Agron Prebibaj/

Liqeni, lumejt, ndërsa bjeshka – mrekullia hyjënore në Alpe!

Udhëtimi turistik drejt prehërit të alpeve shqiptare, në luginën me ngjitje të Nikaj-Mërturit, kjo magjia turistike pa të sosur. Magjia turistike, nis me fshatin Rajë – Vatikani i Alpeve shqiptare (me shumë Kisha), fshati Rajë shpina e luginës Nikaj – Mertur, e cila fillon aty ku bashkohet Drini (liqeni i Komanit) me lumin Curraj i quajtur edhe lumi i Merturit, por piknisja me 143 m mbi nivelin e detit për tu ngjitur në Curraj Eper, deri me Majen e Hekurave në 2561 m.

Fshatrat e Nikaj-Mertur e shikojnë përballë njëra-tjetrën, ndërsa Curraj Eper qëndron mbi krye, më lart, por bash aty ku pushojnë zanat.

Nga 12 fshatrat secili fshat ka resureset e veta turistike, pasi gjithçka nisën e mirë’pikturuar që nga liqeni i Komanit e lumejt, kjo pasurohet me natyrën e butë dhe të eger, totalisht e veshur me bimësi, me pyllin e gështënjes e dushkut, deri te zona e ahut e pishës së kuqe, deri te shpellat e eksploruera me disa kilometra.

Por kilometrazhi që nis turizmin në Nikaj-Mertur fillon te Bujtina Drini – Rajë me pronar Prel Gjoni, me drejtim ndalese në Lekbibaj, për të udhëtuar drejt bjeshkës Palç, por Salca me bjeshkën e saj të pasur eshtë mahnitëse për turizmin malor – ky thesari i i virgjer për turizmin disa ditor, ndërsa drejtimi për Vranë e Gjonpepaj një mrekulli që befason me një ndalesë disa orëshe, kurse ngjitja në Curraj Eperm që nga Qafa e Mrrethit e deri në Derza të Shalës është piktura më e mrekullueshme që ka dhuruar vetë Zotë për Alpet shqiptare e kudo në botë.

Kudo në Nikaj-Mertur ka resuerse turistike, që nga Korja e Merturit, me bjeshkën e Bëtoshes, në Curraj Poshtëm, potenciale turistike në bjeshkët e Gjonpepaj, Mulaj e Brisa oaze të vogla turistike, ndërsa kryqendra e Nikaj-Merturit fshati Lekbibaj – sherbesa e turizmit në zonë.

Bujtinat në Nikaj-Mertur

Raja:

1.Bujtina Drini – Prel Gjoni

2.Bujtina e Tonin Zefit

3.Lulzim Pepkolaj

Tetaj:

1- Bujtina e Marash Qehaja

2- Bujtina Lush Zef Gjoklaj

Lekbibaj:

1- Bujtina e Qerim Imeraj

2- Bujtina e Sokol Colit

3- Bujtina e Pashku Ndocit

Curraj Poshtë:

1- Bujtina, Gjevalin Lekaj

Palçi

1- Bujtina e Besim Malaj

2- Bujtina e Afrim Gjergjit

3.Bujtina Merturi, Kotes- Gjon Faslia.

Salca:

1- Bujtina e Sokol Nd. Progni

Vrana:

1- Bujtina e Gjergj Lazrit

Curraj Epër:

1- Bujtina e Ndue Prebibaj

2- Bujtina e Viktor Prebibaj

3- Bujtina e Prel Prebibaj

4- Bujtina e Pal Ramës. #Turizëm të mbarë!

“Me rastin e Festës së Republikës Italiane, përmes notave të Himnit të Mamelit, si Ambasadore e Republikës së Kosovës dëshiroj t’i shpreh urimet e mia të përzemërta dhe të sinqerta Italisë, popullit mik italian, arbëreshëve dhe gjithë italo-kosovarëve që tashmë kanë përfituar dyshtetësinë.

Ky 78-vjetor i themelimit të Republikës Italiane përfaqëson një moment të rëndësishëm për të kremtuar vlerat e demokracisë, lirisë dhe unitetit kombëtar që Italia mishëron.

Marrëdhëniet ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Italisë bazohen në një lidhje të fortë miqësie dhe bashkëpunimi të ndërsjellë. Në këtë moment festiv, shpresoj që këto lidhje të vazhdojnë të rriten dhe të përparojnë, duke forcuar tutje lidhjet dhe marrëdhëniet tona dypalëshe drejt një Partneriteti të vërtetë Strategjik. Urimet më të mira për të gjithë!

Rroftë Italia! Rroftë Kosova!”

https://www.facebook.com/share/v/gercjtWGuGjq5BWa/?

“Balkanweb”/

Shoqata Patriotike Çamëria dhe Aurotiteti për Informimin e Dosjeve të Sigurimit të Shtetit firmosën marrëveshjen për të hapur të gjitha dosjet e ish-sigurimit të shtetit për të gjithë shqiptarët e Çamërisë të skeduar gjatë diktaturës. Këto dosje përfshijnë të gjithë periudhën komuniste nga viti 1945deri në vitin 1991, duke vënë në dispozicion tre fonde në total prej 105 dosjesh, që përmbajnë rreth 200.000 fletë arkivore.

Këto dokumente arkivore fillojnë nga dega e punëve të brendshme Sarandë, Berat, Lushnje, Elbasan, Tiranë, Vlorë dhe në të gjithë Shqipërinë. Këto dokumente përfshijnë të arratisur, të pushkatuar, të masakruar, dokumente për survejimin, përndjekjen dhe deri tek dënimet e rënda me burg dhe internimet e të gjithë komunitetit të shqiptarëve të Çamërisë.

Në fjalën e tij kryetari i PDIU-së Shpëtim Idrizi theksoi se kjo është një ngjarje e rëndësishme për të gjithë shqiptarët e Çamërisë sepse zbardhen të vërtetat e periudhës më të errët që komuniteti përjetoi nga viti 1945 e deri në vitin 1991.

“Akti i hapjes së dosjeve të Çamërisë, pas miratimit të rezolutës dhe ngritjes së Varrezave Monumentale të Kllogjerit është një hap i rëndësishëm transparence të munguar. Për institucionet relevante të shtetit shqiptar është shumë e rëndësishme që përfshirja të mos mbetet vetëm tek Autoriteti I Dosjeve, por të gjithë institucionet duke filluar nga Akademia e Shkencave e deri tek ministria e Arsimit me librat e historisë, duhet të zbardhin të vërtetat mbi Çamërinë dhe shqiptarët e Çamërisë.

E kam thënë shumë herë se Enver Hoxha i vrau për herë të dytë shqiptarët e Çamërisë. Nuk mjaftoi atë që Napolon Zerva bëri me një krahinë të tërë, një gjenocid I pastër dhe spasrtim etnik, por duhej që edhe në tokën amë, në Shqipëri ne të përndiqeshim përsëri.

Dosjet që do të duhet të studiojmë dhe që falenderojmë Autoritetin për këtë bashkëpunim përfshijnë emrat e familjeve të mëdha të Çamërisë dhe zbardhin të vërtetën e madhe dhe betejat e tyre të paepura si gjatë kohës së Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, por edhe stigmatizimin me të cilin ushtria propagandistike e Enver Hoxhës përndoqi për së dyti të gjithë shqiptarët e Çamërisë”.

Ndërsa kryetarja e Aurotitetit për Informimin e Dosjeve të Sigurimit të Shtetit, Gentiana Sula tha se: “Së pari këto dokumente ofrojnë prova të reja dhe të paanshme historike mbi ngjarjet që ndodhën gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore, duke ndihmuar në qartësimin e fakteve dhe ngjarjeve. Ky është një hap i rëndësishëm drejt njohjes dhe zgjidhjes së drejtë të Çështjes Çame duke ndihmuar jo vetëm historinë e Shqipërisë, diskursin publik, por edhe përpjekjet diplomatike. Së dyti, hapja e këtyre dosjeve për shqiptarët e Çamërisë nuk është vetëm emocionale, por edhe identitare”.

Ndërsa kryetari i Shoqatës Patriotike “Çamëria”, Liljan Idrizaj tha se kjo marrëveshje na vjen në ndihmë të njohjes së dosjeve të personaliteteve të spikatura të komunitetit tonë çam, për të zbardhur veprimtarinë krimainale të ish sigurimit të shtetit dhe krejt makinerisë që u vu në dispozicion për të na përndjekur për herë të dytë. Ndaj i ftoj të gjitha institucionet që të bëhen pjesë e zbardhjes së historisë së Çamërisë për t’i dhënë zgjidhje Çështjes Çame.

Në fjalën e saj sekretarja e grupit parlamentar të PDIU-së, deputetja Mesila Doda theksoi se hapja e dosjeve të ish sigurimit të shtetit është një nga betejat tona më të rëndësishme sepse ne nuk zbardhim të kaluarën, por ne u tregojmë shqiptarëve historinë, si për sa përket kontributit të çmuar të shqiptarëve të Çamërisë në LANÇ, por edhe thyerjes përfundimisht të stigmatizimit. Kjo është beteja jonë. Dhe jo vetëm për shqiptarët e Çamërisë, për për të gjithë shqiptarët”.

Në këtë aktivitet pati diskutime të shumta mbi këtë ngjarje të rëndësishme që çon drejt zbardhjes së periudhës së errët që komuniteti i shqiptarëve të Çamërisë përjetoi gjatë regjimit diktatorial. Gjithashtu kjo marrëveshje është një hap i rëndësishëm që çon drejt zgjidhjes së Çështjes Çame dhe vendos edhe ura të reja komunikimi diplomatik midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Nail Draga/

Ndonëse kemi të bëjmë me një vend të vogël për nga sipërfaqja e numri i banorëve Mali i Zi veçohet me numër të madh të partive politike(51) qe marrin pjesë në zgjedhjet parlamentare e ato lokale si të vetme apo përmes koalicionëve, që është dëshmi se marrja me politike paraqet mundësi për përfitime si për individët dhe grupet e ndryshme të interesit, dukuri e cila është e pranishme kudo në vendet e ish kampit socialist, ku as Mali i Zi nuk paraqet përjashtim.

Me përjashtime të veçanta, nuk kemi të bëjmë me subjekte politike të cilat angazhohen për përmirësimin e kushtëve shoqërore të qytetarëve, por përfitojnë individët dhe klanët e tyre nga del qartë se partitë politike nuk veçohen me programet e tyre dhe me përfaqësim me kuadra të dëshmuara ku vlerësohen vlerat dhe meritokracia, por e kundërta andaj nuk duhet të na befasojnë deformimet shoqërore.

Partitë politike-grupe të interesit

Në zgjedhjet parlamentare të cilat u mbajtën vitin e kaluar të drejtë vote kanë pasur 543.599 votues, ndërsa sipas regjistrit të partive politike në vitin 2023, në Mal të Zi ishin 51 parti politike. Nga një e dhënë e tillë del së përafërsisht kemi një parti politike në 10.000 votues. Në ato zgjedhje kemi pasur 15 lista zgjedhore, ndër 9 prej tyre kanë fituar mandate të deputeteve.

Nuk ka dilemë se Mali i Zi si vend i vogël me sipërfaqe dhe numër të banorëve veçohet me numër të lartë të partive politike, madje kjo sasi nuk ofron ndonjë cilësi të ofertës për qytetarët, sepse të gjithë jemi dëshmitarë se një veprimtari e tillë është për interesa personale apo të grupeve të ndryshme të interesit.

Politika si mundësi për përfitime

Skenës politike si në nivel lokal e ate shtetëror i janë bashkangjitur edhe partite politike të popujve pakicë(shqiptarëve, boshnjakëve dhe kroatëve).Një dukuri e tillë ka pasojat e saja sepse qytetarët në shumë raste kanë shprehur paknaqësi, sepse nuk kemi të bëjmë me programet e partive politike por me individët të cilët politikën e kanë si mbulesë për të realizuar përfitimet material e shoqërore.

Një numër i lartë i partive politike del qartë se nuk kemi të bëjmë me profilizimin e tyre programor apo ate ideologjik, sepse në rend të pare janë individët dhe grupet e interesit që është dëshmi se nuk kemi sistem politik të konsoliduar si në aspektin lokal dhe ate shtetëror.

Numër i madh i partive politike në zgjedhjet lokale

Opinioni është i informuar se zgjedhjet lokale të parakohshme do të mbahen në dy komuna; Budva me 26 maj ndërsa në Andrijevicë me 2 qershor Por, e veçanta e tyre zgjedhjeve është se do të marrin pjesë numër shumë i madh i partive politike, që për njohësit e rrethanave nuk paraqet ndonjë befasi, sepse politika ofron mundësi të përfitimeve të ndryshme.

Kështu për zgjedhjet lokale në Budva ku janë të regjistruar 19.042 votues janë paraqitur të marrin pjesë 9 lista zgjedhore me nga 19 parti politike dhe grupe të qytetarëve. Ndërsa në Andrijevicë me 3.831 votues marrin pjesë 7 lista zgjodhore me 12 parti politike.

Duke marrë parasysh se Budva paraqet qytetin me investime të mëdha si më parë edhe tash nuk është për tu çuditur interesimi për të gjitha partite politike për të marrë pjesë në zgjedhjet lokale në këtë qytet. Por, se politika është bërë biznes dëshmon edhe numri i lartë partive politike qe do të marrin pjesë në zgjedhjet lokale në Andrijevicë, sepse të gjitha partite dëshirojnë të përfitojnë nga ndarja e pushtetit lokal në këtë komunë.

Në këtë aspekt, nuk mund të përjashtohen edhe shqiptarët të cilët ndonëse me numër të vogël votuesish, veçohen me numlr të madh të partive politike, që dëshmohet sin ë zgjedhjet locale e parlamentare.Përveç partive politike në pjesëmarrje në skenën politike janë paraqitur edhe grupet e qytetarëve, ku një mundësi të tillë iu ka ofruar ligji zgjedhor.

Reforma zgjedhore nuk iu intereson partive politike

Paraqitja e disa partive politike në zgjedhje vetëm për të përfituar materialisht nuk është dukuri e panjohur, sepse buxheti atyre iu siguron mjete të konsiderueshme financiare. Pra, kemi të bëjmë me një motiv i cili është konstant në të gjitha zgjedhjet dhe një motiv i tillë do të vazhdojë gjithnjë deri sa te vendoset ndryshe ne reformën zgjedhore.

Por, reforma zgjedhore si obligim i partive politike është bërë monotone për qytetarët, sepse ajo cekët vazhdimisht ne çdo përbërje te re parlamentare, por realisht nuk është punuar asgjë edhe pse janë formuar këshilla dhe grupe punuese por për të pasur avancim në këtë çështje mungon vullneti politik i partive politike.

Për të eliminuar deformimet zgjedhore duhet të miratohet reforma zgjedhore siç e kanë vendet demokratike evropiane. Këtu kryesisht mendojmë për zgjedhjet me lista të hapura, për të ia mundlsuar qytetarit të votojë për kandidatin e preferuar dhe jo si deri tash duke votuar subjektin politik. Ky do të ishte hapi i parë demokratik, duke inauguruar demokracinë direkte qe është në favor të demokracisë pluraliste. Me një veprim të tillë do të eliminohej monopoli i partisë politike.

Listat e hapura eliminojnë shtetin partiak

Kujtojmë me këtë rast se ligji për zgjedhjen e këshilltarëve dhe të deputetëve është miratuar në vitin 1998, e deri më tash është ndryshuar 17 herë, por në lidhje me te çdo shumicë e re parlamentare vazhdimisht formon grupin punues për reformën zgjedhore, por pa rezultate konkrete. Edhe pse në lidhje me këtë çështje nga ana e OSBE-s ka rekomandime të vazhdueshme për reformë zgjedhore bllokues janë partitë politike. Ne këtë aspekt si model mund të jenë disa vende siç janë Finlanda,Suedia,Belgjika, Austria, Holanda, Zvicra, Italia etj. Por, për Malin e Zi, model mund të jetë edhe Kosova. Fillimisht, ky model do të përdorej në zgjedhjet lokale e më pas në ato parlamentare.

Por për t´u realizuar ndryshimi i sistemit zgjedhor iniciativa duhet të mbeshtetet nga 2/3 e deputetëve në parlament përkatësisht të ndryshohet Ligji për zgjedhjen e këshilltarëve dhe të deputetëve, në të kundërtën çdo gjë do vazhdojë si deri më tash jo me shtetin .qytetar por ate partiak.

(Maj 2024)

Fatjona R. Lubonja Ed.D/

Teknologjia, edhe pse ende në fazën e saj të hershme, ka shfaqur potencial për përdorim në të ardhmen në mjediset klinike. Studimet e fundit diskutojnë se si truri përpunon gjuhën dhe ofron shpresë për rivendosjen e të folurit shumëgjuhësh tek individët joverbalë. Krijimi i implanteve të trurit nga shkencëtarët mundëson interpretimin e të folurit duke identifikuar me saktësi fjalët e formuara në mendje pa përdorimin e lëvizjes fizike apo zërit. Disa individë kanë arritur shpejtësi prej 62-78 fjalësh në minutë me pajisjet e ndërfaqes tru-kompjuter (BCI) që konvertojnë sinjalet e trurit në tekst.
Studimi më i fundit, i botuar në revistën “Natyra”, i referohet një studimi specifik me përdorimin e systemit AI, që është i pari që deshifron fjalët e folura nga brenda duke regjistruar sinjale nga neuronet individuale të trurit në kohë reale. Kjo teknologji do të ishte veçanërisht e dobishme për individët që nuk janë më në gjëndje të lëvizin ose të flasin. Implantet ose kufjet, të gjitha teknologjitë e leximit të trurit funksionojnë në të njëjtën mënyrë: ato regjistrojnë aktivitetin nervor të lidhur me funksione si fjalimi ose vëmendja, zakonisht aktiviteti elektrik.
Sinjalet e trurit të kapura nga BCI-të (tru-kompiutër ndër-komunikim) të implantuara (nën lekurë) përmbajnë një sasi më të madhe informacioni sesa ato nga BCI-të e jashtme (mbi lëkurë). Gjithsesi, këto pajisje eksperimentale janë krijuar posaçërisht për individët që kanë një potencial më të madh për përfitime klinike në krahasim me rreziqet e përfshira. Numri i individëve që kanë marrë implante afatgjatë është afërsisht 50 (USA). FDA (administrimi i ushqimit dhe ilaçeve) e SHBA-së dha miratimin për një sistem të mbyllur për individët me epilepsi në vitin 2013. Qëllimi i disa studiuesve është në të arrdhmen të trajtojnë edhe individë që vuajnë nga depresioni, dhe të tjera.
Me gjithë arritjet e teknologjisë, një faktor i rëndësishëm që duhet të merret në konsideratë përpara së të përdorësh AI teknollogji është se shumë kompani
neuroteknologjike nuk arrijnë të mbështesin produktet e tyre, duke i lënë përdoruesit të bllokuar dhe pa ndihmë. Disa disavantazhe që duhen marrë në konsideratë përpara se të bëhen ndërhyrje në mënyrë tipike klinike, kur prodhuesit e pajisjeve të implantuara dalin
nga biznesi, implantet mbeten në trup për shkak të kostos së lartë, rrezikut ose mungesës së domosdoshmërisë që lidhet me heqjen e tyre. Pa asistencë teknike të vazhdueshme, programimi i implantit do të kërkojë rregullime ose do të bëhet i papërdorshëm për shkak të problemeve si telat e kapur, software, ose bateritë e varfëruara.
Zëvendësimi i implanteve të vjetruara të këtij lloji kërkon një operacion që përndryshe do të kishte qenë i panevojshëm dhe kërkon javë për t’u rikuperuar. Dhe me rreth 40,000 dollarë amerikanë për pajisjen kirurgjikale dhe zëvendësuese, është gjithashtu e shtrenjtë. Dekodimi i trurit arritur nga neuroshkenca dhe teknologjia është akoma shumë pak i kuptuar dhe në hapat a para. Ka akoma një rrugëtim të gjatë për të kuptuar aktivitetin e mirfilltë të trurit. Për momentin është e diskutuar që të konsiderohet vetëm nga individët me patologji akute që kanë një potencial më të madh për përfitime klinike në krahasim me rreziqet e përfshira.
Fatjona R. Lubonja Ed.D. është studiuese/autore e shumë shkrimeve dhe ka studiuar Neuroshkencë & Behavior në Columbia University, në New York. #fatjonalubonja