Nga Alfons GRISHAJ/
Njeriu, krijon në jetë konceptin e vet për universin dhe shoqërinë. Zgjidhja e tij lind si dëshirë dhe si nevojë, shpesh herë dhe si pasion. Për disa, dëshirat janë modeste e të kufizuara brenda një kornize. Për ëndërrimtarët – vizionarë, hapësirat janë të pakufizuara deri në infinit. Por ka dhe një kategori tjetër, e cila mundohet të realizojë një ide apo një qëllim, të cilin edhe kur e arrijnë nuk ia dalin ta menaxhojnë, ose e trajtojnë në mënyrën e tyre. Qëllimi personal hipotekues (e kam përmendur diku dhe në një shkrim tjetër) asfikson “suksesin” dhe paaftësia për ta trajtuar drejtë arritjen, lind një rrugë virale, e cila mund infektojë dhe degradojë atë dhe rrethin ku jeton. Rrezik ky, që shpesh të çon në autoritarizëm, pamëdyshje, kanceri i zhvillimit shoqërisë dhe shtetit.
Bernard Shaw said: “ The reasonable man adapts himself to the world, the unreasonable one persist in trying to adapt the world to himself. Therefore all progress depends on the unreasonable man.”
Por çfarë ndodh? Ashtu siç thashë më sipër, njeriu krijon konceptin për universin dhe shoqërinë, por shqiptari ka specifikat dhe natyrën e vet, çka duket në faktin që megjithëse ka kohë që vegjeton në konglomeratin e rruzullit akoma nuk ka tjetërsuar “stilin” e të menduarit dhe të vepruarit.
Një pjesë e shoqërisë tonë edhe pse ka vite që është larguar nga atdheu duke ndërtuar një jetë pa kokëçarje, jeton në bazë të normave tradicionale, kjo, është për t’u admiruar deri në njëfarë mase. Sepse, kur vjen puna tek gjykimi i shëndoshë dhe frutdhënës, ka prapë diçka që mungon. Gjykimi vjen i pluhurosur, nganjëherë anakronik e destruktiv. Kjo nuk ka të bëjë më shumë me traditën dhe genin, sesa me personin e transformuar nga kushtet dhe rrethanat e jetesës, nga ambieti shoqëror i djeshëm, por dhe i sotëm. Pse vazhdon të ndodhë kjo?
Unë do sjell shkurt pa ngarkesa këndvështrimin tim duke gjilpërizuar “diapozitivat” nga kazani i fikur i rregjimit, të cilët sollën shkatërrimin tradicional në kohë dhe hapësirë, duke fshirë përfundimisht balancat e klasasave shoqërore shqiptare, bashkë me traditën mijë vjeçare, të zëvendësuar me filozofinë komuniste të “barazisë”. Dikush mund të thotë: “Ishte koha …, dhe koha sjell ndryshimet e veta.” Jo! koha është e njëjtë, dhe jo siç thonë disa mendimtarë që koha sjell shërim dhe ndryshim. Moti dhe brezat lëvizin, duke evoluar, regresuar apo ndenjur në vendnumëro, por jo koha! Njeriu e ka në dorë ta administrojë kohën, t’i japë formë si skulptori veprës, ose ta tresë në hiç!
Retrospektivë, diapozitivi i parë:
Populli shqiptar vuajti dhe u varfërua nga luftërat e gjata me pushtues. Në Shqipëri, latifondistët dhe të pasurit numëroheshin me gishtë. Midis klasës tyre dhe shtresave të tjera pati një disnivel të theksuar. Latifondistët dhe klasa e pasur nuk luajti ndonjë rol sinjifikativ në zhvillimin e vendit, sepse ishin oportunistë, herë me “baba” turkun, herë më interesat e ngushta private që ua diktonte biznesi. Megjithatë, ndihmuan në punësimin e fshatarësisë që nuk kishte tokë.
Diapozitivi i dytë:
Familjet me prejardhje borgjeze, të cilat kanë qenë të pakta në Shqipëri, përbënin inteligjencëne vendit. Avokatë, doktorë, profesorë etj. Ato u bënë shembulli i dijes dhe vetëdijes kombëtare, dhe me klasin e lartë që i karakterizonte, emancipuan shoqërinë në sjellje, kulturë e dije, duke ndërtuar bazamentin e ndërgjegjes shoqërore dhe nacionale shqiptare.
Diapozitivi i tretë:
Familjet qytetare, pavarësisht nga veshja, me apo pa ferexhe, me barnavekë apo me kësula të huazuara, allafrënga apo tradicionale, ruajtën gjithnjë finesën dhe kulturën e hollë të stilit të jetesës dhe sjelljen civilizuese. Spiranca e vaporit kombëtar u ankorua gjithnjë në qytet.
Diapozitivi i katërt:
Familjet “malësore”, familje këto që u shpërngulën nga qyteti, të detyruar nga rrethanat pushtuese. Zhvendosja e tyre për të ruajtur fenë dhe tradicionin e pastër krijoi karakterin nopran, karakterin malkoc (Malkoc. Koc-mali, i fortë si shkëmbi. Kurse në gjuhën komuniste: Malësorë. Malok, njeri i rëndomtë, injorant; që ka prejardhjen prej malit etj… Fjalë e stisur pa pikë kuptimi neologjistik), i cili, adoptoi stil të ri jetese për t’i mbijetuar natyrës së egër dhe mungesave jetike. Besimi tyre për të qëndruar të pastër dhe burrëror u bë legjendë deri në ditët e pushtimin komunist. Ata ishin në ballë të luftërave për liri. Qenë të parët që ngritën krye kundër internacionalizmit proletar.
Diapozitivi i pestë:
Popullsia fshatare, e cila përbënte dhe pjesën më vitale të popullit tonë, pikërisht për prodhimet bujqësore dhe blegtorale. Ishin rregullatori jetik i qytetarëve dhe malësorëve. Qenia e tyre punëtore e urtë ndihmoi gjithnjë në zgjidhjen e problemeve jetike dhe kombëtare të popullit shqiptar.
Këndvështrimi aktual i pesë diapozitivave më lart, i shpërbërë forcërisht në një:
Gjatë revolucionit komunist, këto pesë shtylla njerëzore që mbajtën gjallë frymën dhe balancën nacionale u tradhëtuan. Boshti tradicional filloi të zvetnohet, duke huazuar traditën sllave (si më parë turke), aspak perëndimore dhe civilizuese, për të cilën luftoi populli shqiptar me në krye, Skënderbeun. Kështu, aristokracia latifondiste dhe pronarët e mëdhenj të tokave, klasa borgjeze, shtresa qytetare, malësorët dhe fshatarët u shkrinë në epruvetën e dhunës ideologjike dhe kimike të PP-së, duke krijuar një hibrit kontroversial. Kjo ishte tradhëtia dhe pabesia më e madhe e regjimit. Në sfond u shaq zambi me drapër e çekan, kazëm e lopatë. Drapëri për të prerë qafa, dhe çekani për të shtypur koka…kazma e lopata për të hapur varre për viktimat e prera nga drapëri dhe çekani. Pasojat qenë shkatërruese, sa dhe geni i fortë u dëmtua rëndë psikologjikisht, nga injektimi i sensit të frikës dhe vetëmbrojtjes përtej imagjinatës, deri në sëmundje.
Këtu, kam parasysh disa familje tradicionale patriotike të vuajtura nga diktatura që mbijetuan nga holokausti barbar komunist. Fatkeqësisht shoh se, trashëgimtarët e tyre, në vend që të jenë mendje hapur, persona nobël, e të përçojnë traditën brilante patriotike në bazë të principeve fisnike, notojnë në pellgun dehumanist, duke përdorur chicanery. Përmendja e biografive në punë vullnetare dhe anatemimi i njerëzve të civilizuar e patriotë për retaliation nuk përkon me frymën e të parëve, dhe me filozofinë moderne perëndimore. Frymëzimi i pakuptimtë nga “tregimtarët” e përrallave me katallaj, vë në lëvizje lokomotivën e shpifjeve që ulërijnë tym të zi. Tymnaja nxin dhe atë pak virtyt që fiket bashkë me nisjen e nonsensit.. Në këtë rast, fisnikëria kualitative bjerr kuptimin e martirizimit të shenjtë. Ujitja e broçkullave me benzinë shfaq ndjeshëm egërsinë e huazuar nga ideatorët e drapër-çekanit. Fryma sjelljes ciklopiste ndez motorat e luftës brenda llojit, grish frymën e vet’humbjes dhe ngul kazmën varrmihëse në proçesin e zhvillimit.
Ky budallallëk i shfaqur rrallë tek klasa e vuajtur, është me shumicë tek klasa politike shqiptare, çfarë tregon se, brezi tjetër do të ketë të njëjtën ngarkesë virusale.
Në botën e qytetëruar respektohet mendimi i shumicës si shenjë civilizimi, si verdikt human e ligjor. Po pse nuk ndodh në shoqërinë tonë kjo dakordësi si rregull e busull në zhvillimet politiko-shoqërore?
Sëmundja e të shkuares në tashmen, egoizmi, cmira, ushqejnë obsesionin në abisin e ripërsëritjes së refrenit të unshëm egocentric.
Çfarë duhet bërë për të shëruar mbartjen negative të mikrobit deformues në breza? Propaganda e shëndoshë duhet të jetë e qartë për një luftë parimore për të mundur të keqen. Nuk është e lehtë, biles shumë e vështirë. Në këtë luftë duhen të ndërgjegjësohen filantropët për të ngritur një fond për një komision psikologësh historianësh, dhe poltikanësh që nuk e kanë virozën anakronike që të punojnë sëbashku me vetmohim për të dalë nga ky batak i turpshëm. Kjo do zvogëlojë hapësirën e infektimit dhe spekullimeve që ushqen rritjen e malit të plehrave. Përdorimi i kartonit të shumicës së shëndoshë (jo shumicës grabitqare) duhet të funksionojë për vendosjen e disiplinës, jo si ndëshkim indisiplinor, por si ligj. Nëse fryma e “arsyes” presupozon pritje dhe klemencë për të rregulluar nonsensin sistematik të hibritit kontroversial, biles stimuluar me dyshek dhe jorgan puplash… siguroj se, budallallëku do fitojë trofenë e arsyes, çfarë nënkupton sakrifikimin e konceptit të lirisë dhe të drejtës. Si pasojë, fantazmagoria e hekuraçave dhe shulave të ndryshkur do rishfaqë botën e errët pa diell, në të cilën kemi jetuar më parë.
O, Zot! Në këtë kontekst, pranoj se, “radikali i lirë” është një molekulë që nuk mund të karikohet!
