Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kosova do të përqendrohet në burimet e energjisë së ripërtëritshme

by

Nga Linda Karadaku/

Me qëllim që të mundësohet zhvillimi i energjisë së qëndrueshme, me karbon të ulët në përputhje me kërkesat e BE-së, Kosova duhet të nxisë përdorimin e burimeve të energjisë së përtëritshme, thanë zyrtarët.Qymyri përdoret tani për të krijuar rreth 90 përqind të elektricitetit të konsumuar në Kosovë dhe është një kontribues kryesor në nivelet e larta të dioksidit të karbonit e ndotjes.

Me miratimin e vendimit të Sekretariatit të Këshillit Ministror të Energjisë mbi nxitjen e përdorimit të energjisë nga burime të ripërtëritshme në dhjetor 2012, Kosova u angazhua në bërjen e 25 përqind të energjisë së saj nga burime të përtëritshme deri më 2020.

“Do të ishte jo-realiste të parashikoje prodhimin e plotë të energjisë nga termocentralet e qymyrit me të ripërtëritshme. Dhe duhet të mbajmë parasysh se të gjitha burimet e ripërtëritshme, përveç hidrocentraleve të mëdhenj, gjithsesi kanë nevojë për një skemë subvencionesh. Subvencionet duhet të jenë më të mëdha në qoftë se çmimi i elektricitetit do të jetë nën kostot e prodhimit,” tha për SETimesJanez Kopac, drejtor i Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë.

Kosova kohët e fundit hartoi një Plan Veprimi të Energjisë së Përtëritshme Kombëtare që vendos synime për krijimin e elektricitetit, transportit dhe ngrohjes e ftohjes. Plani vë një hartë udhëzuese e masa sesi Kosova do të arrijë qëllimin e saj deri më 2020.

“Vendim-marrësit dhe zhvilluesit e projekteve të energjisë duhet të kryejnë vlerësime të ndikimit në mjedis, duke ndjekur standartet e larta mjedisore të BE-së e të përdorin teknologjitë më të mira në dispozicion për të pakësuar ndotjen e ajrit dhe ndikimet e lidhura me shëndetin publik të projekteve të energjisë. Termocentralet ekzistuese me qymyr në Kosovë kanë një ndikim të madh negativ mjedisor,” tha Kopac.

Ministria e Zhvillimit Ekonomik të Kosovës tha se politikat e saj mbështeten në kërkesat e BE-së.

“Politikat e Republikës së Kosovës për ndërtimin e rigjallërimin e kapaciteteve prodhuese të energjisë mbështeten në kërkesat e Bashkimit Evropian për mjedisin e shfrytëzimin me efektshmëri të burimeve të energjisë,” tha ministria për SETimes.

Rinora Gojani, një studiuese për Institutin për Politikën e Zhvillimit në Kosovë, tha se energjia e krijuar nga qymyri nuk është një zgjidhje e qëndrueshme për Kosovën.

“Kosova duhet të analizojë të gjitha burimet e energjisë. Por para së gjithash, ajo duhet të analizojë masat e efektshmërisë së energjisë. Një ‘negavat’ është më mirë se një megavat, në kuptimin që energjia që është kursyer si një rezultat i përdorimit të duhur është shumë më mirë sesa krijimi shtesë,” tha ajo për SETimes.

Gojani tha se Kosova ka burime të mira të energjisë së ripërtëritshme. Ajo vuri në dukje se një studim i kryer nga Daniel Kamen, një shkencëtar i energjisë në Universitetin e Kalifornisë në Bërkli, tregon se Kosova mund të mbulojë 38 përqind të konsumit të saj të energjisë nga mundësitë e erës, ujit dhe ato diellore.

Autoritetet e Kosovës pranojnë, megjithatë, se kjo do të jetë një sfidë.

“Gjetja e një ekuilibri në mes plotësimit të nevojave për energji e mos-dëmtimit të mjedisit dhe për pasojë shëndetit është një sfidë për të cilën kërkohet të zhvillohen strategji të përshtatshme që kënaqin të gjitha palët për aq sa është e mundshme,” tha për SETimes ministria e zhvillimit ekonomik.

Shtetasit që jetojnë në zonën e Obiliqit/Fushë Kosovës, në rrethinat e Prishtinës ku janë termocentrale, vuajnë pasojat e prodhimit të energjisë me bazë qymyrin.

Banorja Durime Sinani tha se familja e saj bleu një apartament atje për shkak se çmimet e apartamenteve janë më të lira, por ai është “një vend shumë i keq për të jetuar.”

“Nuk i hapim dritaret nga era e ndotja. Rrobat është vështirë të thahen sepse duhet të gjejmë njëkohë kur mund t’i nxjerrim në ballkon. Këtu jetojnë vetëm ata që nuk kanë mundësi për të bërë një zgjidhje më të mirë banimi,” tha Sinani për SETimes.Ne Foto: Centralet e qymyrit janë një burim i emetimeve të larta të dioksidit të karbonit e ndotjes së mjedisit, thanë ekspertët. [AFP]

*Për Southeast European Times në Prishtinë

Afaristët e diasporës eksplorojnë tregun kosovar

by

NE Foto: Asociacioni i Biznesmenëve Shqiptare në Zvicër/

Një takim B2B do të mbahet të enjten në Prishtinë. Elbasan Morina tha se takimi ka për qëllim stimulimin e prodhimit vendor dhe rritjen e eksportit Kosovar/Disa distributorë të prodhimeve ushqimore nga Bashkimi Evropian (BE) do të qëndrojnë  këtyre ditëve në Kosovë, për të parë nga afër produktet që ofron Kosova për tregun e jashtëm, por edhe për t’i ofertuar tregut kosovar produktet e BE-së.

Këtë distributor do të vizitojnë disa nga qendrat prodhuese të pijeve dhe ushqimit në Kosovë, si dhe do të lidhin kontrata bashkëpunimi me afaristët vendor.

Takimin e tyre e ka mundësuar USAID-i dhe Projekti Diaspora për Zhvillim (DFD) i Institutit për Menaxhim dhe Zhvillim, të cilat kanë organizuar konferencën Biznesi për Biznesin (B2B) “Partneriteti për Industrinë e Frutave dhe Perimeve ne Kosovë”.

“Në ngjarjen B2B do të marrin pjesë 17 distributor të prodhimeve ushqimore nga BE-ja dhe rajoni ku ata do të kenë mundësi të krijojnë lidhje të reja të importit-eksportit me 20 qendra grumbulluese të frutave dhe perimeve të freskëta dhe kompani përpunuese të Kosovës”, thuhet në njoftim.

Pas konferencës dhe takimeve B2B, do të pasohet me vizitën tek ASK Food në Gjilan.

Bizneset nga Diaspora do të vazhdojnë me vizitën në terren duke vizituar kompanitë si: Koral në Fushë-Kosovë, Abi në Prizren, Stone-Castle në Rahovec etj.

Elbasan Morina është menaxher i Projektit Diaspora për Zhvillim (DFD).

Ai tha për albinfo.ch, se si pjesë e projektit DfD është themeluar Asociacioni i Biznesmenëve Shqiptare në Diaspore-Zvicër, me qellim që të shërbej si organizatë “ombrellë” për bizneset e diasporës, gjithashtu të jetë pikë kontakti për institucionet dhe bizneset e Kosovës.

Ai tha se takimi i bizneseve Kosovë – Diasporë, ka për qëllim stimulimin e prodhimit vendor dhe rritjen e eksporti të Kosovës.

“Kjo njëherit është edhe vizita e parë zyrtare e asociacionit të biznesit në Kosovë dhe ka për qëllim forcimin e lidhjeve mes Kosovës dhe Diasporës edhe në fushën e biznesit”, tha Morina, sipas të cilit, ky është fillimi i një procesi të gjatë, për fuqizimin e lidhjeve në mes bizneseve në Kosovë dhe Diasporës.

“Me këtë rast pritet të organizohet edhe një takim tjetër me biznesmenët nga diaspora që veç kanë investuar në Kosovë, bizneset aktuale që kanë interesim për eksport në diasporë por edhe për krijimin e urave të komunikimit në mes dy palëve”, deklaroi ai.

Gjate vizitës, sipas tij, pritet nënshkrimi i Marrëveshjeve të bashkëpunimit me Oden Ekonomike të Kosovës, ku njëherit do themelohet dhe inaugurohet një njësi e veçantë në kuadër të OEK, për ndërlidhje dhe koordinim me bizneset e diasporës, gjithashtu edhe një marrëveshje bashkëpunimi me IPAK-un.

Këto takime organizohen ne partneritet me: IPAK, Oden Ekonomike të Kosovës, Aleancën Kosovare të Bizneseve, USAID, Zyrat Ndërlidhëse për Diasporë në kuadër të Komunave, Rrjetin e Grave ne Biznes dhe partnere tjerë lokal.(Kortezi albInfo.Ch)

 

Rusët po i shesin pronat në Mal të Zi

by

Sipas zyrtarëve malazez, nga viti 2008 janë vetëm rusët ata që blejnë pronat në Mal të Zi. Megjithatë disa prej tyre tashmë po i shesin pronat të shtyrë nga një vendim i presidentin Putin./

Dekreti i presidentit rus, sipas të cilit politikanët rusë nga 1 qershori duhet të mbyllin llogaritë në bankat e huaja dhe të shesin pronën jashtë Rusisë, mund të ndikojë në tregun e pasurisë së patundshme në Mal të Zi.

Sasha Beljakov, rus i cili investon prej vitesh në pronën e tij në Herceg Novi, ka dëshirë të tregojë se si njihet me presidentin rus Vladimir Putin, por edhe me zyrtarë të tjerë rusë. „Dhe zoti (Vladimir) Jakunjin, i cili është ministri i hekurudhave të Rusisë dhe (Jevgenij) Primakov është mik i madh i imi. Ai ka qenë dy herë në Herceg Novi me pushime. Dhe zoti Jakunjin ka qenë me pushime.“ Megjithatë miqtë e tij nuk kanë pronë në Mal të Zi. Beljakov thotë se edhe pse zyrtarët e lartë rusë kanë shumë para, në bregdetin e Malit të Zi vijnë vetëm për të pushuar.

Numri më i madh i turistëve në Mal të Zi zgjedh për të pushuar në Budva. Dhe ky qytet quhet metropoli malalez i turizmit. Sipas të dhënave të zyrës së pasurisë së patundshme të Malit të Zi një e katërta e banesave dhe e lokaleve të metropolit janë në pronësi të shtetasve të huaj. „Nga viti 2008, që nga kriza e parë ekonomike në botë, janë vetëm rusët, do të thoja, blerësit e huaj, ndoshta edhe ndonjë mund të vijë nga Beogradi, Novi Sadi, por ky është një fenomen shumë i rrallë“, thotë Ljubomir Novaković, pronar i agjencisë GRA-MAR, e cila, sipas fjalëve të tij, si dhe gati të gjithë agjencitë e tjera, punon me rusë.

Dhe në zyrën e pasurive të patundshme thonë se nga shtetasit e huaj, pronarë të pasurive të patundshme, pas atyre nga vendet e rajonit, ka më së shumti rusë. „Shumë politikanë të lartë nuk ka, por funksionarë, që punojnë në qeverinë e Rusisë, të cilët punojnë në organet shtetërore, prej tyre ka shumë“, thotë Beljakov, i cili njeh shumë rusë, që kanë blerë pasuri të patundshme në Mal të Zi. „Ka njerëz nga Këshilli i Sigurimit, që punojnë tek presidenti i federatës ruse, ka nga ushtria, ministria e Punëve të Brendshme, nga marina ruse. Eshtë ky nivel. Këtu ka qenë edhe (Aleksandar) Medvedev, zëvendëskryetari i Gaspromit dhe për të tjerë nuk di.“

Janë pikërisht ato, të cilët me dekret të Vladimir Putinit, janë të detyruar që nga 1 qershori të mbyllin xhirollogaritë në bankat e huaja dhe të shesin pronën jashtë Rusisë. Obligimi vlen për të gjithë politikanët e nivelit federal, por edhe për ata të nivelit më të ulët, deri tek qytetet. Ata duhet të vendosin, nëse dëshirojnë të mbajnë funksionet e tyre, apo të ruajnë llogaritë e tyre bankave dhe pasuritë e patundshme jashtë vendi.

Vendimi ka shkaktuar turbullira, jo ndonjë ofertë të veçantë

Beljakov thotë se zyrtarët rusë nga Mali i Zi kanë vendosur të dëgjojnë Putinin. „Për shembull në Herceg Novi, kanë blerë rreth 100 objekte banesa të vogla, të mesme, disa ndërtesa, restorante e të tjera. Gati gjysma është nxjerrë tani në shitje.”

Edhe pse zyra e agjencisë së tij ndodhet në qendër të Herceg Novit, Novaković thekson se që nga shpallja e këtij lajmi nuk kanë marrë ndonjë ofertë të posaçme. Ai thotë se shitja ka rënë për shkak të krizës, por ai nuk pret që lajmi mbi vendimin e Putinit të prekë rëndë tregun e Malit të Zi. „Kjo ka shkaktuar pak turbullirë në punën tonë, në kuptimin se humbet kërkesa dhe se këto rusë shesin pasuritë e patundshme, por mendoj se është çështje e këtyre njerëzve, që kanë prona të patundshme dhe janë të punësuar në administratën shtetërore në Rusi, që janë shumë të pakët në numër“, shpjegon ai. „Këtu kanë blerë njerëz, të cilët para së gjithash bëjnë punë private, dhe jo ata, që janë të punësuar si nëpunës.”

Largohen për arsye të tjera

Nëse numri më i madh i pronarëve të pasurive të patundshme përpiqet tani që t’i shesë, ky nuk është lajm i mirë për tregun e vogël të Malit të Zi, thotë analisti ekonomik, Vasilije Kostić. „Në këtë rast është shumë e rëndësishme që të dihet, se në ç’masë kjo ndodh në të vërtetë, se një iniciativë e tillë nuk vjen për shkak të pasigurisë së hapësirës, apo shkaqeve të tjera, që janë të pranishme në tregun tonë, por që kjo është çështje e një vendimi politik“, thekson Kostić. „Kjo për faktin e thjeshtë se është shumë e rëndësishme, që një aktivitet i tillë mund të ndikojë te pronarët të tjerë të kapitalit.“

Në ambasadën e Rusisë në Podgoricë thonë se nuk kanë listë të shtetasve të tyre, dhe as të shtetasve, zyrtarëve, politikanëve dhe nëpunësve civilë, të cilët blejnë prona të patundshme në Mal të Zi. Ata i referohen kadastrës. Megjithatë në administratën për pasuritë e patundshme theksojnë se nuk kanë lista të aktualizuara, se nuk dinë se sa nënshtetas rusë janë me të vertetë, që kanë pronë në Mal të Zi. Beljakov pret se do të jenë gjithnjë e më pak. Jo vetëm për shkak të vendimeve të Putinit, por edhe pse atyre nuk u lejohet të qëndrojnë në Mal të Zi më shumë se 90 ditë, nëse nuk marrin leje për qëndrim më të gjatë, për të cilën u kërkohet, siç thotë ai, tepër, edhe hapja e firmës, punësimi i punëtorëve etj. „Për shembull në Spanjë, nëse blen ndonjë pronë, ti menjëherë mund të marrësh qëndrim të përhershëm të jetosh në Spanjë. në Republikën Domenikane është edhe më e thjeshtë, atje mund të marrësh menjëherë nënshtetësi dhe gjtihçka, ndërsa këtu jo.“ Beljakov mendon se rusët, që kanë planifikuar që fillojnë punë në Ballkan, tani largohen sepse e shohin se për shkak të krizës nuk do të jenë të suksesshëm në këtë synim të tyrin. „Të gjitha këto i kanë blerë, kur çmimet kanë qenë më të larta dhe askush nuk i ka numëruar paratë. Tani çmimet kanë rënë dhe realisht ata blejnë me gjysëm çmimi.“ Por përpiqen t’ua shesin, për këtë është i sigurtë Beljakov, së pari rusëve të tjerë: „Nuk bëhet aspak fjalë për shitje masive të rusëve si pronarë pasurish të patundshme“, insiston Novaković. Agjencija e tij ka vërejtur interesim për pasurinë e patundshme malazeze në panair në Moskë, 9 deri me 16 prill, por ai e pranon se shitje nuk ka. Ai shpreson se vendimi i Putinit, sa më shumë që afrohet afati për zbatimin e tij, nuk do të ketë ndikim të madh. „Mendoj se është më tepër psikologjik, që të ulë kërkesën, se sa ç’është një histori e vërtetë reale. Sepse them, shumica e blerësve nuk kanë qenë nëpunës civilë. Nuk flas për njerëzit, që janë të punësuar në ndonjë firmë. Nuk është nevoja që të jenë të gjithë biznesmenë, ka njerëz, që punonjë në firma, në firma privare në Rusi. Kjo nuk përfshin këto njerëz.”

(Kortezi: Ana Bogavac/Angjelina Verbica)

 

 

 

RECESIONI GLOBAL DHE NDIKIMI I TIJ NË EKONOMINË SHQIPTARE

by

Botime Universitare/

”Shifrat nuk e drejtojnë botën, por ato na mësojnë se si duhet drejtuar ajo”- G ë t e/

Nga Enver Memishaj, ekonomist/

Historia na mëson se studjuesit në përfundim të analizës që bëjnë për plagët e shoqërisë, konfliktet dhe  krizat arrijnë gjithmonë në përfundimin se konfliktet e krizat kanë ndodhur sepse ata që drejtojnë shoqërisë, politikanët dhe burrat e shtetit nuk kanë dëgjuar, specialistët, njerëzit e ditur që janë profetët që Zoti dërgon mbi tokë.

Në kohën e sotme gati e gjithë bota po kalon një krizë financiare, nje recesion i cili preku të gjitha fusht e jetës. Amerikanët si gjithnjë, shembulli i administrimit model të një shoqërie të drejtë, nxorrën nga buxheti i shtetit mbi miliarda dollarë për bankat private dhe shpëtuan falimentimin e tyre.

Ne shqiptarëve na shkon menjëherë mëndja tek viti 1997, dhe sot mendojmë sa mirë do të ishte sikur shteti jonë të kishte vepruar si Amerika, të kishte marrë përsipër shlyerjen e borxhit të firmave piramidale dhe nuk do të kishte ndodhur ajo katastrofë që  ndodhi e cila si nga ana ekonomike ashtu edhe në dëme njerzore e morale ishte shumë më e madhe se detyrimi që firmat piramidale u kishin qytetarëve të tyre.

Sot Shqipëria kërcënohet nga recesioni global dhe gjendet në prag të një depresioni, ndikimi i të cilit u pasqyrua qartë gjatë vitit 2012.

 

1. Ç`duhet të bëjmë ?

Kësaj pyetje duhet ti përgjigjemi me një fjali të vetme, që vjen nga përvoja historike e botës dhe e vendit tonë: Të dëgjojmë zerin e ekonomistëve, zërin e njerzëve të mënçur.

Një zë i tillë është edhe zeri i Prof. Dr. Alqi Naqellarit, i shprehur në dhjetra konferenca brenda dhe jashtë Shqipërisë, në intervista televizive dhe në auditoret e disa universiteteve në Shqipëri, Maqedoni e Kosovë.

Kjo veprimtari shkencore e publiçistike e ka bërë sot në fushën e ekonomisë një zë të respektuar dhe të njohur profesor Alqi Naqellarin. Autor i 10 teksteve universitare, 3 monografive  në fushën e ekonomiksit të botuar vetëm dhe në bashkëpunim me autoritete të fushës së ekonomisë, autor i më shumë se 20 artikujve shkencorë të botuar në revista prestixhioze ekonomike brënda dhe jashtë Shqipërisë, në shqip dhe në anglisht.

Tani së fundi ai vjen me veprën e tij të njëmbëdhjetë  “Recesioni global dhe ndikimi i tij në ekonominë shqiptare”, botim i Universitetit Ndërkombëtar të Strugës dhe Universitetit Mesdhetar të Tiranës, Strugë 2012.

Kjo vepër është një bashkëpunim i suksesshëm ndërmjet Profesor Alqi Naqellarit dhe ekonomistëve të rinj që po hedhin hapa të suksesëshëm përkrah profesorit: Magjistër Robert Maliqit dhe Magjistër Almarin Naqellarit. Bashkëpunim që është për t`u përshëndetur si nga guximi të rinjëve që premtojnë shumë për të ardhmen, ashtu edhe nga fisnikëria dhe mënçuria e profesorit në përkrahje dhe bashkëpunim me talentet e reja, një shembull qytetarie dhe profesionalizmi që duhet përshëndetur dhe ndjekur.

Libri voluminoz prej gati 600 faqesh, që analizojmë duhet të shërbejë si manual për ekonominë tonë në kohën e sotme.

 

2. Përmbajtja e librit.

Libri ndahet në gjashtë kapituj:

Në kreun e parë është përshkruar pamja e ekonomive të rajonit dhe vendeve kufizuese të këtij rajoni, veçanërisht e parë ndërmjet viteve 2008-2011.

Në kreun e dytë janë analizuar modelet ekonomike që aplikohen sot në botë.

Në kreun e tretë janë analizuar treguesit kryesorë makro ekonomikë dhe është arritur në përfundimin se që nga viti 2009, ekonomia shqiptare duke përjashtuar treguesin e inflacionit, në treguesit e tjerë nuk ka pasur rezultate të kënaqëshme.

Në kreun e katërt janë analizuar politikat ekonomike që janë aplikuar gjatë periudhës së recensionit 2008-2011, dhe është arritur në konkluzionin se Banka Qëndrore nuk ka aplikuar politika ekspasioniste  në mbështetje të politikave ekspasioniste fiskale të aplikuar nga qeveria.

Në kreun e pestë janë analizuar mundësitë dhe prespektivat e ekonomisë shqiptare.

Në kreun e gjashtë janë dhënë konkluzinet e nxjerra nga studimi dhe analizat që bëhen në këtë vepër.

Nga kjo paraqitje e shkurtër e përmbajtjes së kësaj vepre del e qartë se kjo është një vepër e çmuar, që vjen në kohën e duhur, si një shërbim i madh që i bëhet shoqërisë dhe që ju shërben në radhë të parë burrave të shtetit dhe politikanëve që kanë për detyrë të influencojnë për të orjentuar ekonominë e vendit në drejtimin e duhur. Është kjo arsyeja që autorët u kanë dhuruar nga një kopjo të librit partive politike dhe shoqatave që kanë peshë në shoqërinë tonë.

Vepra është e vlefshme gjithashtu për profesoratin e universiteteve tona, për intelektualët, për studentët dhe jo vetëm të ekonomisë dhe për të gjith shoqërinë që të mësojnë të vërtetat mbi ekonominë tonë e për pasojë të dinë të orjentohen drejt në ekonominë e tregut dhe në votën që duhet t`u japin partive politike.

 

Disa çështje të rëndësisë së veçantë, që trajtojnë autorët në libër.

Siç paraqitëm në krye të fjalës sonë problemet në këtë vepër janë trajtuar me profesionalizëm dhe janë të shumta, por ne do të ndalemi në disa prej tyre të cilat përfshijnë edhe çështjet për të cilat ne nuk po flasim direkt për to.

Prej fillimi deri në fund vepra herë e thënë direkt dhe herë indirekt, përshkohet nga çështja se cili është modeli ekonomik që duhet të ndjekë Shqipëria për t`i shpëtuar rënies në krizë dhe për ecur në udhën e rritjes ekonomike.

Fillimisht na duhet të sqarojmë se nuk bëhet fjalë për ndryshime të themeleve të ekonomisë së tregut ato janë dhënë njëherë e përgjithmonë, por bëhet fjalë për reformat ekonomike me një këndvështrim të gjërë dhe politike që duhet të ndiqen për rritjen ekonomike të vendit.

Konkretisht në Shqipëri:

–  Mungon mirëkuptimi politik ndërmjet partive për reforma themelore të cilat do të japin frytet e tyre për një kohë të gjatë dhe jo 4 apo 8 vjet sa ç`vijnë e shkojnë partitë. Kjo mungesë marrëveshje ka sjellë pasoja, pasi kur një qeveri flet për një reformë opozitarët deklarojnë se sapo të vijnë ata në pushtet do ta anullojnë reformën.

Kjo gjendje sjell pasigurinë e investitorëve të huaj e për pasojë ngadalësimin e rritjes ekonomike, si dhe marrjen e vendimeve të rëndësishme strategjike.

–  Buxheti i vitit 2012, nuk ishte planifikuar realisht dhe për pasojë solli ndryshime të shumta gjatë vitit.

–  Sistemi pensioneve sot është pranuar se ka dështuar dhe ende nuk janë marrë reformat e duhura për ta nxjerrë këtë sistem nga kolapsi.

–  Amnistia fiskale nuk u bë maksimale si shembulli i Italisë, por gjysmake dhe që nuk dha rezultatet e dëshëruara dhe të pritura.

–  Megjithse flitet shumë se ndarja e territorit të republikës duhet të bëhet sipas kushteve gjeografike dhe ekonomike dhe jo sipas interesave elektorale ende nuk është arritur në mirëkuptimin e partive dhe ndarja vazhdon të rëndojë ekonominë dhe të mos ketë efektivitet. Po kështu ka institucione të administratës publike paralele  si Këshilli i Qarkut me Prefektin e Qarkut.

–  Gjykata administrative kaq e nevojshme për ekonomine dhe drejtësinë ende nuk po funksionon në vendin tonë, etj etj

Guximshëm autorët kanë dalë në dy konkluzione të rëndësishme: i pari që modeli ekonomik i aplikuar në Shqipëri pas viteve 90 ka dështuar dhe i dyti që është vijim i të parit edhe sistemi financiar i aplikuar ka dështuar.

Modeli ka dështuar sepse në përgjithësi është i bazuar në tre shtylla, në remitanca, në shitjen e pasurisë shtetërore dhe në kredi dhe jo në zhvillimin dhe rritjen e sektorëve të prodhimit. Tre të parat janë të shtershme ndërsa rritja e faktorëve ekonomik të brendshëm duke shfrytëzuar resurset e vendit është baza e rritjes ekonomike. Industria nxjerrëse e përpunuese, bujqësia e shërbimet duhet të jenë baza e rritjes permanente. Sistemi financiar ka dështuar, kjo nga modeli i gabuar që u aplikua dhe vazhdon të aplikohet. Privatizimi total ishte një gabim i madh, ishte kalimi nga njëri ekstrem në tjetrin. Nuk u zbatua sistemi bursë-bankë si në perëndim por e kundërta bankë –bursë si në lindje. Privatizimi i Bankave shtetërore të nivelit të dytë ishte sipas autorëve gabimi fatal. Pasojat e këtij privatizimi duken në frenimin e rritjes ekonomike pasi Bankat private nuk i ndjekin dhe shoqërojnë më politikat monetare të Bankës Qëndrore.

Pra, autorët arrijnë në përfundimin se Shqipërisë i duhet një model i ri ekonomik, sa më shpejtë aq më mirë.

 

B o r x h i :

Analiza e borxhit është komplekse dhe e gjithanëshme. Mendimet e dhëna se borxhi duhet të kontrollohet  e kufizohet me kushtetutë nuk është i drejtë, pasi ka shumë institucione brenda vendit që mund ta kufizojnë atë.

Problemi dytë me rëndësi është se për çfarë merret borxhi? Në se borxhi merret për investime në ekonominë e vendit të cilat pritet të japin efektivitetin e tyre në rritjen ekonomike atëherë marrja e borxhit është e drejtë dhe e pa kritikushme. Po kështu duhet të anlizohet edhe dinamika e shlyerjes së borxhit.

Pra kur rritja ekonomike nuk është në nivelin e duhur niveli i borxhit bëhet një barrë e rëndë për ekonominë.

Sot në Shqipëri niveli i borxhit është 62.6 % dhe ka një rritje prej 4 %, në një kohë që për vende si Shqipëria  niveli borxhit duhet të jetë në kufijtë 40-50%, veçanërisht kur nuk evidentohen burime të reja të rritjes ekonomike.

Një problem tjetër me rëndësi është nxitja e konkruencës midis bankave, zgjerimi kreditimit  dhe monitorime me rreptësi, veçanërisht ndikimi i shtetit me anë të dispozitave ligjore për funksionimin normal të bankave dhe influenca e tyre në ekonominë shqiptare. Një ekonomist i madh italian ka thënë se “ Me jepni kredi tu rregulloj gjith botën” Por ç`ndodh me bankat shqiptare?  Sot niveli i kredive të këqia  është 22 deri 23 % dhe bankat nuk arrijnë të veprojnë e operojnë shpejt sepse ka mungesë të legjistacionit, ka pengesa administrative  dhe vonesa të stërgjatura në ekzekutimin e vendimeve.

Në vitin 2013, siç kanë deklaruar burimet vendase dhe të huaja do të ketë një farë stabiliteti dhe nje rritje ekonomike, por autorët e veprës që analizojmë na tërheqin vëmëndjen duke na thënë se treguesi i rritjes ekonomike duhet parë në gjërësi dhe në thellësi  pasi nuk është i vetmi tregues që tregon zhvillimin e vendit dhe të ekonomisë.

Në këtë rritje do të kenë influecën e vet  edhe vendet fqinj si Italia dhe Greqia.

Tek ky tregues duhet të mbështetemi kur ai harmonizohet  dhe vjen në unitet me tregues të tjerë të ekonomisë.

Por viti 2013, duke qënë një vit elektoral, parashikohet që 6/mujori parë do të ketë një rritje ekonomike për shkak të interesave elektorale ndërsa në 6/mujorin e dytë do të ketë një keqësim të treguesve.

Ne ekonominë e një vendi dhe në përballimin e krizës rëndësi të veçantë ka edhe gjendja psikologjike e cila infuencon në jetën e njerzëve dhe zhvillimin ekonomik më shumë se vetë varfëria. Autorët na thonë se sot në Shqipëri papunësia është në nivelin e 13-14 %,  si dhe ka një pakësim të konsumit të brendshëm, një ulje të investimeve të brendëshme dhe të huaja. Bizneset punojnë nën kapacitetin e tyre, importet për investime janë pakësuar, ka një rritje të depozitave në banka, çka do të thotë se njerzit presin situata më të favorshme.

 

Rëndësia e veprës.

Autorët theksojnë se në kohën e sotme autoritete të shteteva të mëdha të botës kanë deklaruar se kriza nuk ka përfunduar, prandaj duhet të jemi të vëmëndshëm  dhe në studim të çështjes më qëllim që efektet e krizës të jenë minimale pasi jemi ne njerzit që bëjmë që ligjet e zhvillimit të shoqërisë t`i ngadalsojmë apo t`i shpejtojmë.

Bark Obama ka kërkuar që t`i kushtohet vëmëndja e veçantë difiçitit buxhetor, rritja e taksave dhe ulja e shpenzimeve nuk është udha më e mirë që duhet ndjekur.

Merkel e Gjermanisë ka deklaruar se viti 2013  do të jetë një vit i vështirë, sepse beteja nuk është fituar, por nuk duhet të dekurajohemi dhe të vazhdojmë luftën me anë të reformave ekonomike, sepse ato të marra deri tani kanë sjellë efektet e dëshëruara.

Këto konkluzione duhet të na bëjmë të lexojmë me vëmëndje librin ”Recensioni global dhe ndikimi i tij në ekonominë shqiptare” prej së cilës, drejtuesit e ekonomisë shqiptare, do të nxjerrim mësime të vlefshme.

 

Ku mbështeten autorët Alqi Naqellarit, Robert Maliqit dhe Almarin Naqellarit në konluzionet e tyre?  Në konkluzionet që ata na kumtojnë ne lexuesve të interesuar kanë arritur nëpërmjet një analize të thellë të mbështetur në të dhëna të shumta numerike dhe statistikore, mjafton të përmendim se autorët i mbështesin konkluzionet e tyre në 146 tabela numerike, statistikore, dhe grafike që tregojnë si në pasqyrë përfundimet e arritura.

Gëtja i madh, ai gjeniu gjerman ka thënë se: ”Shifrat nuk e drejtojnë botën, por ato na mësojnë se si duhet drejtuar ajo”, pra autorët e kësaj vepre që analizojmë na paraqesin pasqyrën e të dhënave numerike dhe grafike për të na mësuar e udhëzuar se si duhet drejtur dhe ç`farë modeli ekonomik duhet të ndjeki ekonomia shqiptare.

Siç thamë në krye në se profesorati jonë do të kuptojë dhe zbatojë konkluzionet e arritura në këtë vepër të rëndësishme të kohës sonë atëhere ekonomia jonë do të shpëtojë nga rënia  dhe do të ketë rritje të të gjithë treguesve ekonmiko financiar.

Autorët kanë qënë shumë të kujdeshëm dhe kanë përdorur një gjuhë të thjeshtë me shëmbuj të shumtë për ta bërë veprën lehtësisht të kuptueshme për një masë të gjerë të lexuesve dhe kjo përbën një vlerë dhe meritë të autorëve.

*     *     *

Morëm përsipër t`i bëjmë me dije botës shqiptare  vlerat dhe rëndësinë e një vepre të fushës ekonomike me interes të gjërë, pasi flitet për ekonominë që është baza e zhvillimit dhe mirëqënies së së vendi. Kufijtë e një artikulli të vetëm na kufizojnë për të folur më gjërë për rëndësinë dhe mësimet që nxjerrim nga kjo vepër.

EKONOMITE AZIATIKE DO TE DOMINOJNE BOTEN NE 2030

by

Një parashikim i ri nga komuniteti amerikan i zbulimit, thotë se Shtetet e Bashkuara ka të ngjarë që ta humbin statusin si superfuqi deri në vitin 2030, derisa ekonomitë aziatike do të bëhen më të forta se ato të Amerikës së Veriut dhe Evropës.
Megjithatë, raporti “Global Trends 2030”, i publikuar nga Këshilli Informativ Kombëtar, tha se Shtetet e Bashkuara ka të ngjarë të mbeten ndër vendet më të fuqishme të botës për shkak të rolit që mund të luajnë në zgjidhjen e krizave globale, avantazhet teknologjike dhe “pushtetin e butë” apo atributet kulturore.
Raporti tha se Kina ka gjasa që ta kapërcejë Amerikën si ekonominë më të madhe në botë në vitet e 2020-ta.
Në të thuhet se rritja e ekonomive të Kinës dhe Indisë do të “kapërcejë” rritjen e SHBA-së dhe të Japonisë së shekullit të 20-të.
Studimi thotë se Evropa, Japonia dhe Rusia pritet të vazhdojnë me rënie të ngadaltë ekonomike, pjesërisht për shkak të plakjes së popullatës.
Studimi parashikoi se aktet e dhunshme të terrorizmit islamik do të jenë më të rralla në vitin 2030.
Por, raporti vë në pah se sulmet kibernetike terroriste ka të ngjarë të rriten dhe konfliktet mbi burimet natyrore, si për ujin, mund të sjellin destabilitet.
Në atë që e përshkruan si një “zhvendosje tektonike e mundshme,” raporti gjithashtu thotë se Shtetet e Bashkuara, një nga importuesit më të mëdhenj të energjisë në botë, pritet të pavarësohen nga importi.
Ai përmend rifitimin e pozitës nga SHBA si prodhuesi më i madh natyror në botë i gazit dhe prodhimin e naftës bruto përmes përdorimit të “teknologjisë fragmentuese hidraulike.”
Raporti tha se Shtetet e Bashkuara ka shumë gjasa që të jenë “të parat mes të barabartëve” midis fuqive të tjera të mëdha në vitin 2030 “për shkak të mbizotërimit në një varg të dimensioneve të pushtetit.”
Megjithatë, në të theksohet se me rritjen e shpejtë të vendeve të tjera, epoka e dominimit amerikan në politikën ndërkombëtare që filloi në vitin 1945, do të “nisë tatëpjetën”.
Raporti thotë se në Evropë, Gjermania ka gjasa të mbetet lidere e 26 vendeve të tjera të Bashkimit Evropian për shkak të perspektivës së saj të rritjes ekonomike.
Në të thuhet se deri në vitin 2030, Rusia do të përballet me një rënie të popullsisë prej rreth 10 milionë njerëz – një rënie shumë e madhe e popullsisë krahasuar me vendet tjera.
Megjithatë, raporti thotë se për shkak të normave të rritjes ekonomike dhe politikave të emigracionit, Rusia mund të mbajë pjesën e saj aktuale të fuqisë globale.
Raporti thotë se “dinamika rajonale” në Lindjen e Mesme dhe Azinë Jugore gjatë dekadave të ardhshme do të ketë potencial për të shkaktuar destabilitet më të gjerë.
Aty thuhet se në Lindjen e Mesme, shifrat aktuale të larta të rinjve – një forcë shtytëse e pranverës arabe – do t’i hapin rrugën plakjes graduale të popullsisë.
Ai thotë gjithashtu se me teknologjitë e reja që kanë filluar t’i sigurojnë botës burime të tjera të naftës dhe gazit, ekonomia e Lindjes së Mesme do të jetë e detyruar që të bëhet më e larmishme.
Raporti thekson se nëse regjimi islamik i Iranit mban pushtetin dhe është në gjendje të zhvillojë armë bërthamore, “Lindja e Mesme do të përballet me një të ardhme shumë të paqëndrueshme.”
Por, aty nënvizohet se shfaqja e një Irani të reformuar dhe të fokusuar në modernizimin ekonomik mund të ketë efekte pozitive.
Raporti rendit Afganistanin dhe Pakistanin në mesin e 15 vendeve, që rrezikojnë të shndërrohen në “shtete të dështuara”.
Aty thuhet se rritja e ulët ekonomike, rritja e çmimeve të ushqimit dhe mungesat e energjisë do të paraqesin sfida të “ashpra”për qeverisjen në Pakistan dhe Afganistan.
Raporti thotë se India ka më shumë gjasa që të vazhdojë të konsolidojë avantazhin e saj të energjisë krahasuar me Pakistanin. Raporti thotë se ekonomia e Indisë tashmë është gati tetë herë më e madhe se ajo e Pakistanit dhe deri në vitin 2030, ky raport ”lehtë mund të jetë 16 me 1”.(Kortezi: Europa e Lire)