  rrëzimin e kundërshtarit. Si kryetare e Partisë“Bashkimi Kristian Demokrat” ajoushtroi këte detyrë deri në vitin 2008 tue ruejtë frymën partiake të këtij “Bashkimi”. Në moshën 67 vjeçareajo u largue vullnetarishtnga pozitae udhëheqsit, dhe deklaroi se largohet nga politika:“Tashti ashtëkoha për mue me ulargue nga politika. Nuk deshiroj tw jem nji karrocw gjyswm e thyeme” deklaroi ajo., dheu largue nga detyra e kancelarit  si nji nga politikanwt ma popullor tw Gjermanisw. Largimi nga politika nw momentin e duhun konsiderohet si vula e pjekunisw sw nji personaliteti politik.

   Dy gazetarëtë shquem,K.Bennhold dhe M.Eddy, përfundojnë: “ Ajo mbajti premtimin e dhanun. Ashtëi pari kancelar i Gjermanisë që largohet  vullnetarisht nga pozita e mbajtun, e jo e mundun nga parlamenti ose nga publiku. Karriera e saj politike qëfilloi në njiperiudhë shprese mbas ramjes së Murit të Berlinit (1989) po mbylletnë këto vite të pasigurta;ka qenë nji rrugëtim nga fundi i historisëdhe kthim në histori”.

“Nji kapitull i ri fillon zyrtarisht në Gjermani” shkruente shtypi amerikan!

      Diten e largimit ajopëruroj mbasardhësin e saj: “Urime i nderuemi Z. Kancelar Olaf Scholz! Unë e kuptoj nga pervoja ime se ky ashtë nji moment i përmallshëm, zgjedhja e juej në këte pozitë zyrtare….por në se e përqafoni me gëzim ashtë ndoshta detyra ma e bukur me marrë përsipër poste që kërkojnë përgjegjsi ndaj këtij vendi”.

 “Ne u lidhëmsë bashku”, u përgjegj Z. Scholz. “Në mes nesh ka ekzistue gjithmonë nji bashkëpunim me besim tëndersjellë dhe të plotë. Kjo ashtë e mirë. Unë besoj se për arsye se na jemi nji demokraci e fortë, e aftë, sot ka shumëaprovime të përbashkëta bashkëpunimi në mes të demokratëve…”raporton The NYTimes. Dhe shton se ” ish Kancelari Merkel ka tregue nji sens dedikimi dhe vulneti të mirë me ba kompromisin themeli ipushtetit të saj….Ajo ka qenë gjithmonë e gatëshme me ba kompromis”.

   Prof. Naika Foroutan i Universitetit Humboldt, Berlin, shprehet se Angela Merkelndryshoi imazhin e Gjermanisë në botën që nuk priste nji gjest humanitar tëkëtill tëvinte nga Gjermania; nji vend me nji imazh të keq (nazist, SR);ajo provoi tëkundërten dhe mori refugjatët në strehim….Ky imazh do të jetë gjithëherëi shoqënuem me emnin Angela Merkel”.

    “Tranzicioni nga Merkel në Scholz “shkruente gazeta Suddeutsche Zeitung “ashtë kaq i harmonishëm sa që bahet pyetja:”Cili ashtë ndryshimi në mes tyne?” Nuk duhet të harrojmë se këta dy udhëheqës vijnë nga dy parti politike të ndryshme: Bashkimi Kristian Demokrat dhe Partia Social Demokratike. Kancelari Merkel në vitet e fundit mori rivalin e saj, Scholz,me vehte në mbledhjet me udhëheqsit botënorë, dhe e paraqiti ate. Në dy muejt e fundit Olaf Scholz ka marrë pjesë nëçdombledhje me randësi të Kancelarit Merkel. Bashkëpunimi për të mirën e atdheut!Urimi I fundit? “I nderuemi Olaf, gjithë të mirat, me kambë të mbar- dhe plot suksese” A.Merkel.

Nji sjellje shembullore për të gjithë ne!

Respekt! Nji fjalë e re zen vend qendror në monologet e fushatave politike. Në dhetorin e kaluem, Z. Scholz  ka pasë nji bisedë vidio-telefonike gjatë fushatës tij elektoraleme filozofin amerikan Prof.Michael J. Sandel (Harvard Univ.)me subjekt: përse partitë politike europiane të qendrës-së-majtë, ashtu sisocial-demokratët gjermanë, kanë humbë mbështetjen e klasës punëtore në favor të “populistëve” dhe premtimeve të tyne pa kuptim?” Biseda zgjati nji orë”, raporton gazetarja Katrin Bennhold nga Berlini. “Kjo temë, nëdukje e thjeshtë, u ba për Z.Scholz epiqendra e fushatëssë tij për kancelar, dhe shpresa e tij me ringjallë partinë e tij: kthimi i respektit të humbun për klasën punëtore”.  Për të parën herëqë nga viti 2005, Social-demokratët u banë partia ma e fortë në klasën punëtore.Scholz vuni gishtin në plagë,shkruenJuta Allmendinger, analiste e Qendrës për Studime Shoqënore. “Shumë gjermanë e shikuen ate si mjeshtër për rindertimin e njiure në mes tëklasës punëtore dhe elitave të qeverisjes”.

    Kancelari i ri, gjatë fushatës elektorale, theksoi randësinë e kultivimit  të respektitpër klasët ekonomikisht të vorfna,shpesh herë të harrueme nga qeveritarët, elita që ruejnëpozitat prestigjoze në dam të shumicës. “Z. Scholz ka prek zemrat tona” ndigjohej thanja  e masave të harrueme që kishin abandonue Partinë Social-demokrate dhe kishin përfundue në rezervate së majtës-ose  tësëdjathtës- ekstreme. Pikësynimi i tij ka qenë krijimiinji force dinamike politike me substancë, e jo premtime: me ba Gjermaninë nji vend eksperimentimi, nji “laborator politik”, me rindertue urat e prishuna te PSD me grupet tjera politike. Vrejtuesit politikë krahasojnë këte ndërmarrje me përpjekjet e Presidentit Joe Biden në ndërtimin e atmosferës së tolerancës politike, bashkëpunimit dhekompromisit në politikë.

    “Të gjithë kanë drejtue sytë kah ne” deklaronte këshilltari politik Wolfgang  Schmidt. “Në se veprojmë si duhet, na kemi nji shans me fitue. Nuk mund tëgabojmë, nuk mund të shgënjejmëata që kanëbesim tek na.“ Edhe vetë kancelari Scholz shqetësohet nga presioni që ushqejnë “populistët” pro-fashistë mbi demokracinë. “Liberalizmi demokratik po sulmohet çdo ditë e ma shumë në media; duhet të zgjidhim këte problem, tashti që sloganet e ‘populistëve’ nuk kanë sukses”.

Ajo që ngjau në SHBA në vitin 2016,periudha presidenciale e ish presidentit D.J.Trump, dhe paturpësia e tij në mosdorëzimin e pushtetit me 2021 me parullën e ‘falsifikimit të votimeve amerikane’ (e ashtuquejtuna “gënjeshtra e madhe-the big lie”)e që vazhdon te jetw nji kercënim serioz për demokracinë amerikane,studjohet mekujdes nëEurope si nji përpjekje e rrezikëshme kundër demokracisë amerikane, analizohet që të mos përsëritet!Nji nga mësimet kryesore që kemi nxjerrë ashtë mosnjohja e masave të gjana punwtore dhe katundare, dhe e nevojwve të tyne, e sidomos moskokëçarja në njohjen ma mirë të problemeve të tyne qëi mundojnë…! Atëherë “premtimi” i demagogëve gjenë audiencën e vet. Ish presidenti D.j .Trump, nji aventurier politik, ashtë nji shembull i veçantëi demagogjisë pa substancë, dhe pa vizion.

    Profesor Sandel, në studimine tij “Tirania e Meritës” argumenton si “meritokracia”embështetun nga arsimi i naltë ashtë njI motor për ngritje në shkallën shoqënore qeverisëse; ajo ka krijue nji përbuzëje të“udhëheqsive” dhe ngritjen e ‘populizmit’ që  “premton”…. pa substancë. Në lamin politik ky orientim pruni izolimin e klasave sunduese nga masat e pakënaquna. Rezultati u pa në kutitë e votimit dhe humbja “e maxhorancës” për elitat. Z. Scholz përmbledhi:” Pandemia (Covid 19.SR) zbuloi qartë se mbi cilat shpatulla ashtëndertue shoqënia e jonë që punon randë dhe përsëri përfiton shumë pak nga njingritje ekonomike e vendit.“Na duhet t‘I themi popullitdy gjana” deklaroi ai gjatë fushatës elektorale:

E para, na kerkojmë respekt, kerkojmë paga ma të mira, dhe mirënjohje për punën që bajmë; dhe

E dyta, do të sigurojmë vende pune të mira në të ardhmen.  

Sot,  vende tjera europiane reklamojnë nevojën per “respekt”.

   “Na shpresojmë se zgjedhjet tona elektorale në Gjermani do të dergojnë nji sinjal për ringjalljen e modelit social-demokratndërkombëtarisht….Na shikojmë sidomos vendet tjera tëEuropës, sepse kemi nevojë me riforcue Bashkimin Europian në votat e ardhme, në qoftë  sedëshirojmë methanë diçka të vlefshme në botën e viteve tëardhme,” përsëriti David Kuehnert, sekretari I përgjithshëmi PSD gjermane.

    Shkrimtarja Kati Marton, e veja e  ish ambasadorit Richard  Holbrooke, në librin e saj “The Chancellor-The remarkable odyssey of Angela Merkel” shkruen:

“Nji pjesë e madhe e sukseseve të arrijtuna erdhën megjithëse ajo ishte nji grue, por për arsye se ajo ishte nji grue!”(Theksi i im. SR ). Suksesi i nji grueje nw drejtimn e shtetit.  

                                                 ***

Kurdo të vijë pranvera edhe për ty, o Shqipëria e ime?

PRISHTINË, 17 Dhjetor 2021-Gazeta DIELLI/ Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani – Sadriu sot mbajti fjalimin vjetor në Kuvendin e Republikës së Kosovës. “Ne jemi të lumtur që mund të themi që Kosova është projekti më i rëndësishëm dhe më i suksesshëm i politikës së jashtme amerikane e evropiane, si dhe i të gjithë atyre që u rreshtuan pranë nesh”, theksoi mes tjerash Presidentja Osmani – Sadriu.

FJALIMI VJETOR I PRESIDENTES OSMANI NË KUVENDIN E REPUBLIKËS SË KOSOVËS:

Të dashur qytetarë të Republikës së Kosovës!

Të nderuar deputetë të Kuvendit të Kosovës, 

Shumë i nderuar kryetar i Kuvendit, z.Konjufca 

I nderuar kryeministër Kurti dhe anëtarë të kabinetit qeveritar

Të nderuar përfaqësues të vendeve tona mike, shkëlqesi ambasadorë

Të nderuar përfaqësues të medieve;

Të nderuar gjithë ju të pranishëm;

Jam shumë e lumtur që sot në cilësinë e Presidentes së Republikës, t’ju drejtohem nga foltorja e tempullit të demokracisë në përmbylljen e këtij viti, i cili ishte jashtëzakonisht sfidues, sidomos nga pandemia e cila po na përcjell prej dy vjetësh, por njëkohësisht edhe t’ju uroj një vit të mbarë 2022 me dëshirat më të mira për të gjithë qytetarët e Republikës së Kosovës, për të gjithë ju të pranishëm, për familjet dhe miqtë tuaj, si dhe për mërgatën tonë të dashur! 

Të dashur qytetarë të Republikës së Kosovës!

Pas zgjedhjeve nacionale të 14 shkurtit, përfaqësuesit tuaj të zgjedhur, duke e respektuar vullnetin tuaj të qartë dhe duke dhënë edhe një herë shembullin e mirë të funksionimit të demokracisë, më dhanë besimin që të udhëheqë me institucionin më të lartë në vend . Gjej rastin që sot, në prag ndërrimit të motmoteve, t’ju falënderoj edhe një herë për këtë besim dhe t’ju siguroj se, sikurse deri më tani, do të jem në funksion të ruajtjes së interesit të qytetarëve të Republikës dhe të interesave të shtetit tonë të dashur. 

Të nderuar deputetë!

Viti që po e lëmë pas, ashtu sikurse edhe ai paraprak, ishte me të vërtetë sfidues për ne, por edhe për gjithë njerëzimin, për shkak të pandemisë Covid-19 dhe pasojat që la si tek shëndeti i qytetarëve ashtu edhe tek ekonomia jonë. Pandemia i ka sfiduar jetët tona, duke ndryshuar mbase përjetësisht edhe mënyrën tonë të jetesës. Prandaj, në këtë moment, kur sytë tanë janë orientuar fuqishëm nga shpresa për një të ardhme më të mirë, dua që së bashku me ju t’i kujtojmë të gjithë bashkëqytetarët tanë, të cilët e humbën jetën si rrjedhojë e infektimit me këtë virus; t’u shprehim ngushëllime të sinqerta familjeve që humbën më të dashurit e tyre, por edhe t’ju jemi mirënjohës të gjithë atyre që dhanë ndihmesën e tyre, në cilëndo formë qoftë, për ta sfiduar pandeminë. Dua t’ua shpreh respektin e thellë të qytetarëve të Kosovës sidomos personelit shëndetësor, të cilët na e dhanë shembullin se vetëmohimi dhe përkushtimi për të mirën e përbashkët është gjithmonë i mundur. 

Pandemia, krahas ndryshimeve klimatike, krizave humanitare e problemeve gjithnjë e më të shumta globale, na dëshmon se shoqëritë tona janë gjithnjë e më të ekspozuara ndaj sfidave kolektive. Asnjë vend, sado i madh qoftë, nuk është i sigurt dhe nuk mund ta bëjë betejën i vetëm. Na duhet përkushtim global për të luftuar pandeminë e për të mbrojtur ambientin ku jetojmë, sikurse edhe në përballje me plot kërcënime të tjera. 

Si presidente e vendit kam bashkëpunuar me institucionet tona në vend në mënyrë që qytetarët të kenë qasje në vaksina efektive e të sigurta, për t’u mbrojtur nga ky virus. Para së gjithash falë përkushtimit të mantelbardhëve, falë punës së institucioneve si dhe gatishmërisë së qytetarëve tanë për t’u vaksinuar, sot Kosova radhitet ndër vendet më të suksesshme në luftimin e pandemisë për shkak të përqindjes së vaksinimit. Për këtë qëllim, nga dita e parë e mandatit tim i jam përkushtuar bashkërendimit të veprimeve për menaxhim të pandemisë, si dhe kam komunikuar me qytetarët rreth rëndësisë së vaksinimit si dhe me stafin mjekësor, të cilët kanë dëshmuar përkushtim e sakrificë për ta mbrojtur shëndetin publik të qytetarëve tanë. Po ashtu, kam komunikuar vazhdimisht edhe me krerët e shteteve aleate për të kërkuar mbështetje me donacione vaksinash. Padyshim që ndihma më e madhe na erdhi nga miku e aleati i përhershëm i Kosovës, Presidenti i Shteteve të Bashkuar të Amerikës, Presidenti Biden, të cilit i jemi mirënjohës për miqësinë e treguar, duke ju përgjigjur pozitivisht kërkesës sonë për një donacion prej gjysmë milion vaksinash. Njëkohësisht, vendet e Bashkimit Evropian e shumë shtete të tjera mike, na qëndruan pranë në momentet e vështira të pandemisë, duke ofruar përkrahjen e nevojshme nëpërmjet donacioneve e vaksinave e të pajisjeve mjekësore. Prandaj, duke i falënderuar qytetarët për vetëdijen e treguar, i lus ata që të vazhdojnë me vaksinimin, përfshirë edhe marrjen e dozës së tretë, apo siç njihet doza përforcuese, e cila është e vetmja mënyrë për të parandaluar valë të re të infektimeve e cila do ta afektonte negativisht si shëndetin e qytetarëve, ashtu edhe ekonominë tonë. 

Sikurse edhe shumë herë gjatë historisë sonë, edhe gjatë këtij viti të brishtë ne dëshmuam se në kohët më të vështira, ne gjejmë forcë për të qëndruar së bashku, duke krijuar kohezion mendimesh e veprimesh për të mirën e Republikës. Së bashku, ne dëshmuam se kujdesi ndaj njerëzve tanë dhe humaniteti janë vlerat që na bashkojnë, brenda dhe jashtë institucioneve.

Të dashur qytetarë!

Të nderuar deputetë!

Si Presidente dhe  udhëheqëse e politikës së jashtme jam angazhuar që të mbroj dhe të shtyj përpara interesat e Kosovës, të bëj rienergjizimin e aleancave me shtetet mike, si dhe të trasoj rrugën për krijimin e aleancave të reja. Gjatë kësaj periudhe, kam iniciuar praktikën e koordinimit të rregullt ndërinstitucional me Kuvendin dhe Qeverinë e Kosovës në funksion të adresimit të sfidave dhe promovimit të qëllimeve të përbashkëta në politikën e jashtme. Për këtë dua të falënderoj për bashkëpunim kryetarin e Kuvendit, kryeministrin e qeverisë së Kosovës dhe zëvendëskryeministren dhe ministren e Punëve të Jashtme.

Kosova është me fat të mirë të ketë miq anë e mbanë botës. Ata që kanë qëndruar me ne në ditët më të vështira, por të cilët me po kaq ngulm dhe përkushtim po na qëndrojnë pranë dhe tani drejt konsolidimit të shtetësisë sonë dhe fuqizimit të subjektivitetit ndërkombëtar të Republikës sonë. 

Ne jemi të lumtur që mund të themi që Kosova është projekti më i rëndësishëm dhe më i suksesshëm i politikës së jashtme amerikane e evropiane, si dhe i të gjithë atyre që u rreshtuan pranë nesh. Prandaj, në vizitat e mija të realizuara këtë vit, përveç se kam shprehur mirënjohjen e palëkundur të qytetarëve tanë për aleancat që i kemi dhe për mbështetjen e vazhdueshme të partnerëve tanë, jam përkushtuar për të ngritur nivelin e shkëmbimit bilateral me vendet të cilat i kam vizituar, qoftë sa i përket raporteve politike e diplomatike e deri te ato të tregtisë, sigurisë, shëndetësisë, arsimit, turizmit, agjendës së gjelbër, teknologjisë informative e inovacionit, por dhe shumë fusha të tjera në interes të qytetarëve tanë.

Gjatë një viti, në kuadër të përpjekjeve për forcim dhe thellim të raporteve dypalëshe me shtetet tjera, kam takuar dhjetëra krerë shtetërorë, në vizita bilaterale e në forume multilaterale. Gjatë këtyre takimeve me shtete njohëse e jonjohëse, kam shtyrë përpara forcimin e subjektivitetit ndërkombëtar të Kosovës, thellimin e aleancave, shtimin e njohjeve dhe mbështetjen për anëtarësim në organizata rajonale dhe ndërkombëtare. 

Kosova është një shtet që e meriton mbështetjen e pakursyer të aleatëve tanë, sepse ajo këtë vit, më shumë se kurrë, e ka dëshmuar që është një demokraci e fortë dhe e qëndrueshme. Prandaj, pata nderin që me krenari të prezantoj vendin tonë si  një shembull dhe një model i një demokracie të suksesshme në kuadër të Samitit për Demokraci të organizuar nga presidenti Biden.

Po ashtu, vendi ynë mbetet i palëkundur në orientimin Euro-Atlantik. Jemi të bindur se vetëm me integrimin e plotë të vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE dhe në NATO, projekti i Evropës së Bashkuar do të jetë më pranë realizimit të plotë. Ky qëndrim dhe kjo aspiratë e jona është shprehur dhe konfirmuar në çdo takim të realizuar qoftë në vizitën në Bruksel, në takimet me sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, e udhëheqës të tjerë të kësaj aleance, me kryetaren Komisionit Evropian dhe takimet me liderët tjerë evropianë, të cilët e kanë vizituar Kosovën gjatë këtij viti. Kosova është fuqishëm e përkushtuar për të realizuar objektivat në rrugëtimin tonë euro-atlantik, sepse ne nuk kemi e nuk kemi pasur asnjëherë orientim tjetër, e këtë po e dëshmojmë edhe nëpërmjet reformave konkrete. Megjithatë, vonesa disavjeçare në procesin e liberalizimit të vizave po dëmton jo vetëm qytetarët tanë, por edhe kredibilitetin e BE-së. Prandaj po punojmë pareshtur me shtetet anëtare, në veçanti me ato që kanë dyshime, që ky proces të përmbyllet suksesshëm sa më shpejt. 

Nga vizitat si dhe takimet bilaterale në shtete si Gjermania, Zvicra, Austria, Shqipëria, Turqia, Estonia, Belgjika, Portugalia, Kanadaja, Japonia e deri tek komunikimi i drejtpërdrejt telefonik me zëvendespresidenten e SHBA e takime me zyrtarë të tjerë amerikanë, komunikimi me presidentin e Izraelit e shumë liderë të tjerë, si dhe takime të shumta në forume rajonale e ndërkombëtare, kam shtyrë përpara fuqizimin e aleancave në interes të Kosovës, duke qartësuar njëkohësisht qëndrimin tonë lidhur me zhvillimet e brendshme, ato rajonale si dhe globale. 

Për të avancuar bashkëpunimin rajonal të bazuar në parime të shëndosha të trajtimit të barabartë dhe në shërbim të agjendës për integrim në BE kam takuar liderët e shteteve të rajonit si në kuadër të procesit Brdo-Brijuni ashtu edhe dhe në kuadër të procesit të SEECP në Turqi. Kosova është partner i besueshëm i vendeve të rajonit dhe kundërshtar i vendosur i ndikimit rus dhe nismave destabilizuese të Serbisë. Dhe kjo është dëshmuar edhe me kërkesën drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme për deklarimin si persona non-grata të dy zyrtareve rus të cilët rrezikonin sigurinë tonë kombëtare. Gjithashtu, në funksion të konsolidimit të qëndrimit të shteteve të rajonit kundrejt rreziqeve me të cilat ballafaqohemi, jam takuar shumë herë me presidentin shqiptar, presidentin slloven, atë kroat, malazez, maqedonas dhe boshnjak. Zëri ynë i përbashkët dhe veprimet tona të koordinuara janë e vetmja rrugë përpara. 

E këto biseda po konkretizohen gjithnjë e më shumë edhe me vizitat e liderëve në Kosovë. Vetëm në muajin e fundit, Kosova është vizituar nga presidenti i Shqipërisë, presidenti Slloven, kryeministri kroat, presidenti i Maqedonisë së Veriut, e javën tjetër do të presim në vizitë zyrtare presidentin Kroat, së shpejti do të mirëpresim edhe presidentin e Letonisë dhe udhëheqës të tjerë botërorë. Kosova çdo ditë e më shumë do të shndërrohet në vend nikoqir të vizitave të nivelit të lartë, sepse tashmë rajoni dhe bota po e kupton se vendi ynë është një partner serioz, i gatshëm për t’u ballafaquar me sfida, dhe i pjekur për të kontribuar në projekte rajonale e ndërkombëtare.

Në forume të shumta ndërkombëtare, nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, pjesëmarrja në diskutimin për Kosovën në Këshillin të Sigurimit, Kongrese e forume të shumta në Kanada, në Berlin, në Antalia e në shumë vende të tjera, zëri i Kosovës është dëgjuar qartë e pa ekuivokë, ndërkaq miqësitë vetëm sa janë thelluar.  

Duke e kuptuar rëndësinë e shkëmbimeve tregtare për përafrimin e interesave tona strategjike, jam angazhuar që të mbaj takime dhe diskutime me përfaqësuesit e disa prej bizneseve më të mëdha e më të suksesshme si në Zvicër, Gjermani, Japoni,  Austri, Portugali, Turqi e shumë vende të tjera me ç‘rast jam fokusuar në përçimin e mesazhit se Kosova është një vend i sigurt për investitorët dhe një partner i besueshëm për të bërë biznes.

Nisur nga këto vizita, takime e komunikime, mund t’ju konfirmoj  se Kosova ka miq dhe aleatë të rinj e të vjetër në secilin kontinent, që janë të palëkundur në mbështetjen që na ofrojnë në rrugëtimin tonë të drejtë të qenit anëtar me të drejta të të plota e barabarta në komunitetin ndërkombëtar.

Dhe e gjitha kjo ka ndodhur përkundër një starti jashtëzakonisht sfidues. Duke aplikuar një politikë të jashtme tërësisht pasive e të çakorduar në të kaluarën, e fatkeqësisht duke pranuar edhe moratoriumin që cenonte rendin tonë kushtetues dhe të drejtën për konsolidimin për subjektivitetin tonë ndërkombëtar, jo vetëm se u dëmtuan interesat tona strategjike, por realisht edhe ishin fikur dritat e politikës sonë të jashtme. Tani këto drita jo vetëm që janë të ndezura, por po punohet pareshtur që Kosovën ta kthejmë mbarë e të ecim përpara ashtu siç e meritojnë qytetarët tanë. 

Për të arritur objektivat e politikës së jashtme, Kosovës i duhet një shërbim i jashtëm me diplomatë profesionistë që me nder e me përkushtim i shërbejnë Republikës sonë. Në këtë drejtim, reforma në shërbimin e jashtëm është e domosdoshme dhe hapat që i kemi ndërmarrë po sigurojnë ngritje të kualitetit, meritokracisë e integritetit në këtë shërbim. Kam dekretuar për ambasadorë emra profesionistësh kredibilë të cilët do t`i shërbejnë Kosovës e interesit të saj në ballafaqim me sfida të shumta. Për herë të parë në Kosovë, kemi bërë të mundur që nga të gjithë shefat e misioneve, ¾ të jenë  diplomatë karriere, ndërkaq vetëm ¼ të emëruar sipas çelësit politik, përderisa në të kaluarën numrat ishin të kundërt ku, në kundërshtim me ligjin, numri i të emëruarve politikë arrinte deri në 75%. 

Të dashur qytetarë, 

Si Presidente e vendit, e shoh dialogun me Serbinë si mjet të rëndësishëm për stabilitetin dhe zhvillimin e rajonit tonë. Kosova do të vazhdojë të luajë rol konstruktiv në këtë proces duke ofruar propozime konkrete të cilat mbrojnë interesat e vendit tonë, që kanë në qendër të vëmendjes qytetarët tanë si dhe kontribuojnë në paqe e stabilitet afatgjatë në të gjithë rajonin. Për fat të keq, nuk e shohim këtë gatishmëri tek Serbia. Në fakt, qëllimet e tyre mbesin të njëjta përherë, sado që strategjitë mund t’u ndryshojnë. Serbia ka pretendime të qarta territoriale ndaj Kosovës dhe këtë nuk e fshehë as në retorikë e as në veprime. Duke shërbyer si trampolinë e interesave ruse në rajon, Serbia ka për qëllim të destabilizojë shtetet e tjera të rajonit, përfshirë Kosovën, duke përdorë logjikën e shekullit të kaluar. 

Prandaj, rajoni ynë ka nevojë për intensifikim të vëmendjes amerikane e evropiane, në mënyrë që të neutralizohet ndikimi i mëtejmë agresor ruso-serb në Ballkan. 

Sa i përket dialogut ndërkaq, ai nuk mund të ketë sukses nëqoftëse nuk nxjerrim mësime nga gabimet e së kaluarës. Nga gabimet e së kaluarës duhet të mësojmë edhe ne, por edhe miqtë tanë në BE që e lehtësojnë këtë proces:

Së pari, dialogu nuk është dhe nuk do të lejojmë asnjëherë që të shndërrohet në dialog për statusin, për territorin, për funksionalitetin e brendshëm e për rendin kushtetues të vendit tonë. Idetë që kishin për synim ndarjet territoriale në vija etnike dhe aventurat e tjera të rrezikshme nuk do të përsëriten më në vendin tonë. Statusi i Kosovës është vendosur njëherë e përgjithmonë, në përputhje me vullnetin e popullit të saj, nëpërmjet shpalljes së pavarësisë së vitit 2008, e konfirmuar nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë si një akt në përputhje me të drejtën ndërkombëtare.  

E dyta,  idetë e shekullit të kaluar, që kanë për qëllim segregimin e jo integrimin, që kanë për qëllim ndarjet etnike e jo multietnicitetin, nuk janë as në të mirën e Kosovës e as të rajonit. Në fakt, siç dëshmon historia, idetë e tilla krijojnë konflikte të reja e do të krijonin po ashtu jofunksionalitet në vend se të kontribuonin në paqe. Prandaj, me tërë atë që po ndodhë së fundmi në Bosnje e Hercegovinë, është e pakuptueshme se si ende ka zëra që shtyjnë përpara ide që në Kosovë thjeshtë do ta krijonin krizën e njëjtë si në Bosnje e Hercegovinë apo kriza të ngjashme me ato të krijuara nga Rusia në Ukrainë e në Moldavi. Prandaj i ftoj të gjithë që të punojmë bashkërisht për të refuzuar idetë e shekullit të kaluar e të ecim përpara me ide të shekullit 21, ide që janë në frymën evropiane dhe që synojnë integrimin, harmoninë e bashkëjetesën.  Shoqëritë dhe shtetet më të suksesshme në botë janë ato që kanë përqafuar vlerat e diversitetit dhe integrimit të të gjithëve pa dallim. Kosova synon pikërisht këtë. 

E treta, në dialog duhet të ketë trajtim të barabartë të palëve. Prandaj të akuzohet Kosova si palë kinse penguese e destruktive është njëanshmëri që lëndon kredibilitetin e procesit të dialogut. Të akuzohet Kosova për destruktivitet në një kohë kur Serbia dëshmon me veprime të hapura synimin për cenimin e integritetit tonë territorial, mbështetjen e strukturave ilegale e grupeve trans-nacionale të krimit, shtyrjen përpara të interesave ruse në rajon, nuk zbaton shumicën e marrëveshjeve të arritura në Bruksel, mbanë peng mbi 1.600 qytetarë tanë në varreza masive, nuk tregon gatishmëri për kërkimfalje e as drejtësi dhe nuk pranon peshën historike të luftërave që i ka shkaktuar në Ballkan; përderisa ajo vazhdon të shkelë të drejtat themelore të qytetarëve në Preshevë, Medvegjë e Bujanoc, sidomos nëpërmjet spastrimit të heshtur etnik me pasivizim të adresave; e shumë e shumë veprime destruktive. Pra. të akuzohet tani Kosova për destruktivitet është jo vetëm njëanshmëri, por akomodimi i një Serbie të tillë cfarë e paraqita dhe cfarë është realiteti është gabim që do t’i kushtojë shumë rajonit tonë e gjithë Evropës. Historia na mëson, se akomodimi i autokratëve asnjëherë nuk sjell më shumë paqe, por më shumë luftëra e vuajtje. Prandaj, të mësojmë nga historia. Sepse, përkrahja dhe inkurajimi i autokratëve, është dekurajimi më i madh ndaj demokracisë në kohën kur demokracia anekënd botës po rrezikohet nga tendencat autoritare në rritje e nga kampanja të dezinformimit me qëllime dashakeqe. 

E fundit dhe më e rëndësishmja sa i përket dialogut: dialogu mund të ketë sukses nëse përmbyllet duke pasur në qendër të vetmen zgjidhje e cila sjellë paqe në rajon, e ajo është njohja reciproke, duke respektuar integritetin territorial, sovranitetin dhe rendin kushtetues të Republikës sonë, si dhe të drejtat dhe interesat e qytetarëve tanë. 

Prandaj, Serbia duhet të heqë dorë nga tendencat destabilizuese në veri, nga presioni ndaj qytetarëve serbë të Kosovës, si dhe nga  përkrahja e strukturave ilegale, sikurse edhe të heqë dorë nga politikat agresive ndaj fqinjëve të saj. Kjo do të krijonte kushte të favorshme për të shtyrë përpara suksesshëm si procesin e dialogut ashtu edhe zhvillimin ekonomik të rajonit tonë. Poashtu, do të dëshmohej se vlerat fundamentale, sidomos ato të sundimit të ligjit, janë vlerat orientuese të rajonit tonë. 

Sa i përket sundimit të ligjit, Kosova ka dëshmuar vendosmëri për ta luftuar krimin e organizuar dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë në gjithë territorin e saj, kurdo që vlerëson se jeta e qytetarëve tanë po rrezikohet për shkak të aktiviteteve të tilla kriminale. Aksionet e policisë, në çdo cep të vendit tonë janë të pashmangshme për ta mbrojtur jetën dhe dinjitetin e shtetasve tanë. Policia jonë nuk i targeton etnitë, por celulat e krimit. E, në luftimin e krimit të gjithë duhet të jemi të pakompromis. 

Mbrojtja e shtetit nga kërcënimet e brendshme, rajonale dhe globale nuk është vetëm e nevojshme, por është detyrim i shenjtë i çdo burri dhe çdo gruaje që i shërben shtetit. Krimi i organizuar transnacional dhe korrupsioni shkojnë dorë për dore ashtu si edhe pastrimi i parave, terrorizmi, trafikimi i armëve, narkotikëve dhe, fatkeqësisht, trafikimi i njerëzve. Prandaj, institucionet e sigurisë do të vazhdojnë ta kenë jo vetëm përkrahjen e qytetarëve të vendit, por edhe të institucioneve në luftimin e këtyre dukurive negative. Policia e Kosovës sot gëzon besimin dhe respektin e qytetarëve tanë ngaqë e luftojnë krimin dhe i mbrojnë lagjet dhe familjet tona. E krahas kësaj, agjencitë e zbatimit të ligjit vazhdojnë të luajnë rol kritik në sigurinë tonë kombëtare. Ato meritojnë mbështetjen tonë teksa po reformohen dhe po rigjallërohen çdo ditë. Kemi emëruar profesionistë me integritet në krye të Agjencisë së Kosovës për Inteligjencë të cilët po sigurohen që besnikëria ndaj Republikës sonë e askujt tjetër, disiplina, guximi dhe integriteti të jenë në qendër të çdo vendimi dhe operacioni që ndërmerr ose për të cilin informon Agjencia jonë e Inteligjencës.

Por, krimi luftohet në mënyrë shumë më efektive kur ka bashkëpunim ndërkufitar në këtë drejtim. Prandaj, anëtarësimi i Kosovës në organizata ndërkombëtare të zbatimit të ligjit është jetik për ne. Kundërshtuesit e këtij procesi duhet ta kuptojnë se kundërshtimi ndaj anëtarësimit të Kosovës është i barabartë me mbështetjen për organizatat kriminale transnacionale.

Të vetëdijshëm se sundimi i ligjit është sfidë e gjithë këtyre viteve, që nga fillimi i mandatit kam ngulmuar që beteja për rend e ligj jo vetëm të mbetet një nga synimet tona kryesore, por e kam trajtuar atë si parakusht, si parakusht për demokraci të qëndrueshme dhe zhvillim të gjithmbarshëm socio-ekonomik. Prandaj, kam insistuar që procesi i vetingut të jetë përpjekja më serioze deri më tani për reforma në sistemin e drejtësisë dhe do të vazhdoj ta përkrahë atë fuqishëm. Vetingu i vazhdueshëm, i bërë me kritere objektive dhe ekspertizë profesionale, i kontribuon integritetit dhe efikasitetit të sistemit gjyqësor dhe prokurorial, si dhe forcon besimin e qytetarëve në sistemin e drejtësisë. Që ta nderojmë Republikën tonë dhe të jemi besnikë ndaj saj, duhet të pranojmë kolektivisht se reformat, sado të dhimbshme për dikë, janë rruga drejt konsolidimit tonë si shtet.

Që nga fillimi i mandatit tim si presidente, kam punuar që të ruhet e të përforcohet integriteti i institucioneve të vendit, prandaj edhe çdo emërim e kam bërë duke pasur parasysh vetëm e vetëm këtë parim. Për këtë qëllim, kam bashkëpunuar me secilin institucion dhe kam adresuar secilën brengë të qytetarëve tanë. Zyrën e Presidentes e kemi shndërruar në zyrë të hapur e transparente për të gjithë qytetarët. Institucioni që drejtoj është shpallur si institucioni më transparent në rajon, ndërkaq këtë përkushtim për transparencë të plotë karshi publikut, jo vetëm ndaj atyre që bëjnë kërkesa, gjatë këtij muaji do ta dërgojmë në një nivel tjetër, ku në mënyrë proaktive do të publikojmë shpenzimet e mia dhe të kabinetit tim, natyrisht të gjitha shpenzimet zyrtare, por edhe shpenzimet e viteve paraprake, ku dëshmohet që përderisa shpenzimet tona janë shumëfish më të vogla, puna jonë për vendin është shumëfish më e madhe. 

Të dashur qytetarë!

Kosova po konsolidohet çdo ditë si shtet e po e zgjeron rolin e saj si faktor paqeje e stabiliteti në rajon. Nisur nga kompetencat e mia si komandante supreme e Forcës së Sigurisë së Kosovës kemi punuar bashkë që FSK-ja të zhvillohet në ruajtëse të paqes së brendshme e në faktor të rëndësishëm për ruajtjen e paqes globale. Ajo është dëshmuar si partner i besueshëm e i rëndësishëm i ushtrisë më të fuqishme në botë, asaj të SHBA-ve, dhe partnerëve të tjerë brenda aleancës më të fuqishme ushtarake në historinë e njerëzimit, atë të NATO-s. Për herë të parë në historinë e forcave tona, trupat tanë zbarkuan në një mision paqeruajtës ndërkombëtar, në Kuvajt, së bashku me ushtrinë amerikane dhe ka validuar kapacitetet e saj të këmbësorisë në nivel kompanie, gjatë ushtrimit më të madh të organizuar pas Luftës së Dytë Botërore “Defender Europe 21”, duke e bërë edhe më të dukshëm kështu e më funksional partneritetin tonë me vendet aleate e duke e ridëshmuar orientimin tonë strategjik. Në anën tjetër, ne jemi shndërruar në vend të besueshëm për partnerët, ngase duke i strehuar refugjatët afganë, në koordinim me Shtetet e Bashkuara dhe me NATO-n, ne kemi dëshmuar se jo vetëm jemi partnerë, por edhe mund të japim kontribut të rëndësishëm në trajtimin e krizave globale. Por mbi të gjitha, si ish-refugjatë vet, kemi dëshmuar shpirtin tonë solidarë dhe ashtu siç u gjinden pranë nesh shumë shtete në vitin 1998-99, ne sot po tregojmë se nuk u mbyllim derën atyre që u detyruan të largohen nga shtëpitë e tyre.  

Në këtë drejtim, gjatë këtij viti kam autorizuar edhe zbarkimin e parë të FSK-së jashtë vendit, pra atë në Kuvajt, si dhe operacionin humanitar gjatë zjarreve të stinës së verës në Shqipëri. Ushtria jonë është e gatshme të jetë pjesë e operacioneve tjera paqeruajtëse dhe ushtarake jashtë vendit, së bashku me Ushtrinë amerikan edhe ushtritë tjera aleate në vatrat e krizës nëpër botë. Me Shtetet e Bashkuara po zhvillojmë diskutimet për intensifikim të bashkëpunimit edhe më të ngushtë bilateral ushtarak por edhe në çdo vizitë jashtë vendit kam iniciuar thellim të bashkëpunimit në fushën e mbrojtjes dhe të sigurisë. Së fundi, në krye të Ushtrisë së Kosovës kam emëruar gjenerallejtënant Bashkim Jasharin, i cili sjell me vete përvojë dhe përgatitje profesionale të gjatë dhe i bën nderë ushtrisë tonë, duke mbrojtur namin dhe trashëgiminë e familjes së lavdishme Jashari si dhe te Ushtrisë Çlirimtare te Kosovës, e në të njëjtën kohë duke e shtyrë FSK-në përpara drejt sukseseve të reja, si ushtri që në të ardhmen e afërt e ka vendin në NATO. 

Përderisa punojmë në fuqizimin e kapaciteteve mbrojtëse ndaj rreziqeve që vijnë nga jashtë, ne po ashtu duhet ta kuptojmë që një ndër rreziqet më të mëdha që i kanoset një shoqërie është injorimi i dukurive negative të cilat rrënjosin pabarazinë e shpeshherë përfundojnë edhe me humbje jetësh. 

Prandaj, fuqizimi, garantimi i të drejtave të barabarta dhe promovimi i të arriturave e sukseseve të grave dhe vajzave tona ka qenë dhe mbetet një prej angazhimeve të mia kryesore. Përgjatë këtij viti, gratë dhe vajzat tona vazhduan ta lartësojnë e nderojnë Republikën tonë në rrafshin rajonal, si dhe atë ndërkombëtar. Jam shumë krenare me arritjen e secilës prej tyre. E mbi të gjitha, jam shpresëplotë, sepse atyre po u jepet mundësia që të shërbejnë si shembulli më i mirë edhe për çdo vajzë e grua tjetër në Kosovë, duke u dëshmuar atyre se ëndrrat bëhen realitet. 

Por, është kaq e dhimbshme që disave u prehen ëndrrat në gjysmë e disave u prehen krahët në fluturim e sipër. Paralel me pandeminë COVID-19, edhe Kosova u bë viktimë e pandemisë së dhunës mbi bazë gjinore. Në vitin 2021 numri i rasteve të dhunës mbi bazë gjinore është rritur ndjeshëm ndërkaq vrasjet e aktet mizore kundër grave kanë vazhduar. Janë shumë jetë të humbura, të cilat janë viktima jo vetëm të dhunës së partnerëve të tyre, por janë edhe viktima të mangësive tona si shoqëri për të ngritur nivelin e vetëdijes individuale e kolektive deri në atë pikë ku çdokush e ka të qartë se çdo jetë ka peshë të barabartë, e ku askush e për asnjë motiv, nuk ka të drejtë t’ia cenoj dikujt të drejtën në jetë.   

Andaj, është imperativë që të gjithë ne të përkrahim strategjinë kombëtare kundër dhunës mbi bazë gjinore e cila është udhëhequr nga fryma e Konventës së Stambollit, konventë kjo që na bëri bashkë të gjithëve, pa dallim partie, gjinie a etnie, në votimin unanim të saj në mandatin e kaluar. Njëkohësisht, pres përkrahjen tuaj në procesin e harmonizimit të të gjitha ligjeve përkatëse me dispozitat e ligjit për barazinë gjinore, për të garantuar vendin e duhur për gratë tona në institucionet publike dhe në rolet vendimmarrëse.

Për të ndalur epideminë e dhunës mbi baza gjinore, duhet të angazhohemi që të rriten dënimet minimale kundrejt dhunuesve. Viktimat e dhunës në familje përjetojnë akte të vazhdueshme të terrorit, pra jo vetëm një herë, për to çdo ditë është terror, prandaj edhe niveli i dënimeve aktuale, po flas për dënimet minimale,  duhet të rritet duke i barasvlerësuar ato me aktet e terrorizmit. Ajo që i ndodhi Marigona Osmanit e shumë grave të tjera nuk është asgjë më pak, sepse ato përjetuan terror më shumë se sa një herë. Ato sot do të duhej të ishin në mesin e të dashurve të tyre, duke bërë plane për realizim të dëshirave për vitin e ri. Dështimi për mbrojtjen e tyre është ndër dështimet më të mëdha në historinë e shoqërisë sonë. E përderisa Kosova është terrorizuar nga akte të tilla, në sistemin tonë gjyqësor ka raste kur gratë e vajzat ndonëse viktima, fajësohen për dhunën ndaj tyre, teksa moralizohet në emër të “nderit” për ta arsyetuar dhunën. Një gjuhë e tillë është e papranueshme për shoqërinë tonë, por mbi të gjitha për njerëzit që punojnë në sistemin tonë të drejtësisë. Le t’i lexojnë këto vendime të gjithë ata që ende kanë dyshime për domosdoshmërinë e vetingut në sistemin e drejtësisë, si parakusht për rritje të integritetit. 

Gratë dhe vajzat, sikurse edhe çdo qytetarë i vendit tonë, duhet dhe do ta kenë vendin e merituar në shoqëri dhe të drejtat e garantuara për një jetë të dinjitetshme dhe mundësi të barabarta. Prandaj në dhjetëra aktivitete së bashku me shumë prej jush, kemi dhënë mbështetje institucionale e në raste të caktuara edhe financiare, në mënyrë që projektet që synojnë barazinë gjinore të ecin përpara suksesshëm.

Krahas kësaj,  Kosova pasurinë më të madhe i ka fëmijët dhe rininë e saj. Si Presidente angazhohem që t’ju krijojmë mundësinë dhe hapësirën e duhur për të përparuar dhe zhvilluar në një mjedis të sigurt dhe të shëndosh në mënyrë që të arrijnë potencialin e tyre të plotë.

Gjatë këtij viti kam hapur Presidencën ndaj grupeve të ndryshme rinore dhe fëmijëve nga komunitete të ndryshme duke synuar ngritjen e vetëdijes për kauza të rëndësishme, sidomos për fëmijët me nevoja të veçanta, fëmijë nga grupe të margjinalizuara e fëmijë që po ballafaqohen me beteja shëndetësore në një moshë shumë të re. Ata më së shumti kanë nevojë për përkrahjen tonë, në mënyrë që të kenë mundësi t`i ofrojnë shtetit e shoqërisë potencialin e tyre të jashtëzakonshëm. 

Si Presidente e vendit ju siguroj se nuk do të ndalem së angazhuari që ta ndërtojmë bashkërisht një shoqëri të hapur për të gjithë dhe të barabartë. Andaj, mesazhi im për çdo fëmijë, e sidomos ata me nevoja të veçanta, është se të gjithë në një mënyrë ose tjetër ballafaqohemi me kufizime të ndryshme në jetë, porse, do të punojmë fort së bashku për ta shndërruar çdo sfidë në një mundësi të re, në një rast për të arritur gjithnjë diçka më shumë. Do të vazhdojë të angazhohem që të gjithë të trajtohen barabartë, e mbi të gjitha të kenë qasje të plotë në të drejta e në shërbime.

Po ashtu, po punojmë që të shtyjmë tek të rinjtë vlerat e aktivizimit qytetar, vullnetarizmit dhe kontributit në komunitet si themele të një shoqërie të shëndoshë e demokratike. Padyshim se te rinjtë tanë ende ballafaqohen me sfida që moshatarët e tyre në Evropë nuk i hasin. Përkundër këtyre barrierave, shumë të rinj tanë janë kampionë olimpik në sport e në shkencë, janë superyje në fushën e muzikës dhe artit, janë udhëheqës të ndryshimit, si dhe mbeten disa nga mendjet më inovative në rajon e përtej.

E përderisa e kuptojmë se potenciali ynë njerëzor është drejtimi ku duhet të investohet, dua poashtu të theksoj se ekonomia jonë ecë përpara vetëm me një popullatë të shëndoshë. Prandaj jetesa në një ambient të pastër është parakusht themelor për të arritur këtë. Fillimisht si Kryetare e Kuvendit, e po ashtu edhe prej ditës së parë si Presidente, kam prioritizuar angazhimin për promovimin e agjendës së gjelbër në vend, sepse jam e bindur se politikat e gjelbra dhe mbrojtja e mjedisit janë mbi të gjitha garanci për mbrojtjen e shëndetit tonë.

Duke besuar fuqishëm në rëndësinë e gjithpërfshirjes dhe komunikimit të hapur për një të ardhme të ndërtuar rreth konceptit për zhvillim të qëndrueshëm, kam realizuar takime të rregullta konsultative rreth këtyre temave me përfaqësues të shoqërisë civile, komunitetin e biznesit, partnerët rajonal e ndërkombëtar, kam marr pjesë në cdo diskutim të drejtpërdrejt për të ngritur vetëdijen tonë kolektive për rëndësinë e promovimit dhe përqafimit të konceptit zhvillimor të bazuar në politika të gjelbra.

Të dashur pjesëtarë të komuniteteve që jetoni në Kosovë!

Secili komunitet jep një kontribut të rëndësishëm për diversitetin shoqëror në Republikën e Kosovës, dhe si Presidente do të mbështesë të gjitha nismat që bëjnë të njohur dhe promovojnë diversitetin e tillë shoqëror si vlerë. Në mbledhjen e Këshillit Konsultativ për Komunitete në  Presidencë, që mblidhet aktivisht dhe në takimin e fundit këtë javë, si dhe në komunikimet e rregullta që kam me partitë, shoqërinë civile si dhe me pjesëtarë të komuniteteve dua t’i siguroj se Kosova nuk synon vetëm tolerancën, por edhe vlerësimin e diversitetit kulturor e etnik në të cilën jetojmë. Në këtë drejtim, integrimi i diversitetit kërkon dialog dhe pjesëmarrje mes institucioneve dhe pjesëtarëve të komuniteteve i cili duhet të vazhdojë e të intensifikohet. Në njërën anë, institucionet publike do të vazhdojnë me punën dhe përpjekjet që të krijojnë kushtet ku pjesëtarët e të gjitha komuniteteve kanë mundësinë që të jenë anëtarë me të drejta të plota dhe aktiv në shoqëri. Secili prej nesh duhet të refuzojmë ndarjen mbi linja etnike, dhe duhet të inkurajojmë një kulturë politike që mundëson gjithsecilit të shpreh, ruaj dhe zhvilloj lirisht identitetin etnik, kulturor, gjuhësor ose fetar. Nga ana e tyre, pjesëtarët e komuniteteve duhet t’i gëzojnë plotësisht të drejtat e tyre sipas Kushtetutës së Kosovës, por edhe të respektojnë detyrimet e tyre si qytetarë të Republikës së Kosovës. Në këtë mënyrë, pjesëtarët e komuniteteve do të jenë në gjendje të gëzojnë interesat e tyre individuale duke kontribuar njëkohësisht edhe në të mirën e përbashkët të shoqërisë dhe të shtetit tonë.

Të nderuar deputetë, 

Të dashur qytetarë të Kosovës!

Kosova është vend i qytetarëve të saj, në të cilin ndryshimet politike, kulturore e religjioze përbëjnë shtysë për kohezion nacional, sikur që diversiteti i mendimeve përbën thelbin e botëkuptimit tonë për vlerat e përbashkëta. Si pjesë e diversitetit kulturor perëndimor, ndërkaq, ne jemi të përkushtuar që t’i shërbejmë vendit dhe ta respektojmë vullnetin e qytetarëve tanë e ta bëjmë të mundur realizimin e ëndrrave të tyre, në vendin e tyre. E, ëndrrat e qytetarëve tanë sot janë të lidhura me zhvillim të përshpejtuar ekonomik, social e kulturor. Por, historia jonë, është e lidhur ngushtë edhe me mërgatën shqiptare, e cila e ka mbajtur gjallë jetën në vitet ’90 dhe po e mban të pashkëputur lidhjen dhe dorën e ndihmës edhe sot, më shumë se 20 vjet pas. Prandaj, edhe sot këtu para jush dua t’i falënderoj nga zemra për këtë kontribut. Mirëpo, historia jonë po ashtu është e lidhur edhe me miqtë tanë, të cilëve u jemi përjetësisht mirënjohës, sepse vazhdojnë të qëndrojnë krah nesh në synimet tona për forcimin e shtetit të Kosovës dhe integrimin e shpejtë në strukturat euroatlantike. 

Të dashur bashkëqytetarë!

Ne po hyjmë në vitin 2022 me shikim kah e ardhmja. Përpara do ta kemi një vit tjetër në të cilin do të mund të përballemi me sfida e vështirësi, do të kemi shumë angazhime, por pa dyshim edhe shumë momente për të festuar. 

Jemi të vetëdijshëm se detyrë parësore është ta mposhtim pandeminë, e bashkë me të edhe pasigurinë e pashpresën. Por, edhe që ta krijojmë solidaritetin e nevojshëm për parimet themelore mbi të cilat është krijuar e qëndron shteti ynë. Në një shoqëri si kjo e jona, solidariteti është baza e çdo gjëje. 

Kosova jonë po përjeton një etapë të veçantë, atë të bashkëpunimit, koordinimit, e të mirëkuptimit ndërinstitucional në nivele që nuk i kemi parë kurrë më herët. Kjo vetëm sa e shtynë Kosovën përpara. Duke filluar nga koordinimi për politikë të jashtme e deri te çështjet që kanë të bëjnë me pandeminë, të gjitha këto janë interesa të qytetarëve tanë që kanë të bëjnë me mirëqenien e tyre dhe mbesin në qendër të çdo politike e vendimi që e shtyjmë përpara. 

Uroj që viti i ardhshëm të jetë vit i krijimit të kohezionit më të madh nacional, që institucionet dhe partitë politike të gjejnë përkushtimin dhe veprimin e përbashkët për të mirën e qytetarëve të vendit, që pikëpamjet e ndryshme, dallimet ideologjike ose politike, të trajtohen si spektër mundësish për zhvillim dhe jo për ndasi e për thellim krizash. Unë do të vazhdoj të punoj për ruajtjen e unitetit të qytetarëve dhe krijimin e një ambienti të shëndoshë, në të cilin ndërveprimi mes nesh si dhe bashkëpunimi në çështje madhore për qytetarët e vendit jo vetëm të jetë i mundur, por të shndërrohet në parim të pakapërcyeshëm për gjithsecilin prej nesh. Sikur e kam thënë në fjalimin tim inaugurues si Presidente e vendit: ne jemi tepër pak për të qenë të ndarë. Ne duhet të kujtojmë vazhdimisht se vlerat mbi të cilat është ndërtuar shoqëria jonë bazohen mbi harmoninë e ndërsjellë. 

Si Presidente e juaja, si Presidente e qytetarëve të Republikës së Kosovës në çdo hap e çdo veprim timin, asnjëherë nuk harroj se roli dhe misioni im burojnë nga vullneti qytetar. 

Në fund, më lejoni që edhe një herë t’ua shpreh mirënjohjen time dhe falënderimin tim të thellë për besimin tuaj dhe t’ju dëshiroj shëndet e mirëqenie të gjithë juve dhe të gjithë qytetarëve të Republikës së Kosovës!

Ju faleminderit shumë!

Prof.dr. Skender ASANI- drejtor i ITSHKSH në SHKUP

Pjesëmarrja në një konferncë shkencore ka kuptim vetëm atëherë kur debati prodhon një efekt të caktuar në rrafshin e operacionalizimit të ideve konkrete. Me një bindje të tillë iu bashkangjitëm edhe Simpoziumit shkencor “Albanologjia e mijëvjeçarit të ri”, organizuar nga Akademia e Studimeve Albanologjike dhe sidomos temës bosht: Bashkëpunime dhe sfida të institucioneve albanologjike shqiptare. Këtij simpoziumi i ka parapri një bashkëpunim në mes të qendrave tona albanologjike në formë konsultash që filluan në Shkup dhe përfunduan në Shkodër, por sigurisht që ky Simpozium është shprehje edhe e një gatishmërie të drejtuesve të rinj të Akademisë së Studimeve Albanogjike që albanologjia të vendoset në një rrafsh më serioz të trajtimit shkencor dhe të menaxhimit institucional. E veçanta e një Simpoizumi të tillë, si ky i sotmi, është se për herë të parë po fshihen disa kufinj, që fatkeqisisht i kishim ngritur vet ne para një kohe. Në radhë të parë këtu të gjithë po vijmë të barbartë dhe askush nuk po ndjehet inferior, kjo edhe për faktin se drejtuesit e rinj të Akademisë së Studimeve Albanologjike në bashkëpunim me ITSHKSH në Shkup dhe IA në Prishtinë, kohët e fundit punuan për një atmosferë të re bashkpunimi në trekëndshin Tiranë-Prishtinë-Shkup, ku secila prej këtyre qendrave do të ketë nevojat dhe specifikat e veta dhe si të tilla ato do të integrohen pastaj në një strategji të vetme veprimi, e cila edhe pritet të merr formën e një dokumenti që pritet të nënshkruhet sot. Strategjia e bashkëpunimit në fushat e albanologjisë nuk do të jetë thejshtë një dokument sa për të stolisur arkivat tona, por do të jetë një udhërryëfues se nga duhet të lëvizin angazhimet dhe aktivitetet tona, me qeëllim të krijimit të një ambienti krejt të ri në çështjen e ridimensionimit dhe riprofilimit të studimeve albanologjike. Ne si ITSHKSH po integrohemi në këtë strategji bashkëpunimi me një hisori të pasur sukesesesh dhe shpresojmë që përvojën që do ta sjellim, do të jetë e barasvelfshme me pritjet që ne i kemi nga qendrat albanologjike në Tiranë dhe në Prishtinë, që edhe përvojat e tyre të mbindërtohen në strategjinë tonë të përbashkët. Shkupi historikisht ka qenë jo vetëm një qytet i udhkryqeve dhe civilizimeve, por ka qenë edhe një organ tepër vital në trupin e madh të etnisë shqiptare me shekuj të tërë. Sa herë që erërat e serta preknin këtë organ, efektet anësore arrinin edhe në pjesët tjera të etnisë sonë, prandaj Shkupi bashkë me Manastirin, për një kohë bukur të gjatë luajti rolin e piemontit shpirtëror të shqiptarëve. Lidhja Shqipare e Prizrenit pati një shtrirje të gjerë në mbarë hapësirën etniek shqiptare, mirëpo vetëm në Shkup ajo arriti të institucionalizojë veprimin e saj, duke ngritur në një shkallë më të lartë organizimin ushtarak e politik, si përgjigje ndaj sfidave që sillnin pushtimet e huaja. Në Shkup patën një aktivitet të dendur edhe disa nga ideologët kryesor të Lëvizjes sonë kombëtare, në mesin e të cilëve edhe Hasan Prishtina. Ky i fundit, sikur të kishte një parandjenjë për atë se çka do të ndodhë. Ai ishte marrë vesh me Ismail Qemalin, se nëse ndodhë ndonjë e papritur, ashtu edhe siç ndodhi me arrestimin e Hasan Prishtinës, atëherë shpallaja e Pavarlësisë në vende se në Shkup do të shpallet në Vlorë. Hasan Prishtina nuk mori pjesë në aktin e Pavarësisë, por fryma e tij ishte prezente aty, ashtu siç ishte prezent edhe Shkupi me lavdinë e tij të dëshmuar në vitet e stuhishme të kryengritjeve dhe betejave diplomatike për një independencë shqiptare.ITSHKSH me projektet dhe aktivitete e veta tregoi sens maksimal të ndjeshmërisë ndaj Shkupit si qytet i lavdisë dhe krenarisë shqiptare. Në këtë kuadër, u botuan një sërë veprash që ndriçonin dche afirmonin rëndësinë e Shkupit në rrjedhat historike, siç ishin botimet kushtuar Degës së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në Shkup, Klubit Bashkimi të Shkupit, monogria kushtuar Jashar Bej Shkupit, një prej etërve shpirtëror të Shkupit, si dhe seria e veprave kushtuar familjeve shqiptare katolike dhe kontributit të tyre në ngritjen dhe shkëlqmin e këtij qyteteti shqiptar.Për t’i dhënë vulë argumentuese krejt këtij dikursi, ITSHKSH ishte promotor i një angazhimi institucional për ndryshimin, gjegjësisht riemërtimin e disa rrugëve dhe shesheve të Shkupit, ku për herë të parë emrat e patriotëve dhe familjeve fisnike shqiptare do të jenë në adresat e reja të rrugëve e shesheve të Shkupit. Tash e tutje një prej bulevardeve kryesore të Shkupit do të mbaj emrin e Hasan Prishtinës, një rrugë tjetër do të ketë emrin e Vëllezëve Frashëri. Gjergj Fishta, Adem Demaçi, Jusuf Gërvalla, Ukshin Hoti, Shqipëria, gjithashtu do të jenë në tabelat e reja të rrugëve dhe buleverdeve të Shkupit. Pasi që po flasim për Albanologjinë e mijëvjeçarit të ri, konsideroj se ITSHKSH i ka bërë disa përpjekje serioze që albanologjia të vendoset në një fushë komplementare me fushat tjera, siç është ballkanologjia, kulturologjia etj. Për rrjedhojë, ne si ITSHKSH kemi vendosur që të hapemi ndaj vlerave e prurjeve të jashtme, duke e vendosur interesin tonë nacional në epiqendër të vëmendjes. Dhe këtë kemi arritur ta bëjmë në saje të hapjes së disa departementeve specifike në kuadër të ITSHKSH, siç është Departamenti për mësimin dhe edukimin e Holokaustit, Departamenti që nderon kujtimin e Gonxhe Bojaxhiut-Nënë Terezës ,Departemtni i Ballkanologjisë që merret kryesisht me marrëdhëniet shqiptaro-maqedonase, Departamenti i Marrëdhënieve Shqiptaro -Osmane , Departmneti i kuturës materiale, në kuadër të së cilit funksionin edhe Muezeologjia.Të gjitha këto departemente kanë specifikat dhe arsyeshmërinë e veprimit të tyre. Kështu, bie fjala, Departamenti për mësimin dhe edukimin e Holokaustit, është kujdesuer që të sistemojë kujtesën e të mbijetuarve të Holokasutit, sidomos të atyre që u shpëtuan nga duart e shqipztarëve. Ppr ta bërë më kuptimplote këtë kujtesë ne si ITSHKSH kemi botuar të vetmit në rajon Doracakun katër gjuhësh (shqip, maqeonisht, turqisht dhe serbisht) për nxënien e metodave mësimore për Holokasutin dedikuar nxënësve të shkollave fillore.Në kuadër të këtij departemtni është botuar edhe një libër dy gjuhësh me vlera të shumanshme që i kushtohet Legjilacionit bullgar gjatë kohës së pushtimit fashist ndaj çështjes hebreje. Mendojmë se ky libër, përveç tjerash, është edhe një pikënisje e mirë për Kosovën e cila do të duhej ta trajtojë temën e gjenocidit serb sipas modelit të këtij libri.Puna e këtij deparmenti nuk ka ngelë edhe pa jehonë në institucionet ndërkombëtare dhe për rrjedhojë Departmneti Amerikan i shtetit e ka përmendur në dy raporte ITSHKSH si një model i mirë i kultivimit të tolerancës qytetare.Specifikat tjera që ndërlidhen me departmentet tona, mbulojnël fusha të caktuara, të cilat i kemi ideuar si fushëveprime shkencore që tejkalojnë caqet e ngushta të albanologjisë, siç është, bie fjala departamenti i Ballkanologjisë, ku përpos marëdhëniebve shqiptaro-maqedonase, trajtohen edhe problematika të tjera të poujve tjerë të ballkanit dhe kjo është shprehur edhe në Konferencat e përvitshme shkencore mbi ballkanologjiunë që mbahen në ITSHKSH. Sublimim i punës së këytre konferencave shkencore është revista BALLKANOLOGJIA , e cila përmbledhë punimet tematike të autorëve që marrin pjesë në konferencat tona shkencore. Nisur nga këto dhe faktet tjera, konsiderojmë se Ballkanologia shqiptare tash e tutje do të ketë një adresë në Shkup në kuadër të ITSHKSH dhe presim që bashkëpunimi ynë të thellohet edhe në këtë fushë. Departmenetet tjera, siç është ai për kujtimin dhe nderimin e emrit dhe veprës së Gonxhe Bojaxhiut- Nënë Terezës, si dhe Departementi i marrëdhënieve shqiptaro-Osmane,ku në fikus do të jetë kontributi politkim e kulturor i vëllezërve Frashëri në kontesktin e përgjithshëm të këtyre marrëdhënieve, përveç tjerash kanë si synim edhe avancimin dhe fisnikërimin e tolerancës fetare në mes të shqiptarëve si dhe paraqitjen e kësaj tolerance si vlerë e jona e veçantë në tregun e gjerë kulturor evropian e botëror. Kultura materiale e shqiptarëve në Maqedoininë e Veriut është konsederuar si një terra incognita, për arsye se qasja e studiuesve shqiptarë në resurset e pasurirë materiale-arkelologjike ka qenë e pamundur për shkak të kulturofobisë ndaj shqiptarëve. Për këtë arsye ne inicuam formimin e Deparzemtin ekulturës materiale, në kuadër të së cilit do të funskionojë edhe muzeologjia, si një shansë për ta rikthyer vlemendjen tonë në eksplorimin dhe konzervimin e gjithë pasurisë materiale që lidhet me historinë tonë në trevat lindore shqiptare. ITSHKSH ka edhe një rrugë të gjatë për ta bërë në arritjen e objektivave që i sigurojnë albanologjisë disa asete të vlefshme shkencore. Prandaj është i mirëseardhur bashkëpunimi i tri qendrave tona albanologjike, ku do të integrojmë dhe sistemojmë përvojat tona të veçanta dhe të përgjithshme. Simpoziumi i sotëm le të jetë një nismë e kësaj strategjie të re bashkëpunimi, ndërkohë që ITSHKSH do të vjen me ide e sygjerime të reja që ky bashkëpunim të jetë sa më dinjitoz dhe sa më gjihpërfshirës. Na priftë e mbara dhe ju falemnd. që më dëgjuat!Shkup, Tiranë, 16 dhjetor, 2021Prof.dr. Skender ASANI- drejtor i ITSHKSH në SHKUP