Analizë nga Rafael Floqi

Në vitin 2022, SHBA-ja filloi të përballej me një shpërthim të jashtëzakonshëm të gripit të shpendëve (H5N1), i cili ka pasur një ndikim të thellë në industrinë e ushqimit dhe ka çuar në një krizë të furnizimit me vezë. Në mesin e këtij shpërthimi, fermerët janë të detyruar të therin miliona pula çdo muaj për të parandaluar përhapjen e virusit dhe mbrojtur shëndetin e grupeve të tjera të shpendëve. Ky proces ka rezultuar në një mungesë masive të vezëve, çka ka çuar në një rritje drastike të çmimeve për konsumatorët, por demokratët e kanë kthyer këtë në akuza politike ndaj Trump një javë pasi mori detyrën.

Demokratët sulm Trumpit për vezët 

Çmimi i vezëve ka bërë bujë në politikën amerikane, me Demokratët që e fajësojnë ish-Presidentin Trump për rritjen e kostos, ndërsa ai dhe mbështetësit e tij e kanë drejtuar gishtin ndaj administratës Biden. Në këtë kontekst, çmimi mesatar i një duzinë vezësh ka arritur në 4,13 dollarë në dhjetor 2024, duke u rritur me 37% krahasuar me vitin e kaluar. Kjo ka nxitur një debat të nxehtë, me Demokratët që akuzojnë Trump për mos vepruar në menaxhimin e inflacionit të ushqimeve, ndërsa administrata e Shtëpisë së Bardhë vazhdon të fajësojë politikën inflacioniste të qeverisë së kaluar.

Për më tepër, çmimet e vezëve janë një nga shkaqet kryesore të fushatës politike të Trumpit, duke ofruar një mundësi për kritikët të sulmojnë politikën e tij. Pavarësisht përpjekjeve të dy palëve për të fajësuar njëra-tjetrën, realiteti i tregut mbetet i komplikuar, me një kombinim faktorësh të tjerë që ndikojnë në çmimet e ushqimeve, përfshirë inflacionin e periudhës post-COVID dhe kërkesat e ndryshme të konsumatorëve. Duke pasur parasysh parashikimet që çmimet e vezëve mund të rriten edhe më shumë gjatë vitit 2025, problemi i çmimeve të ushqimeve vazhdon të jetë një çështje e nxehtë dhe shumë e diskutuar në politikën amerikane.

Megjithatë, sipas një grupi demokratësh të Kongresit të udhëhequr nga Senatorja e Massachusetts. Elizabeth Warren, Trump e ka kaluar javën e tij të parë në detyrë tepër i fokusuar në prioritete të tjera, si “deportimet masive dhe falja e sulmuesve të 6 Janarit .”

“Veprimi juaj i vetëm për kostot ishte një urdhër ekzekutiv që përmbante vetëm përmendjen më të vogël të çmimeve të ushqimeve dhe jo një politikë të vetme specifike për t’i ulur ato,” shkruan Warren dhe 19 ligjvënës të tjerë demokratë të dielën në një letër drejtuar presidentit. “Amerikanët po kërkojnë nga ju të ulen çmimet e ushqimeve.”

Në përgjigje, sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë Karolin Leavitt vazhdoi të fajësonte ish-presidentin Joe Biden të martën, duke thënë se “ne kemi parë rriten e kostove t gjithçkaje – jo vetëm vezët; proshuta, ushqimet, benzina ​​- [rriten] për shkak të politikave inflacioniste të administratës së kaluar.”

Po pse vezët janë befas tema e nxehtë në Uashington, D.C.? Dhe çfarë – nëse diçka – mund të bëhet për t’i bërë ato më të lira?

Gripi i Shpendëve dhe Kriza e Vezëve

Fermerët në mbarë vendin janë përpjekur të mbajnë shëndetin e tufave të tyre në nivele të larta për të parandaluar përhapjen e gripit të shpendëve, i cili shpërndahet lehtësisht nga zogjtë e egër. Edhe pse disa masa janë ndërmarrë për të kontrolluar përhapjen e virusit, përfshirë dezinfektimin e mjeteve dhe krijimin e barrierave ndaj shpendëve të egër, ky grip është i vështirë për t’u kontrolluar. I gjithë ky proces ka çuar në një rritje të konsiderueshme të çmimit të vezëve. 

Efekti i Çmimeve të Larta të Vezëve dhe Mungesa në Dyqane

Në disa pjesë të SHBA-së, blerësit tashmë po paguajnë më shumë se dyfishin e çmimit të zakonshëm për vezët. Kjo ka bërë që disa dyqane ushqimore të vendosin kufizime në sasinë e vezëve që mund të blihen nga konsumatorët, duke e bërë më të vështirë për njerëzit të sigurojnë këtë produkt të përditshëm. Në qytete të tilla si Minneapolis, konsumatorët janë të shqetësuar se vezët, dikur një burim i zakonshëm dhe i lirë ushqimi, tani janë bërë një produkt i shtrenjtë që e ka bërë më të vështirë për familjet të përballojnë koston e ushqimit të përditshëm.

Në një supermarket të madh, çmimi për një duzinë vezësh organike dhe të pa kafaz është rritur ndjeshëm, duke u shitur për 6.19 dollarë, ndërkohë që vezët e zakonshme janë shitur për 4.49 dollarë. Ky ndryshim i madh i çmimeve është rezultat i rritjes së kostove të prodhimit, mungesës së furnizimit dhe ndryshimeve në ligjet e vezëve pa kafaz në disa shtete.

Pse Gripi i Shpendëve është i Vështirë për t’u Kontrolluar në një javë 

Një nga arsyet kryesore që gripi i shpendëve është i vështirë për t’u kontrolluar është se ai shpërndahet kryesisht nga zogjtë e egër, të cilët nuk sëmuren kur bartin virusin, por mund ta përhapin atë lehtësisht. Kjo përhapje natyrale është një sfidë e madhe për fermerët dhe autoritetet shëndetësore. Për më tepër, shpërthimi i gripit të shpendëve ka vazhduar gjatë gjithë vitit 2022 dhe 2023, duke krijuar një cikël të pafund infeksionesh që ka ndikuar në furnizimin me vezë dhe ka shtuar çmimet.

Në këtë situatë, duhet të merret parasysh gjithashtu fakti që nuk është e mundur të vaksinohen miliona pula dhe se çdo masë për të parandaluar përhapjen e gripit kërkon burime të mëdha financiare dhe burime të tjera. Edhe pse shumë fermerë kanë investuar në teknologji dhe masa mbrojtëse si larje automjetesh dhe përdorimin e lazerëve për të dekurajuar zogjtë e egër, këto masa janë të kushtueshme dhe nuk garantojnë një rezultat të menjëhershëm.

Masat dhe Përpjekjet për Të Zgjidhur Krizën

Qeveria federale dhe Departamenti i Bujqësisë kanë ndërmarrë hapa për të mbështetur fermerët që janë goditur nga shpërthimi i gripit të shpendëve, duke ndihmuar financiarisht ata që janë detyruar të therin miliona pula për të parandaluar përhapjen e virusit. Kjo ka përfshirë shpenzime të mëdha për kompensimin e fermerëve për humbjet e tyre, por kjo ende nuk ka arritur të zgjidhë problemin kryesor të mungesës së vezëve dhe çmimeve të larta.

Fermerët po përpiqen gjithashtu të zvogëlojnë rreziqet duke krijuar kushte më të sigurta për shpendët e tyre dhe duke ndihmuar punëtorët që të zbatojnë masa të rrepta higjiene. Përpjekjet për të parandaluar përhapjen e gripit të shpendëve përfshijnë gjithashtu teste të shpeshta dhe izolimin e kafshëve të sëmura, si dhe përdorimin e teknologjisë për të monitoruar dhe kontrolluar çdo shpërthim të mundshëm.

Çfarë Mund të Pritet për të Ardhmen?

Me që çmimet e vezëve dhe të produkteve të tjera të qumështit dhe mishit kanë vazhduar të rriten, është e paqartë se kur dhe si do të ndalet ky cikël i përshkallëzuar i krizës. Disa ekspertë sugjerojnë se për të stabilizuar çmimet dhe për të parandaluar një krizë më të thellë të furnizimit, mund të jetë e nevojshme të miratohen masa të tjera të kontrollit dhe të mbështetjes financiare për fermerët dhe për konsumatorët.

Sidoqoftë, ndikimi i gripit të shpendëve do të vazhdojë të shtrihet në të ardhmen e afërt, dhe ndoshta gjatë gjithë vitit 2025, derisa të arrihen nivelet e zakonshme të furnizimit dhe stabiliteti i çmimeve. 

Dhe natyrisht Trump nuk mund ta ndalë gripin, me një urdhër, egg-zekutiv.

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Privilegj të bashkëbisedoja me deputetët konservatorë të Britanisë së Madhe, z. Andrew Rosindell (Ministër në hije për Marrëdhëniet me Jashtë), z. Martin Vickers (Kryetar i Grupit Parlamentar të miqësisë Shqipëri-UK) si dhe të ndaja vlerësime strategjike për kërcënimet ndaj Sigurisë Kombëtare, si vijon:

Rusia me përpjekjet konsistente (përfshi endrrat dëshpëruese mbas 1990) për supermaci gjeopolitike në Rajon, Adriatik dhe Mesdhe: “ka qënë në shekuj, është aktualisht si dhe do të vijojë të mbetet kërcënim kryesor (por jo Nr. 1) për paqen stabilitetin demokratik dhe ardhmërinë Euroatlantike (NATO/BE) të 6 vendeve Ballkanit Perëndimor, përfshi Republikën e Shqipërisë dhe Republikën e Kosovës!

Thënë këtë, KERCENIMI NR 1 ndaj Sigurisë dhe interesave Kombëtare të RSh mbeten: “demokracia fasadë, shteti i kapur nga korrupsioni deri në palcë; bandat e krimit të organizuar që përcaktojnë listën e deputetëve, Ministrat, Konçesionet si dhe shpërdorimi i fuqisë, Institucioneve dhe administratës shtetërore si makineri elektorale e të gjithë-Pushtetshmit /KM”!

KËRCËNIMI NR. 2: “rikthimi i frikshën te gara e amatimeve të gjeneratës së fundit, ku kryeson Serbia e Vuçiçit (i përkëdheluri ose “që përpiqet të pijë qumësht nga 5 nëna”, pra nga Moska, Pekini, Brukseli, Washingtoni dhe Parisi), i cili me 1.6 miliard € shpenzime për armatime (ose dyfishi i 5 vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor (RSh, Mal I Zi, M-V, Kosova dhe Bosnia-Hercegovina), blen 18 Mig-29, 12 Rafale, Raketa Ruse dhe Kineze, dronë vrasës, etj”!

Pyetja retorike për rikthimin te hoshilacionet e Millosheviçit si dhe “armatosien deri në dhëmbë te Beogradit” në 10 vitet e fundit mbetet: “nga kush vend ose Aleancë kërcënohet sovraniteti teritoroal i Serbisë ?!

Edhe përgjigja është e mirënjohur: “asnjë nga shtetet ndërkufitare nuk ka synime/qëllime dhe kapacitete të sulmojë ushtarakisht Serbinë”. Ndërsa dihet po ashtu botërisht, që ky arsenal armësh sulmuese (jo mbrojtëse siç cinikisht e avokaton KM i RSh) kërcënon jo vetëm tërësinë teritoriale të Republikës së Kosovës por edhe statuskquonë e vendosur me luftë në 1999, KFOR, interesat dhe supermacinë gjeopolitike të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/UK/BE) !

KËRCENIMI NR. 3, jo vetën konkurenca për tregje dhe interesa gjeo-ekonomike të Kinës Pollullore, por edhe mungesa e kohezionit mes vendeve të NATO-s (rasti flagrant i Francës që i shet € 12 avion Rafale Serbisë me rreth 3 miliard €) përkundër përpjekjeve të perëndimit për ndërtimin e masave të sigurisë afatgjatë, bashkëjetesës paqësore si dhe ardhmërisë Euroatlantike të 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Një falenderin të veçantë për këtë aktivitet, ose vëmëndje të shtuar të Mbretërisë së Bashkuar ndaj kërcënimeve dhe sfidave të Shqipërisë, meriton edhe organizatori kësaj vizite z. Nikolla Kedhi, Drejtor Ekzekutiv i Institutit të Konservatorëve Shqiptarë, për axhendën, gjetjet dhe mesazhet e mënçura të kësaj vizite shpresëdhënëse për sfidat dhe udhëtimin e Shqipërisë drejt vlerave kondervatore si dhe demokracisë funksionale si gjithë Europa!

Në përmbledhje, j’u bëj thirrje vëllazërore bashkë-qytetarëve (sigurisht edhe emigrantëve), që në 11 Maj 2025, është radha dhe misioni i mbarë Shqiptarëve të rikthejmë besimin te vlerat e të djathtës: “Famila konservatore, Atdheu i shenjtëruar, tregu i çliruar nga konçesionet e oligarkëve, Interesat Kombëtare, balancat demokratike të pushteteve dhe orientimi Euro-atlantik i Kombit tonë të bekuar”!

Gjeneral ® Piro Ahmetaj,

Koordinator për Sigurinë Kombëtare dhe çështjet e NATO në PD !

Dr.Nikollë Loka/

Hoxhë Hasan Tahsini ishte intelektual aktiv, drejtues i lobit shqiptar në Stamboll i cili, duke nisur nga viti 1867, përpiqej për shkrimin e gjuhës shqipe dhe mbrojtjen e interesave kombëtare. Ai ishte i pari që përhapi në Perandorinë Osmane shkencat natyrore dhe ligjet e gjithësisë, por edhe i pari që përhapi në popullatën shqiptare idenë e krijimit të një shteti të pavarur shqiptar. Në historinë e Rilindjes Kombëtare Shqiptare, hyri si një nga figurat më të shquara të shekullit XIX.

Hasan Tahsini, (Hasan Osman Rushiti) lindi në fshatin Ninat të Konispolit më 7 prill të vitit 1811. Osman efendiu, i ati i Tahsinit, ishte njeri i arsimuar, me kulturë të gjerë , njohës i mirë i filozofisë dhe i letërsisë islame. Mësimet e para të birit ia dha në medresenë më të mirë të zonës, në atë të fshatit Pandalejmon dhe më pas në medresenë e Mustafa Pashë Bushatlliut në Shkodër. Shkollën qytetëse dhe atë fetare e vazhdoi në Janinë, dhe më pas, vazhdoi e përfundoi me sukses studimet në Medresenë “ Fatih”, një ndër më të njohurat e Stambollit. Në atë qytet ai shkoi në moshë të pjekur, ndoqi mësimet në medresenë “Fatih” dhe ngaqë shkëlqente, drejtori-dijetar me emër, hoxhë Mustafa efendiu prej Vidìni i dha cilësimin: “Tahsin” (i pëlqyeshëm, i lëvduar, shembullor), qw e mbajti gjatw gjithw jetws. Në përfundim të studimeve, Tahsinin e emëruan muderriz (mësues) të filozofisë dhe të matematikës po në atë medrese.

Nw moshw tw re, Hasan Tahsini ishte mësues privat i fëmijëve të Hajrullah Efendiut, Ministër i Arsimit i Perandorisë Osmane. Hajrullahu e emëroi pas diplomimit në shkollën osmane në Paris, duke qenë edhe imami i ambasadës osmane në kryeqytetin frëng dhe njëherit student i matematikës e shkencave natyrore në Universitetin e Parisit.

Pasi studioi në Paris për shkencat natyrore dhe humane, Hasan Tahsini mori titullin Doktor i Kërkimit në Shkenca Fizike. Tahsini qëndroi 12 vite në Paris. Në mesin e shkurtit 1868, Tahsini u kthye në Stamboll, në përbërjen e grupit qeveritar që shoqëroi kufomën e ish Kryetarit të Këshillit të Lartë të Sulltanatit Osman, Mehmed Fuad Pasha, i cili vdiq në spitalin e Nisës, ku qe dërguar për shërim.

Më 1870 u emërua rektori i parë i të porsathemeluarit Universitet të Stambollit ku dha leksione fizike, astronomie dhe psikologjie. Qeveria e emëroi aty duke besuar se Tahsini do të barazpeshonte metodat dhe idetë e Evropës Perëndimore me botëkuptimin islam. Megjithatë, në atë kohë kërkimet shkencore dhe liberalizmi pa rezervë i Tahsinit bëri që ai të sulmohej shpesh nga qarqet e ulemave konservatore. Sulmet kundër Tahsinit filluan kur ai kreu eksperimente për të ilustruar nocionin e vakumit për studentët e tij. Pas eksperimentit ai u shpall heretik përmes një fetvaje, u pushua nga universiteti dhe nuk lejohej të jepte leksione. Universiteti u mbyll gjithashtu për një periudhë sepse Jamal-al-Din Afgani, një tjetër profesor i ndikuar nga Tahsini, mbështeti teoritë e tij. Faktin pse ligjëratat e mbajtura nga Hasan Tahsini për shkencat e natyrës në Universitetin e Stambollit nuk ishin pëlqyer dhe ishin kundërshtuar nga disa qarqe fanatike islame të Perandorisë, studiuesi Iljaz Rexha e shpjegon me mungesën e dijes në shkencat e natyrës nga popujt që ishin nën sundimin osman (por edhe vetë qarqet vendimmarrëse nuk ishin me hapin e kohës). Sipas Iljaz Rexhës, “këto ishin arsyet pse këta popuj kishin mbetur jashtë rrjedhave bashkëkohore të kohës”.

Pas ngjarjeve të hidhura dhe me prishjen e shëndetit, Hasan Tahsini mori një sërë udhëtimesh në Shqipëri, ndër të cilat vlen të përmendet ai i vitit 1873-1874. Gjatë këtij udhëtimi ai shkoi në Ninat, në Filat, Konispol e Delvinë. Kudo shpërndau dhe u mësoi shqiptarëve alfabetin e vet në trajtën e një fletë palosje. Kështu në Filat, gjatë kohës që ai ndenji atje, shumë të interesuar mësuan prej tij të shkruajnë dhe të këndojnë shqip sipas abecesë që ai kishte formuluar vetë.

Në Delvinë Hasan Tahsini punoi së bashku me Naim Frashërin, i cili në këtë kohë ishte me detyrën e nëpunësit të doganës në Sarandë. Në Berat, nxënës dhe bashkëpunëtor i tij ishte Jorgji Karbunara, me të cilin përpiqeshin të hapnin këtu një shkollë shqipe. Në Tiranë ai strehohet në shtëpinë e patriotit Seit Toptani. Së bashku me Kristoforidhin që ndodhej aty, janë munduar të përhapin ndjenjat kombëtare shqiptare ndër muslimanët dhe të krishterët. Në Shkodër takohet me patriotët e atjeshëm: Zef Jubani, Isuf Tabaku etj. Hasan Tahsini ka qenë edhe në Dibër, Manastir dhe Vlorë. Në një dokument të gjetur në arkivat e Londrës dëshmohet se në vitin 1874 Hasan Tahsini arrestohet në Delvinë, sepse u predikonte lirinë kombëtare bashkëatdhetarëve dhe ka regjistruar cilido që përqafonte projektin e tij për lirinë e vendit.

Përpjekjet e intelektualëve shqiptarë për organizim dhe bashkëveprim kombëtar kishin filluar shumë më herët, sidomos tek ata që jetonin dhe vepronin në Stamboll, ku krahas Hasan Tahsinit, në vitet 1858-1875, dalin në skenën politike e kulturore Vaso Pasha, Konstandin Kristoforidhi, Ismail Qemali, Jani Vreto, Abdyl, Naim dhe Sami Frashëri, të cilët bënë përpjekje për formimin e një alfabeti të përbashkët të gjuhës shqipe dhe të shoqërive kulturore. Hasan Tahsini dhe Kostandin Kristoforidhi duhet të kishin këtu rolin drejtues. Sipas JaniVretos, “Hasan Tahsini po i ftonte shqiptarët në dhomën e tij të medresesë, për të dhënë mendime të reja rreth shkrimit të gjuhës shqipe”.

Sipas gazetës osmane “Muneyiz” u krijua një komision për hartimin e alfabetit të shqipes që në vitin 1869, do të thotë dhjetë vjet përpara “Shoqërisë për Shtypjen e Shkrimit Shqip”. Veziri i Madh i asaj kohe, Ali Pasha, duke ndjekur një politikë të afrueshme me shqiptarët, për të mos shtuar armiqësinë e tyre ndaj Perandorisë Osmane, “autorizoi dhe inkurajoi komisionin të vazhdonte mbledhjet e tij”. Shteti osman fillimisht shfaqi një politikë të moderuar kundër kërkesës për arsim shqip. Edhe pas shfuqizimit të Lidhjes së Prizrenit, Ministria e Arsimit sugjeroi që librat e leximit dhe gramatikës në gjuhën shqipe, të shkruara me shkronja arabe, të shpërndaheshin në shkollat shtetërore të rajoneve ku jetonin shqiptarët. Por Sulltan Abdyl Hamiti II e lejoi shkollimin shqip aq sa i nevojitej dhe në ato vende ku i duhej. Në kushtet e veprimtarisë së ethëshme të Patriarkanës së Stambollit dhe të shtetit grek në jug të vendit, Sulltani ishte i interesuar për zhvillimin e nacionalizmit shqiptar vetëm në trevat jugore, por kurrësesi nuk e lejoi në trevat veriore. Kur veprimtaria e Shoqërisë së Stambollit doli jashtë projekteve të tij, Sulltani ndryshoi mendje dhe filloi t’u krijonte pengesa anëtarëve të Komisionit, pastaj e ndaloi veprimtarinë e saj.

Tahsini ishte ndër shkencëtarët më të shquar të Perandorisë Osmane në shekullin XIX. Ai shkroi traktatin e parë në gjuhën turke mbi psikologjinë me titull “Psikologjia ose shkenca e shpirtit”, një vepër e ndikuar nga modernizmi, si dhe librin e parë në gjuhën turke mbi astronominë modern. ndër veprat e tjera të Tahsinit në gjuhën turke përfshihet edhe një përkthim i “Ligjit natyror” të Constantin François de Chassebœuf.

Hasan Tahsini ishte i pari që krijoi dhe përhapi idenë e krijimit të një shteti të pavarur shqiptar. Me punën e pareshtur në shërbim të popullit, kombit dhe atdheut, ai ishte njëri ndër rilindasit që hodhën themelet e pavarësisë së Shqipërisë.

Perktheu nga AP Rafael Floqi/

Ashtu si shumica e presidentëve, Donald Trump përballet me një ekonomi që rrallë përkulet ndaj ambicieve politike. Republikani ka premtuar rritje të fortë, tarifa të larta, ulje të taksave mbi të ardhurat dhe lulëzim të fushave të naftës. Por pavarësisht nga tregu solid i punës dhe niveli i ulët i papunësisë prej 4.1%, ai duhet të përballet me erërat e kundërta si inflacioni, deficiti buxhetor, tensionet në rritje mbi tregtinë, pasojat e planeve të tij për të zvogëluar imigracionin dhe një hendek të vazhdueshëm të pasurisë.

Secila prej këtyre çështjeve mund të ndihmojë në formimin e mënyrës se si votuesit ndihen për një president që e kthyen në Shtëpinë e Bardhë me qëllimin specifik të rregullimit të ekonomisë.

Nga ana e tij, Trump dëshiron t’i fajësojë të gjitha sfidat para tij paraardhësit të tij, Joe Biden, i cili nga ana e tij fajësoi Trump në vitin 2021 për problemet që duhej të zgjidhte administrata e tij.

“Kjo fillon me përballjen me kaosin ekonomik të shkaktuar nga politikat e dështuara të administratës së kaluar”, tha Trump në Forumin Ekonomik Botëror të enjten.

Këtu janë pesë forcat ekonomike që mund të formojnë vitin e parë të presidencës së Trump:

Për votuesit, çmimi ende nuk është i duhuri

Ulja e inflacionit është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet.

Në AP VoteCast, një studim i gjerë i elektoratit të vitit të kaluar, 4 në 10 votues e quajtën inflacionin “faktorin e vetëm më të rëndësishëm” në zgjedhjen e tyre për president. Rreth dy të tretat e këtij grupi votuan për Trump – një shenjë që ai ia detyron fitoren e tij në një pjesë të madhe kostos së lartë të sendeve ushqimore, benzinës, banesave, makinave dhe mallrave të tjera.

Në vazhdim, raportet mujore mbi indeksin e çmimeve të konsumit do të jenë një masë e qartë nëse Trump mund të japë. Por inflacioni në fakt është rritur muajt e fundit. Çmimet e konsumit u rritën me një normë të shëndetshme vjetore prej 2.4% në shtator, krahasuar me 2.9% në dhjetor. Ekonomistët thonë se inflacioni mund të përkeqësohet nëse Trump vendos tarifa dhe përdor shkurtime të taksave mbi të ardhurat e financuara nga deficiti.

Republikanët shpesh e godasin ashpër Bidenin për çmimet e vezëve. Por demokratët mund të përdorin sulme të ngjashme ndaj Trump. Gjatë vitit të kaluar, kostot e kafesë janë rritur vetëm 1% për SHBA. konsumatorët, por Fondi Monetar Ndërkombëtar ka çmimin e fasuleve aktuale duke u rritur me 55% në një shenjë që latte, ekspres dhe gota të thjeshta së shpejti mund të kushtojnë më shumë.

Pastaj ka strehimim. Votuesit janë ende të frustruar nga normat e larta të hipotekave dhe çmimet e mbetura të larta për shkak të mungesës së pronave. Strehimi është 37% e indeksit të çmimeve të konsumit. Rritjet e çmimeve për banesat janë lehtësuar, por kostot e strehimit janë ende në rritje me 4.6% në vit, krahasuar me rritjet vjetore mesatarisht 3.3% para pandemisë.

Trump po vë bast se më shumë prodhim i energjie mund të ulë normat e inflacionit, por prodhimi vendas tashmë është afër niveleve rekord, sipas qeverisë.

Cilat tarifa ja vlejnë vërtet?

Trump thotë se tarifat 25% do të vijnë për importet meksikane dhe kanadeze në shkurt. 1. Ai foli edhe për tarifa shtesë prej 10% për mallrat kineze. Qëllimi i tij i deklaruar është të ndalojë kalimet e paligjshme të kufirit dhe rrjedhën e kimikateve të përdorura për të prodhuar droga të tilla si fentanil.

Për Trumpin, tarifat janë një mjet diplomatik për qëllimet e tij politike. Por ato janë gjithashtu një kërcënim që ndoshta synon të fillojë bisedimet tregtare. Ato janë gjithashtu një grumbullues i të ardhurave që ai pretendon se mund të sjellë triliona dollarë në thesar.

Trump rriti tarifat gjatë mandatit të tij të parë, me mbledhjen e të ardhurave më shumë se dyfishuar në një normë vjetore prej 85.4 miliardë dollarësh, që mund të tingëllojë si shumë, por ishte e barabartë me vetëm 0.4% të produktit të brendshëm bruto. Analiza të shumta nga Laboratori i Buxhetit në Yale dhe Instituti Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, ndër të tjera, thonë se tarifat e kërcënuara do të rrisnin kostot për një familje tipike në një mënyrë që rrit efektivisht taksat.

Ajo që me të vërtetë ka rëndësi është nëse Trump i përmbush kërcënimet e tij. Kjo është arsyeja pse Ben Harris, një ish-këshilltar i Bidenit, i cili tani është drejtor i studimeve ekonomike në Institutin Brookings, thotë se votuesit duhet të fokusohen në tarifat mesatare.

“Tregtia është vërtet e ndërlikuar,” tha Harris. “Por në terma të gjerë, shikoni atë që ai bën dhe jo atë që thotë.”

Çfarë ndodh me borxhin kombëtar?

Trump pëlqen të fajësojë borxhin kombëtar për inflacionin, duke thënë se politikat e Biden-it përmbytën SHBA-në. ekonomi me më shumë para se sa mund të thithte. Por rreth 22% e borxhit total të papaguar prej 36 trilion dollarësh e ka origjinën nga politikat e mandatit të parë të Trump, sipas Komitetit për Buxhetin Federal të Përgjegjshëm, një mbikëqyrës fiskal.

Paul Winfree, një ish-punonjës i Trump, i cili tani është president dhe CEO i Econo mic Policy Innovation Center, paralajmëroi në një analizë të fundit se U.S. po afrohet shumë me kufijtë e saj fiskalë. Analiza e tij sugjeron se nëse Trump mund të ruajë rritjen prej 3%, ai mund të zgjasë shkurtimet e taksave të 2017-ës, duke e mbajtur borxhin mjaftueshëm të qëndrueshëm duke shkurtuar shpenzimet prej 100 miliardë dollarë në 140 miliardë dollarë në vit.

Rreziku është se kostot më të larta të huamarrjes dhe borxhi mund të kufizojnë atë që bën Trump duke mbajtur kostot e huamarrjes të larta për konsumatorët. Ligjvënësit që dikur e shihnin borxhin si një problem për t’u zgjidhur vite më vonë, gjithnjë e më shumë e shohin atë si diçka për t’u trajtuar tani.

“Një nga ndryshimet më të mëdha të atmosferës që po marr tani midis politikëbërësve është se ata kanë filluar të kuptojnë se afati është sot,” tha Winfree.

Winfree tha se numri kryesor për t’u parë është normat e interesit të ngarkuara në U.S. borxhi – i cili do t’i tregojë publikut nëse investitorët mendojnë se shuma e huamarrjes është problematike. Interesi për 10-vjeçarin U.S. Bonot e thesarit janë afërsisht 4.6%, me një pikë përqindje të plotë që nga shtatori.

Emigrantët janë ende të nevojshëm për të plotësuar vendet e punës

Urdhrat ekzekutivë të Trump janë një goditje e qartë e imigracionit – dhe kjo mund të jetë një zvarritje e rritjes ekonomike dhe të shkaktojë ngadalësimin e fitimeve mujore të vendeve të punës. Trump shpesh e cilëson imigracionin si një çështje kriminale dhe të sigurisë kombëtare duke u fokusuar te njerëzit që kalojnë kufirin ilegalisht.

Por ekonomitë që nuk mund të shtojnë punëtorë të mjaftueshëm janë në rrezik të stagnimit – dhe SHBA. Tregu i punës në këtë fazë ka nevojë për emigrantë si pjesë e përzierjes së punës. Rreth 84% e rritjes neto të popullsisë së Amerikës vitin e kaluar erdhi nga emigrantët, sipas Byrosë së Regjistrimit. Bëhet fjalë për 2.8 milionë emigrantë.

“Ata jo vetëm që punojnë në ekonomi, por ata shpenzojnë në ekonomi,” tha Satyam Panday, shefi i SHBA. ekonomist në S&P Global Ratings. “Shpenzimet e tyre janë të ardhurat e dikujt tjetër në ekonomi.”

Nëse Trump thjesht do ta kthente imigracionin në mesataret e tij të 2017 dhe 2019 prej 750,000 emigrantësh në vit, rritja mund të ngadalësohej nga 2.7% e vlerësuar vitin e kaluar në 2% në vazhdim, zbuloi analiza e Panday. Industritë e ndërtimit, bujqësisë dhe kohës së lirë dhe mikpritjes ndoshta do të kishin vështirësi për të gjetur punonjës.

Me fjalë të tjera, ia vlen të monitorohet raporti mujor i vendeve të punës dhe flukset e imigracionit.

Kini parasysh hendekun e pasurisë

Trump do të duhet të kuptojë se si të balancojë interesat e miliarderëve me ato të votuesve të tij me jaka blu. Ngjarjet e tij inauguruese përfshinin disa nga njerëzit më të pasur në botë: Elon Musk i Tesla-s, Jeff Bezos i Amazon, Mark Zuckerberg i Metës dhe Bernard Arnault i LVMH. Secila vlen rreth 200 miliardë dollarë ose më shumë, sipas Indeksit të miliarderëve të Bloomberg.

Scott Ellis, një anëtar i grupit Milionerët Patriotikë, tha se ia vlen të monitorohet se sa rritet pasuria e tyre nën Trump. Këtë vit, që nga e premtja, pasuria neto e Arnault është rritur me 23 miliardë dollarë, Bezos është rritur me 15 miliardë dollarë, Zuckerberg është rritur me 18 miliardë dollarë dhe pasuria e Musk është rritur me 6 miliardë dollarë. Këto janë të gjitha rritje mujore.

Në të kundërt, të dhënat më të fundit të disponueshme të Byrosë së Regjistrimit tregojnë se mesatarja e U.S. Pasuria e familjes u rrit 9,600 dollarë në 2021-2022, në 176,500 dollarë.

Satirë nga Rafael Floqi

Në odën magjike të transformimit socialist, ku plehrat kthehen në florinj dhe llokmat e Shqipërisë bëhen kafshatë e ëmbël për miliarderët, historia e Sazanit po luhet si një opera groteske. Ishulli ynë, me gjarpërinj, shkurre dhe bunkerë ndryshkatarë, është veshur me aureolën e një thesaresh të padukshëm – por vetëm për sytë e Jared Kushner dhe klientëve të tij me jaht.

Rama, me shkopin magjik të “rilindjes” ekonomike, ka arritur të shesë edhe legjendat urbane: “Ç’duan shqiptarët me këtë copë shkëmb? Do ta shndërrojmë në një parajsë turistike për miliarderët, se s’kemi luksin t’i kemi turistët tanë të zakonshëm që vijnë me makinat e Kosovës dhe mbajnë byrek në çantë.” E gjithë propaganda duket sikur na pëshpërit: “Falenderoni kryeministrin, që e gjeti një të çmendur të marrë këtë gjë të pashpresë.”

Rrëfimi i Përsëritur: Nga “Pisllëku” në “Parajsë”

A ju kujtohet Porti i Durrësit? Dikur ishte turpi i qytetit, një qendër “qelbur pisllëku”. Kur Alabari u shfaq, Rama na tregoi se ishte gati të derdhte lot falenderimi për këtë investitor bujar që pranoi të merrte “për turp” një copë Shqipëri falas. Tani, është radha e Sazanit – me ndryshk, ferra dhe ndonjë bunker. Jared Kushner, një dhëndër që duket se ka të njëjtin sy për biznes si për politikë ndërkombëtare, tashmë ka nënshkruar martesën e tij të re: jo me një zonjë Trump, por me zonjushën Shqipëri.

Socialistët dhe Dashuria për Miliarderët

Ajo që bie në sy është adhurimi i socialistëve tanë për miliarderët. Nga Kushner te Alabar, çdo figurë me një jaht dhe një çek të madh shihet si Mesia i ardhshëm i ekonomisë shqiptare. Ndërkohë, qytetari i thjeshtë, ai që mbërrin me një makinë të lodhur dhe një çadër dielli të blerë me zbritje, shihet si pengesë për zhvillimin.

Sipas kësaj logjike, Shqipëria është një tokë që mund të shpëtohet vetëm nga miliarderët. Por nëse do të ndjekim këtë rrugë, do të përfundojmë si Havai, ku turizmi super-elitar ka kthyer banorët vendas në kamerierë, të pamundur për të blerë shtëpi në tokën e tyre.

Alternativa e Humbur: Nga Kushner te Sipërmarrësit Lokalë

A ishte e pamundur që Sazani të zhvillohej ndryshe? A nuk mund të krijonim një model turizmi të hapur dhe përfshirës, ku banorët e zonës të bëheshin sipërmarrës, dhe jo thjesht shërbëtorë? Në vend që Sazani të kthehej në një kafaz të artë për miliarderët, mund të kishte qenë një destinacion për të gjithë – nga turistët shqiptarë te ata të huaj.

Përfundimi: Një Parajsë që S’i Përket Shqiptarëve

Dhe kështu, për shqiptarët, Sazani nuk është më një ëndërr. Është një kujtesë e asaj që ndodh kur investimet politike maskohen si strategjike. Një tjetër copë Shqipëri që zhduket nga dora e qytetarit të zakonshëm dhe shndërrohet në një “parajsë” për të cilën shqiptarët duhet të punojnë, por nuk do ta shijojnë kurrë.

Kjo është satira jonë e përditshme: një qeveri që “dimonizoi” Sazanin për ta shitur si mrekulli. Shqipëria, si gjithmonë, është një tokë e bekuar – por, për fat të keq, e bekuar për të tjerët.