Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Rubrika Mjeksore-OSTEOPOROZA OSE SEMUNDJA E HESHTUR

by

Shkruan: Dr Zekri Palushi-AUSTRALI-

Ashtë një së mundje e moshës, -ku kockat, si rrezultat i humbjes së mineraleve,-e kryesisht KALCIUMIT, dobësohen, humbin trashësinë (densitetin apo masën), e si pasojë bahen lehtësisht të thyeshme,-kështu pra, një përplasje, apo një rrëzim i vogël, mund të jenë shkaktar të një frakturë (thyerje) serjoze.
Çdo kockë mund të preket prej osteoporozës, por ato ma të prekshmet janë kockat femorale, vertebrat e shtyllës kurrizore, dhe kyçet e dorës.
Frakturat e vertebrave, mund të çojnë në humbjen e gjatësisë së trupit.
Osteoporozën e thirrin edhe “sëmundja e heshtur”,- pasi ajo zakonisht nuk jep dhimbje, apo shenja të tjera, deri sa të ndodhë një frakturë.
Prandaj njerëzit duhet të konsultohen me doktorin e tyre, për ta njoft ma mirë këtë sëmundje, si dhe RRISK-FAKTORET e saj.

Po kush janë kto rrisk-faktorë?
Faktorët e rriskut, mund ti gjejmë si në gratë, -ashtu edhe në burrat, mbi moshën 50 vjeçare,-por gratë, kanë ma shumë rrisqe, që u vijnë si rezultat i uljes apo paksimit te shpejte te nivelit te OESTROGEN-it, gjate MENOPAUZES, – ku grave ne moshen 45-55 vjeçare, – nuk u vijnë perjodat mujore, për ma tepër se 12 muaj.
Ulja ë nivelit të oestrogenit shkakton humbjen e KALCIUM-it dhe mineraleve të tjera, prej kockave. Për pasojë, kockat humbin afërsisht 2% të masës së tyre, në vit, -që zgjatë zakonisht 5-10 vjet,-pas menopauzës.
Me moshimin, edhe burrat humbin masën kockorë, -por jo aq shpejt sa gratë,-kjo për arsye së niveli i TESTOSTERONIT paksohet gradualisht, e nga pak, -kshtu që masa kockore mbetet pothuajse e përshtatshme deri në pleqërinë e vonshme të tyre.
Ç’do kush, në moshë mbi 50 vjeçare, që ka psue një frakturë, nga një përplasje apo rrxim të vogël, duhet të investigohet për osteoporozë.
Vazhdojmë me faktorë të tjerë rriskut:
-Niveli i KALCIUMI-t dhe Vitaminës D:
Të rriturit duhet të marrin 1gram (1.000mg) KALCIUM në ditë (preferohet të merret nëpërmjet dietës, ushqimeve,-një gotë qumështi në ditë, plotëson ma së miri këtë nevojë). Sasia e kalciumit duhet të rritet në 1.300 mg në ditë për gratë mbi 50 vjeçe, dhe për burrat mbi 70.
Vitamina D, – rritë absorbimin e kalciumit, dhe asht e randësishme për mineralizimin e kockave. Prodhohet në lëkurë nga stimulimi i rrezeve ultraviolet, -prandaj mos- ekspozimi në diell, tregon se ju s’jeni duke marrë mjaftueshëm vit.D, -e cila asht e domosdoshme per absorbimin e kalciumit në trup. Për këtë qëllim, rekomandohet ekspozimi i trupit në diell për 15 minuta,-4-6 herë në javë. Për ato që punojnë në zyra, dhe rezidentët e shtëpiave të pleqve, duhet të marrin 1000 -2000 IU (unitete) CALCIFEROL (vit D3) në ditë, nga goja.
-Historia juaj mjekësore:

-CORTICOSTEROIDS- që shpesh përdoren në mjekimin e asthmës, arthritit rheumatoid, e sëmundjeve të tjera inflamatorë.
-Hyperaktiviteti i gjandrrave TYROIDE apo PARATYROIDE.
-Sëmundje që shoqërohen me malabsorbim të ushqimeve në zorrë,- si Koliti Ulçeroz, sëmundja COELIAC-e, etj
-Disa sëmundje kronike si Arthriti Rheumatoid, sëmundjet e mëlçisë dhe veshkave, etj.
-Disa nga mjekimet që përdoren në kancerin e gjoksit, prostatës, epilepsy, anti-depresant etj.
Faktorët që lidhen me Mënyrën e t’jetuarit (Lifestyle faktors).
-Aktivitete të pakta fizike
-Pirja e duhanit
-Teprimi në pijet alkoholike.
-Mbi-pesha (obeziteti). Disa nga studimet e tanishme, kanë tregue se hormonet që kanë lidhje me obezitetin, -prekin edhe kockat).
Frakturat mund të çojnë në dhimbje kronike, invaliditet, e deri në vdekje të para-kohëshme. Kështu që kujdesi për të t’I mbajtur kockat e shëndetshme, dhe prevenue frakturat, duhet të jetë prioritet.
Dihet se rrisku për një frakturë të ardhëshme, rritet pas çdo frakture të re. Psh -atyre grave që kanë pas një frakturë në shpinë, u shtohet rrisku për të pas një frakturë tjetër, 4 herë, brenda një viti.
Prandaj asht esenciale që osteoporoza të diagnostikohet, e të trajtohet sa më shpejt, -në mënyrë që të prevenojmë frakturat.

Si DIAGNOSTIKOHET?

Çdo person mbi 50 vjeç, që ka psue një frakturë, nga një trauma minimale,-duhet t’konsiderohet OSTEOPORETIK, -dhe në këtë rast, mund ti fillohet mjekim anti-osteoporotik, edhe pa konfirmimin e diagnosës me skaner.
Duhet të dyshojmë për një frakturë, nqs gjatsia e trupit asht zvoglue mbi 3cm, apo të sëmurit ankon për dhimbje të pa-shpjegueshme shpine, -ose paraqitet me një gungë (kyphosis) në shpinë.
Pra, Osteoporoza diagnosikohet nëpërmjet të një skanimi RADIOLOGJIK të quajtur DXA (Dual energy X-ray Absorptiometry), nëpërmjet së cilës matet DENSITETI I KOCKAVE, -zakonisht ai i vertebrave dhe pjesës proximale të kockave femorale. Kjo procedurë, zakonisht zgjat rreth 10-15 minuta.
Ç’far do t’ju tregojnë rrezultatet e BMD?
-Rrezultat NORMAL, –(T-Score 1 deri -1),- Në këtë rast sigurohuni se jeni duke marrë kalcium dhe vit D në dozat e nevojshme, si dhe jeni duke ba një jetë aktive.
-Densitet i ultë kockore,-OSTEOPENIA,-(-1 to -2.5), – Në këtë rast ju duhet të merrni masa për t’mos humbur ma tepër masë kockore, -doktorri juaj duhet të kontrollojë nivelin e Kalciumit dhe Vit D, e po kështu të organizojë pas 1-2 vjetësh një Scaner tjeter DXA.
-Osteoporozis, -(-2.5 e posht), -Në këtë rast, doktorri juaj duhet t’ju japë një mjekim specific për osteoporozen, si dhe të sigurohet për nivelet e Kalciumit dhe vit D, që ju keni.
MJEKIMI
Në ditët e sotme ka mjekime të shumë-llojshme, të bollshme e shumë efektive, -por unë po përmendi vetëm grupin e BISPHOSPHONATE-ve, (Alendronate, 70mg në javë, nga goja; Risedronate, 35mg në javë, ose 150mg në muaj, nga goja; Zoledronic acid, 5mg në vit Intra-Venoz).
DENOSUMAB, 60mg, SC (sub-cutane),çdo6 mujë.
OESTROGEN (Raloxifene 60mg ne dite nga goja).
Hormone zevendesuese per MENOPAUZEN, (HRT) si- kombinime OESTROGEN-i me PROGESTERONE, ose vetëm oestrogen. Kombinimet janë nga ma të ndryshmet, dhe kanë emra të ndryshëm.
TIBOLONE, -asht një steroid syntetik, me një efikacitet të përafërt me bisphosphonatet. Jepet në tableta 1.25mg,çdo ditë, nga goja.
Vitet e fundit, kanë hy në përdorim edhe ANABOLIKET, me përfaqësues TERIPARATIDE 20 microgram, që jepet çdo ditë SC.
Për sa kohë duhet të zgjatë mjekimi?
Nqs T-score qëndron nën (-2.5), dhe pacjenti ka pas fraktura vertebrale incidentale, -atëherë mjekimi duhet të vazhdojë, NDRYSHE, nqs pas 5-10 vjetësh, T-score ash (-2.5), e ma shumë, dhe pacjenti s’ka pas një frakturë të re,-atëherë mund ta ndërpresish mjekimin.
Në përfundim, do t’ju sygjeroja që të diskutoni me doktorrin tuaj, si për DIAGNOSTIKIMIN, MJEKIMIN dhe EFEKTET e PA-DËSHIRUESHME të tij, dhe MENYRAT PREVENUESE.
Dr Zekri Palushi
AUSTRALI
17 Korrik 2020

TRASHËGIMIA KULTURORE NË PRIZREN

by

TRASHËGIMIA KULTURORE NË PRIZREN/-(PJESA E DYTË)/

TRASHËGIMIA KULTURORE NË PRIZREN - FJALA e LIRË

Shkruan: ARGJIRA (ARI) UKIMERI – MA.SC. PEDAGOGE/

URA E VJETËR NË GRYKËN E LUMBARDHIT/

Prizreni, qyteti mijëvjeçar, që ndër shekuj i ka dhënë vendit tonë një hostori të begatë. Kryeqendër historike, politike dhe kulturore, pasyqron në vete një numër të madh të vlerave të shumta në sfera të ndryshme. Pjesë e këtyre vlerave, janë edhe urat që janë ndërtuar ndër vite, kanë krijuar komunikime me mes komuniteteve. Ndër to është edhe URA E VJETËR NË GRYKËN E LUMBARDHIT. Kjo urë u ndërtua në fund të shek. XV dhe në fillim të shek.XVI. Llogaritet që është ndërtuar në të njëjtën kohë edhe me urën e Gurit në qendër të qytetit. Ura e vjetër në grykën e Lumbardhit, shtrihet në pjesën verilindoretë Prizrenit, gjegjësisht 5 km larg. Në anën e djathtë të saj gjindet rruga Prizren Sredskë Prevallë, gjegjësisht në aksin e rrugës së vjetër që nisej nga Prizreni përgjatë grykës së Lumbardhit, kalon nëpër mallet e Sharrit që dilet në luginën e Vardarit,  Në anën e majtë, kufizohet me  objektin fetar Manastiri i Kryeengjëve Mihail dhe Gabriel. Poashtu . Përmasat e saj janë: Gjatësia 20 m (e përafërt), gjerësia 3,5 m. Lartësia e harkut 13 m, lartësia e tij 6 m. Skajoret e urës janë nga guri i përpunuar, me këto dimensione: 45x15x70 cm. Ura e Gurit në Grykën e Lumbardhit është urë me përmasa të vogla, njëharkore, e ndërtuar me gurë lumi cilësor, ndërsa harku i saj është me gurë të përpunuar të lidhur ndërmjet vete me llaç gëlqeror. e rrugës dhe ndërtimin e urës së re, më 1955. Ura e grykës së Lumbardhit,  është ndër monumentet e rralla origjinale që ka mbërri në ditët tona. Të gjitha karakteristikat që i ka Ura e grykës së Lumbardhit, urë i takon grupit të urave periudhës Osmane të ndërtuara në këtë regjion. Sot, ky monument culture, paraqet gjendjen origjinale deri në ditët e sotme, dhe si të tillë ka vlera të larta arkitektonike dhe shkencore.

PASHA ÇEZMA (PASHA ÇESHME)

Pasha Çeshmja është një krua që gjindet në një kodër afër Kalasë së Prizrenit. Ky krua (çezmë), ka qenë pjesë e burgut në periudhën e Perandorisë Osmane. Poashtu, mendohet se çezma në fjalë ishte burgu për eprorë dhe jeniçerë, që dënoheshin me ferman Nga Perandoria Otomane. Në vendin tonë kjo njihet edhe si Çezma e Pashës. Për këtë çezme ka gojëdhëna dhe të ndyshme si: Ndihmon në zgjidhjen e halleve dhe problemeve të ndryshme, mendime të ndryshme!  Në atë kohë, mendohet se Uji Pasha Çeshmes, ishte nxitës për dashuri, dhe shumë nga të burgosurit e pinin atë, dhe binin në dashuri. Një gojëdhënë tjetër shpjegon se ujit i këtij kroi lidhej ngushtë edhe me kultin e zjarrit e kjo kishte të bënte me ripërtëritjen e natyrës dhe bimësisë  Një tjetër gojëdhënë mbi Çezmen e Pashës, ishte edhe Lisi i Pashës. Sipas pleqërisë në atë kohë, rridhte ujë porsi qumësht, që shërbente për shërimin e fëmijëve që kishin problem në të pamur, Gratë që nuk lindnin (U ndihmonte që të bëheshin Nënë), mbylljen e plagëve të ndryshme etj. etj. Karakteristikë e këtij Kroi të Pashës, sipas banorëve të Prizrenit, shërben për shërimin e sëmundjes “IBRET”. Të gjitha familjet për të patur suksese në jetën e tyre, familje dhe shoqëri, merrnin enët e tyre me vete për të mbushur ujë në këtë krua. Shumë njerëz në Prizren (Pleqë dhe të rinjë), këtë krua e konsidrojnë të Shenjtë – si dhuratë nga Zoti. Vlen të përmendet se Pasha Çeshme ka luajtur rol të rëndësishëm edhe në kohën kur është ndërtuar Kalaja e Prizrenit dhe Kalaja e Cucave, dhe si e tillë ka shëbryer me pozitivitet.  Një histori për këtë krua tregohet kështu: Një udhëheqës i lartë turk (Në Perandorinë Osmane), ishte dënuar me burg.  Pasi e kishte përfunduar burgun, ishte liruar dhe dërguar në Turqi, në një detyrë të re. , Por udhëheqësi pas 3 muajsh, kishte dëshirë që të pinte përsëri në këtë krua. Më vonë ai mori Fermanin (Urdhërin), që nuk mund të vizitonte edhe njëherë Prizrenin, ai (udhëheqësi) vrau veten. Pas përfunfimit të Luftës së Dytë botërore, në Pasha Çezmë ka patur një vend-banim. Kryesisht banorët ishin nga Luma e Shqipërisë, për shkak të kulltoavë dhe uji i shëndetshëm që ishte.

KROI I SHATËRVANIT

Prizreni, i njohur për pozitën gjepgrafike, kulturore dhe ekonomike dhe krijimim e klimës positive, tregon edhe njëherë që në vete ngërthen një oqean të mbushur me ojekte culture dhe fetar. Një rol të rëndësishëm e luan edhe Kroi i Shatërvanit. Ky krua u ndërtua në shek. XVII, pas ndërtimit të xhamisë së Sinan Pashës. I ndërtuar formë katrore dhe dhe me gurë të latuarnga mermeri dhe ka ngjyrë të përhimtë. Kroi i Shatërvanit gjindet në zonën historike të qytetit.Baza e kroit është në formë katrore me gur të latuar nga mermeri me ngjyrë të përhimtë. Pjesa e sipërme e Kroit të Shatërvanit,  është në formë të tetëkëndëshit, e zbukuruar me ornamente gjeometrike. Poashtu, në të katër anët e Kroit, gjinden pipëzat e ujit me lartësi prej 1 m. Guacat për përcjelljen e ujit janë prej betoni në formë harkore të rrethuar me gurë të latuar. Uji prej guacave rrjedh në kanale. Vlen të përmendet që, në fund të shek. XIX mbi këtë krua, ndodhej vrojtorja e xhandarmerisë turke. Kroi i Shatërvanit ndodhet në qendër të qytetit të Prizrenit (Sheshi Shatërvan). Të gjitha karakteristikat, pozitën e saj, dhe dekorimet që iu bënë ndër  shekuj, paraqet një prej simboleve kyçe të Prizrenit në veçanti, dhe të Kosovës në përgjithësi. 

KROI I BELEDIJES

Prizreni është i njohur për  objektet kukturore në vend. Përveç monumenteve kulturore dhe fetare, një vend të veçantë e zënë edhe krojet (SHatërvanet).Një ndër krojet më të njohura në qytet është edhe Kroi i BELEDIJES. Ky krua emrin e ka marrë emrin nga vetë Beledie. Kroi është i ndërtuar nga gurët gëlqeror të latuar. Gjatë përpunimit, blloqeve të gurëve u është dhënë forma e katrorëve, me madhësi të ndryshme. Në pjesën e sipërme, në të katër anët e tij, ngrihen harqe, e mbi to është vendosur një gur gjysmë sferik. Në pjesën ballore të kroit është një profil i cekët, në formë kornize, ku brenda saj duhej të ishte mbishkrimi me të dhëna elementare për të, por kjo muungon.  Kroi ishte ndërtuar në objektin e Beledies në Prizren në shekullin XIX..KROI I BELEDIJES, gjendej ndërmjet objektit të Beledijes dhe Xhamisë së Mustafë Pashës. Nga koha e ndërtimit të këtij objekti, deri në vitin 1962 e kishte kryer funksionin në mënyrë normale.  Në atë kohë, lagja e Beledijes pësoi ndryshime të mëdha. Xhamia  e Mustafa Pashës u rrënua në vitin 1952. Dhe këto ndyrhsime ishin të parapara. Në anën e djathtë të lumit u ndërtua  rruga e lagjës Tabak-hane deri në Marash (Lagja Ralin). Vlen të përmendet që,  Kroi si rrjedhojë e ndërtimit të aksit rrugor, kroi më 1963 u dislokua në “Sheshin e Dëshmoreve”, i cili gjendet në pjesën qendrore të qytetit, ndërmjet urës e Xhamisë së Arastës dhe Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Kroi është me një sylinjare., ku ujin e merrte nga ujësjellësi i qytetit. Hapësira e Korit të  Beledijes është ndrtuar nga betoni dhe gurët janë katrorë. Në kohën e ndërtimit të kroit në shesh u ndërtua edhe kanali i ujit, i cili gjarpëronte nëpër shesh. Kroi me kanalin plot me ujë paraqiste një lloj atraksioni. 

SHKOLLA E MUZIKËS  – LORENC ANTONI

Prizreni si qytet multikulturor, në vete çdo herë ka patur një histori të gërshetuar mjeshtërisht nga artistë të ndryshëm. Kinemaja e qytetit, Shkolla e Baletit si dhe ajo e Muzikës, përbëjnë një Trinitet të artit klasik dhe atij modern. Në jetën kulturore në Kosovë, rol të rëndësishëm ka luajtur dhe Muzika klasike. Vlen të prëmendet se para zhvillimeve profesionale në Kosovë, kishte shumë aktivitete amatore, të cilat më vonë do të ishin një parapërgatitje për zhvillimet e mëtejme të Kulturës sonë. Ndër aktivitetet kulturore ishin krijimi i Orkestrës Frymore Bashkimi në Shkup, Orekstrës Frymore e Gjakovës, e udhëhequr nga Palokë Kurti, The Boarding Kosova në Krumë, Banda e Fraëfarëve në Kukës, dhe Kori i Kishës Katolike në Prizren (pjesë e së cilës ishte dhe Nëna Terezë).Në vitin 1945, në qytetin e Prizrenit u hap Radistacioni i parë. Rëndësia e këtij radiostacioni ishte e veçantë, sepse Muzika Klasike ishte e lidhur ngushtë me Institucionet vendore. Fillet e muikës klasike në kosovë u panë në vitin 1940. Kjo ishte vatër e edukimit muzikorë për shumë kompozitorë shqiptarë të Kosovës. Poashtu, kjo ishte koha kur u formua Kori dhe Orkestra Kamertale e shoqërisë kulturore artistike (SHKA) AGIMI në Prizren në vitin 1944. Më 1948, në Prizren u hap Shkolla e parë e Muzikës. Nga kjo shkollë, kanë dalë emra të njohur të muzikës klasike dhe asaj të lehtë. Pas shkollës së prë klasike në Prizren, u hapën dhe shkolla të tjera si në Prishtinë dhe Gjakovë. Veprimtaritë krijuese të muzikës klasike që bëheshin në fillim në këtë shkollë ishin Veprat Korale apo kapela. Zakonisht kishin përpunime të materialeve nga muzika folklorike, 

Databaza e Trashëgimisë Kulturore të Kosovës
File:Ura e guurit ne rugove.jpg - Wikimedia Commons
Images of Wiki Loves Monuments 2018 in Kosovo

Ura e vjetër në grykën e Lumbardhit

Databaza e Trashëgimisë Kulturore të Kosovës

Databaza e Trashëgimisë Kulturore të KosovësKROI BELEDIJE

Kroi në Shatërvan, simboli i qytetit të Prizrenit – TV Prizreni
InstaPrizren Instagram posts - Gramho.com

Kroi i Shatërvanit

urbanmemoryscapesproject hashtag on Twitter

Shkolla e muzikës “Loorenc Antoni”

DETET TONA

by

Astrit Lulushi/

Disa civilizime të lashta përdornin shprehjen “shtatë dete” për të përshkruar trupat e ujit të njohur në atë kohë. Romakët e lashtë i quanin lagunat e ndara nga deti afër Venecisë “maria septeme” ose shtatë detet. Burimet sot thonë se “shtatë dete” i referohen Oqeanit Indian, Detit të Zi, Detit Kaspik, Detit të Kuq, Gjirit Persik, Detit Mesdhe dhe Detit Adriatik. Jo të gjithë pajtohen me këtë listë, duke besuar se referenca e shtatë deteve ndryshon në varësi të periudhave kohore.
Origjina e emrit Adriatik lidhet me vendbanimin etrusk Adria, i cili rrjedh nga emri ilir ‘adur’ që do të thotë ujë ose det. Një emër tjetër i përdorur në periudhën ilire ishte deti Dalmat, i aplikuar në ujërat në brigjet e Dalmacisë ose Ilirisë.
Deti Jon, që nuk përmendet mes shtatë deteve, mendohet se është zgjatim i detit Adriatik. Etimologjia e tij cilësohet si e panjohur, megjithëse çdo njohës i shqipes e quan atë shqip – Deti i Jonë. Shkrimtarët e lashtë grekë, veçanërisht Eskili, e lidhin Jonin me mitin e Io-s. Në Greqinë e Lashtë, mbiemri Ionios përdorej si epitet për detin sepse Io e kaloi atë me not. Kjo mund të ketë ndodhur diku midis Vlorës dhe Otrantos, ku distanca mes dy brigjeve është më e vogël. Por meqënëse është mit, Ios mund ta ketë kaluar detin edhe më në jug. Sipas Fjalorit Klasik të Oksfordit, emri mund të rrjedh nga jonasit që lundruan në Perëndim. Sipas një versioni, Ionius ishte bir i Adrias; sipas një tjetri, Ioni ishte bir i Dyrrhachut. Kur Dyrrhachu u sulmua, vëllai i tij, Herkuli, i shkoi në ndihmë, por në luftë heroi vrau gabimisht djalin e vëllait. Trupi u hodh në ujë dhe pas kësaj u quajt Deti Ion ose i Jonë – pse jo të dy detet në një, Deti Adrijon a Detet Tona.

Comparing Data: US vs. 6 Western European Countries

by

Pashko Camaj

by: Dr. Pashko R. Camaj, Doctor of Public Health Sciences**/

As we know, the coronavirus outbreak began to ravage Europe early in March of this year.  About two weeks later, it flared up in the United States (US) overwhelming the northeastern states (New York, New Jersey, Connecticut, and Massachusetts). At the peakof the infections, in early April, more than 3,000 people in Italy, Spain and the rest of Western European countries were dying each day – a substantially higher toll than in the US at its height. Over the past two months, however, most of Europe has succeeded in controlling the virus. 

In the US, the number of new cases climbed above 30,000 per day over the last weekend, after having leveled off at around 20,000 per day for weeks. The new cases in the United States, are about 10 times higher than the roughly 3,000 new cases per day in the European Union.The growing number of cases in US in part reflects the rapid spread of Covid-19 as some states and territories are amid a community spread. In addition, the increase in the number of cases could be rising partially due to increased laboratory testing. Review of the data and trends, despite the rise in the US numbers, shows encouraging news.  The table below compares the contiguous US to a 6-country region of Western Europe (6- WE) with a nearly identical populationsize.

Country/RegionPopulation sizeNumber of TestsNumber of Covid-19 CasesNumber of DeathsDeaths/1 Million People
*Belgium11.5 Mil1.6 Mil61,00010,000851
*France65 Mil1.3 Mil163,00030,000443
*Germany83 Mil5 Mil200,00010,000107
*Italy60 Mil5.6 Mil240,00035,000573
*Spain46 Mil5.1 Mil250,00028,000606
*UK67 Mil8.7 Mil310,00043,000650
*6 Western European Countries332 Mil27 Mil1.2 Mil156,000538
USA333 Mil31 Mil2.5 Mil128,000379
Country/RegionCase Fatality Rate (CFR)%Tested by population% Deaths from total population% Deaths/1 M people
*6 Western European Countries13%8%0.047%0.058
USA5%9.3%0.038%0.038

Describing the table: The numbers on the table compare US, with its 333 million people to the 6-WE countries (Germany, United Kingdom, France, Italy, Spain, and Belgium) with their 332 million people.  While the number of Covid-19 cases in US is double the number of cases in the 6-WE, the first difference is that the US has tested approximately 31 million compared to 6-WE 27 million people tested.  The data in the US also show that deaths are not rising along with cases, and in fact are continuing to fall, down to an average of about 600 deaths per day, compared to a peak of more than 2,000 deaths per day in mid-April.  The starkest difference is in the “case fatality rate” (CFR) which shows the number of deaths per total number of infected populations.  In the US, the CFR is at approximately 5 percent whereas in 6-WE it’s more than double, at about 13 percent.    Furthermore, percentage of deaths per total population and per 1 million people, is better in US compared to 6-WE (0.038 and 0.378 in US, compared to 0.047 and 0.057 in 6-WE).

The decline in deaths could be telling us two things: first a reflection of significant improvements in medical care, and second, more diagnosed cases are occurring in people with milder symptoms and disease.  The younger and healthier patients have significantly lower CFR, so it appears that the elderlyor individualswith underlying conditions are protecting themselves better.

Concluding, these numbers are showing that while we go through the various stages of opening our societies, we need to be vigilantand double down in communicating across the country, and especially where we are seeing the spikes in numbers, that the virus is still a very potent threat.  Encouraging people to continue to wear face coverings, stay at a distance when possible, avoid large unprotected gatherings, continue to use hand sanitizer or wash your hands are time-proven things that we know work and can keep us safe and keep the number of infections under control.

**Vice-President of Pan-Albanian Federation of America -VATRA

References for the data and numbers:

1-https://www.statista.com/statistics/1028731/covid19-tests-select-countries-worldwide/

2-https://coronavirus.jhu.edu/data#charts

3-https://coronavirus.jhu.edu/data/mortality

Përkujtesë – 27 Qershor, Dita e Gjenocidit ndaj popullsisë Çame

by

MASAKRAT GREKE NË ÇAMËRI DHE NDERKOMBETARET

-Masakra greke ndaj çamëve është e njohur edhe nga amerikanët: Sipas kreut të Misionit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri, Jozef Xhejkobs(Joseph Jacobs) :” në Vjeshtën e vitit 1944 dhe në muajët e parë të vitit 1945, autoritet në Greqinë veriperëndimore, kryen me egërsi dhe brutalitet dëbimin e rreth 25 mijë çamëve nga shtëpitë e tyre…

– Deputeti i Parlamentit anglez z. Hutchinson, kishte denoncuar masakrat greke në Çamëri dhe kishte takuar refugjatët çamë në Shqipëri. Ai kërkoi Komision Ndërkombëtar për mbrojtjen e çamëve.

– Shoqata Çamëria në SHBA i kërkoi Imzot Nolit që t’i përfaqësonte në Londër për të kërkuar bashkimin e Çamërisë me Shqipërinë. Noli ia delegoi Misionin Dervish Dumës-

Nga Dalip GRECA *

Shqipëria vazhdon të fshihet si struci përballë Greqisë për çështjen Çame. Në 30 vite demokraci askush prej ministrave të Jashtëm, askush prej kryeminsitrave, Ministrave, Kryetarët e Partive kryesore, nuk kanë arritur ta artikulojnë qoftë dhe në mënyrë diplomatike kërkesën për të drejtën njerëzore elementare, të pronës, të shtëpisë, të varreve, pa lë që të guxojnë të kërkojnë hapur njohjen e gjenocidit të ushtruar nga Forcat e Lidhjes Kombëtare Greke ndaj popullsisë së pambrojtur. Askush nuk mund ta mbulojë e ta fshëhë një masakër të përgjakur që nën tymin dhe flakën e Luftës së Dytë Botërore, vrau, përdhunoi, përzuri me dhunë mijëra shqiptarë çamë nga trojet e tyre. Fatkeqsisht masakrat e grekëve, sipas studiueses Miranda Vickers , patën edhe e mbështetjen dhe autorizimin e britanikëve ( Miranda Vickers” The Cham Issue- Where to Now”, botuar nga Defence Academy of the United Kingdom, Jannuary, 2007, dhe sjelle ne gjuhen shqipe nga Xhevdet Shehu). Citoj: Kolonel Kris Udhauz (Chris Woodhouse), shef i Misionit Ushatark Britanik në Greqi, njoftonte:”I inkurajuar nga Misioni aleat që kryesoja, Zerva i shpërnguli çamët nga shtëpitë e tyre.”


Masakra më e përgjakur ishte ajo që ndodhi me 27 qershor 1944 në qarkun e Paramithisë, kur forcat e Lidhjes Kombëtare Republikane Greke(EDES) të gjeneral Zervës hynë në qytet dhe vranë rreth 600 shqiptarë çamë, burra gra dhe fëmijë. Të nesërmen një tjetër batalion i forcave zerviste u sul në Pargë dhe vrau 52 shqiptarë të tjerë. Më 23 shtator 1944, një tjetër masakër u bë në Spatar, ku përveç reprezaljeve, grabitjeve e shkatërrimeve, u vranë 157 vetë, gratë e reja dhe vajzat u përdhunuan, bashkë me burrat që ishin gjallë, u syrgjynosën në brigjet e Egjeut. Sipas statistikave, gjatë sulmeve mbi qytete e fshatra në vitet 1944-45, u vranë 2771 shqiptarë çamë dhe u përzunë dhunshëm 28 mijë çamë, që u vendosën në Vlorë, Durrës, Tiranë, Lushnjë etj.


Masakra është e njohur edhe nga amerikanët: Sipas kreut të Misionit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri, Jozef Xhejkobs(Joseph Jacobs) :” në Vjeshtën e vitit 1944 dhe në muajët e parë të vitit 1945, autoritet në Greqinë veriperëndimore, kryen me egërsi dhe brutalitet dëbimin e rreth 25 mijë çamëve nga shtëpitë e tyre.Ata u përzunë matanë kufirit pasi u ishin grabitur tokat dhe pronat e tyre.Qindra meshkuj çamë të moshës 15 deri në 70 vjeç, u internuan në ishujt e detit Egje.102 xhami u dogjën.( M.V. F 13).
Me 17 Tetor 1945, komuniteti çam i përzënë barbarisht nga trojet e shtëpitë e veta, kërkonte ndihmën e Shqiptarëve të Amerikës.
Në një letër drejtuar shqiptarëve të Amerikës, firmosur nga Këshilli Antifashist Çam, kryetar Vehip Demi dhe sekretar Dervish Dojaka, pasi denoconin masakrat greke, pasi përshkruanin Shën Bartolomeun e masakrimeve greke për më shumë se 22 mijë shqiptarë, kërkonin: Në emër të foshnjëve të mjeruara, në emër të grave të lebetitura nga tmerri dhe të mbetura pa burra, në emër të një popullate të martirizuar prej shovenëve katilë grekë, ne emër të Zotit, dëgjojeni zërin tonë për një ndihmë të menjëhershme dhe të shpejtë prej jush, vëllezër shqiptarë të Amerikës(Dielli tetor 1945). Me 12 Dhjetor 1945, Dielli botonte në Faqe të parë shkrimin”Çamët masakrohen nga monarko-fashistët grekë. Çamët kërkojën mbrojtje ndërkombëtare.
Bashkëpunëtori i Dielli dhe një nga miqtë e Vatrës, Dervish Duma, raportonte nga Londra se gazeta Daily Mail botonte një shkrim special nga Tirana prej korrespondentit të saj special Alexander Clifford, që shkruante “25 mijë çamë, muhaxhirët europianë në gjendje më mizerabël, kërkojnë përsëri të kthehen në shtëpitë e tyre në Çamëri, në Veri-Perëndim të Greqisë.Ata thonë se nuk guxojnë të kthehen pa mbrojtje ndërkombëtare.Të gjithë këta muhaxhirë janë muhamendanë nga feja, shqiptarë nga gjuha, subjekte (shtetsi) greke.
Korrespondenti shkruante:Në qershorin e vitit të kaluar u sulmuan prej ushtrisë greke monarko-fashiste të Gjeneralit Zerva, një shumicë e madhe u masakruan. Të tmerruar i tërë grupi kapërceu kufirin e Shqipërisë. Disa prej tyre u kthyen në Greqi vjet në Mars, por përsëri u goditën prej grekëve. Shumica e refugjatëve janë gra, fëmijë të vegjël e pleq.Gjendja e tyre këtë Dimër do të jetë shumë e tmerrshme.
***
Shoqëria Çamëria në SHBA, me 26 Shtator 1945, mbajti një mbledhje të posaçme, ku një komision u ngarkua me detyrën që të shkonte në Boston dhe të takonte Imzot Nolin dhe t’i propozonte atij që të përfaqësonte Çamërinë pranë Konferencës së Londrës për t’i kërkuar bashkimin e Çamërisë me shtetin shqiptar.
Me 10 tetor 1945 Komisioni urdhëroi të mbahej një mbledhje tjetër, nën kryesimin e Hysni R.Sejko dhe reporter të takimit R. I. Didani. Kjo mbledhje pati dy qëllime 1- Kryetari z. Hajredin Çeço të jepte hollsitë për udhëtimin e tij dhe të sekretarit pranë Imzot Nolit dhe 2-Zgjidhjen e një komisioni të posaçëm për organizimin e një fushate që synonte të ndihmonte financiarisht refugjatët çamë. Mbledhja vendosi: nëse Imzot Noli për shkak të ngarkesës nuk do ta pranonte Misionin, ishte i lutur që të ngarkonte një person të aftë që mund ta kryente misionin. Dhe kështu ndodhi; Noli propozoi patriotin Dervish Duma që ishte në Londër për të ndërmjetësuar për kërkesën e shoqërisë Çamëria.
Siç i shkruante gazetës Dielli të 19 dhjetorit 1945, z. Dervish Duma, deputeti i Parlamentit anglez z. Hutchinson, kishte denoncuar masakrat greke në Çamëri. Deputeti laburist kishte shkuar edhe në Shqipëri,ku ishte takuar me popullsinë çame të shpërngulur.
Gazeta londineze News Chronicle botoi deklaratën e deputetit me 11 dhjetor 1945 nën titullin” Grekët vranë 2500 shqiptarë dhe shpërngulën me maskra 25 mijë”. Deputeti anglez nga zona Rusholm të Machesterit kishte vizituar Shqipërinë dhe ishte i revoltuar nga barbarizmat greke ndaj popullsisë së pafajshme shqiptare. Ai paralajmëronte se në sesionin e Parlamentit do të kërkonte me forcë e zë të lartë ngritjen e një Komisioni Ndërkombëtar për përkujdesjen dhe mbrojtjen e refugjatëve shqiptarë, të cilët u zbuan forcërisht prej vatrave të tyre.
Përse i sollëm këto kronika? Thjesht për të treguar se çështja çame egziston, askush s’mund ta mohojë.

*Dielli-arkiv